BÖLÜM 15 SÜRÜŞ KARAKTERİSTİKLERİ

15.1 SÜRÜŞ KALİTESİ VE KONFORU Sürüş kalitesi, taşıttaki sürücü ve yolcuların duygu ve hisleri ile ilgili bir terimdir. Sürüş kalitesini belirleyen temel faktörler, taşıtın cevabı ve çevredir. Sürüş konforu; yüzey düzgünsüzlükleri, aerodinamik kuvvetler, motor ve transmisyon titreşimleri tarafından üretilen taşıt titreşimleriyle ilgili bir ifadedir.

15.2 TİTREŞİM KARAKTERİSTİKLERİ Genel olarak; 5 ... 13 Hz arasındaki taşıt titreşimleri “yüksek frekanslı titreşimler”, 0,8 ... 2 Hz arasındakiler de “düşük frekanslı titreşimler” olarak tanımlanmaktadır. Çoğunlukla yaysız kütleler yüksek frekanslı, yaylılar ise düşük frekanslı titreşimler yapmaktadır.

15.2 TİTREŞİM KARAKTERİSTİKLERİ Titreşimin frekansındaki değişme, insan vücudunu genliğindeki değişimden daha çok etkilemektedir. Bu sebeple, şiddetli titreşimler için genlik ve frekansın birleşik etkisini belirten ve "titreşim karakteristiği" olarak adlandırılan bir parametre kullanılmaktadır.

15.3 SÜRÜŞ MODELLERİ Taşıtlar, karmaşık titreşim sistemleridir ve titreşimleri çok serbestlik derecelidir. Titreşim frekans ve ivmesinin etkisi

15.3 SÜRÜŞ MODELLERİ Yedi serbestlik dereceli otomobil modeli

15.3.1 İki Serbestlik Dereceli Model Şekilde, taşıtın tekerlekleri ve ona bağlı elemanlarının yaylanmayan kütle, taşıt gövdesinin de yaylanan kütle olarak dikkate alındığı, iki serbestlik dereceli bir model görülmektedir. İki serbestlik dereceli sürüş modeli

ÖRNEK PROBLEM Yaylanan kütlesi 900 kg, yaylanmayan kütlesi 180 kg, süspansiyon katılığı 70 kN/m ve lastiklerinin eşdeğer yaylanma katılığı 600 kN/m olan bir otomobilin, her iki kütlesinin doğal frekanslarını belirleyiniz.

15.3.1 İki Serbestlik Dereceli Model Taşıt, bir tümseğe çarpacak olursa, oluşan darbe tekerlek salınımlarına neden olur. Taşıt, tümseği geçtiğinde, yaylanmayan kütleler Fnus doğal frekansıyla serbest salınım yaparlar. Yaylanan kütleler ise yaylanmayan kütle tarafından uyartılmaktadır.

15.3.1 İki Serbestlik Dereceli Model Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, uyartım frekasının sistemin doğal frekansına oranının yüksek olduğu koşullarda, sistemin çıkış titreşiminin giriş titreşimine oranı demek olan iletim oranı (transmissibility), çok düşük olmaktadır. Yaylanan kütle için en yüksek titreşim yalıtımı, bu durumda elde edilmektedir.

15.3.1 İki Serbestlik Dereceli Model İletimin frekans oranına bağlı değişimi

15.3.2 Yunuslama Ve Sıçrama Hareketleri İçin İki Serbestlik Dereceli Model Yaylanan ve yaylanmayan kütlelerin doğal frekansları arasındaki belirgin fark nedeniyle; taşıtın düşey doğrultudaki yukarı-aşağı sıçrama hareketi, y eksenine göre olan açısal yunuslama hareketi ve tekerleklerin hareketlerinin, hemen hemen tamamen serbest olduğu kabul edilmektedir.

Yaylanan kütlenin, yunuslama ve sıçrama salınım merkezleri 15.3.2 Yunuslama Ve Sıçrama Hareketleri İçin İki Serbestlik Dereceli Model Yaylanan kütlenin, yunuslama ve sıçrama salınım merkezleri

15.3.2 Yunuslama Ve Sıçrama Hareketleri İçin İki Serbestlik Dereceli Model Tekerleklerdeki darbe girişleri her iki salınım merkezine göre de momentler oluşturacağından, yunuslama ve sıçrama hareketlerinin her ikisi bir arada oluşmaktadır. Bir başka deyişle, taşıtın hareketi bu iki merkeze göre olan taşıt salınımlarının toplamıdır.

ÖRNEK PROBLEM Bir otomobile ilişkin olarak aşağıdaki özellikler verilmiştir: Yaylanan kütle : 1050 kg Jirasyon yarıçapı : 1,1 m Ağırlık merkezinin ön dingile uzaklığı : 1,4 m Ağırlık merkezinin arka dingile uzaklığı : 1,6 m, Ön yay sertliği : 35 kN/m Arka yay sertliği : 40 kN/m Bu otomobilin, yunuslama ve sıçrama frekanslarını belirleyiniz.