Av. GÜLTEZER HATIRNAZ EROL HATIRNAZ EROL gmail.com SAĞLIK/TIP HUKUKU (Facebook grubum )

Sağlık hakkını kullanan kişilerin insan haklarına uygun koşullarda hizmet almalarını amaçlayan haklardır. 4

Sağlık hakkı, kişinin toplumdan, devletten sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini, iyileştirilmesini isteyebilmesidir. 5

TEMEL İNSAN HAKLARININ SAĞLIK HİZMETLERİ ALANINA YANSIMASI 6

Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, milletlerarası andlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile tanınan teminat altına alınmış bulunan hakları 7

 LİZBON BİLDİRGESİ  AMSTERDAM BİLDİRGESİ  BALİ BİLDİRGESİ  BİYOLOJİ VE TIBBIN UYGULANMASI BAKIMINDAN İNSAN HAKLARI VE İNSAN HAYSİYETİNİN KORUNMASI SÖZLEŞMESİ: İNSAN HAKLARI VE BİYOTIP SÖZLEŞMESİ  HASTA HAKLARI AVRUPA STATÜSÜ 8

 Hasta Hakları Yönetmeliği (1998)  8 Mayıs Hasta Hakları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

 T.C. Anayasası m.17  Türk Medeni Kanunu m.24  Borçlar Kanunu m. 49  1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatları Tarzı İcrasına Dair Kanun 10

 2238 sayılı Organ Ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun  Umumi Hıfzıssıhha Yasası  Tıbbi Deontoloji Tüzüğü (1960)  Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun(1961) 11

 Tıbbi Deontoloji Tüzüğü  Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük  HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ 12

 Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik  Genetik Hastalıklar Tanı Merkezleri Yönetmeliği  Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik  Türk Tabipler Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları 13

 SAĞLIK HİZMETLERİNE ULAŞMA HAKKI  AYRIM GÖRMEME HAKKI  AYDINLATILMA VE AYDINLATILMIŞ ONAMIN ALINMASI HAKKI  MAHREMİYETİNE SAYGI HAKKI  SAĞLIK HİZMETLERİNDE SEÇİM HAKKI  VİCDANİ KANAATLERİNE SAYGI HAKKI  TEDAVİYİ RET HAKKI  ONURUYLA ÖLME HAKKI 14

 Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı  Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma  Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme,  Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme,  Adalete Uygun Olarak Faydalanma,  Bilgi İsteme,  Mahremiyete Saygı Gösterilmesi,  Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama  Tedaviyi Reddetme ve Durdurma, 15

HASTA HAKLARI AÇISINDAN PARAMEDİK PARAMEDİK TANIM Hastane öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde, acil tıbbı müdahale yetkisine sahip olan, olay yerinden hastaneye ulaşıncaya kadar hastanın hayati bulgularını stabil hale getiren veya getirmeye çalışan ve bu durumu devam ettiren, yetkisi kapsamındaki ilaç ve tıbbı aletleri kullanan sağlık profesyonellerine “Paramedik” denilmektedir.

Paramediklerin, hastalara yerinde ve zamanında müdahale edilmesini olumsuz yönde etkileyen hususlar 1-Tıbbi yetki ve sorumluluklarının sınırlı oluşu, 2-Acil müdahale sırasında ihtiyaç duyulan ilaçları uygulama şemalarındaki bürokratik engel 3-Taşıdıkları adli ve cezai sorumluluklar

Paramediklerin Tıbbi Yetki ve Sorumlulukları İntravenöz girişim yapmak, damar yolunu açık tutmak Hastaneye ulaşıncaya kadar, kabul edilen acil ilaçları (atropin, adrenalin) ve sıvıları (izotonik, dekstroz vb) kullanmak Oksijen uygulaması yapmak Endotrakeal entübasyon uygulamak Kardiyo-pulmoner resüsitasyon ve defibrilasyon yapmak

Travma stabilizasyonu yaparak hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlamak Uygun taşıma tekniklerini bilmek ve uygulamak Monitörizasyon ve defibrilasyon uygulamak Kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlamak Yara kapatma ve kanama kontrolü yapmak Acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olmak (ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ- ASHY.m. 28)

AYDINLATMA A.m.17, "... Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. “ TŞSTİDK. M. 70 “ Bütün tıbbî müdahaleler için yetkili şahsın rızasını almak zorunludur. Rızanın geçerli olabilmesi içinse, hastanın, muvafakat beyanından önce müdahalenin türü, kapsamı ve sonuçları üzerinde aydınlatılması gerekir.

HHY. m.15 Bilgilendirmenin Kapsamı, “ Hastaya; a) Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği, b) Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile tahmini süresi, c) Diğer tanı ve tedavi seçenekleri ve bu seçeneklerin getireceği fayda ve riskler ile hastanın sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri,

ç) Muhtemel komplikasyonları, d) Reddetme durumunda ortaya çıkabilecek muhtemel fayda ve riskleri, e) Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri, f) Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri, g) Gerektiğinde aynı konuda tıbbî yardıma nasıl ulaşabileceği, hususlarında bilgi verilir.”

Aydınlatma Kime Yapılır ? Aydınlatılması gereken kişi hastanın kendisidir. HHY.M.18/3 Hastanın kendisinin bilgilendirilmesi esastır. Hastanın kendisi yerine bir başkasının bilgilendirilmesini talep etmesi halinde, bu talep kişinin imzası ile yazılı olarak kayıt altına alınmak kaydıyla sadece bilgilendirilmesi istenilen kişilere bilgi verilir. ( ile değişen).

Aydınlatmanın Veli ve Vasiye Yapılması (HHY.m.24/1) HHY.m.24/1, “Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir.Hasta küçük veya mahcur ise velisinden veya vasisinden izin alınır...”

Engellilerin Aydınlatılması HHY.m.24/3 e göre; “Sağlık kurum ve kuruluşları tarafından engellilerin durumuna uygun bilgilendirme yapılmasına ve rıza alınmasına yönelik gerekli tedbirler alınır.” Örneğin, işaret dili bilen sağlık çalışanı bulundurulması olabilir.

Çocuklar Aydınlatılması HHY.m.24/2 “Kanuni temsilcinin rızasının yeterli olduğu hallerde dahi, anlatılanları anlayabilecekleri ölçüde, küçük veya kısıtlı olan hastanın dinlenmesi suretiyle mümkün olduğu kadar bilgilendirme sürecine ve tedavisi ile ilgili alınacak kararlara katılımı sağlanır.”

Acil durumlarda nasıl davranılmalıdır? Tıbbi müdahalede zorunluluk varsa, hastanın sağlığı hayati önem arz edecek derecede bozulmuş ise hastanın rızası alınmadan vücut bütünlüğüne müdahalede bulunulacaktır. Bu tıbbi müdahaleyi uygulayacak olan kişi “Paramedik” olacaktır.

Acil durumdaki hastanın hayati durumu tehlikede olduğundan ve o anda bilinci açık olmadığı durumu da düşünülerek; hastanın rızası olmaksızın sağlık personeline tıbbi müdahale hakkı tanınmıştır.

HHY.m.24/7, “Hastanın rızasının alınamadığı hayati tehlikesinin bulunduğu ve bilincinin kapalı olduğu acil durumlar ile hastanın bir organının kaybına veya fonksiyonunu ifa edemez hale gelmesine yol açacak durumun varlığı halinde, hastaya tıbbi müdahalede bulunmak rızaya bağlı değildir.

HHY.m.24/7 (devamı) Bu durumda hastaya gerekli tıbbi müdahale yapılarak durum kayıt altına alınır. Ancak bu durumda, mümkünse hastanın orada bulunan yakını veya kanuni temsilcisi; mümkün olmadığı takdirde de tıbbi müdahale sonrasında hastanın yakını veya kanuni temsilcisi bilgilendirilir. Ancak hastanın bilinci açıldıktan sonraki tıbbi müdahaleler için hastanın yeterliği ve ifade edebilme gücüne bağlı olarak rıza işlemlerine başvurulur.”

BİYOTIP SÖZLEŞMESİ Madde 8. Acil bir durum nedeniyle uygun muvafakatın alınamaması halinde, ilgili bireyin sağlığı için tıbbî bakımdan gerekli olan herhangi bir müdahale derhal yapılabilir. Madde 9. Müdahale sırasında isteğini açıklayabilecek bir durumda bulunmayan bir hastanın, tıbbî müdahale ile ilgili olarak önceden açıklamış olduğu istekler gözönüne alınacaktır.

Sağlık hizmetlerinin sunulmasında hastanın rızası aranmaktayken, acil sağlık hizmetlerinde bunun bir istisnası olabilir. Hukukumuzun güvence altına almış olduğu yaşama hakkı ve vücut bütünlüğüne dokunulmayacağı ilkesinin istisnası sadece acil tıbbi müdahale gerektiren durumlar paramedik unvanına sahip olan meslek mensuplarının eline bırakılmıştır.

Acil sağlık hizmetlerinde hastanın hekimini seçmesi oldukça güçtür çünkü Acil Sağlık Hizmetleri tesadüfîdir. Daha önceden kimse başına gelebilecek sağlık problemlerini bilemez ve tahmin edemez. Örn. trafik kazası, kalp krizi, boğulma, böcek ısırması, zehirlenme vb. kazaya veya akut bir hastalığa maruz kalmış kişiye, İlk olarak olay yerine gidecek olan ambulans ekibi acil sağlık problemi içindeki kişiye tıbbi müdahalede bulunacaktır. Hastanın acil sağlık hizmetini almada tek seçeneği vardır olay anında o anda orda olan paramedik ve ekibidir.

Kayda geçirme (Dosyalama) Yükümlülüğü Sağlık kurum ve kuruluşları, hastaya ilişkin bilgileri düzenli bir şekilde kayda geçirmek ve bu kayıtlarla birlikte sair bütün belgeleri saklamak zorundadır. Bu yükümlülüğü yerine getirmediği taktirde, meydana gelecek her türlü zararı tazmin etmek zorundadır

Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu talep hakkı TÜHHHTÜH

Hastanın gizliliğe uygun bir ortamda her türlü sağlık hizmetini alma hakkı vardır. Örneğin:Yaşanan olayın basınla paylaşılmaması 36

ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ (MAHREMİYET) BİLGİLERİN GİZLİLİĞİ MESLEK SIRRI ARŞİVLER BEDEN MAHREMİYETİ ZORUNLU GİRİŞİMLER EĞİTİM 37

Hasta ile ilgili bilgilerin saklı tutulması hakkıdır. Hastayla ilgili bilgiler kendisinden izinsiz dinlenemez veya başkalarına verilemez, bilgisayarda saklanan hasta kayıtları yalnızca hasta bakımından sorumlu kişilerce incelenebilir. Çalışanların bu hakları gözetmesi ve korumasının yanı sıra hastaların da bu gibi haklar konusunda bilgilendirilmeleri önemlidir. Hasta ile ilgili bilgi paylaşımları genel ortamlarda ve başkalarının bulunduğu alanlarda yapılamaz.

Hastaların sağlık değerlendirmelerine yalnızca yetkilendirilmiş kişiler ulaşabilmektedir Hastaların tüm muayeneleri, İşlemleri ve tedavileri mahremiyet gereksinimlerini karşılayacak bir ortamda gerçekleşmelidir.

Basım ve yayım organlarında psikiyatri servisinden görüntü yayımlanacaksa hastaların kimliklerinin tanınmamasına özen gösterilir.

Tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı Hastalarımız tıbbi ve yasal zorunluluklar dışında, uygulanacak tedavi hakkında etraflıca bilgi aldıktan sonra tedavi için verilecek kararları onaylama ve reddetme hakkına sahiptir. Tıbbi ve kanuni açıdan zorunlu haller dışında hasta onayını geri alabilir. Hastanın tedaviyi reddetmesi durumunda hastaya ya da kanuni temsilcisine tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçlar anlatılarak Tetkik ve Tedavi Red Tutanağı imzalatılır. Daha önce tedaviyi reddetmiş bir hastanın tekrar başvurması halinde gerekli tıbbi bakım ve tedaviyi alma hakkı vardır. Bu durum hastanın tekrar müracatında aleyhine kullanılmaz. VAKA FORMUNDAN BAHSET

Rıza ve izin hakkı Hastanın Rızasının Alınması Yükümlülüğü (A.m.17 ve MK.m.24) Tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk şartı olan rızanın geçerliliği, hastanın yeterince aydınlatılmış olmasına bağlıdır.

Güvenliğin sağlanması hakkı

 Hastaların ve ziyaretçilerin can ve mal güvenliklerinin korunması ve sağlanması için gerekli tedbirlerin alınması  Tüm çalışanları yaka kartı takması

Haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türle başvuru, şikayet ve dava hakkı mevcuttur. 45