ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BATI AKDENİZ HAVZASI İZLEME PROGRAMI Feyza SANCAK Uzman Yardımcısı Mayıs 2014 DSİ 21. Bölge Müdürlüğü DSİ 213.Şube Müdürlüğünde (Muğla) yapılan Havzası İzleme Programı Paydaş Toplantısı 1

İÇERİK 2  Teşkilat Yapısı  Mevzuat  Su Çerçeve Direktifi  Su Çerçeve Direktifi ve İzleme  Su Kütleleri ve Tipolojilerin Belirlenmesi  Risk Analizi  Havza İzleme ve Referans Noktaların Belirlenmesi Projesi  İzleme Noktalarının Seçimi  İzleme Parametreleri  Teşkilat Yapısı  Mevzuat  Su Çerçeve Direktifi  Su Çerçeve Direktifi ve İzleme  Su Kütleleri ve Tipolojilerin Belirlenmesi  Risk Analizi  Havza İzleme ve Referans Noktaların Belirlenmesi Projesi  İzleme Noktalarının Seçimi  İzleme Parametreleri

MEVZUAT  29/6/2011 Tarihli, 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile; «Yer üstü ve yer altı sularının kalite ve miktarının korunmasına yönelik hedef, ilke ve alıcı ortam standartlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte belirlemek, su kalitesini izlemek veya izletmek» «Su yönetiminin ulusal ve uluslararası düzeyde koordinasyonunu sağlamak » görevi Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’ ne verilmiştir. 3 İzleme ve Su Bilgi Sistemi Daire Başkanlığı

MEVZUAT  Amaç Ülke genelindeki bütün miktar, kalite ve yüzeysel sular ve yeraltı suları hidromorfoloji Mevcut durumunun ortaya konulması, Suların ekosistem bütünlüğünü esas alan bir yaklaşımla izlenmesi, İzlemede standardizasyonun ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına yönelik esasların belirlenmesi  İzleme programlarının oluşturularak Ulusal İzleme Ağının kurulması,  İzleme verilerinin Ulusal Su Bilgi Sistemine aktarılması 4  Sayılı 11/02/2014 tarihli R.G.’de yayımlanan Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik

SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (2000/60/EC) 5  Direktifin amacı su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve kalitedeki kötüye gidişin engellenmesidir.  Direktifin ana hedefi yüzeysel tüm su kütlelerinin statülerinde kötüye gidişin engellenmesi ve 2015 yılı itibari ile tüm su kütlelerinde “iyi su durum”una ulaşılabilmesidir. Yüzeysel sular için “iyi durum”, “iyi ekolojik durum” ve “iyi kimyasal durum”a ulaşılabilmesi ile sağlanır.  Direktif yüzey ve yeraltı suları olmak üzere tüm kıta içi suları, geçiş sularını ve 1 deniz miline kadar olan kıyı sularını içeren tüm su kütlelerini kapsar.

MEVZUAT 6 İyi Ekolojik Durum Hidromorfolojik Fiziko-kimyasal Biyolojik kalite unsurları İyi Ekolojik Durum Hidromorfolojik Fiziko-kimyasal Biyolojik kalite unsurları İyi Kimyasal Durum Miktar Kalite  Yüzeysel Su Kalitesi  Yeraltı Suları Kalitesi SÇD 2000/60/EC Madde 8 /Ek-5 İyi Su Durumu

7 SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (2000/60/EC) NEHİR HAVZASI YÖNETİM PLANLARI (NHYP) İZLEME KAMU İLE PAYLAŞMA RAPORLAMA KARAKTERİZASYON DURUMRİSKLER UYGULAMA ÖNLEMLER PROGRAMI

8 SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (2000/60/EC) Üye ülkeler NHYP çerçevesinde;  Direktifin gereklilikleri ile uyumlu ve havzalardaki su durumu hakkında tutarlı ve kapsamlı genel bilgi sağlayacak İzleme ağını oluşturmak,  Su kütlelerinin mevcut statüsünü belirlemek ve hedefe ulaşılabilmesi için önlemler programını oluşturmak,  İzleme sonuçlarına göre mevcut su kütlelerinin statüsünün gösterildiği bir harita hazırlamak zorundadır.

9 SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE İZLEME MADDE 8 ve EK V

SÇD’NE GÖRE İZLEME TÜRLERİ 10 Korunan alan…..

11 SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ’NE GÖRE İZLEME TÜRLERİ  Gözetimsel izleme; yüzey sularında, doğal koşullardan ve insani faaliyetlerden kaynaklanan uzun dönemli su kalitesi değişikliklerinin değerlendirilmesi için veri sağlar.  Operasyonel izleme; SÇD’ye göre çevresel hedeflerinin karşılanması açısından risk altında olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi için gerekli verinin elde edilmesi ve önlemler programının uygulandığı su kütlelerinde su durumundaki değişimin değerlendirilmesi amacıyla yapılır.  Araştırmacı izleme; çevresel hedeflere ulaşılamama nedenlerinin araştırılması ve kazalardan kaynaklanan kirliliğin etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılır.  Bu izleme çeşitlerine ilaveten SÇD’ye göre korunan alanların da izlemesi gerekmektedir. Korunan alan izlemesi Direktifin 6. Maddesinde kayıt altına alınması gerektiği belirtilen korunan alanların durumunun takibini sağlayan bir izleme türüdür.  SÇD’nin izleme gereklilikleri arasında yer almamasına rağmen, referans alanların ve referans alanlara ilişkin değerlerin teyit edilmesi amacıyla da referans izleme yapılır. Referans izleme, referans koşullar belirleninceye kadar birkaç yıl boyunca yapılır.

SÇD’YE GÖRE SU KÜTLELERİNİN BELİRLENMESİ 12

SÇD’ne Göre Nehir Su Kütlesi Belirleme Kriterleri 13 Nehir kategorisi olarak ayrılan su kütleleri daha sonra morfolojik olarak bölümlere ayrılır.  Eğer su kütlesinin bir kısmı korunan alan olarak tespit edilmişse bu kısım ayrı bir su kütlesi olarak değerlendirilmelidir, çünkü korunan alan durumundaki su kütleleri için farklı koruma önlemlerinin alınması ve farklı izleme yükümlülüklerinin uygulanması gerekmektedir.  Coğrafi ve hidromorfolojik özellikler de yüzey suyu ekosistemini ve bunların insani faaliyetlere duyarlılığını önemli oranda etkileyebilir. Bu özellikler su kütlelerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken önemli faktörlerdir.  Su kütlelerinin belirlenmesi sırasında Strahler 1 ve 2 ölçeğindeki nehirler, içme suyu kaynağı veya koruma alanı olmadıkları sürece dikkate alınmamış, 3 ve üstü ölçekteki nehirler su kütlesi olarak belirlenmiştir.

SÇD’ne Göre Göl Su Kütlesi Belirleme Kriterleri 14 Göl su kütlelerinin belirlenmesi nehir su kütlelerinin belirlenmesinden farklılık gösterir.  Bir göl ya da rezervuar tek başına bir su kütlesi olarak belirlenebileceği gibi, bir bölümünün diğer bölümlerden farklı özellikler göstermesi nedeniyle birden fazla su kütlesine bölünebilir.  Göl su kütlelerinin belirlenmesinde batimetri ve tuzluluk da önemli faktörlerdir.

SÇD’YE GÖRE TİPOLOJİLERİN BELİRLENMESİ 15 Tipoloji: Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. SÇD EK II SİSTEM –A Ekobölgeler Sistem A Kriterleri SİSTEM –B Zorunlu Faktörler Opsiyonel Faktörler

16 NEHİR TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ FaktörlerSeçeneklerKodYorum Akış rejimi Mevsimsel A1 İlk yaklaşım Sürekli A2 Büyüklük (Drenaj Alanı) <1000 km2 (kurak alanlarda <3000 km2) D1 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) >1000 km2 (kurak alanlarda >3000 km2) D2 Yağış <400 mm Y1 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) >400 mm Y2 Eğim <%2 E1 Hepsi için kullanılır >%2 E2 Rakım m R1 Hepsi için kullanılır m R2 >1600 m R3 Jeoloji Yüksek mineralizasyon J1 Hepsi için kullanılır Düşük mineralizasyonJ2 FaktörlerSeçeneklerKod Rakım mR mR2 > 1600 mR3 Derinli< 5 mD1 > 5 mD2 Yüzey alanı< 500 haA1 > 500 haA2 JeolojiYüksek mineralizasyonJ1 Düşük mineralizasyonJ2 GÖL TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ

17 RİSK ANALİZİ Risk analizinde izlenen yöntem;  CBS verileri ve uzman görüşünden faydalanılarak su kütleleri üzerindeki baskılar belirlenir  Baskıların boyutu değerlendirilerek skorlama yapılır (önemli = 2, önemsiz = 0).  Bir veya daha fazla sayıda önemli baskının olduğu su kütlesi risk altında olarak sınıflandırılır.  Baskıların önemsiz olduğu veya baskıların olmadığı su kütleleri risk altında olmayan su kütlesi olarak sınıflandırılır.  Öncelikli maddelerin deşarj edildiği ve diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri risk altında olarak değerlendirilir.

Havza İzleme ve Referans Noktalarının Belirlenmesi Projesi 18

HAVZA İZLEME VE REFERANS NOKTALARININ BELİRLENMESİ PROJESİ  Amaç 25 havzada nehir, göl, geçiş ve kıyı sularında Su Çerçeve Direktifi (SÇD)’nin (2000/60/EC) 8. Maddesi ve Ek-5’ine uygun olarak ‘gözetimsel izleme’ İzlenecek Parametreler:  Fiziko-kimyasal  Kimyasal  Hidromorfolojik  Biyolojik İzleme istasyonlarının ve noktalarının belirlenmesi Mevcut kirliliğin ve miktarın tespiti İzleme istasyonlarının ve noktalarının belirlenmesi Mevcut kirliliğin ve miktarın tespiti 19

5 Havza 1 Havza Süre: HAVZA İZLEME VE REFERANS NOKTALARININ BELİRLENMESİ PROJESİ Ergene Havzası Akarçay Havzası Gediz Havzası Susurluk Havzası Sakarya Havzası Ergene Havzası Akarçay Havzası Gediz Havzası Susurluk Havzası Sakarya Havzası Kızılırmak Havzası Küçük Menderes H. Antalya Havzası Marmara Havzası Konya Kapalı H Kızılırmak Havzası Küçük Menderes H. Antalya Havzası Marmara Havzası Konya Kapalı H Büyük Menderes Havzası "Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme" Konulu AB Projesi Büyük Menderes Havzası "Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme" Konulu AB Projesi Yolda… Kuzey Ege Havzası Burdur Havzası Aras Havzası Çoruh Havzası Van Havzası Doğu Karadeniz H. Fırat- Dicle Havzası Yolda… Kuzey Ege Havzası Burdur Havzası Aras Havzası Çoruh Havzası Van Havzası Doğu Karadeniz H. Fırat- Dicle Havzası Yolda… Asi Havzası Seyhan Havzası Ceyhan Havzası Batı Akdeniz H. Doğu Akdeniz H. Batı Karadeniz H. Yeşilırmak H. Yolda… Asi Havzası Seyhan Havzası Ceyhan Havzası Batı Akdeniz H. Doğu Akdeniz H. Batı Karadeniz H. Yeşilırmak H. 20

21 Havzada; 53 nehir su kütlesi 23 göl su kütlesi bulunmaktadır. Havzada; 53 nehir su kütlesi 23 göl su kütlesi bulunmaktadır. HAVZADAKİ SU KÜTLELERİ

22 Havzada; 19 Nehir Tipi 12 Göl Tipi Bulunmaktadır. Havzada; 19 Nehir Tipi 12 Göl Tipi Bulunmaktadır. HAVZADAKİ TİPOLOJİLER

23 GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARININ SEÇİMİ Havzadaki gözetimsel izleme noktaları seçilirken aşağıdaki husulara göz önünde bulundurulmuştur:  Her nehir su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmiştir,  Her göl su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmiştir,  Risk altında olmayan su kütlelerine yönelik gözetimsel izleme istasyonları belirlenmiştir, kontrol edinn!!!  Havzanın genel durumu ile ilgili yeterli veri sağlayacak gözetimsel izleme noktaları belirlenmiştir.

24 GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARININ SEÇİMİ Aynı tipte olan su kütleleri arasından, izleme noktasının hangi su kütlesine konulacağı belirlenirken;  Bulunduğu tipi en iyi temsil eden,  Daha büyük alan kaplayan (uzun nehir, yüksek akış, büyük yüzey alanı vb.),  Hidrolojik bağlantı bakımından en membada veya en mansapta olan,  Üzerinde daha önceden izleme noktası bulunan,  Düşük baskıya sahip,  Ulaşım sorunu olmayan, su kütleleri tercih edilmiştir.

BATI AKDENİZ HAVZASI NEHİR GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARI 25 No İzleme noktası kodu Su kütlesi koduMevkiiSu kütlesi adı 1BAGİN001BAN042Muğla Milas Ören Çıkışı KöprüKoca Dere 2BAGİN002BAN023AntalyaKaş DirgenlerKöyü Sonrası Birleşimden SonraDemre Çayı 3BAGİN003BAN048Muğla Milas Avşar Köyü Balık Havuzları MevkiHamzabey Deresi 4BAGİN004BAN015Muğla Dalaman Fevziye Köyü KöprüDalaman Çayı 5BAGİN005BAN016Muğla Dalaman Kapıkargın Köyü KöprüKarasu Çayı 6BAGİN006BAN035Muğla Köyceğiz Hamitköy MevkiNamnam Çayı 7BAGİN007BAN014MuğlaDalaman, Ortaca-Dalaman Arası Dalaman KöprüsüDalaman Çayı 8BAGİN008BAN047Muğla Milas Geyik Barajı Çıkışı KöprüSarıçay 9BAGİN009BAN027Muğla Fethiye Ören Köyü DSİ Regülatörü SonrasıSeki Çayı 10BAGİN010BAN021Antalya Elmalı Yaka Çiftlik Köyü Avlan Gölü GirişiDSİ Kurutma Kanalı 11BAGİN011BAN010DenizliAcıpayamKerimler-KöklüyokuşKöyleriArasıKöprDalaman Çayı 12BAGİN012BAN004Burdur Gölhisar Sorkun-Yamadı Köyleri Arası KöprüAslanlı Çayı 13BAGİN013BAN005Burdur Tefenni Karamusa-Başpınar Köyleri Arası KöpKaramusa Çayı 14BAGİN014BAN009Denizli Acıpayam Çakırköy Girişi KöprüDalaman Çayı 15BAGİN015BAN026MuğlaFethiye Ören Köyü Alabalık Havuzları YukarısıSeki Çayı 16BAGİN016BAN036Muğla Köyceğiz Merkez KöprüKargıcak Deresi 17BAGİN017BAN031Antalya Kaş Saklıkent MP KöprüKara Çay 18BAGİN018BAN012DenizliAcıpayamYolçatıSandalcıkArasıKöp Brj ÇıkışıDalaman Çayı 19BAGİN019BAN019Antalya Elmalı Geçit-İmircik Köyleri Arası KöprüGöğü Çayı 20BAGİN020BAN030Muğla Fethiye Kıncılar Köyü Birleşmeden Önceki KöpAkçay Deresi 21BAGİN021BAN022Antalya Finike Çatallar Köyü KöprüÖlürez Deresi

BATI AKDENİZ HAVZASI NEHİR GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARI 26 No İzleme Noktası Kodu Su Kütlesi KoduMevkiiSu Kütlesinin Adı 1 BAGİG001BAG006Muğla DalamanKoca Göl 2 BAGİG002BAG007Antalya FinikeAlakır Barajı 3 BAGİG003BAG014Muğla MilasGeyik Barajı 4 BAGİG004BAG011Muğla KöyceğizKöyceğiz Gölü 5 BAGİG005BAG023Antalya KumlucaToptaş Göleti 6 BAGİG006BAG010Burdur ÇavdırYazır Gölü 7 BAGİG007BAG002Burdur GölhisarGölhisar Gölü 8 BAGİG008BAG003Burdur ÇavdırÇavdır Barajı 9 BAGİG009BAG001Burdur AltınyaylaYapraklı Barajı 10 BAGİG010BAG005Muğla KöyceğizAkköprü Barajı 11 BAGİG011BAG022Antalya KorkuteliOsmankalfalar Göleti 12BAGİG012BAG009Antalya ElmalıAvlan Gölü

27 BATI AKDENİZ HAVZASI GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARI

28 OPERASYONEL İZLEME NOKTALARININ SEÇİMİ Noktalar seçilirken izlenen yöntem aşağıdaki gibidir:  Risk altında olan tüm su kütleleri için operasyonel izleme yapılması gerektiği belirlenmiştir.  Öncelikli maddelerin deşarj edildiği su kütleleri için operasyonel izleme yapılması gerektiği belirlenmiştir. KONTROL İKİ MADDEYİ KAPSAYAN BİR METİN YAZILABİLİR  Diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri için operasyonel izleme yapılması gerektiği belirlenmiştir.  Bu kriterler göz önünde bulundurularak izleme noktaları seçilmiştir.  Baskının tipine göre izlenecek parametreler ve sıklıklar belirlenmiştir.

29 HAVZADAKİ BASKILAR

30 HAVZADAKİ YAYILI YÜK TOPLAM N

31 HAVZADAKİ YAYILI YÜK TOPLAM P

32 DOĞU AKDENİZ HAVZASI OPERASYONEL İZLEME NOKTALARI NoKodu Bulunduğu Su Kütlesi MevkiiSu Kütlesi Adı 1BAOİG001BAG009Antalya ElmalıAvlan Gölü 2BAOİG002BAG011Muğla KöyceğizKöyceğiz Gölü 3BAOİG003BAG013Muğla BodrumMumcular Barajı 4BAOİG004BAG014Muğla MilasGeyik Barajı 5BAOİG005BAG015Muğla MilasAkgedik Barajı 6BAOİKS001Kıyı SuyuMuğla FethiyeFethiye Körfezi 7BAOİKS002Kıyı SuyuMuğla MilasGüllük Körfezi 8BAOİKS003Kıyı SuyuMuğla MarmarisMarmaris Körfezi 9BAOİKS004Kıyı SuyuMuğla Milas Ören MevkiKıyı Suyu 10BAOİN001BAN008Denizli Acıpayam Bedirbey Köyü MevkiDSİ Kurutma Kanalı 11BAOİN002BAN004Burdur Gölhisar,Gölhisar-Sorkun ArasıYol Üzeri KöprüAslanlı Çayı 12BAOİN003BAN006Denizli Acıpayam Bedirbey Kyü KöprüsüDalaman Çayı 13BAOİN004BAN051Antalya Finike Yeni Mah. KöprüAkçay Deresi 14BAOİN005BAN024Antalya Kale Demre Beldesi, Demre Çayı Mansaptaki KöprüDemre Çayı 15BAOİN006BAN032Antalya Kaş Kınık Seraların BitimiEşen Çayı 16BAOİN007BAN014Muğla Köyceğiz Akköprü Barajı Çıkışı KöprüDalaman Çayı 17BAOİN008BAN015Muğla Dalaman Fevziye Köyü KöprüDalaman Çayı 18BAOİN010BAN048Muğla Milas Yaşyer Köyü Köprü- 19BAOİN011BAN048Muğla Milas Avşar Köyü Balık Havuzları MevkiHamzabey Deresi

33 OPERASYONEL İZLEME NOKTALARI

34 Gözetimsel İzleme Parametreleri/ Sıklıkları

35 Operasyonel İzleme Parametreleri / Sıklıkları

Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim… 36