Cryptosporidium Cyclospora Isospora Prof. Dr. İzzet ŞAHİN

Cryptosporidium C. parvum; insan ve diğer bazı memeli hayvanların ince barsak ve respiratör epitel hücrelerinde intrasellüler-extrasitoplazmik olarak yerleşir. Bu yerleşim biçimi benzersizdir. Parazitin bütün gelişme ve çoğalması aynı konakta tamamlanmakta ve enfekte hücrelerin mikrovilluslarının uyumu ile oluşan parazitoforoz vakuol (PV) içinde gerçekleşmektedir. Enfektif ookistler oval, 4-5 µm çapındadır ve 4 tane silindirik sporozoit ihtiva eder.

Morfoloji ve Biyoloji Enfekte memelilerin dışkıları ile atılan ookistler, besin ve su ile ağız yolundan alındıklarında ince barsakta ekskiste olurlar ve sporozoitler ileum ve kolon epitel hücrelerine tutunurlar. İntrasitoplazmik-ekstrasellüler olarak oluşan PV içine giren sporozoit, trofozoit haline dönüşür ve bir süre geliştikten sonra merogony (şizogoni) ile aseksüel olarak çoğalır. Çoğalma ile önce meront içinde 8 tane 1. generasyon merozoitler, bunların her birinden yeni konak hücrede 4 tane 2. generasyon merozoitler oluşur.

Morfoloji ve Biyoloji 2. jenerasyon merozoitler seksüel üremeyi gerçekleştirmek üzere mikrogametosit ve makrogametositlere transforme olurlar. Mikrogametositler birkaç bölünme geçirerek çok sayıda mikrogamet oluşur; halbuki makrogametler genellikle her PV de bir tane olmak üzere makrogamete dönüşürler. Mikrogametler makrogameti taşıyan hücreye girer. Fertilizasyondan sonra zigot oluşur ve bundan da iki tip ookist oluşur: -%20 ince duvarlı ookist (oto-enfeksiyona sebep olur) -%80 kalın duvarlı ookist ( besin ve su ile heteroenfeksiyona sebep olur)

Epidemiyoloji Cryptosporidiosis bir zoonozdur ve bazı evcil hayvanlar rezervuardır.Önemli rezervuarlar sığır, keçi, koyun , maymun ve kemiricilerdir. C parvum oportunistik bir parazittir, immunocompromize bireylerde water-borne diyarelerin başlıca sebebidir. İç ve dış oto-enfeksiyonun bulunuşu özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda dışarıdan yeni bulaşmalar olmadan da, hastalığın neden ağır ve zaman zaman öldürücü seyrettiğini açıklar.

Klinik Hastalık, immun sistemi normal olanlarda kısa süreli ve selim seyirlidir. Bol ve çok sulu ishal, bulantı, kusma, karında kramplar, iştahsızlık ve baş ağrısı vardır. Bağışıklık sistemi baskılanmış olanlarda cryptosporidiosis aylar veya yıllarca süren kronik bir hastalıktır.Ekstrem durumlarda (özellikle AİDS hastaları) hastalık istisnasız şiddetlidir, hasta günde üç litre kadar sıvı kaybedebilir (dehidrasyon). Extra-intestinal komplikasyonlar ( safra kesesi, safra yolları, akciğer) sıklıkla gözlenir. Dehidrasyonlu ve pulmoner cryptosporidioisli hastalarda mortalite oranı %50’ye kadar çıkabilir.

Tanı ve Tedavi Cryptosporidiosis tanısında inceleme materyali dışkıdır. İnceleme materyalinde Cryptosporidium’ların 4-5 µm büyüklüğündeki ookistler görülerek tanı konur. Dışkının incelenmesinde Modifiye asit-fast yöntemi veya Giemsa boyası kullanılabilir. Cryptosporidiosıs tedavisinde spiramycin ve promomycin etkilidir.

Cyclospora cayetanensis Enfekte kişilerin dışkısında bulunan ookistler olgunlaşmamıştır ve konak vücudu dışında olgunlaşmaları yaklaşık 5 gün sürmektedir. Olgunlaşan ookistler içinde iki sporokist ve bunların içinde de ikişer sporozoit bulunur. Barsak enterositlerinde endogenoz gelişme trofozoit, şizont, merozoit, ve seksüel dönemler olmak üzere gerçekleşir.

Cyclospora cayetanensis

Cyclospora cayetanensis Bugüne kadar sadece insanlarda görülmüştür. Kontamine su ve gıdalar (özellikle çilek ve ahududu) bulaşmada önemlidir. Günde 7 kadar dışkılama görülen ishal, düşük ateş, halsizlik, iştahsızlık, kusma, kas ağrısı ve bariz kilo kaybı görülür. Klinik olarak Cryptosporidium parvum enfeksiyonlarına benzemektedir. Parazit gelişmesi AIDS’lilerde biliyer sisteme yayılabilir. Seyyahlar ve immunokompromize hastalar başlıca risk gruplarıdır.

C. cayetanensis Tanı ve tedavi Dışkıda modifiye asit-fast boyama ile ookistler açık pembe, koyu kırmızı tonlarda boyanmaktadır. C.parvum şüpheli olup, modifiye asit-fast ile boyanan preparatlarda Cryptosporidum’a benzer şekilde boyanan ancak onun yaklaşık 2 katı büyüklüğünde olan yapılar Cyclospora cayetanensis yönünden incelenmelidir. C.parvun ookistleri 4-6 µm iken C.cayetanensis ookistleri 8-10 µm çapındadır. Trimethoprim-sulfamethoxazole, metronidazole etkilidir

Isospora belli İsospora belli fekal-oral olarak ookistlerle bulaşır ve yayılır. İ. Belli ince barsak epitel hücreleri içinde gelişir. İmmunokompromize hastalarda parazitin estraintestinal gelişimi biliyer epitel hücrelerinde gözlenmiştir. Bu türün konak dışkısında görülen evrim dönemi oval veya yumurta şeklindeki 20-30 µm boyunda, 10-19µm eninde olgunlaşmamış ookistidir. Diğer evrim dönemleri (trofozoit, şizont, merozoit ve seksüel evrim dönemleri) bağırsak epitel hücreleri içinde görülür. Tek konağı insandır, konak zinciri ‘insan-insan-insan’ dır

Isospora belli Epidemiyoloji Tropikal ve subtropikal ülkeler başta olmak üzere dünyanın her tarafında nadir olarak görülmektedir. İsosporiosis hem immun sağlam hem immunokompromize erişkinleri hem de çocukları enfekte etmektedir. HIV ile enfekte populasyonlarda major bir problem olarak ortaya çıkmıştır. Prevalans; Mali’de %3, Brezilya’da %10, Brundi’de %20, Zambia’da %37 olarak bulunmuştur. HIV pozitif çocuklarda, Cryptosporidiosis’in aksine isosporiosis nadiren görülür.

Isospora belli Klinik Genellikle sessiz ve kendi kendini sınırlayıcı bir seyir izler. AIDS’lilerde intestinal enfeksiyon ağır seyreder, ektraintestinal (özellikle biliyer) yayılma da vardır. Semptomların sırası ishal (%98), kilo kaybı (%86), karin ağrısı (%61), eozinofili (%54) olarak ilk sıraları alırlar. Kusma, steatorhea, baş ağrısı, ateş, malazi görülen diğer semptomlardır. Diyare şidedetli ise malapsorpsiyon takibeder.

İsospora belli

Tanı ve tedavi Dışkıda uzun, oval 20/33-10/19 mikrometre büyüklüğünde tipik ookistlerin görülmesiyle tanı konur. Direkt mikroskobik inceleme yanında acid-fast boyama da yapılabilir Trimethoprim-sulfamethoxazole , metronidazole etkilidir.