BİYOLOJİ VE ÇEVRE ÖDEVİ KATI ATIKLARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜ HAZIRLAYANLAR: EDA BAYRAM 0602.20007 YASİN GÜNDOĞAN 0602.20026 ELİF ÖZÜTÜRK 0602.20018 ESRA OLGAÇ 0602.20019 SİMGE ÖZKAN 0602.20029

GERİ DÖNÜŞÜM Artan nüfus,yaşam standartlarının yükselmesi,sanayileşme,kentleşme gibi olguların sonucunda ambalajlanmış gıda maddelerine ihtiyaç artmaktadır. Bu da gıdanın ambalajlanarak muhafaza edilmesinin önemini arttırır.

Katı atıkların hammadde veya başka amaca yönelik olarak yeniden kullanılması toprak,hava ve su ortamına ve canlılara zarar vermeyecek şekilde geri dönüşümünün gerçekleştirilmesi esasları vardır.Bu esasların uygulanması amacıyla geliştirilen sisteme de KATI ATIK YÖNETİMİ denir.

Kalkınma çabasında olan ve ekonomik zorluklarla karşı karşıya bulunan gelişmekte olan ülkelerin de doğal kaynaklarından uzun vadede ve maksimum bir şekilde faydalanabilmeleri için atık israfına son vermeleri,ekonomik değeri olan maddeleri geri kazanma ve tekrar kullanma yöntemlerini araştırmaları gerekmektedir.

Demir,çelik.bakır,kurşun,kağıt,plastik, kauçuk,cam gibi maddelerin geri kazanılması ve tekrar kullanılması,doğal kaynaklarımızın tükenmesini önler. Diğer önemli bir husus da çevre kirliliği önlenmiş olur.

GERİ DÖNÜŞÜM SİSTEMİNİN 5 TEMEL BASAMAĞI: 1-KAYNAKTA AYIRMA 2-DEĞERLENDİRİLEBİLİR ATIKLARI AYRI TOPLAMA 3-SINIFLAMA 4-DEĞERLENDİRME 5-YENİ ÜRÜNÜ EKONOMİYE KAZANDIRMA

HANGİ MADDELER GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR? Çöpün içindeki geri dönüştürülebilir malzemelerin önemli bir miktarını yiyecek ve içecek ambalajlarında kullanılan metal, plastik ve cam atıklar ile kağıt ve karton oluşturmaktadır.Bunun yanında kemik,tekstil parçaları da özel ayırma tesislerinde geri dönüştürülebilmektedir.

GERİ DÖNÜŞÜM NİÇİN ÖNEMLİDİR? Doğal kaynaklarımız korunur. Enerji tasarrufu sağlanır. Atık miktarı azalır. Geri dönüşüm geleceğe ve ekonomiye yatırım demektir.

GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEBİLEN MADDELER

CAM Cam üretiminde kullanılan hammadde silisli kumdur.cam silisli kumun çeşitli katkı maddeleriyle birlikte yüksek sıcaklıkta eritilerek şekillendirilmesi sonucu meydana gelen malzemedir.

CAM AMBALAJIN GERİ KAZANIMI Kullandığımız tüm ürünler içinde %100 geri dönüştürülebilen ve sonsuz kullanımı olan tek madde camdır.Cam;çevreden toplanıp renk ayrımı,temizleme,yıkama ve öğütme işlemlerinden geçtikten sonra yeniden üretime kazandırılır.

CAM AMBALAJLARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜ

Cam ambalajların bir özelliği de cam şişe ve kavanozların yıkanarak tekrar kullanılabilmesidir. Bunlar toplandıktan sonra fabrikada yıkanır ve tekrar doldurulurlar. Bir cam şişe ortalama 20 kez kullanıldıktan sonra geri dönüştürülür.

CAM GERİ DÖNÜŞÜM SÜRECİ Cam depolama Cam depolama Kırıcı ve elek Elek çıkış noktası

Ayıklama ve yıkama taburu Ayıklama bandı Ayıklama Yıkanmış cam depolama

CAM KUMBARALARINA ATILACAK MALZEMELER Kapaksız cam şişeler Cam su bardakları,sürahi,vazo,vb. Cam kavanozlar

PİL Bilim ve teknolojide kimyasal enerjinin depolanabilmesi ve elektriksel bir forma dönüştürülebilmesi için kullanılan bir aygıttır. Piller,bir veya daha fazla elektrokimyasal hücre,yakıt hücreleri veya akış hücreleri gibi elektrokimyasal aygıtlardan oluşur.

KURU PİLLERİN GERİ KAZANILMASI Tüketiciler tüm pilleri geri dönüşüm kutusuna atmak zorundadır. Çöpe atılan piller yer altı sularının ve toprağın kirlenmesine neden olur. Çöp yakma tesislerinde ise yanma sonucu ağır metal uçucu hale geçer,atmosferde dağılır,akarsu ve göllerin kirlenmesine neden olur.

KAĞIT Ham maddesi odun,saman,yosun gibi bitkisel maddeler olan,üzerinde baskı yapılmaya elverişli tabakaya kağıt denir. İnce bitki liflerinin keçeleşmesi ile meydana gelen bugünkü kağıdın ilk olarak M.S. 1.yüzyılda Çin’de yapıldığı sanılmaktadır.

KAĞIT AMBALAJIN GERİ KAZANIMI Kullanılmış kağıtların geri dönüşüm işlemi için düzgün bir program yapılmalıdır.çünkü kullanılmış kağıtları toplama ve taşıma en büyük maliyeti oluşturur.Program doğru ve sağlıklı yapılmazsa geri dönüşüm maliyeti çok yüksek olur.

Kullanılmış kağıtların nasıl toplanacağı yanında kirletilmeden toplanması da çok önemlidir.Kullanılmış kağıtların kağıt üretiminde kullanılması ile depolama tesisinde atık kağıttan metan veya sera gazı oluşumu da minimize edilmiş olur.

AVRUPA ÜLKELERİNDE GERİ KAZANMA VE KULLANMA ORANI

KULLANILMIŞ KAĞITTAN KAĞIT ÜRETİMİ Kağıt sanayisinde kullanılmış kağıt kullanımı hızlı şekilde artmaktadır.1985 yılında kağıt sanayisinde %31.6 kullanılmış kağıt kullanılırken bu oran 1995 yılında %41.9’a çıkmıştır.

Kağıt üretim tesislerinde kullanılmış kağıt önce küçük parçalara ayrılır.Kağıt yapımında kullanılacak madde ıslatılır.Pres ile bastırılarak düzeltilir ve kurutulur.

KAĞIT AMBALAJLARI GERİ KAZANMANIN AVANTAJLARI 1 ton kullanılmış kağıt çöpe atılmayıp geri kazanıldığı ve kağıt üretiminde tekrar kullanıldığı zaman; 17 adet yetişmiş çam ağacının kesilmesi, 1750 litre fuel-oil’in israf edilmesi, 38.8 ton suyun israf edilmesi 267 kg kirletici gazın atmosfere atılması önlenmiş olur.

Kullanılmış kağıtlar 3 ay ila 5 yıl içinde bozunur Kullanılmış kağıtlar 3 ay ila 5 yıl içinde bozunur.Kullanılmış kağıtların %15-20’lik kısmını pratik olarak kağıt üretiminde geri kazanarak kullanmak mümkün değildir.Çünkü kullanılmış kağıtların lifleri her seferinde ortalama %15-20 oranında zayıflar.

KAĞIT ATIKLARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜ

Mavi renkli kağıt konteynerine atılacak maddeler; Gazete,dergi ve mecmualar Formlar,bilgisayar kağıtları Sigara paketlerinin sadece kağıtları Not kağıtları ve temiz kağıt torbalar Defterler,kitaplar,kataloglar Kartonlar

Mavi renkli kağıt konteynerine atılmaması gereken maddeler Yağlı ve ıslanmış kağıtlar Duvar kağıtları Manyetik bantlar ve kartlar Kağıt ve havlu mendiller Kaplama kağıtları Yapıştırma bantları

PLASTİK Plastikler,karbonun hidrojen,oksijen,azot ve diğer organik ve inorganik elementli bileşiklerle oluşturduğu monomerler diye adlandırılan en küçük ve basit moleküllü gruplardaki çift bağın koparılarak polimerler diye adlandırılan uzun zincirli yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen insan yapımı maddelerdir.

Plastiklerin kaynağı,ham petrol,gaz ve kömürdür Plastiklerin kaynağı,ham petrol,gaz ve kömürdür.plastiğin genelde ana kaynağı petrol rafinerisinden arta kalan bakiye maddelerdir.dünyada üretilen toplam petrolün sadece %4’ü plastik üretimi için kullanılmaktadır.

Plastikleri ayırt etmek için 7 tür plastik teşhis etme kodu vardır Plastikleri ayırt etmek için 7 tür plastik teşhis etme kodu vardır.Bunlar; PET plastikler HDPE plastikler PVC plastikleri LDPE plastikleri PP plastikler PS plastikler

PLASTİKLERİ GERİ KAZANMAYA BAŞLAMADAN ÖNCE; Katı atık içindeki geri kazanılabilir plastik miktarı önceden tespit edilmelidir. Geri dönüşümün taşıyıcılarla,çalışanlarla,satın alanlarla,halkla birlikte yapıldığı unutulmamalıdır. Özellikle küçük kaplarda toplanan plastikler daha sonra büyük kumbaralara konmalıdır.

Tüketiciler sarı renkli geri kazanma kutusuna veya torbasına plastikleri koymadan önce; Kap içindeki sıvıyı boşaltmalı, Kapakları veya başlıkları çıkartmalı, Kapların üzerindeki etiketler çıkarılmalı, Kapları su ile iyice çalkalamalı. Ayrı toplama yerleri insanların kolayca katılabileceği,ulaşabileceği ve görebileceği yerler olmalıdır.

PLASTİK AMBALAJLARI GERİ KAZANMANIN AVANTAJLARI Plastik hammadde kaynakları korunur, Tekrar kullanımı artar, Depolama alanlarının ömrü uzar, Yeni iş alanları oluşur, Atıkların enerjiye dönüşümü artar. Plastikler tekrar kullanıldığında veya işlemek üzere geri kazanıldığında katı atık ve bacadan atılan kirletici miktarı azalır ve enerji kaynaklarının korunması sağlanır.

Günlük kullanılan plastiklerden daha dayanıklı plastik malzemeler üretilerek plastiklerin en az 3 yıl kullanımı sağlanmaktadır.Son zamanlarda performansı,üretimi,tasarım maliyetinin düşük olması plastiklerin geri kazanımını artırmıştır.Geri kazanılan plastikler;bilgisayar parçalarında,halılarda,oto yedek parçalarında kullanılmaktadır.

Plastikler geri kazanıldığında çöp depolama alanının ömrü uzar ve işletme maliyeti düşer.Yeni iş alanları ortaya çıkar.Yenilenmeyen hammadde kaynakları korunur.

PLASTİKLERİN KALORİFİK DEĞERLERİ Kkal/kg Polietilen (PET) 11060 Polipropilen (PP) 11030 Polistiren (PS) 9900 Lastik Gazete 4800 Deri 4000 Odun 3750 Ort. Çöp 2500 Yard Atığı 1700 Gıda Atığı 1450 Fuel-oil 11600 Linyit Kömürü 5330 Plastik malzemelerin kalorifik değerleri oldukça yüksektir.  

PLASTİK ŞİŞELERİN GERİ KAZANIMI

Plastikleri geri kazanırken; Çöp depolama alanının ömrünün uzadığı, Doğal kaynakların korunduğu, Haftada ne kadar plastiği çöpe atarak doğanın kirletildiği, Doğada kalıcı kirliliğin önüne geçildiği, Geri kazanılmış plastiklerden;deterjan kutuları,torbalar,park oturma grubunun yapılabildiği unutulmamalıdır.

Katı atıklar konusunda bunları biliyor musunuz? Ülkemizde günde yaklaşık 65 bin ton çöp Üretilmektedir. Çöpü kaynağında azaltmazsak,bir gün çöp dağları arasında nefes alamaz hale gelebiliriz. Çöplere atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak bizlere zehir olarak geri dönecektir.

Geri kazanım konusunda bunları biliyor musunuz? Türkiye’de çöp miktarının yaklaşık %15-20’sini geri kazanılabilir nitelikli atıklar oluşturmaktadır. Bir ton kullanılmış kağıt, geri kazanıldığında 16 adet çam ağacının;bir ton kullanılmış gazete kağıdı kullanıldığında ise 8 adet çam ağacının kesilmesi önlenmiş olacaktır.

ÇÖP DEYİP ATMAYIN Çevremizde gördüğümüz çöp aslında atılması gereken,değersiz çöp değildir,o çöpün içinde gördüğünüz birçok madde,tekrar hammadde olarak kullanılabilir, değerlendirilebilir.

ÇÖPLERİN TEKRAR DEĞERLENDİRİLMESİ İLE; Tabii kaynakların korunması ve kaynak israfının önlenmesi, Uzaklaştırılacak katı atıkların miktarlarının azaltılması gerçekleştirilmiş olur.

METALLER Metal yeryüzü tabakasını oluşturan çeşitli minerallerin işlenerek saflaştırılması sonucunda üretilir.Metaller değişik elementlerin bileşiminden oluşurlar.Ambalaj endüstrisinde en çok kullanılan metaller teneke ve alüminyumdur.

Günlük hayatımızda sık olarak kullandığımız yağ tenekeleri,konserve kutuları ve meşrubat kutuları metal ambalajlara örnek olarak verilebilir.Metallerin geri dönüştürülmesi ile her çeşit malzeme üretilebilir.

METAL KUTUNUN GERİ DÖNÜŞÜMÜ

GIDALARDA KULLANILAN METAL AMBALAJLAR Kalay kaplamalı çelik kaplar Lakla kaplı çelik kaplar Krom kaplamalı çelik kaplar Alüminyum kaplamalı çelik kaplar

KAYNAKÇA www.karyaambalaj.com www.kimyaevi.com Rehber ansiklopedisi www.donusumkimya.com