SÖZ SANATLARI GURBET DUYMUŞ

TEŞBİH: Aralarında çeşitli yönlerden ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanı güçlü olana benzetme sanatıdır. Örnek: “Ahmet aslan gibi güçlüdür” Cümlesinde güç yönünden zayıf olan Ahmet aslana benzetilmiştir. *Her benzetme bir karşılaştırmadır. Örnek cümlede “Ahmet” ile “aslan” karşılaştırılmıştır

TEZAT (ZITLIK) Anlamca veya kavram olarak birbirinin zıttı olan ifadeleri anlatmaktır. Örnek: Karlar altında bir ilkbaharım ben. Değirmen üstü çınar Çınarın altı pınar Dışarım buz bağlamış İçerim durmaz yanar Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

MÜBALAĞA (ABARTMA) Bir olayı olduğundan çok büyük veya çok küçük gösterme. Örnek: ●Ölüm indirmede gökler,ölü püskürmede yer. ● Bir ah çeksem dağı, taşı eritir, Gözümün yaşı değirmeni yürütür.

TEŞHİS (KİŞİLEŞTİRME) İnsan dışındaki varlıklara, insana ait özelliklerin verilmesidir. Örnek: ●Bir bulut geldi üstüne bahçenin Bütün ağaçların keyfi kaçtı Rüzgar o yerde Söylüyor şarkımız kişileştirme

İMTAK (KONUŞTURMA) İnsan dışındaki varlıklara insan özelliği verilmesidir. Örnek: Bülbül güle: -”Aşkından düştüm dile” Gül bülbüle: -”Bitmeyecek sende çile” dedi.

AD AKTARMASI (MECAZ-I MÜRSEL) Bir adın benzetme amacı gütmeden sadece çağrıştırmak maksadıyla kendisi ile ilgili başka bir adın yerine kullanılmasıdır. Örnek: İki tabak yedi daha doymadı. Yemek/Ad aktarması

REDİF Mısra sonlarında yazılış ve okunuşları aynı, anlam ve görevleri de aynı seslerin benzerliğidir.

UYAK (KAFİE) Mısra sonlarında yazılış ve okunuşları aynı, anlam ve görevleri farklı seslerin benzeridir.Uyağa kelimenin kökünden başlanarak bakılır.Redif ise ektir. Örnek: Artık demir almak günü gelmişse zamandan Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan redif uyak

UYAK ÇEŞİTLERİ 1.Yarım Uyak: Mısra sonlarında tek ses benzerliğine dayanan uyaktır. Örnek: Evel büke belimizi Söyletmeye dilimizi Hasta iken halimizi Soranlara selam olsun “l” sesi yarım uyak redif

Mısra sonlarında iki ses benzerliğine dayanan uyaktır. Örnek: 2. Tam Uyak: Mısra sonlarında iki ses benzerliğine dayanan uyaktır. Örnek: Sen de geçebilirsin yandan,aradan, şerdan Senin de destanını okuyalım ezberden redif uyak

Bursa’da eski bir cami avlusu Şadırvanda şakırdayan su Tunç Uyak: Bir mısranın sonundaki kelime aynen diğer mısranın sonundaki kelime içinde aynen geçiyorsa tunç uyaktır. Örnek: Bursa’da eski bir cami avlusu Şadırvanda şakırdayan su Çınla ey coşkun deniz kayalıklarda çınla Tunç uyak

O eserler bugün bir define midir? Edebiyat açılmış bir hazine midir? Zengin Uyak: Mısra sonlarında üç veya daha fazla sesin benzerliğine dayanan uyaktır. Örnek: O eserler bugün bir define midir? Edebiyat açılmış bir hazine midir? redif Zengin uyak

Sesteş sözcüklerle yapılan uyaktır. Örnek: Cinaslı Uyak: Sesteş sözcüklerle yapılan uyaktır. Örnek: Dedim o şuha iki gözün sürmelidir (göze sürülen boya) Dedi vallahi seni Hinde kadar sürmelidir (sürgün etmek) cinaslı uyak

UYAK ÖRGÜLERİ 1.Düz Uyak: ----------a -----------a ----------a ----------a -----------b -----------a ----------a -----------b -----------b

Ellerinde var siğiller Onlar doğru değiller Yalana midiller Örnek: Dedi yüzünde çiller Ellerinde var siğiller Onlar doğru değiller Yalana midiller redif Tam uyak

a Bakıp imreniyorum akınına b Şehrin üstünden uçan bulutların 2. Çapraz Uyak: ----------a ----------b Örnek: a Bakıp imreniyorum akınına b Şehrin üstünden uçan bulutların a Belki onlar gidiyor yakınına b Rüyamızı kuşatan bulutların redif Tunç uyak

b İşte güvercin pencerede b Sana veda etmede a Sevdiğim iyi ki varsın 3. Sarma Uyak: ----------a ----------b Örnek: a Sevgiler seni sarsın b İşte güvercin pencerede b Sana veda etmede a Sevdiğim iyi ki varsın redif redif Tam uyak

b Senede bir mezarıma var a Mezarım kokun alsın 4. Mani Tipi Uyak: -----------a -----------b Örnek: a Tabakta portakalsın a Sözümüz burda kalsın b Senede bir mezarıma var a Mezarım kokun alsın Tunç uyak

DÜŞÜNCEYE DAYALI YAZI TİPLERİ 1.MAKALE: Herhangi bir konuda öne sürülen bilgi, görüş ve düşünceleri kanıtlamaya yönelik yazı türüdür. Yazar öne sürdüğü görüş ve düşünceleri bilgi ve belgelerle kanıtlamak zorundadır. Makale yazan kişi o alanda uzman olmalıdır. Gazetelerin ilk sayfasında yayımlanan makalelere başmakale denir. Bu makaleyi yazana da başyazar denir.

2. DENEME: Yazarın herhangi bir konudaki kişisel görüş ve düşüncelerine iddiasızca kesin yargılama yapmadan anlattığı yazı türüdür. Deneme her konuda yazılır. Yazar görüşlerini kanıtlamak zorunda değildir. Deneme gazete yazısı değildir. Deneme türünün kurucusu Fransız Montaigne’dir.

3. FIKRA: Güncel konularla ilgili yazarın görüş ve düşüncelerini yazdığı yazı türüdür. Gazete ve dergi yazılarıdır. Bu tip yazıların yarına kalırlığı yoktur. Bu yazıların ömrü bir kelebeğin ömrü kadardır. Türk Edebiyatındaki en büyük fıkra yazarı Ahmet Rasim’dir.

4. ELEŞTİRİ (TENKİT): Bir düşünce veya edebiyat eserini, onun olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyan değerlendirmedir. Türk edebiyatında en tanınmış eleştirici Nurullah Ataş’tır.

5. SÖYLEŞİ (SOHBET): Yazarın önemli güncel konulardaki duygu ve düşünceleri konuşma içinde belirttiği yazı türüdür. Söyleşi her konuda yazılabilir. Günlük konuşma sözlerine yer verilir.

KONUSUNU YAŞAMDAN ALAN YAZI TÜRLERİ 1.GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME): Yazarın gezip gördüğü yerlerin, ilginç yönlerini edebiyat kurallarına uygun biçimde anlattığı yazı türüdür. Gezilen yerlerin doğası, insanları, örf ve adetleri tanıtılır. Gezi yazıları tarih, coğrafya, folklor ve toplum bilimi için bir kaynak teşkil eder. Edebiyatımızda ilk gezi yazısı Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesidir.

2. ANI (HATIRA): Bir kişinin kendi yaşamı ile birlikte, yaşadığı dönemde tanık olduğu ya da duyduğu olayları anlatan yazı türüdür.

3. GÜNLÜK: Bir kişinin düşünceleri, yaşadığı ve gördüğü olayları tarih belirterek günü gününe yazdığı yazı türüdür. Günlüğü anıdan ayırmak gerekir. Günlük günü gününe yazılan olay ve düşüncelerdir. Anı ise,olayların üzerinden uzun yıllar geçtikten sonra yazılan yazı türüdür.

4. MEKTUP: Farklı yerlerde bulunan kişilerin duygu, düşünce ve dileklerini anlatmak için birbirlerine yazdıkları yazılara denir. Edebiyatçıların herkes tarafından bilinmesini istedikleri duygu ve düşüncelerini anlattıkları mektuplara edebi mektup denir. Birbirine yakın insanların birbirinden haber almak ve kendilerinden haber vermek için yazdıkları mektuplara özel mektup denir.

5. BİYOGRAFİ: Bilim, edebiyat ve sanat alanında ün yapmış kişilerin hayatlarını anlatan yazılardır.

6.OTOBİYOGRAFİ: Kişinin kendi yaşamını kendisinin yazıp anlattığı yazı türüdür.

7.RÖPORTAJ: Yazar, gezip gördüğü yeri inceleyip araştırarak belgelerden, fotoğraflardan ve grafiklerden yararlanarak anlattığı yazı türüdür. Röportaj bir yazı olacağı gibi bir yazı dizisi de olabilir.

OLAY YAZILARI ROMAN: Romanda ayrıntılar vardır. Yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olayları yer ve zamana bağlayarak ayrıntılı biçimde anlatan yazı türüdür. Romanda ayrıntılar vardır. Geniş hayat sahnelerine yer verilir.

2. HİKAYE (ÖYKÜ): Yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olayları anlatan kısa yazılara hikaye denir. Olaylar pek ayrıntılı anlatılmaz. Ele alınan kişiler çoğu kez yaşamlarının belli ve kısa anı içinde izlenir.

HİKAYE İLE ROMAN ARASINDAKİ FARKLAR: Hikaye kısa, roman uzundur. Hikayenin çevresi dardır. Romanda olay birçok yerde geçtiği için çevre geniştir. Hikayede bir ya da bir iki olay anlatılır. Romanda ise iç içe bir sürü olay vardır. Hikayede kişiler bir yönüyle, romanda ise her yönüyle ele alırlar.

3. MASAL: Gerçek dışı olayları anlatan kahramanları insanların yanında cinler, periler, devler olan yazı türüdür. Özellikler: 1.Kahramanları olağanüstü varlıklardır. 2. Tekerlemeyle başlar. 3.Yer ve zaman belirtir. 4.Anlatımda “-miş” li geçmiş zaman kullanılır. 5. Masalların söyleyenleri belli değildir. 6. Çocuk eğitimde önemlidir.

4. FABL: Bitki, hayvan ve eşya olan yazılardır. Fabl’larda bir çeşit masaldır. İnsan dışı varlıklara, insana ait özellikler verilerek konuşturulur. Çoğunlukla eğitici bir amacı vardır, ders vermeye çalışıyor. La Fontaine fablları ünlüdür.

Olaylar ve kişiler temel bilgilerdir. 5.TİYATRO: İnsan yaşamını insanlar arasındaki ilişkiyi sahnede canlandırmak amacıyla yazılan eserlerdir. Olaylar ve kişiler temel bilgilerdir. TİYATRO TERİMLERİ Diyalog: İki kişinin sahnede karşılıklı konuşmasıdır. Monolog:Tek kişinin konuşmasıdır.

teşekkürler www.turkceogretmenleri.com