1 HASTA UYUMU UYUMU Yrd. Doç. Dr. Zeliha Cansever Mevlana Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Konya

Amaç Hasta uyumu ve önemi hakkında bilgi vermek Hedefler:  Hasta uyumu tanımını yapabilmek  Hastanın tedaviye uyumsuzluğunu artıran faktörleri anlamak  Hastaların tedaviye uyumunu artırmak için iletişim stratejilerini anlamak  Hasta uyumunda iletişimin etkilerini tartışabilmek 2

Bir test…  İyi eğitilmiş hastalar daha uyumludur.  İçe dönük doktorların hastaları dışa dönük olanlara göre daha uyumludur.  Bir hastaya potansiyel yan etkilerin anlatılması, belirtilen yan etkilerin görülme ihtimalini artırır.  Doktor - hasta etkileşimi tedaviye uyumu artırır. 3

…Cevaplar  Doğru - İyi eğitilmiş hastalar daha uyumludur.  Yanlış - İçe dönük doktorların hastaları dışa dönük olanlara göre daha uyumludur.  Yanlış - Bir hastaya potansiyel yan etkilerin anlatılması, belirtilen yan etkilerin görülme ihtimalini artırır.  Doğru - Doktor - hasta etkileşimi tedaviye uyumu artırır. 4

Tedaviye uyumsuzluk: Eski görüş “Hastaların tedaviye uyum konusunda yalan söyleyebileceklerini göz önünde bulundur.” Hippocrates 5

Hasta uyumsuzluğunun sonuçları Tedavide başarısızlık Morbiditede artma Hastalığın alevlenmesi Hekimlere daha sık başvuru Hastaneye yatışlarda artma Ölüm 6

Hasta uyumu: Yeni tanımlama “Bir kişinin; ilaç kullanma, diyet, yaşam tarzı değişiklikleri gibi davranışlarının sağlıkla ilgili tavsiyelerle örtüşme derecesidir.” Sackett and Snow, 1979 WHO 7

Hasta uyumu Optimal tedavi sonuçları için önemlidir Hastanın yaşam kalitesini artırır 8

Uyum konusunda hastaların 4 tipi 1.Uyumsuz 2.Kısmen uyumlu 3.Yeterince uyumlu 4.Aşırı uyumlu 9

Hasta uyumu tıbbi bir uzlaşmadır Hasta hekimin talimatlarına uymalıdır. Bu uzlaşma sağlık hizmet sunucularının tavsiyelerine uymanın her zaman akıllıca olduğunu gösterir. Yeni yaklaşım, hastanın davranışlarını uyum kapsamında değerlendirir. 10

Hasta uyumu kompleks bir yapıdır Şunları içerir:  Kişi (hasta)  İlaç tedavisi  Yaşam tarzı değişiklikleri  Diyet  Eş, aile  Hasta-hekim ilişkisi 11

Hasta uyumu, kişi merkezli yaklaşımı destekler  Tedaviye uyum konusunda kişinin kendi düzenlemelerini yapmasını destekler  Tedaviye uyumsuzluğun bazen hastaya mantıklı gelebileceği ve bu tür şeylerin olabileceğini kabul eder.  Kişilerin doktoru yönlendirmeye çalışmalarındaki amaç tedaviden daha çok faydalanmaktır.  Hekim hasta için şartsız pozitif ilişkiye sahiptir.  Karşılıklı bir güven ve saygı vardır. 12

Hasta uyumu her zaman aşagıdaki durumlara bağlı değildir  Sosyal sınıf  Yaş  Cinsiyet  Eğitim  Medeni durum  Akıllılık  Hafıza  Kişilik bozuklukları 13

Hasta uyumsuzluğunu destekleyen faktörler Hastanın tedaviyi/reçeteyi test etmesi Sağlık inanışları Kötü iletişim Bilişsel faktörler 14

Uyumsuzluğun sebepleri: Hastanın tedaviyi/reçeteyi test etmesi  Hastalar reçetenin/tedavinin yararları ile maliyetini karşılaştırır ◦ Uyumsuzluk olmadan önce bu konuda hastaları bilgilendir  Kişiye sorun: tedavi ile herhangi bir problem olabileceğini düşünüyor musunuz? ◦ Bilgi verin ◦ Stratejileri sağlayın 15

Uyumsuzluğun sebepleri: Sağlık inanışları  Kişinin algıları ◦ Hastalığın ciddiyeti ◦ Tedavisiz sonuçlar  Tedavinin algılanan etkisizliği  Sosyal desteğin olmaması  Sosyal engel  Yan etkiler  Uzun/komplike tedavi 16

Uyumsuzluğun sebepleri: Bilişsel faktörler Unutkanlık Anksiyete 17

Uyumsuzluğun sebepleri: Kötü iletişim  Minimal tıbbi gözetim  Yetersiz eğitim  Kötü geribildirim  Sağlık profesyonelleri ile etkileşimler ◦ Dostça algılanmama ◦ Umursamaz gibi algılanma ◦ Az etkileşim ◦ Tek taraflı etkileşim 18

Etik olmayan iletişim hasta uyumunu azaltır Etik iletişim, bilinçli seçimler yapmak için kişiyi güçlendirir. “En acımasız yalanlar sıklıkla sessizlik içinde söylenir.” Robert Lewis Stevenson 19

Etik iletişim  Kişinin durumunu fark etmesine yardım eder  Kişinin kaynakların ve onlarla olan ilişkilerinin farkına varmasına yardım eder  Kişinin motivasyonunun artmasına ve anksiyetesinin azalmasına yardım eder  Profesyonel bir ilişki içinde sıcak, şefkatli bir ortam sağlar. 20

Hasta uyumunu artıran stratejiler Doktorla etkileşim, danışmanlık ve iletişim Multimedya eğitim kampanyaları Hasta eğitimi, yazılı bilgi, özel kartlar Kendisini takip edebileceği yöntemler öğretmek Hatırlatıcı (mail, telefon) 21

Özet Hasta uyumu nedir? Bir kişinin; ilaç kullanma, diyet, yaşam tarzı değişiklikleri gibi davranışlarının sağlıkla ilgili tavsiyelerle örtüşme derecesidir 22

Bir hastaya potansiyel yan etkilerin anlatılması, belirtilen yan etkilerin görülme ihtimalini artırır. a. Doğru b. Yanlış 23

Uyum konusunda hasta tiplerini nelerdir? 1.Uyumsuz 2.Kısmen uyumlu 3.Yeterince uyumlu 4.Aşırı uyumlu 24

Hasta uyumsuzluğunu destekleyen faktörler nelerdir? Hastanın tedaviyi/reçeteyi test etmesi Sağlık inanışları Kötü iletişim Bilişsel faktörler 25

Hasta uyumunda etik bir iletişimin hangi etkileri vardır? Kişinin durumunu fark etmesi Kişinin kaynakların ve onlarla olan ilişkilerinin farkına varması Kişinin motivasyonunun artması ve anksiyetesinin azalması Profesyonel bir ilişki içinde sıcak, şefkatli bir ortam 26