19. YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ ISLAHATLARI ABDÜLMECİT DÖNEMİ Siyasi Gelişmeleri ve Demokratikleşme Hareketleri

Milli benliğini bulmayan milletler, başka milletlere av olurlar.

OSMANLI DEVLETİ DAĞILMA DÖNEMİ (1792 – 1922) 19. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin dağılma dönemidir. OSMANLI DEVLETİ DAĞILMA DÖNEMİ (1792 – 1922) Bu dönem, Rusya’yla yapılan Yaş Antlaşması’yla (1792) başlar, saltanatın kaldırılması ile sona erer.

ABDÜLMECİT DÖNEMİ SİYASİ GELİŞMELERİ Saltanat süresi (1839-1861) ABDÜLMECİT DÖNEMİ SİYASİ GELİŞMELERİ

1) Mısır Sorunu ve Londra Konferansı (1840) Hünkâr İskelesi Antlaşması gereğince, Nizip Savaşı’nda yenilen Osmanlı’ya, Rusya’nın yardım etmesinden ve Mısır’da etkinliğinin artmasından çekinen İngiltere “Mısır Sorunu”nu çözmek için Londra Konferansı’nı topladı. Konferansa Avusturya, Rusya ve Prusya da katıldı. Konferans sonrasında 1840 Londra Antlaşması imzalandı.

LONDRA ANTLAŞMASI (1840) İLE MISIR Bu antlaşmayla ilk kez Osmanlı’ya bağlı bir valiliğin yönetimi saltanata dönüştürüldü. SURİYE GİRİT Mısır Osmanlı’da kaldı, fakat yönetimi Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı. Mısır’ın Osmanlı’ya her yıl vergi vermesi kararlaştırıldı. Suriye, Adana ve Girit Osmanlı’ya verildi.

2) Boğazlar Sorunu ve 1841 BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın süresi dolduğundan İngiltere Rusya’nın yeniden anlaşma yapmasını engellemek için Londra’da bir konferans topladı. 1841’de Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.

1841 BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ’NE GÖRE Boğazlar, bu sözleşmeyle uluslar arası bir statü kazandı. Osmanlı’nın boğazlardaki mutlak egemenliği sona erdi. Ruslar da Hünkâr İskelesi Antlaşması’yla elde ettiği ayrıcalıkları kaybetti. Boğazlar Osmanlı egemenliğinde kaldı. Boğazlardan savaş gemilerinin geçmemesi kararlaştırıldı.

3) KIRIM SAVAŞI VE PARİS ANTLAŞMASI (1853-1856) KIRIM SAVAŞI’NIN NEDENLERİ: Rusya’nın Boğazlar Sözleşmesi’yle kaybettiği ayrıcalıkları yeniden kazanmak istemesi, Rusya’nın Kudüs’teki Ortodokslara yeni haklar verilmesini istemesi. (Kutsal yerler Sorunu)

Rusya’nın savaşta üstün gelmesini çıkarlarına ters bulan İngiltere, Fransa ve Piyamento Osmanlı’ya destek verdi ve Rusya savaşı kaybetti. Rusların barış isteği üzerine Paris Antlaşması imzalandı.

Osmanlı’nın kendi topraklarını zayıfladığını gösterir. PARİS ANTLAŞMASI (1856) Bu durum Osmanlı’nın kendi topraklarını koruyamayacak kadar zayıfladığını gösterir. 1) Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayıldı ve Avrupa hukukundan yararlanmasına karar verildi. 2) Osmanlı’nın toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin güvencesi altına alındı.

Kırım Savaşı’nda Osmanlı ilk kez İngiltere’den (1854) dış borç aldı. KIRIM YARI- MADASI Kırım Savaşı’nda Osmanlı ilk kez İngiltere’den (1854) dış borç aldı. Bu maddeyle Osmanlı galipken, mağlup devlet durumuna düşürüldü. 3) Karadeniz tarafsız hale getirildi. 4) Rusya ve Osmanlı’nın Karadeniz’de donanma bulundurmamasına karar verildi.

ABDÜLMECİT DÖNEMİ DEMOKRATİKLEŞME HAREKETLERİ SALTANAT SÜRESİ (1839-1861) Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839) 2.Mahmut’un ölümünden sonra oğlu Abdülmecit babasının ıslahat hareketlerini devam ettirdi.

düzenlemeler, düzeltmeler, ıslahat anlamlarına gelir. Tanzimat fermanına Gülhane Hattıhümayunu da denir. Londra’daki elçilik görevinden dönen Mustafa Reşit Paşa, devletin içine düştüğü bunalımın, krizin bir Tanzimat hareketiyle düzeltilebileceğini, Batı’yı ancak böyle ılımlı ve ona yaklaşma eğilimiyle razı edebileceklerini düşünüyordu. Mustafa Reşit Paşa Tanzimat, Arapça bir kelime olup düzenlemeler, düzeltmeler, ıslahat anlamlarına gelir. Tecrübeli bir devlet adamı olan Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa yapılması gereken yenilikleri bir program halinde padişaha sundu. Tanzimat Fermanı denilen bu program Gülhane Parkı’nda padişahın, sadrazamın, yabancı elçiliklerin ve halkın huzurunda okundu.

Tanzimat Fermanı'nın Amacı 1) Osmanlı’nın dağılmasını önlemek, 2) Batılı devletlerin azınlıkları bahane ederek Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını engellemek, 3) Mısır ve Boğazlar sorununda Batılı devletlerin desteğini sağlamaktır.

Tanzimat Fermanı'na Göre; Herkesin can, mal ve ırz güvenliği devlet tarafından sağlanacak, Herkes gelirine göre vergi ödeyecek, Mahkemeler halka açık olacak ve hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak, Herkes mülk edinme hakkına sahip olacak ve bu hak devlet tarafından korunacak, Askerlik işlemleri belirli kurallara bağlanacak ve gayrimüslimler de askerlik yapacaktır.

Osmanlı'da ilk kez kanun üstünlüğü kabul edildi. Tanzimat Fermanı ile Osmanlı'da ilk kez kanun üstünlüğü kabul edildi. Âgâh Efendi ile Şinasi tarafından 1860’ta Tercümanıahvâl gazetesi çıkarılmıştır. Şinasi tarafından 1862’de Tasviriefkâr gazetesi çıkarılmıştır.

Tanzimat Fermanı'nın Özellikleri Padişahın yetkilerini kanunlarla sınırlandıran ilk belgedir. Osmanlı, hukuk devleti olma özelliği kazandı. Anayasacılık hareketinin başlangıcı kabul edildi. Padişahın isteğiyle yayınlandı. Avrupalı devletlerin baskısı söz konusu olmadı. Tanzimat Fermanı’nın ilânından Meşrutiyetin ilânına kadar geçen döneme Tanzimat Dönemi denir.

Tanzimat Dönemi’nde Yapılan Yenilikler: Mecelle, Ahmet Cevdet Paşa’nın başkanlığında bir bilim kurulu tarafından hazırlanan, dayanağı İslâm dini olan, daha çok Borçlar hukuku ve kısmen de eşya ve yargılama hukukunu içine alan, aile ve miras hukukunu kapsamayan yasalardır. 1) Avrupa’ya gönderilen öğrenci sayısı arttırıldı. 2) Kız öğrencilere eğitim görme hakkı tanındı. 3) Yabancı devletler tarafından okullar açıldı.(Robert Koleji, Galatasaray Lisesi) 4) Osmanlı’nın ilk medeni kanunu olan MECELLE hazırlandı.

5) İlk kâğıt para (kaime) bastırıldı. (ARKA YÜZÜ) (ÖN YÜZÜ) 5) İlk kâğıt para (kaime) bastırıldı.

6) Avrupa hukuk sistemi örnek alınarak ceza ve ticaret kanunları hazırlandı, mahkemeler kuruldu 7) Islahat Fermanı ilân edildi.(1856)

ISLAHAT FERMANI (1856) Tanzimat Fermanı’yla azınlıklara verilen hakları yetersiz bulan Avrupalı devletlerin isteği üzerine Islahat Fermanı yayınlandı.

Islahat Fermanı’nın Amacı 1) Tanzimat’ta olduğu gibi Osmanlı’nın dağılmasını engellemek, 2) Kırım savaşı sonrasında Paris’te toplanacak konferansta Avrupalıların azınlıkları bahane ederek Osmanlı’nın iç işlerine karışmasını engellemek.

Islahat Fermanı ile Hıristiyan ve Musevîlere şu ayrıcalıklar tanındı. 1) Herkesin canı, malı ve ırzı devlet güvencesindedir. 2) Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak, cizye vergisi ile iltizam usulü kaldırılacaktır. 3) Din ve mezhep özgürlüğü sağlanacaktır. 4) Okul, kilise ve hastane açabileceklerdir.

Islahat Fermanı ile Hıristiyan ve Musevîlere tanınan ayrıcalıklar 5) Patrikhaneler ıslah edilecektir. 6) Kilise aracılığıyla toplanan vergiler kaldırılacaktır. 7) Hıristiyan ve Musevîlere küçük düşürücü sözler söylenmeyecektir. 8) İşkence ve angarya yasaklanacaktır. 9) Devlet memuru olabileceklerdir.

10) Nakti Bedel ödeyenler askerlik yapmayacaktır. Azınlıklar, böylece yönetimde söz sahibi olmuşlardır. 10) Nakti Bedel ödeyenler askerlik yapmayacaktır. 11) Mal ve mülk edinebilecek, şirket ve banka açabileceklerdir. 12) Belediye ve il meclislerine üye olabileceklerdir.

Islahat Fermanı’nın Özellikleri Islahat Fermanı'ndan sonra Avrupalı devletlerin ve Rusya'nın Osmanlı'ya müdahalesi yoğunlaştı. Islahat Fermanı’nın Özellikleri Bu fermanla azınlıklara geniş haklar verildi. İlk defa azınlıklar il meclislerine katılarak siyasal haklar elde etti.

İzlediğiniz için teşekkür ederim. Yararlı olması dileğimle… HAZIRLAYAN İzlediğiniz için teşekkür ederim. Yararlı olması dileğimle… AHMET ARSLAN Beyşehir Mesleki Teknik ve Anadolu Lisesi Yararlanılan Kaynaklar 1) KPSS dergisi – Final Yayınları- 3. sayı 2) Tarih 10. Sınıf – MEB-2010