Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Zübeyir Ülger

Temel Kavramlar  İspat : Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır.Vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti yemin hariç her türlü delille ispatlanır.(VUK:3)

Faturanın Şekli Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.(VUK Md.229)  Faturanın düzenlenmesinde aşağıdaki kaidelere uyulur: (VUK Md.231)  Faturalar sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Aynı müessesenin muhtelif şube ve kisimlarinda her biri ayni numara ile başlamak üzere ayri ayri fatura kullanıldığı takdirde bu faturalara şube ve kısımlarına göre şube veya kısmın isimlerinin yazılması veya özel işaretle seri tefriki yapılması mecburidir.  Faturalar mürekkeple, makine ile veya kopya kurşun kalemi ile doldurulur.  Faturalar en az bir asıl ve bir örnek olarak düzenlenir. Birden fazla örnek düzenlendiği takdirde her birine kaçıncı örnek olduğu işaret edilir.  Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya mezun olanların imzası bulunur.  Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün (1) içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.  Bu Kanunun 232 nci maddesinin birinci fıkrasına göre fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan sorumludur Fatura düzenleyenin istemesi halinde müşteri kimligini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır.232 nci maddesinin birinci fıkrasına göre

AMORTİSMAN  Aslı Fransızca “ yavaş yavaş öldürme “….  Duran varlıkların eskime,aşınma,yıpranma,yaşlanma,demod e olma,itfa ve tükenme paylarını ifade etmek amacıyla kullanılır.  Duran varlıkların maliyetlerinin bir kerede değil,faydalı oldukları süreler (Ekonomik ömür ) içinde yavaş yavaş gider yazılarak yok edilmesini ifade eder.

AMORTİSMAN AYIRMA – AYIRMAMA ?  Amortisman ayırmak yasal bir zorunluluk değil, yasal bir haktır.  Amortisman ayrılmaz ise, mali tablolar gerçek durumu yansıtmaz,  Amortisman ayrılmayan yıl için bu hak ortadan kalkar,  Amortisman ayrılmaması halinde vergisel yük artar,  Azalan bakiyeler usulünden normal usule geçiş serbesttir.

Alacaklarda Amortisman  1- Değersiz Alacaklar: Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar, değersiz alacaktır  2- Şüpheli Alacaklar: Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;  Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;  Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar; Şüpheli alacak sayılır.  3- Vazgeçilen Alacaklar: Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterlerinde özel bir karşılık hesabına alınır. Bu hesabin muhteviyatı alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde kar hesabına naklolunur.

DEĞERSİZ ALACAKLAR (VUK 322)  Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre (muvazaadan ari olarak ) tahsiline artık imkan kalmayan alacaklardır.  ŞARTLARI: Alacak,Bilanço veya işletme esasına göre defter tutan ticari veya zirai kazançla iştigal eden işletmelere ait olmalıdır. Alacak ticari işle veya işletmeyle alakalı olmalıdır. Alacağın tahsili imkansız hale gelmeli ve dayanağı bulunmalıdır. Alacak ticari kazancın elde edilmesi veya devam ettirilmesi ile ilgili olmalıdır.

DEĞERSİZ ALACAKLAR (VUK 322)  Kazai hüküm: Alacağın borçlusu tarafından ödenmesi imkanının bulunmadığını hükme bağlayan bir mahkeme kararının anlaşılması gerekir.  Tüm hukuk yollarının tüketilmesi gerekir.

Değersiz Alacaklarda Özellikli Konular  Kanaat verici vesika;  konkordato anlaşması,  borçlunun miras bırakmadan ölümü veya reddi miras kararı,  borçlunun yurt dışına kaçması,  alacaktan vazgeçildiği gösteren mahkeme kararı,  icra yapılamayacağına dair yazı,  iflas kararı,  gaiplik kararı,  borçlunun dolandırıcılıktan mahkum olması,  Alacaktan vazgeçildiğini gösteren noterden düzenlenmiş anlaşmalar,(Vuk. 284 nolu tebliğ)  Borçlunun adresinin saptanamaması nedeniyle icra dosyasının kaldırıldığını ve yasal süresi içerisinde yenileme talebinde bulunulmadığını gösteren icra memurluğu yazısı,

Değersiz Alacaklarda Özellikli Konular  Alacak Ticari ve zirai kazançtan doğmuş olmalıdır,  Hatır bonolarında değersiz alacak karşılığı ayrılamaz,  Alacağın zamanaşımına uğraması,tek başına değersiz alacak sayılmasını gerektirmez,  İşletme faaliyeti zararla kapansa dahi, değersiz alacak söz konusu olur.  Tek taraflı beyan ile değersiz alacak zarar yazılamaz  Bir alacağın değersiz alacak sayılması için tüm hukuk yolları tüketilmelidir.  Alacağın değersiz hale geldiği yıl gider yazılması gerekir.Aksi halde izleyen yıllarda gider yazılamaz.  Değersiz alacaklar daha sonra tahsil edilir ise tahsil edildiği yıla gelir yazılır.  KDV içeren alacaklarda KDV de değersiz alacak kabul edilir.  Değersiz alacaklarda mukayyet değer dikkate alınır.  Borçlunun iflas etmiş olması tek başına değersiz alacak yazmak için yeterli değildir.  Aciz vesikası değersiz alacağın gider/zarar yazılmasını sağlamaz.  Dövizli alacaklarda değersiz alacak olarak kayıtlanabilir.

ŞÜPHELİ ALACAK (Md.323)  Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla:  1-Dava ve icra safhasında bulunan alacaklar,  2-Yapılan protestoya yada yazı ile bir defadan fazla istenmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar,

ŞÜPHELİ ALACAĞIN KOŞULLARI Şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için; - Bilanço usulüne göre defter tutulmalıdır. - Alacak ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ile alakalı olmalıdır. - Alacak değerleme günü itibariyle şüpheli hale gelmiş olmalıdır. - Alacak dava ve icra safhasında bulunmalı ve takibat ciddiyetle devam ettirilmelidir. - Alacağın dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olması halinde ise yapılan protesto ve yazı ile birden fazla istenmiş olmalı,(VUK 284 nolu tebliğ) - Alacak tahakkuk etmiş olmalı,(Daha önce hasılat yazılmalıdır) - Alacak teminatsız olmalıdır.

ŞÜPHELİ ALACAKLARDA ÖZELLİKLİ KONULAR  Kampanyalı (ön ödemeli) satışlardan doğan alacaklar, avans mahiyetindeki alacaklar ve teminatlı alacaklarda teminat tutarı kadar kısmı için karşılık ayrılamaz.  VUK 334 nolu tebliğ gereği alacağın ilgili dönem kayıtlarına girmesi ve KDV beyannamesi ile beyan edilmesi halinde KDV’ye de şüpheli alacak olarak karşılık ayrılabilir.  Aciz vesikasına istinaden şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir.  Alacağın yurtiçi veya yurt dışı olmasının bir önemi bulunmayıp, yurt dışı alacaklar için açılan davanın dış temsilciliklere onaylatılması gerekir.  Dövize bağlı alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayrılması halinde,oluşan kur farkları içinde karşılık ayrılır.  İştiraklerden olan alacaklar için şartların tekemmülü halinde karşılık ayrılabilir.  İflas halinde bulunan kişi ve kurumlardan olan alacaklar için karşılık ayrılır.  Ferdi işletme veya şirketlerde ortaklardan olan alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz. 

ŞÜPHELİ ALACAKLARDA ÖZELLİKLİ KONULAR  Şahıs şirketlerinden (Kollektif ve Adi Ortaklıklar) olan alacaklarda, TTK hükümlerine göre tüm ortaklar bütün mal varlıklarıyla müteselsilen sorumlu olduklarından,karşılık ayrılabilmesi için şirket tüzel kişiliği ve ortaklarının hepsi için takibata geçilmiş olması gerekir.  Ciro yöntemiyle gelen değerli evraklar için şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için asıl borçlunun yanı sıra cirantalarında hakkında takibat yapılması gerekir.  Hatır çek ve sentleri için karşılık ayrılamaz.  Şahsi kefaletler teminat hükmünde olup, kefil içinde takibat gerekir.  Şüpheli alacak karşılığının, alacağın şüpheli hale geldiği yıl ayrılması gerekir.  Şüpheli alacağın karşılık ayrıldığı dönemden sonra tahsilinde 644-Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabına gelir yazılır.

VAZGEÇİLEN ALACAK (VUK.324)  Konkordato ve sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar olup, borçlunun defterinde özel bir karşılık hesabına alınır,  Alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde kar hesabına aktarılır,

Vazgeçilen Alacaklarda Özellikli Konular  VUK 324’e göre Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklardır.  Vazgeçilen alacaklar alacaklısı yönünden değersiz alacaktır.Bu alacak,değersiz hale geldiği dönemde 659-Diğer olağan gider zararlar hesabına alınır.  Alacaklının alacağından vazgeçmesi, borçlunun borçlarında bir azalma yaratacaktır.Bu azalma pasifte özsermaye artışı yaratır.Pasifteki bu artış kar hükmünde olup, yasa bu karın alacaktan vazgeçildiği yılda değil sonraki yıllarda vergilendirilmesini uygun görmüştür.  Vazgeçilen alacak, borçlunun kayıtlarında özel bir karşılık hesabına (Örn: 549- Özel Fonlar ) alınır.Üç yıl içerisinde zarar doğmaz veya doğan zarar ile mahsup tamamen mümkün olmaz ise kalan tutar 3. yılda kara aktarılır.Burada 671-Önceki Dönem Gelir ve Karları Hesabı kullanılır.

VAZGEÇİLEN ALACAKLAR  Sulh Belgesi: Alacaklı ve borçlunun her türlü muvazaadan ari olarak sulh olmaları ve bu anlaşmayı noterde düzenlemeleri halinde, bu belge alacağın değersiz hale geldiğine ilişkin kanaat verici belge olarak kabul edilecektir.  Sulh yoluyla alacaktan vazgeçilmesi ilkesindeki belge, olayın mahiyet ve özü incelenerek düzenlenmiş ispat yeteneği yüksek ve muvazaa yaratmayacak şekilde olmalıdır.  Yoruma ve eleştiriye çok açıktır.

ÖZELLİKLİ KONULAR  Yurt dışı alacaklarda ve kur farkında durum?  Alacakların temlikinde durum?  Cirolu belgelerde ve şahsi kefaletli alacaklarda ?  Avanslarda durum?  Tasfiye halindeki şirketin iflas masasında sıradaki alacaklarının durumu ve tasfiye ?  İflas masasına kaydedilen alacak ve çekler?  İflas ertelemesi ve tedbir kararı olan firmalar?  Ortaklardan alacaklar ve adat faizi?  Kamu ve KİT’lerden olan alacaklar?  Konkordato hükümlerinden yararlanan şirketlerden alacaklar?

Katılımınızdan ve katkılarınızdan dolayı teşekkür eder, bu organizasyonu tertipleyen üstadım Sayın İsmail BALCI ’ya ve çalışma ekibine de şükranlarımı sunarım.