Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni İSMİN HALLERİ ALİ MUTLU Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni www.edebiyatogretmeni.net www.ogretmenlerforumu.com

Adlar cümlede başak kelimelerle ilişkilerine göre farklı durumlarda bulunurlar. Bu durumlar adlara gelen bazı çekim ekleriyle belirtilir.Adın durumunu belirten bu eklere adın durum(hal)ekleri adı verilir.

Yalın Hali İsim çekim eklerinden hiçbirini almamış adlar yalın durumdadır. Arabacı, at, araba, cadde… Not : Çoğul ve iyelik eki adın yalın durumunu değiştirmez. arabacılar, atlar, annesi, caddemiz… Not: İsimler yalın durumda cümlede özne, belirtisiz nesne görevi üstlenebilir. Arabacı uyukluyordu.(Özne görevinde) At koştururduk.(Belirtisiz nesne görevinde) Not: Adlar yalın durumda ünlem, çağrı görevi üstlenebilir. Arabacı! Arabacı! Arabacı, Sen de gel!

Belirtme Hali İsmin –i, (-ı, -u, -ü,)ekini alarak belirtili nesne görevini üstlendiği durumudur. Arabacıyı arıyordu.(Belirtili Nesne) Caddeyi kazıyorlardı.(Belirtili Nesne) Uyarı: Belirtme hal eki ile iyelik III. Tekil şahıs eki –i birbirine karıştırılmamalıdır. İki eki birbirinden ayırabilmek için eki alan kelimelerin önüne “onun” kelimesi getirilir. Bu kelime ile okunabilen kelime iyelik eki almıştır. Okunamıyorsa belirtme hal eki almıştır. (Onun) Atı, hızlı koşuyordu.(İyelik Eki) (Onun)Atı dışarı çıkardılar.(Belirtme Hali)

Yönelme Hali İsmin –e/-a ekini alarak çoğunlukla dolaylı tümleç görevini üstlendiği durumudur. Çocuklar arabacıya acıdılar. Ata yem ver. Caddeye çöp atmışlar. Uyarı: Yönelme hal eki adlara dolaylı tümleç görevi dışında edat grubu ya da zarf tümleci kurma görevi de yükleyebilir. denize karşı, dağlara doğru(edat öbeği) Akşama size geleceğiz.(Zarf Tümleci)

Bulunma Hali Adın –de (-da,-te, -ta)ekini alarak genellikle dolaylı tümleç görevini üstlendiği durumudur.Adlar, bulunma durumunda, eylemin gerçekleştiği yeri gösterir. Paramın üstü arabacıda kaldı. Caddede polisler vardı. At üstünde kılıç sallıyorlardı. Bulunma durum ekinin başka bazı işlevleri vardır: a. Zarf tümleci kurabilir: Bu dağın karları ilkbaharda erir.(Zaman anlamında) Onu ayakta alkışladılar.(Durum anlamında) b. Sıfat tamlaması kurabilir: Ceviz büyüklüğünde dolu

Uzaklaşma Hali Adın –den ( -dan, -ten, -tan)ekini alarak çoğunlukla dolaylı tümleç görevini üstlendiği durumudur. İsimler bu durumda eylemin çıktığı, uzaklaştığı yeri belirtir. Caddeden keskin bir fren sesi geldi. Önceki jokey attan düştü. Bunları arabacıdan öğrenmiştik. Çıkma durum ekinin diğer işlevleri: a.Zarf tümleci kurabilir. Çocukları erkenden uyandırdı. Denkleri akşamdan hazırlamıştık. b. Neden-Sonuç ilgisi kurabilir. Hırsından ağlıyor. c. Belirtili ad tamlamalarında tamlayan eki yerine kullanılabilir. Çocukların biri- çocuklardan biri

UYARI -İ, -E, -De, -Den ve –İn biçimindeki sesteş çekim ve yapım ekleri ile bazı çekim eklerinin yapım eki görevinde kullanılışları karıştırılmamalıdır. Ev-i dolaştık.(Çekim eki) Bir sür-e bekledik.(Yapım eki) Ev-e döndüler.Çekim Eki) Söz-de beni arayacaklardı.(Yapım Eki) Bu ev-de oturuyorlar.(Çekim Eki) Can-dan bir insandı.(Yapım Eki) Ev-den gece ayrılmış.(Çekim Eki) Bas-ın eleştiri alıyordu.(Yapım Eki) Ev-in kirası arttı.(Çekim Eki)