ANLATIM BOZUKLUKLARI

Dilin kurallara ve anlatım ilkelerine aykırı kullanılmasından kaynaklanan bozukluklara anlatım bozukluğu denir. İkiye ayrılır: A.Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları: 1. Gereksiz Sözcük Kullanımı: Aynı anlama gelen birden çok sözcüğün bir arada kullanılmasından meydana gelir: Artık senin söylediklerine bundan böyle inanmam. Belirtilen koşul ve şartlar doğrultusunda ödemeler yapılacak. Arkadaşı onu hediyelere, armağanlara boğmuştu. Çocuk kitapları merhameti, acımayı, sevgiyi öğretmelidir.

Yardımcı eylemlerin gereksiz kullanılması: Ondan kuşku ettiğimi kimseye söylemedim.(kuşkulandığımı) Sınava girecekler idareye başvuru yapmalıdır. (başvurmalıdır) YanlışDoğru Etki etmekEtkilemek Yenilgi almakYenilmek İsteğinde bulunmakİstemek İstek almakİstenen Duyuru yapmakDuyurmak Umut etmekUmmak Yasak edenYasaklamak Direniş göstermekDirenmek

2. Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması: Cümlede anlamca çelişen, birbirini tutmayan sözcüklerin bir arada bulunması anlamda tutarsızlık, belirsizlik oluşturur. Kesinlikle seni arayacağını sanıyorum. Aşağı yukarı tam beş yıldır görüşmüyoruz. gibi bir şey. Benim istediğim ayakkabı da tam bunun gibi bir şey. Ben genellikle yatmadan önce hep su içerim. hiç şüphesizolmalıdır. Bu öneriyi hiç şüphesiz sınıfın en akıllısı yapmış olmalıdır.

3. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması: Anlamları iyi bilinmeyen sözcüklerin yanlış anlamda kullanılmasıdır. öğretim Kardeşim bu okulda öğretim görüyor. (öğrenim) sağladı Terliyken içtiği soğuk su hastalanmasını sağladı. (neden oldu) gezinti Manavgat’a bir gezinti yapmayı düşünüyorum. (gezi) sayende Senin sayende hepimiz perişan olduk. (yüzünden) şansı Onun bu hastalığa yakalanma şansı yüksekmiş. (ihtimali) yılında Seninle yılında görüşmüştük. (tarihinde)

4. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması: Sözcüklerin, cümle içinde bulunmaları gereken yerden başka bir yerde kullanılması anlam benzerliğine neden olur. 222’e karşı 25 oyla Önerge 222’e karşı 25 oyla kabul edildi. (Önerge 25’e karşı 222 oyla kabul edildi.) Kasksız Kasksız motorsiklete binmek tehlikelidir.( Motorsiklete kasksız binmek tehlikelidir.) çok Cesetler çok denizde kaldığından tanınmaz hale gelmişti. (Cesetler denizde çok kaldığından tanınmaz hale gelmişti.) Yeni Yeni okula gelmişti ki öğretmeni yanına çağırdı. (Okula yeni gelmişti ki öğretmeni yanına çağırdı.)

5. Sözcüğün Yapısal Bozukluğu: Dilbilgisi kurallarına aykırı olarak yapılandırılmış sözcükler anlatım bozukluğuna neden olur. sarmısak Her gün sarmısak yerdi. (sarımsak) eczaneciye Bu ilacı şuradaki eczaneciye soralım. (aczacı) gidebilemedik. Toplantı uzayınca oraya gidebilemedik. (gidemedik) okunulması Bu kitap, öğrenciler tarafından okunulması gerekir. (okunması) Yesyeni Yesyeni ayakkabısıyla gezmeye gitti. (yepyeni)

6. Deyim ve Atasözlerinin Yanlış Kullanılması: Deyim ve atasözlerinin yanlış kullanılması ya da yapısının değiştirilmesidir. gözden çıkardı Bu sınavı kazanabilmek için bütün zorlukları gözden çıkardı.(göze aldı) kulak kabartmış Herkes kulak kabartmış anlatılanları dinliyordu.(kulak kesilmek) ayak el çekildi Sokaktan ayak el çekildi artık. (el ayak çekilmek) Ağaç dalıyla gürler. ( Ağaç yaprağıyla gürler) Aç ölmez, benzi sararır. (Borçlu ölmez, benzi sararır.)

7. Tamlama Yanlışları: Bir isimle bir sıfat ortak tamlanana bağlanamaz: Savaş mağdurlarına tıbbi (yardım) ve gıda yardımı yapıldı. (güzellikler) Yurdumda tarihi (güzellikler) ve tabiat güzellikleri eşsizdir. Ekonomik(sorunlar) ve savaş sorunları dile getirildi. Sayı sıfatlarından ya da çoğul anlamlı belgisiz sıfatlardan sonra gelen isimler çoğul eki almazlar: Birçok arkadaşlarım benimle aynı görüşte. (arkadaşım) Kırtasiyeden üç kalemler aldım.(kalem)

B. Cümle Düzeyinde Anlatım Bozuklukları: 1.Özne Yüklem Uyumsuzluğu: a.Kişi Bakımından Uyumluluk: Özne hangi şahıs zamiri ise yüklem de onunla çekimlenir: Ben genellikle bu şekilde hareket etmem. Özne birden çok kişinin bulunduğu durumlarda yüklem; Ben ve sen geldik. (Biz) Ben ve o geldik. (Biz) Sen ve o geldiniz. (Siz) Ben, sen ve o geldik. (Biz) özneyüklem Bu işi sen ve Ayşe başarabilirsin. (başarabilirsiniz.) O ödevi ben ve sen yapacağım. (yapacağız.)

b. Tekillik – Çoğulluk Bakımından Uyum: Özne insan ve çoğul ise yüklem tekil ya da çoğul olabilir: Çocuklar bahçede top oynuyorlar. Çocuklar bahçede top oynuyor. Özne İnsansa ve tekilse yüklem de tekil olur: Futbolcu kırmızı kart alarak oyundan çıktılar. (çıktı) Özne insan dışında bir varlık ise çoğul ya da tekil olsa bile yüklem tekil olmak zorundadır: Balıklar akvaryumun içine konuldular. (konuldu) Not: Eğer kişiselleştirme yapılmışsa yüklem tekil de çoğul da olabilir. Bulutlar, güneşin açmasıyla başlarını önüne eğip gittiler. Bulutlar, güneşin açmasıyla başlarını önüne eğip gitti.

c. Olumluluk Olumsuzluk Bakımından Uyumluluk: Bazı belgisiz zamirler olumlu, bazıları da olumsuz anlam taşır. Yüklemin bunlara göre çekimlenmesi gerekir: Matematik sınavından herkes zayıf almış; sınıfı geçememiş. (kimse) Kimse dersi dinlemiyor; gürültü ediyordu. (herkes) Hiçbiri onun öldüğüne inanmıyor; hayret ediyordu. (herkes)

2. Öge Eksiklikleri: Birleşik, sıralı ve bağlı cümlelerde herhangi bir ögenin eksik olmasıdır. Bize çok iyi davranıyor, belli ki seviyor. ( bizi-nesne eksikliği) (fabrika Fabrikanın inşaatı bir hafta sonra bitecek ve üretime geçecek. (fabrika özne eksikliği) Komedi filmlerini hiç, macera filmlerini çok izlerim. (izlemem- yüklem eksikliği) (Hatay’a Hatay’ı çok özledim, ilk fırsatta gideceğim. (Hatay’a -Dolaylı tümleç eksikliği) Dün Sezer’i aradım, ödevimi tamamladık. ( onunla-zarf tamlayıcısı eksikliği)

3. Çatı Uyumsuzluğu: Bir cümlede aynı ögeye bağlı fiillerin ve fiilimsilerin ya hepsi etken ya da edilgen olmalıdır. Tatile gidilip çık güzel dinlendik.(yanlış) (edilgen) (etken) Tatile gidip çok güzel dinlendik.(doğru) (etken) (etken) Ayrıntılar incelediğinde pek çok eksiklik görülecek.(yanlış) (etken)(edilgen) Ayrıntılar incelendiğinde pek çok eksiklik görülecek. (doğru) (edilgen) (edilgen)

4. Noktalama Eksikliği: Virgülün olmaması veya yanlış yerde kullanılmasıyla ortaya çıkar. Çoğunlukla isimleşmiş sıfatlardan sonra virgül getirilmediği durumlarda karşımıza çıkar. Küçük (,) çam ağacını bahçeye diktik. (,) İhtiyar (,) dilenciye seslendi. (,) Yaramaz (,) dedesinin yanında oturuyor. (,) Bu genç (,) doktorla görüşmeye gitti.

5. Fiilimsi Eksikliği: Gerekli yerlerde fiilimsi kullanmamak ya da cümlenin anlamına uymayan fiilimsi kullanmak anlatım bozukluğuna neden olur. Hiç ya da az konuşarak bu sorunları halledebilirsiniz. (konuşmadan) Bilgisayarı bir iki gün veya hiç kullanmadan tekrar satarız. (kullanarak) Sınavda kimin başarılı ; kimin başarılı olmadığı anlaşılır. (olduğu)

6. Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu: 3. tekil iyelik ekiyle beliritme durum eki bir sözcükte üst üste kullanılmasıdır. Arkadaşlarını ben de yakından tanıyorum. (senin/onun) Yeni evini çok sevdim. (senin/onun) Ne yapmak istediğini çok iyi biliyorum. (senin/onun) Söylediklerini hiç umursamadım. (senin/onun)

7. Mantık Yanlışlıkları: Verilen cümlelerin akla ve mantığa uygun olmasıdır. Az Az konuşan çok hata yapar.(çok) okumak, anlamak Bu yazıyı değil okumak, anlamak bile imkansız. (okumak ve anlama yer değiştirmeli) damlabardakkova Evde değil bir damla, bir bardak, hatta bir kova bile su yok. (değil bir kova, bir bardak hatta bir damla) Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse ölüme hatta felce neden olabilir. (felce ve ölüme yer değiştirmeli) Saat altı gibi size gelebilirim. (altıya yakın, altı sularında)

8. Ek Eylem Eksikliği: Sıralı isim cümlelerinde ek fiilin kullanılmaması anlatım bozukluğu oluşturur. Bu konuda kararlı; ama ısrarcı değildi. (kararlıydı) Hava açık; fakat sıcak değildi. (açıktı)