Gebelik Öncesi Bakım Yrd. Doç. Zeliha Cansever Mevlana Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD, Konya

Tanım: Prekonsepsiyonel bakım Kadın sağlığı veya gebelik sonuçları üzerine potansiyel risk oluşturabilecek biyomedikal, davranışsal ve sosyal risk faktörlerini, gebelik öncesi saptamak ve bunların iyi bir şekilde yönetimi için harekete geçmektir.

Kadın sağlığını optimum hale getirerek ve onu gebelik öncesinde bilgilendirerek olumsuz sağlık koşullarının kadın, fetus ve yenidoğan için oluşturacağı riski en aza indirmektir.

Planlanmayan gebelik Tüm gebeliklerin yarısından fazlasının planlanmadığı tahmin edilmekte olup, en büyük riskleri bu gebelikler taşımaktadır. (ACOG 2006,Finer ve Henshaw,2006) Çoğu genç, bekar, DES, sigara, alkol, yasadışı ilaç kullanan ve folat desteği almayan kadınlardır. (Cheng ve ark.2009; Dott ve ark.2009)

Gebelik komplikasyonlarının azaldığı görüldüğü için rutin uygulamaya alınmıştır. Aile hekimleri ve jinekologlar arasında yapılan bir çalışmada 6 hekimden sadece bir tanesi gebelik öncesi bakımı önermiştir. (Henderson JT ve ark. 2002)

Tanı konulmamış, tedavi edilmemiş, kötü kontrollü tıbbı durumlar İmmünizasyon hikayesi Erken gebelikte ilaç ve radyasyon maruziyeti Beslenme ile ilgili konular Aile hikayesi ve genetik risk Sigara ve madde kullanımı ve diğer yüksek riskli davranışlar Mesleki ve çevresel maruziyetler Sosyal konular Mental sağlıkla ilgili konular

Beslenme Kişilerin gebelik öncesi beslenme alışkanlıkları sorgulanmalı Kilo durumları, VKİ göre değerlendirilmeli Gerekirse diyetisyene yönlendirilmeli Gebelik planlayan kadın, gebelikte normalde tükettiği kaloriden en az 350 kk/günde daha fazla tüketmesi gerektiğini bilmeli Gebelik süresince çiğ, et-yumurta-süt-süt ürünleri tüketmemeli(listeria bulaşı) Nörotoksin olan civanın etkilerinden korunmak için haftalık balık tüketimi gr geçmemeli

Obezitenin riski GDM Makrozomi Preeklampsi Acil-elektif CS Yara yeri enfeksiyonu Postterm gebelik Postpartum hemoraji Üriner enfeksiyon Ölü doğum

Zayıflık IUGR Düşük doğum ağırlığı Anemi

İleri yaş ANNE YAŞININ>35 GEBELİKLER GDM Hipertansif hastalıklar Preterm eylem İUGR Fetal anöploidi Görülme riski artmıştır.

ADÖLESAN GEBELİKLER Anemi IUGR Preterm eylem Bebek ölümleri Fazla görülür. Ayrıca adölesanlar seksüel geçişli hastalıklar açısından artmış risk altındandır.

Konsepsiyon sonrası 17. ve 56. günler arası dönem, gelişmekte olan embriyo ve fetusun çevresel zararlı etkenlere en fazla duyarlı olduğu dönemdir. Bu dönemde pek çok kadın gebeliği farkedemez.

İçme suları ağır metaller (kurşun,civa,kadmiyum, vb.) açısından test edilmeli Kurşun ve anestezik ajanların olduğu ortamda çalışan çiftler kıyafetlerini evin dışında bırakmalı ve duş almalı Aktif gebelik bekleyen kadınlar, hipertermi, iyonize radyasyon gibi her çeşit çevresel toksinden kaçınmalı Radyo dalgaları,Ultrason ve mikrodalgalar non iyonize ve güvenli kabul edilmektedir Cep telefonlarının zararlı olduğu dair henüz kanıt yok

Folik asit kullanımı Adölesan ve çocuk doğurma yaşındaki kadınlar 0,4mg /gün folik asit kullanılmalı Gebelik öncesi 3 ay ve gebeliğin ilk 2-3 ayında alınması çok önemli (Wilson RD et al, 2007, SOGC- Society of Obstetricians and Gynaecologist, ACOG, Canadian College of Medical Geneticists)

Madde kullanımı Sigara fetal büyümeyi doz bağımlı olarak etkiler. Plasenta previa, EMR, IUGR riskini artırır. (ACOG 2005) Pasif içiciler de bile sigara doğum ağırlığını negatif etkilemektedir. ( Pollack ve ark. 2001) Danışmanlıktan sonra, kişiye sigara içimini azaltıcı veya tamamen ortadan kaldırıcı bir gebelik programı uygulanmalı

Doğurganlık çağındaki kadınlar, gebelikte alkol tüketiminin riskleri konusunda gebelik öncesinde bilgilendirilmeli Kokain, eroin, esrar ve diğer uyuşturucuların herbiri fetusu, doğumdan önce ve sonra olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca bu ilaçları kullananlarda fetus, HBV ve HİV açısından da risk altındadır. Madde bağımlısı annelerde kötü beslenme ve bozulmuş immünite ile ilgili problemlerde fetüsü olumsuz yönde etkilemektedir

Egzersiz Egzersizin gebeliği olumsuz etkilediğini gösteren bir bilgi yoktur. Birçok gebe gebelik sırasında egzersizlerine devam edebilir. (ACOG, 2002, Duncombe ve ark. 2006) Gebeye aşırı ve supin pozisyonda yapılan egzersizlerden kaçınması, denge gerektiren aktivitelerden uzak durması, sıvı alımı ve sıcaklığa dikkat etmesi hususunda bilgi verilmeli

Muayene Gebeyi nazik bir şekilde karşılama Gerekli mahremiyeti sağlama Kendini tanıtma Gebenin adını öğrenme ve kullanma Gerekli olumlu beden dilini kullanma İletişim için gerekli mesafeyi ayarlama Gebe ile yüz yüze olma, göz teması kurma Her aşamada soru sorabileceğini belirtme

Gebenin en az bir bakıma eşi veya bir aile bireyiyle gelmesi teşvik edilmeli Tüm gebeler en az 4 kez izlenmeli 1. izlem 4. aydan önce(14 hft ‘dan önce) 2. izlem 6. ayda(18-24 hft arası) 3. izlem 8. ayda(30-32 hft arası) 4. izlem 9. ayda(36-38 hft arası) Ciddi anemisi olanlar 2 haftada bir Diğer riskli gebelikler (diyabet, preeklampsi vb.) haftada bir TDT bir hafta geçerse gebe sağlık kuruluşuna başvurmalı

İzlem Planı ÖYKÜ ALMA Kişisel Tıbbi Obstetrik FİZİK MUAYENE LABORATUVAR BAĞIŞIKLAMA ve İLAÇ DESTEĞİ BİLGİLENDİRME ve DANIŞMANLIK Gebeliğe bağlı yakınmalar Genel İZLEM FİŞİNİN KONTROLU

Kişisel Bilgiler T.C Kimlik Numarası (biliniyorsa) Yaş (Doğum tarihi) Adres ve telefon numarası Medeni hali Akraba evliliği/derecesi Birinci derece akraba (kardeş çocukları arasında) İkinci derece akraba (kardeş torunları arasında) Yaşadığı ev tipi,büyüklüğü ve hane halkı sayısı Yaşadığı mekanın alt yapı koşulları; tuvalet, su kaynağı Yaşadığı mekanın elektrik ve ısınma kaynağı Eğitim düzeyi Ekonomik kaynakları; Kendi mesleği ve çalışma durumu Eşinin mesleği ve çalışma durumu Yaşadığı yerin en yakın sağlık kuruluşuna uzaklığı Ulaşım şartları Sosyal güvencesi

Kronik sistemik hastalıklar (Diabetes Mellitus, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, kr.böbrek hastalığı, epilepsi, tiroid hastalıkları vb.) Geçirilmiş veya tedavisi sürmekte olan enfeksiyon hastalıkları (Tüberküloz, Brucella, paraziter hastalıklar, vb) CYBE öyküsü Madde bağımlılığı Toprak vb yeme Psikiyatrik hastalıklar

Bu gebeliği dahil toplam gebelik sayısı ( Gravida) Daha önceki doğum sayısı (Parite) Yaşayan çocuk sayısı Son gebeliğin sonlanma tarihi-yeri Gebenin her gebeliği ile ilgili öyküsünün ve gebelik sonucunun irdelenmesi; Doğumların kim tarafından nerede yapıldığı Gebeliklerin sonlanma şekli ve gebelik haftası

Canlı doğum, ölü doğum, kendiliğinden düşük, isteyerek düşük, ektopik gebelik, mol gebelik Bebek ölümü ve nedenleri Çocuk ölümü ve nedenleri Prematür doğum Postmatür doğum İkiz veya çoğul gebelik Tekrarlayan birinci trimester düşükleri Tekrarlayan ikinci trimester düşükleri Yasal tahliye ve isteyerek düşük ve komplikasyonları

Kan transfüzyonu Talasemi taşıyıcılığı Geçirilmiş operasyonlar Geçirilmiş jinekolojik operasyonlar( Histerotomi, myomektomi vb) İlaç allerjisi Aile öyküsü (Diabetes mellitus, tekraralayan fetal anomaliler, çift yumurta ikizi vb.) Sürekli kullanmak zorunda olduğu ilaçlar (Antiepileptikler, insülin, antihipertansifler vb). Gebelik öncesi kullanılan aile planlaması yöntemi İnfertilite mevcut ise süresi, gördüğü tedaviler

Sık görülen şikayetler Sık idarar çıkma Bulantı kusma Mide yanması Bacaklarda kramp Mastodini ….