MAĞDURUN SUÇTAN DOĞAN ZARARININ GİDERİLMESİ VE UZLAŞMA ADANA, 2016 1

Ceza İşleri Genel Müdürlüğü Mağdur Hakları Daire Başkanlığı Murat BİNİCİ Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü Mağdur Hakları Daire Başkanlığı Tetkik Hakimi 2

SUNUM PLÂNI CEZA ADALET SİSTEMİNDE MAĞDURUN KEŞFİ SUÇTAN DOĞAN ZARARIN GİDERİLMESİ FİKRİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ MODERN CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR SUÇTAN DOĞAN ZARARIN DEVLET TARAFINDAN GİDERİLMESİ TÜRK CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ GİDERİLMESİ CEZALANDIRICI ADALET ANLAYIŞINDAN ONARICI ADALET ANLAYIŞINA GEÇİŞ MAĞDUR HAKLARI DAİRE BAŞKANLIĞI 3

CEZA ADALET SİSTEMİNDE MAĞDURUN KEŞFİ İlk toplumlar Öç alma Cezalandırma yetkisinin devlete geçişi Fail odaklı ceza adaleti sistemi Denetimli serbestlik Mağdur odaklı ceza adaleti sitemi Onarıcı adalet 4

SUÇTAN DOĞAN ZARARIN GİDERİLMESİ FİKRİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Eski Mezopotamya Ur-Nammu Kanunları Esnunna Kanunları Hammurabi Kanunları Hitit Hint Moğol Antik Yunan Roma Fransa Almanya   5

Osmanlı İmparatorluğu Tanzimattan önce Tanzimattan sonra Türk Hukuku Hunlar Göktürkler Osmanlı İmparatorluğu Tanzimattan önce Tanzimattan sonra 1879 tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-u Muvakkatı Cumhuriyet dönemi 1929 tarihli 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu 2005 tarihli 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 6 6

Tazminat ödendiğinde tamamen veya kısmen cezada indirim yapılması MODERN CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR Para cezaları ve müsadere edilen eşyalarla kaynağı sağlanacak tazminat ve para kasası sistemi (Hollanda, Norveç, İsveç, İngiltere, Danimarka) Tazminat ödendiğinde tamamen veya kısmen cezada indirim yapılması Hafifletici nedenler, cezanın ertelenmesi veya yasaklanan hakların iadesi gibi kanuni lütufların tazminatın ödenmiş olması koşuluna bağlanması (İtalya, İspanya, Arjantin, Küba, Meksika, Peru, Uruguay, Venezüela) Ağır cezalık suçlarda suçlunun zararı karşılayamayacağı anlaşıldığında para cezasının, müsadere edilen eşya ve değerlerin mağdura tahsis edilmesi (İsviçre ve İskandinav ülkeleri) 7 7

Suç ortaklarının zararın giderilmesinde müteselsil sorumluluğu (Fransa, Belçika, Finlandiya) Suçlunun hem para cezasını hem de tazminatı ödeme gücü yoksa tazminatın “imtiyazlı alacak” sayılması (İspanya, Yunanistan, Lüksemburg) Hükümden önce zararların giderilmesi ya da giderilmeye çalışılmasının pişmanlığın ifadesi sayılarak kanuni hafifletici neden olarak benimsenmesi (Avusturya, Danimarka, İspanya, İzlanda, İtalya, Portekiz, İsviçre) Suçlunun zararı karşılaması için zorunlu olarak çalıştırılması, cezaevi atölyesindeki kazancının bir kısmının zararın giderilmesinde kullanılması (Fransa, Danimarka) Mala karşı suçlarda zorunlu sigorta sistemi

SUÇTAN DOĞAN ZARARIN DEVLET TARAFINDAN GİDERİLMESİ Suçla mücadele etmekle görevli olan kamu kurumlarının yeterince iyi çalışmaması nedeniyle doğan zarara devletin katlanma yükümlülüğü Uluslararası alanda suçtan doğan mağduriyetin devlet tarafından giderilmesine olanak sağlayan temel düzenlemeler 1985 tarihli “Birleşmiş Milletler Suçtan ve Yetki İstismarından Mağdur Olanlara Adalet Sağlanmasına Dair Temel Prensipler Bildirisi” 1983 tarihli “Şiddet Suçu Mağdurlarına Tazminat Ödenmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi” Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 25 Ekim 2012 tarihli ve 2012/29 EU sayılı Direktifi   9

TÜRK CEZA HUKUKUNDA MAĞDURUN ZARARININ GİDERİLMESİ 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun 5411 sayılı Bankacılık Kanunu 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu   10 10

Türk Ceza Mevzuatında soruşturma-kovuşturma aşamalarında mağdurun zararının giderilmesine imkan sağlayan kurumlar Uzlaşma Kamu davasının açılmasının ertelenmesi Etkin Pişmanlık Adli Kontrol Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırım Hükmün açıklanmasının geri bırakılması Hapis cezasının ertelenmesi

CEZALANDIRICI ADALET ANLAYIŞINDAN ONARICI ADALET ANLAYIŞINA GEÇİŞ 2005 yılında; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Cezalandırıcı adalet anlayışından onarıcı adalet anlayışına geçiş Mağdurun korunmasına yönelik önemli yenilikler Ceza muhakemesinde mağdurun etkinliğini sağlayacak haklar, Uzlaşma başta olmak üzere mağdurun suçtan doğan zararının giderilmesini amaçlayan kurumlar 12 12

ONARICI ADALET ANLAYIŞI Onarıcı adalet fikrinin temelinde; genel olarak, suçtan doğrudan etkilenen kişilere suça verilecek tepkinin belirleneceği sürece doğrudan katılma imkanı verilmesi ve mağdurun uğradığı zararların giderilmesi yatmaktadır. Onarıcı adalet; Zarar vermekten çok onarıcı, Eğitici, Affedici, Sorumluluk yükleyici, Toplumsal katılımı ve müzakereyi teşvik edici bir süreçtir. 13

MAĞDUR HAKLARI DAİRE BAŞKANLIĞI Onarıcı adalet anlayışının bir yansıması olarak 18/11/2013 tarihli Bakan Olur’u ile Ceza İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulmuştur. Mağdur Hakları Kanunu Taslağı Teşkilatlanma Temel mağdur hakları Suç mağdurlarına sunulacak yardım ve destek hizmetleri 14 14

1985 tarihli “Birleşmiş Milletler Suçtan ve Yetki İstismarından Mağdur Olanlara Adalet Sağlanmasına Dair Temel Prensipler Bildirisi” 1983 tarihli “Şiddet Suçu Mağdurlarına Tazminat Ödenmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi” Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 25 Ekim 2012 tarihli ve 2012/29 EU sayılı Direktifi Karşılayacak hükümlere yer verilmesi öngörülmektedir. Onarıcı adalet kurumlarının geliştirilmesine yönelik faaliyetler, Mağdurların uzlaşma kurumu hakkında etkin şekilde bilgilendirilmeleri ve yönlendirilmeleri, Uzlaştırma aşamasında mağdura yönelik destek ve danışmanlık hizmeti sunulması

Mağdur Hakları Daire Başkanlığı Adalet Bakanlığı Ek Bina Kat:3 İletişim Web: magdur.adalet.gov.tr E-posta:magdur@adalet.gov.tr. Facebook: facebook.com/magdurhaklari Twitter: twitter.com/magdurhaklari

TEŞEKKÜRLER…