Cahit Erdem

Olgubilim Tarihçe Tanım ve Özellikler Araştırma süreci Konu Örneklem Veri toplama yöntemi Analiz Raporlaştırma

Olgu: Birtakım olayların dayandı ğ ı sebep veya bu sebeplerin yol açtı ğ ı sonuç, vakıa (TDK, 2014). Evrende yer alan, do ğ rudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen nesne, durum veya olaylar. Fenomen (kendisini göstermek, ortaya çıkmak, Yunanca): Kendini ve dış dünyayı kendine özgü bir biçimde algılayan kişinin öznel yaşantısına (subjective experience) verilen isimdir. Olaylar, deneyimler, algılar, yönelimler, kavramlar, durumlar Örnek: okulda başarısızlık, nitel araştırma, ö ğ retmen, okul, alkol ba ğ ımlılı ğ ı...

OLGUB İ L İ M FELSEFE

Olgubilimin kökleri hem felsefe hem de psikolojiye dayanır. Edmund Husserl hayatı anlamada insanların içinde bulundu ğ u ba ğ lamın merkezi rolüne dikkat çekmiştir. Husserl yaşam dünyası (lebenswelt) kavramını ortaya atmıştır. Bu kavram yaşadı ğ ımız ve üzerine düşündü ğ ümüz günlük yaşantılara işaret eder. Varsayım: mutluluk gibi kavramlar (olgular) sadece yaşamdünyası ba ğ lamında anlamlıdır (Bloor ve Wood, 2006). Olgubilim felsefesi deneyimin kendisine ve bir şeyi deneyimin nasıl bilinçlili ğ e dönüştürdü ğ üne vurgu yapar. Olgubilimciler modern bilimin sınıflandırma, basitleştirme ve soyut yasaların olguları azaltma çabasıyla ilgilenmez. Onlar bizim yaşanmış deneyimimizle ilgilenirler (Merriam, 2013).

Kurucular: Franz Brentano ( ) ve Edmund Husserl ( ) Devam ettiren: Martin Heidegger ( ) Katkı sa ğ layanlar: Karl Jaspers, Max Scheler Maurice Merleau- Ponty Jean Paul Sartre Gabriel Marcel… (Sanders, 1982)

Olgubilim deseni farkında oldu ğ umuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadı ğ ımız olgulara odaklanmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Olgubilim araştırması tümevarımsal ve betimleyicidir. Bu araştırma türünde deneyim yaşayan kişinin öznel bilişsel bakış açısı ve bu bakış açısının yaşanmış deneyim üzerindeki etkisi anlaşılmaya çalışılır (Omery, 1983, Akt. Flood, 2010). Bir olguyu akıl yoluyla kavramak ile onu içerden (esasından) anlamak birbirinden farklıdır (Van Manen, 1984, Akt. Flood, 2010).

Olgubilim çalışmaları çoklu gerçekliklerin bireylerin bakış açılarına dayandı ğ ı varsayımı ile başlar. Bu sebeple, bir yaşantı her bir kişi için ayrı bir anlama sahiptir. Araştırmacı ise kişilerin düşünce ve hislerini araştırır (Ary, Jacobs, Sorensen ve Razavieh, 2010). Olgubilim insan deneyimlerinin yapısını ve anlamını ortaya çıkarmaya çalışır. Sıradan gözlem ile ortaya çıkarılamayacak özlerin arayışındadır (Sanders, 1982). Olgubilim araştırması bir deneyimin bütününün yaşandı ğ ı gibi anlaşılmaya çalışılmasıdır (Borbasi ve Jackson, Akt.Cooper, Endacott ve Chapman, 2009).

Olgubilim yöntemi insan yaşamının deneyimlerinin anlamını betimlemeyi, anlamayı ve yorumlamayı amaçlar. Belirli bir durumu yaşamak nasıl bir şeydir gibi araştırma sorularına odaklanır (Bloor ve Wood, 2006). Olgubilim araştırmacıları bir takım katılımcıların görüşlerini toplarlar ve buna dayalı olarak bütün katılımcıların bu olguyu deneyimlerken ortak nelere sahip olduklarını belirlemeye çalışırlar. Olgubilimin temel amacı bir olguyu yaşayan insanların deneyimlerini evrensel bir betimleye dönüştürmektir (Cresswell ve di ğ erleri, 2007).

1. Araştırılacak bir olgu belirlenir (başarızlı ğ ın anlamı) ve bu olgunun anlamı üzerinde çalışmalar yapılır 2.Bu anlamı yakalamaya yönelik temel bir araştırma sorusu belirlenir. 3. Veri toplanır. 4. Veriler analiz edilir. 5. Çok sayıdaki önemli ifadeler birimlere ya da temalara indirgenir. 6. İ nsanların deneyim geçirdi ğ i ba ğ lam analiz edilir. 7. Bu olguya ilişkin araştırmacının kişisel deneyimleri üzerine yansıtma yapılır. 8. Katılımcılar için deneyimin özü hakkında detaylı bir rapor yazılır. Miller ve Salkind, 2002

Olgular yaşadı ğ ımız dünyada olaylar, deneyimler, algılar, yönelimler, kavramlar ve durumlar gibi çeşitli biçimlerde karşımıza çıkarlar. Bize tümüyle yabancı olmayan aynı zamanda da tam olarak kavrayamadı ğ ımız olgular araştırılır (Yıldırım ve Şimşek, 2013 ). Okulda başarısızlık, affetme, barışma, kıskançlık…

Tekli –çoklu katılımcılar olabilir (Lester, 1999). En fazla 10 kişi Amaçlı örnekleme (Kartopu veya ölçüt örnekleme) Söz konusu olguyu tecrübe etmiş ve dışa vurabilecek bireyler ya da gruplar (homojen gruplar) Çalışmaya katılma konusunda gönüllü kişiler

GÖRÜŞME GÖZLEM KATILIMCILARIN ANEKTODLARI NOTLARI DOKÜMAN ANAL İ Z İ ARAŞTIRMACININ ÖZ- YANSITMALARI

Yarı yapılandırılmış / yapılandırılmamış Açık uçlu sorular Sondalar Uzun görüşmeler Çok sayıda görüşme (Her görüşmeden sonra kapıyı açık bırakmak gerekir) Ses kayıt cihazı

Katılımcı gözlemci/Gözlemci katılımcı Görüşmeye hazırlık / Görüşme için sıçrama tahtası Görüşmeyi desteklemek

Günlükler, anılar, şiirler vb.

Araştırma Günlükleri

Araştırmacının bütün döküm metnini okuması. Ön yargılarını dışarıda tutar. Katılımcıların önemli ifadelerinin belirlenmesi. Bu tekrar tekrar okumayla başarılır. Önemli ifadelerin anlam ünitelerine/temalara dönüştürülmesi. Temaların sorgulanması ve nihai temaların oluşturulması. Temaların araştırma soruları ve çalışmanın ba ğ lamı ile ilişkisinden yola çıkarak fenomene ilişkin genel bir ifadeye ulaşma (Olgunun özü).

Hermeneutics metnin anlamının geçerli ve genel bir anlayışını elde edebilmek için metnin yorumlanması çalışmasıdır. Hermeneutic Döngü: 1. Naif Okuma 2. Yapısal Analiz 3. Kapsamlı Anlayış veya Yorumlanmış Bütün Flood, 2010

Verinin miktarından ziyade niteli ğ i önemlidir. 1. Araştımacı genelin anlamını edinebilmek için bütün metni okur (bracketing). 2. katılımcı tarafından ifade edilen do ğ al anlam birimlerini belirler. 3. Araştırmacı ikinci aşamada ortaya çıkan do ğ al birimleri ve merkezi temaların sorgular. 4. Bu sorgulamadan temaların son hali ortaya çıkar. (Flood, 2010)

Lester, 1999: Özet Tartışma Öneriler