GAMETOGENEZİS

Canlıların yaşamının başlangıç evresini oluşturan gametlerin (spermatozoa ve ovum) oluşum sürecine gametogenezis denir. Erkek gameti olan spermatozoanın testislerde oluşumuna spermatogenezis, dişi gameti olan ovumun ovaryumlarda oluşmasına oogenezis adı verilir.

Spermatogenezis Spermatogenezis, spermiositogenezis (çoğalım) ve spermiogenezis (başkalaşım) olarak iki evrede incelenir. Spermiositogenezis spermatid oluşumuna kadar, spermiogenezis ise spermatitten spermatozoa oluşumuna kadar geçen evredir.

1.Spermiositogenezis Testisin paranşiminde, seminifer tubullerin tabanında çoğalma yeteneğine sahip germinatif epitel hücreler bulunmaktadır. Bu hücreler birkaç bölünme geçirerek önce Gonositlere , gonositlerde pubertadan önce A0 yani kök (depo) hücreleri oluşturular. A0 hücrelerinin mitoz bölünmesi ile A1, A2, A3, intermedier tip spermatozoonlar oluşur. İn primer spermatositleri termedier tip spermatozoonlar mitoz bölünmesi ile primer spermatositler mayoz bölünme ile sekonder spermatositleri oluştururlar.

Boğalarda Spermatogenezis in Şematik Görünümü

1.Spermiogenezis Spermatidlerin spermatozoonlara dönüşümü Sertoli hücreleri içerisinde meydana gelir. Spermiogenezis dört evreden oluşmaktadır: A)Golgi Evresi B)Kap Evresi C)Akrozomal Evre D)Maturasyon Evresi

Spermatozoonların Taşınması Epididimis; spermatozoonların naklini, beslenmesini, depolanmasını ve olgunlaşmasını sağlar. Spermatozoonların nakli esnasında epididimiste bulunan prizmatik epitel hücrelerinin sekresyon ve absorbsiyon özelliklerinin yanı sıra siliumları ile spermatozoonların epididimis içinde ilerlemelerini sağlar. Epididimal Olgunlaşma Spermatozoonlarda epididimal olgunlaşma adı verilen epididimis geçişi esnasında biyokimyasal, fizyolojik ve morfolojik değişiklikler meydana gelir. Bunların Başlıcaları: Akrozomun büyüklük, form ve yapısı Spermatozoonların plazma membranında lipit, protein ve glikoprotein yapısı Motilite Stoplazmik damlacıkların uzaklaştırılması Epididimal geçiş ortalama 11-14 gün sürer.

Epididimal kanalın geçilmesinden sonra spermatozoonlar dukdus deferans yolu ile ampulla duktus deferansa gelirler ve ejakülasyona kadar burada depolanırlar. Boğada A spermatogoniumdan spermatozoon oluşumuna kadar geçen süre eğididimal olgunlaşma ile birlikte 63 gün sürmektedir. Bir Kök hücreden 64 adet spermatozoon oluşmaktadır.

Spermatogenezisin Hormonal Mekanizması Erkek hayvanlarda seksüel fonksiyon GnRH, FSH,LH ve steroid hormonlardan testesteron, östrogen ve kortizon tarafından düzenlenmektedir. Ayrıca, Oksitosin ve PGF2x spermiasyon, spermanın taşınması ve ejakülasyon esnasında önemli rol oynar.

GnRH, FSH ve LH (ICSH) salınımını uyarmaktadır. FSH, germinatif epitel ile Sertoli hücrelerini uyararak, Sertoli hücrelerinden ABP (Androjen Bağlayıcı Protein), östrojen ve FSH-İnhibin salınımını sağlar FSH ın germinatif hücrelere etkisi spermiositogenezis in oluşumunda önemli rol oynar LH, Leydig hücrelerinden Testesteron salınımını sağlar. Sistemik dolaşıma verilen testesteron GnRH salınımını engeller.