Kritik ve Analitik Düşünebilir miyiz? Neden Olmasın! Biz insanız. Bizim işimiz bu! İşimizi iyi yapıyor muyuz? Yoksa başkalarına mı bırakıyoruz? Neden Olmasın! Biz insanız. Bizim işimiz bu! İşimizi iyi yapıyor muyuz? Yoksa başkalarına mı bırakıyoruz?

Ne düşünüyorsak O’yuz Yaptıklarımız, hissettiklerimiz, isteklerimiz bile düşüncelerimizle belirleniyor. Düşüncelerimiz gerçekçi mi? Kötümser mi? Neleri düşünüyoruz? Nasıl düşünüyoruz? Nasıl düşündüğümüzün farkında mıyız?

Üniversitelerde Asıl Öğrenmemiz Gereken: Doğru Düşünmek Artık iş ilanlarında kritik – analitik düşünme becerisinden bahsediliyor. Normal bir eğitim müfredatı içinde kritik – analitik düşünme eğitiminin kendiliğinden oluşacağı düşünülürdü, öyle değilmiş… Özgür düşünce, sağlıklı düşünce, tenkidi düşünce, tahlili düşünce, ilmi-bilimsel düşünce, istemli düşünce, sistemli düşünce…

Düşünürüz de ne olur? ‘Gerçeğe’ ulaştıran araç Gözün görmediğini gösteren yetenek, akıl gözü Mevcut bilgilerden yeni bilgiler üretme Ön yüzünü gördüğümüzün arka yüzünü bilme Yüzümüze gülenin gerçek niyetini anlama Bayram değil seyran değil eniştem beni niye öptü!

KAD, seziden, önseziden farklı Düşünme delile dayanır, sağlam bilgilerle ulaşılan sonuçtur. Sağlam yapı taşlarını, iyi projelendirilmiş bir bina yapımında planlı bir şekilde, birbiriyle ilişkili olarak üst üste koymak gibi. Yetersiz bilgi  yanlış sonuç Yanlış bilgi  yanlış sonuç Yetersiz - Yanlış bağlantılar  Çürük bina

Doğru karar – İsabetli atış Yeterince sakin misin? Öfkeliysen elin titrer. Yeterince odaklandın mı? Rüzgarı iyi hesap ettin mi? Hedefin net mi?

Düşünme Üzerinde Düşünme Nasıl düşünüyoruz? ‘Aklın yolu bir’ diyoruz ancak farklı sonuçlara varabiliyoruz. Kritik ve analitik düşünmenin ilk aşaması düşünmemiz, düşünme yöntemimiz, düşünme keskinliğimiz, kapsayıcılığı, doğruluğu … üzerinde düşünmektir.

Önemli bir aşama da… ‘Akılları pazara çıkarmışlar,herkes yine kendi aklını almış’ Herkes kendi aklını beğeniyor, bu nedenle nasıl düşündüğünü sorgulamıyor. Eleştirilmekten rahatsızlık duyuyoruz. Doğru bir şekilde eleştirmeyi de başaramıyoruz.

Düşünmemiz Kaç Megapiksel Geniş açılı mı? Optik zoomu, uzak görüşü nasıl? Odaklaması, yakın çekimi nasıl? Titretme önleyicisi var mı? Yüzleri iyi tanıyor mu? Gece çekimi var mı, yetersiz ışıkta algılaması nasıl? Dışarıdaki gerçekliği beynimizde ne kadar doğru algılayabiliyoruz? Kuzey Afrika ülkelerinde ne oluyor mesela?

Tercihler, Seçimler Her düşünmede bir tercih, seçim var. Alternatif yok ise düşünmeye gerek var mı? Alternatifleri kontrol eden düşüncenizi kontrol eder! Alternatifleri mutlaka sorun! Kendinize de başkasına da!

Amaçsızlık Bir amacınız, hayat amacınız, ulaşmak istediğiniz hedef yok ise niye düşünesiniz ki? Amaçsız düşünmek hapishanede boş boş volta atarak yürümeye benzer. En kötü engel düşünceye çizilen sınırlardır. Engelinizin farkına bile varmazsınız. Akıl yürütürken engel tanımamalıyız!

Düşünmeni Kalibre Et En sağlam makinaya bile kalibrasyon gerekir. Gerçeği bulma aracı olan düşünmemizi de kalibre etmeliyiz. En ‘Gerçek’ olanı düşünerek bunu yapabiliriz. Nedir en gerçek olan? Herkes için, her an için, değiştirilemez, önlenemez gerçek: Ölüm – Game Over! Sağlıklı beden için  her gün yarım saat yürümek Sağlıklı düşünme için  her gün yarım saat ölümü düşünmek Hayatta ölümden başkası yalan!

İnsan Yürürken Yere Basar Akıl ise delillere, bilgilere basarak yürür Bilgi yoksa, bulur, üretir ve yürümeye devam eder. Yol bitse, dereye gelse köprü yapar, sağlam iki noktaya temel atarak… Bilgisiz fikir yürütmek: boşlukta yürümek! Yanlış-kesin olmayan bilgi, yaş, çürük tahtaya benzer.

Düşüncelerimiz Esnek mi? Sabit fikirli miyiz, açık fikirli mi? Kalıplaşmış düşüncelerimiz var mı? Yeni düşüncelere açık mıyız? Alternatif düşüncelere açık mıyız? Aklımıza nelerin yattığını, kafamıza nelerin oturduğunun farkında mıyız? Hepsi yerli yerinde mi? KAD zihnimizi yeniden hizaya sokmayı gerektirir.

Dünya Örneklerle Dolu Dünyada birbirinden farklı örnekler var (kişiler, okullar, meslekler, evler, arabalar, yollar …) Bunlardan birini seçmek için düşünürüz. Giderken sağ dan mı, soldan mı? Otururken, ön sıra mı, arka mı? Yerken muz mu, elma mı? Doktorluk mu, mühendislik mi, hukuk mu? Dahiliye mi, cerrahi mi, göz mü, KBB mi?

Asıl mı Sahte mi? Her örneğin sahtesi de olabilir. Örnekleri sahtelerinden nasıl ayırt edeceğiz? İkisi de sarı, hangisi gerçek altın? Ayinesi işidir kişinin, lafa bakılmaz!

Fark Etmez Hocam! Fark etmez mi yoksa kıyaslamayı mı bilmiyoruz?

Kıyaslama İyi düşünen iyi kıyaslama yapabilendir. İki şeyi birbiriyle kıyaslamak için ikisini de iyi tanımak gerekir. Nasıl tanırız? Kriterler lazım, ve Ölçmek…

Kıyaslama İle Sadece Farklar mı Ortaya Çıkarılır? Benzerlikler de Eğer fark aranacak olursa, parmak izi her insanda farklıdır.