Kan örnekleri Tam kan (total kan): Serum veya plazması ayrılmamış kandır. 2

Birçok analiz için tercih edilir. Serum: Pıhtılaşmış kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır. Birçok analiz için tercih edilir. Antikoagulansız tüpe alınan kandan elde edilir. 3

Kan örneklerinin alınması Kan analizleri için ven, arter veya kapillerden kan alınır. Venöz kan, genel olarak tercih edilen kandır ve vene girilerek (flebotomi). Arteriyel kan, kan gazları analizi için alınır. Kapiller kan, periferik yayma (formül lökosit) yapmak için ve çocuklardan bazı analizler için alınır. 4

-Hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz uzatması sağlanmalıdır. -Kan almaya başlamadan önce hastanın adı sorularak kimliği doğrulanmalıdır. -Açlık gerektiren testler için hastanın 10-12 saat aç olduğu öğrenilmelidir. -Hasta rahatça oturtulmalı ve kan almadan önce 10 dakika kadar bu pozisyonda kalmalıdır. -Hastanın kolunu omuzdan bileğe kadar düz uzatması sağlanmalıdır. -Büyük yaralı veya hematomlu koldan, mastektomili kadınlarda memenin alındığı taraftaki koldan kan alınmamalıdır. 5

-Hastadan ne kadar hacimde kan alınacağı belirlenmeli, istenen testler için uygun sayıda ve türde tüp seçilmelidir. -Uygun ven seçilir. Yetişkinlerde antekubital fossada kalın ve derinin yüzeyine yakın ven tercih edilir. Elle yoklama ven seçimini kolaylaştırır. İnfüzyon yapılıyorsa infüzyon 3 dakikalığına durdurulmalı ve sonra tercihan diğer koldan kan alınmalıdır. 6

-Derinin kendi kendine kuruması beklenmelidir. -Kan alınacak bölgenin çevresi, %70’lik Alkolle doymuş gazlı bezle, dairesel hareketlerle ve kan alma bölgesinden dışa doğru temizlenmelidir. -Derinin kendi kendine kuruması beklenmelidir. -Kan alma bölgesinin 10-15 cm üzerinden turnike uygulanır. Turnikenin uzun süre tutulması kanın bileşimini belirgin değiştirir. 7

-Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır; bu hareket, plazma potasyum, fosfat ve laktat konsantrasyonlarını arttırır. -Vakumlu kan tüpüne kan almak için, kan alma tüpü tutucusuna iğnesi vidalanır. Vene girmek için iğne, kan alınacak venle hizalanmalı ve deriye yaklaşık 15 derecelik açı yapacak şekilde venin içine itilmelidir. 8

-İğne yerine yerleştikten sonra tüp, tıpayı delmek ve vakumu boşaltmak amacıyla ileri (adaptöre doğru) bastırılmalıdır. Kan tüpün içine akmaya başladığında iğne hareket ettirilmeden turnike gevşetilmelidir. -Vakum bitinceye kadar tüp doldurulur, sonra tüp adaptörden çekilir ve yerine başka tüp sokulur. Önce katkı maddesiz tüplere sonra katkı maddeli tüplere kan alınır. 9

HORMON LABORATUVARI SERBEST T3 ( FT3 ) SERBEST T4 ( FT4 ) TSH Beta-HCG B12  VİTAMİNİ FERRİTİN Jelli biyokimya tüpü

BİYOKİMYA LABORATUVARI HbA1c EDTA lı Jelsiz tüp

ASBİM’E GİRİŞ YAPILMASI Protokol kayıtlarının yapıldığı Poliklinik İşleri->Doktor Girişi ile asmbim’e girildiğinde sağda hizmetler sekmesinde Hıfzıssıhha başlığı altında istemler işaretlenir. Hıfzıssıhha’ya ait 8 basamaklı barkod numarası unutulmamalıdır.

ASBİM’E GİRİŞ YAPILMASI

Test için örneklerin işlenmesi -Örneğin kimliklendirilmesi ve kimliklendirmenin sürdürülmesi Uygun tüpe Antalya Hıfzısıhha Enstitüsüne ait Hormon veya HbA1c Barkodu yapıştırılır 14

ÖRNEKLERİN HAZIRLANMASI Hormon testleri için serum ayrılması işlemi SANTRİFÜGASYON 4000 DEVİRDE 5 DAKİKA HbA1c tüpleri santrifüj edilmemelidir.

-Plazma veya serum şekilli elemanlardan santrifügasyonla ayrılır -Plazma veya serum şekilli elemanlardan santrifügasyonla ayrılır. Bu işlem, kan alındıktan sonra en geç 2 saat içinde yapılmış olmalıdır. -Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda serum ayrıldıktan sonra da pıhtı oluşabilir. Buna dikkat etmelidir. 16

Örnek transportu Materyal istenen analizde değişikliğe neden olmayacak koşullarda, uygun taşıma kaplarında ve en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır. Materyaller ile birlikte hastaların Adı, Soyadı, TC Kimlik Numarası, Doğum Tarihi, Cinsiyeti ve istenen parametreler liste olarak düzenlenir, imzalanır.

Örneklerin korunması ve Saklanması Analiz hemen yapılmayacaksa serum +4oC’ta ağzı kapalı olarak saklanmalıdır. -Serum veya plazma elde edildikten sonra en geç 4 saat içinde çalışılmayacaksa +4oC’de ağzı kapalı olarak 1 gün saklanabilir. -Örneğin bulunduğu ortamın sıcaklığının fazla olması numunede buharlaşmaya ve serumdaki analitlerin konsantrasyonunda rölatif artışa neden olabilir.

Kanı dondurmak hemolize neden olur. Serum veya plazması ayrılmadan kanı dondurmamalıdır. 19

Testler için Saklama Süreleri FT3,FT4,TSH,BHCG,Ferritin testleri için serum 2-8derece C da 7 gün, -20 derece C da 6 ay saklanabilir. Vitamin B12 testi için serum eğer 8 saat içinde çalışılamayacaksa dondurularak saklanmalıdır. Ayrıca bu test için ışıktan korunmalıdır.

Hemolize neden olan prosedür hataları Katkılı tüpleri sertçe karıştırmak Hematom olan bölgeden kan almak Şırınga pistonunu hızlı çekmek Küçük çaplı iğne kullanmak Vacutainer tüpü içerisine kanın hızla düşmesi

Tüm hormon testleri için gerekli kan miktarı 5 ml dir. -Örneğin çalışılacak teste uygun ve yeterli olup olmadığı kontrol edilir. Tüm hormon testleri için gerekli kan miktarı 5 ml dir. 22

Biyokimya Testleri için Özel Koşullar   10-16 saat açlık Son Tedavi dozundan önce veya 4-5 saat sonra 30 dakika istirahat Kilo Bilgisi ve USG Diurnal Varyasyon Oda ısısında saklama ve transport Staz Uygulanmayacak Işıktan Koruma Alkalen fosfataz (ALP) X Büyüme hormonu (GH) C-peptid Çinko (Zn) Demir sabah 10.30'dan önce Demir bağlama kapasitesi Folik asit Fosfor, inorganik GH; (OGTT eşliğinde) Glukoz Glukoz; tolerans testi (OGTT) Glukoz; tolerans testi (OGTT) (100 g), hamileler için İnsülin İnsülin; (OGTT eşliğinde)

Son Tedavi dozundan önce veya 4-5 saat sonra 30 dakika istirahat   10-16 saat açlık Son Tedavi dozundan önce veya 4-5 saat sonra 30 dakika istirahat Kilo Bilgisi ve USG Diurnal Varyasyon Oda ısısında saklama ve transport Staz Uygulanmayacak Işıktan Koruma Kalsitonin X Kalsiyum Kolesterol, HDL Kolesterol, LDL Kolesterol, total Kolesterol, VLDL Kortizol (08:00-10:00 veya 16:00-18:00) Magnezyum (Mg) Paratiroid hormon, intakt Trigliserid Vitamin B12 Lithium Phenobarbital Phenytoin (diphenylhidantoin) Carbamazepine Valproic acid

Son Tedavi dozundan önce veya 4-5 saat sonra 30 dakika istirahat   10-16 saat açlık Son Tedavi dozundan önce veya 4-5 saat sonra 30 dakika istirahat Kilo Bilgisi ve USG Diurnal Varyasyon Oda ısısında saklama ve transport Staz Uygulanmayacak Işıktan Koruma 1. Trimester Down tarama testi (ikili test) X 2. Trimester Down tarama testi (üçlü test) () LDH Bilirubin, direkt Bilirubin, indirekt Bilirubin, total

Testler için Normal Değerler SERBEST T3 ( FT3 ) pg/ml 2.5 - 3.9 SERBEST T4 ( FT4 ) ng/dl ERKEK 0.76 - 1.81 1 - 25 Gün 0.68 - 1.26 4 Hafta - 2 Yas 0.76 - 1.11 3 - 10 Yas 0.66 - 1.01 11 - 14 Yas 0.74 - 1.17 15 - 17 Yas 0.61 - 1.12 18 -100 Yas KADIN 0.86 - 1.74 1-25 Gün 0.70 - 1.26 4 Hafta - 2 Yas 0.75 - 1.13 3 - 10 Yas 0.69 - 1.05 11 - 14 Yas 0.68 - 1.06 15 - 17 Yas 0.61 - 1.12 18 - 100 Yas

Testler için Normal Değerler TSH uIU/ml ERKEK 0.7 - 9.8 1 - 25 Gün 0.7 - 5.9 4 Hafta - 2 Yas 1.0 - 3.7 3 - 10 Yas 0.8 - 3.9 11 - 14 yas 0.7 - 2.8 15 - 17 Yas 0.34 - 5.60 18 - 100 yas KADIN 1.5 - 6.5 1 - 25 Gün 1.0 - 5.7 4 Hafta - 2 Yas 0.9 - 4.0 3 - 10 Yas 0.7 - 3.4 11 - 14 Yas 0.6 - 3.7 15 - 17 Yas

Testler için Normal Değerler HCG mIU/ml 0 - 2.67 NEGATiF 0 - 5 Hamile Olmayan 5 - 50 0-1 Hafta 50 - 500 1-2 Hafta 100 - 5000 2-3 Hafta 500 - 10000 3-4 Hafta 1000 - 50000 4-5 Hafta 10000 - 100000 5-6 Hafta 15000 - 200000 6-8 Hafta 10000 - 100000 8-12 Hafta

Testler için Normal Değerler B12 Vitamini pg/ml 126 – 505 FERRİTİN ng/ml 24 - 336 ERKEK 11 - 307 KADIN

Danışma Telefonları Antalya Sağlık Md.

Danışma Telefonları Antalya Hıfzıssıhha Enstitüsü Testler ve Sonuçlarla ilgili Uzm. Dr. Melek KASAPOĞLU 237 03 90-4415 Uzm. Dr. Nihal AKSOY 237 03 90-4416