Yrd. Doç. Dr. Tijen Över Özçelik tover@sakarya.edu.tr Grup Teknolojisi parça sınıflama ve kodlama Yrd. Doç. Dr. Tijen Över Özçelik tover@sakarya.edu.tr

Grup Teknolojisi PARÇA AİLESİ OLUŞTURMA İÇİN METOTLAR Gözle kontrol Mevcut yerleşim düzeninden hücresel bir yerleşime geçerken en büyük problem parçaların gruplanarak bir aile oluşturulması problemidir. Çünkü oluşturulan parça aileleri aslında bizim hücrelerimizin belirleyicisidir. Parça ailesi oluşturmak amacıyla kullanılan 3 yaygın metot vardır. Gözle kontrol Parçaları sınıflandırma ve kodlama (C&C) Üretim akış analizi (PFA)

Grup Teknolojisi PARÇA SINIFLAMA VE KODLAMA Parça sınıflama ve kodlama oldukça fazla zaman alan ve bir o kadara da karmaşık bir iştir. Bu metot parçaları gruplamak için onların aynı veya benzer tasarımsal ve imalat özelliklerini aynı aile içinde toplamaya çabalar. Bir parçanın boyutsal, şekilsel, v.b. özelliklerini bir kodla adlandırır. Her bir parça için kod numarası parça özellikleri ile tutarlılık sağlar.

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA Bu yöntem çeşitli ülkelerde farklı farklı geliştirilerek kullanılmaktadır. Bunun en önemli sebebi; sınıflama ve kodlamanın genellikle özel bir tesise göre geliştirilmiş olmasıdır. Genele yönelik olmadığı için her tesise uygulanabilecek bir yöntem değildir.

Grup Teknolojisi PARÇA SINIFLAMA VE KODLAMA Her parçaya, özelliklerine göre tasarım kodları, imalat kodları ve bu ikisinin bileşiminden oluşan kodlar verilmektedir. Yönteme göre, kodları birbirine yakın olan parçalar aynı ailede birleştirilir ve bir veya daha fazla aileyi işleyebilecek makine hücreleri oluşturulur.

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA Sınıflama: Sınıflama genellikle veriler için önceden tespit edilmiş kısaltma veya kodlar vasıtasıyla yapılır. Kod türleri; nümerik (111,112,113 gibi), alfabetik (A,B,C gibi) ya da alfa-nümerik (A1,B1,C1 gibi rakam ve harflerin karışımı şeklinde) olabilir.

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA İyi şekilde uygulanmış bir sınıflama ve kodlama sisteminin sağladığı avantajlar aşağıda sıralanmıştır.   Parça ailelerinin ve imalat hücrelerinin oluşturulmasını kolaylaştırır. Güvenilir parça istatistikleri sağlar. Tezgah yükleri ve takım gereksiniminin belirlenmesini kolaylaştırır. Üretim planlama çalışmalarını kolaylaştırır. Nümerik kontrollü parça programlamasını kolaylaştırır. Sınıflama ve kodlama ile, istenilen bir bilginin hızlı ve etkin bir şekilde yeniden elde edilmesi sağlanır.

Grup Teknolojisi İmalat işletmelerinde: Tasarımcı, belirli bir fonksiyonu gerçekleştirecek bir parçayı çizerek bu parçada kullanılacak malzemeyi belirler. Kodlama sorumlusu da, taslak özelliklerine göre parçalara kod verir. Üretim planlama bölümü, tasarım departmanından gelen parçaların operasyon planını çıkarır. Eğer gelen parça, aynen daha önce kullanılmışsa, bu parçaların koduna ait planını indeksten bulur ve bu plan aynen uygulanır. Bu sayede bilgi sağlamada hızlılık elde edilir.

Grup Teknolojisi Sınıflama ve kodlama sistemi temelde 3 kategoriden oluşur.   Tasarım özelliklerini temel alan sistemler tasarım geri çağırma ve tasarım standardizasyonu için kullanışlıdır İmalat özelliklerini temel alan sistemler Bilgisayar Destekli Proses Planlama, imalat takımlarının tasarımı ve diğer üretimle ilgili fonksiyonlar için kullanılır Hem tasarım hem imalat özelliklerini temel alan sistemler iki sistemin fonksiyon ve avantajlarını tek bir sınıflandırma sistemi altında birleştirmeyi amaçlar.

Grup Teknolojisi Tablo 1. Grup teknolojisi sınıflama sisteminde kullanılan en yaygın tasarım ve imalat özellikleri Tasarım Özellikleri Parçanın temel dış şekli Parçanın temel iç şekli Uzunluk/çap oranı Malzeme tipi Parçanın fonksiyonu Ana boyutlar Hassasiyet (Limitler) Yüzey işleme

Grup Teknolojisi İmalat Özellikleri Ana işlemler Alt işlemler Yüzey işleme Kullanılan tezgah İşlem sırası Üretim zamanı Parti büyüklüğü Yıllık üretim Bağlantı elemanları Kesici aletler

Grup Teknolojisi Parçaları sınıflayan bu yapıya ek olarak birde parçaları kodlayan bir yapı söz konusudur. Bu yapıda esas alınan parçalara ait tasarım ve imalat özelliklerinin ifade edilmesinde sembol kullanımıdır.

Grup Teknolojisi Kodlama nedir? Malzeme, makine, işçi, ücret, yönetsel faaliyet gibi fiziksel olan veya olmayan varlıkların ayrıntılı biçimde incelenerek sınıflandırılması ve bunun sembollerle gösterilmesidir. Sembol olarak, harf, rakam, renk ve kombinasyonu kullanılır.

Grup Teknolojisi Kodlamada kullanılan sembollerde üçe ayrılmaktadır. Nümerik Kodlar: Tüm kod elemanları rakamlardan oluşur. Alfabetik Kodlar: Kod elemanları harflerden oluşur. Alfanümerik Kodlar: Kod elemanları rakam ve harflerin karışımı şeklindedir.

Grup Teknolojisi Neden Kodlama Yapılmaktadır? Malzemelerin herkes tarafından bilinen isimleri dururken, neden semboller kullanılır?

Grup Teknolojisi Neden Kodlama Yapılmaktadır? muhasebe, ücret ve stok kontrol faaliyetlerinde bilgisayar kullanılmaktadır, stok kontrolünün bilgisayar yardımı ile yapılabilmesi ancak malzemelerin kodlanması ile gerçekleşebilir. Bir bütün olarak işletme faaliyetlerinin takip ve kontrolü kolaylaşacaktır. Maliyet hesaplamaları çabuk ve hatasız yapılabilecektir. Malzeme ambarlan kod sistemine göre düzenlendiğinde karışıklık, kaybolma, ziyan olma, gereksiz sipariş gibi aksaklıklar önlenecektir. Neden Kodlama Yapılmaktadır?

Grup Teknolojisi Neden Kodlama Yapılmaktadır? İyi tanımlanmış bir sınıflama ve kodlama sisteminin yararları şunlardır : • Makine hücreleri ve parça aileleri oluşturmaya imkan verir. • Tasarım, çizim ve proses planlarındaki hızlı düzeltmelere imkan verir. • Mantıklı tezgah yükleme ve takım gereksinimleri tahminine kesinlik sağlar. • Takım hazırlık zamanlarının azaltılması, hazırlıkların reorganizasyonu ve üretim akış zamanı kısalmasına izin verir. • Üretim planlama ve programlama yöntemlerine yardımcı olur. • Takım tasarımında rasyonalizasyon ve gelişmeyi sağlar. • Maliyet tahminlerini geliştirir ve maliyet muhasebesi işlemlerini kolaylaştırır. • Daha iyi takım etkinliği ile takım, tertibat ve insan gücünün daha iyi kullanılmasını sağlar. • NC parça programlamasına yardımcı olur. Neden Kodlama Yapılmaktadır?

Grup Teknolojisi Kod sistemlerinde kullanılan üç temel yapı vardır. Bunlar; Hiyerarşik yapı, (monocode) Zincir yapı ve (polycode) Melez veya karışık yapıdır (Hybrid or mixed).

Grup Teknolojisi Hiyerarşik Yapı Bu kod sisteminde her sembolün yorumu kendinden önce gelen sembollerin değerine bağlı olarak yapılır. Ağacı andıran bir yapısı vardır. Özellikleri ifadede çok fazla hane kullanıldığı için öğrenilmesi oldukça zor bir sistemdir.

Grup Teknolojisi Hiyerarşik Yapı Bu kodlama biçiminde, her hanenin anlamı bağlı olduğu haneye göre değişir. Monokod olarak da isimlendirilen hiyerarşik kodlama sistemi, bir hanedeki bilgiyi kendinden sonra gelen her bir hanede geliştiren bir bilgi düzenidir ve birkaç hanede büyük ölçekli bilginin depolanmasına imkan verir. Parça biçiminin ve sayısının fazla sıklıkla değişmediği durumlarda büyük yararlar sağlar. Oluşturulması fazla zaman ve maliyet gerektiren bu kod sisteminde, değişikliğin yapılması oldukça güçtür.

Grup Teknolojisi Örnek: Bir özellikten hareketle parçaları sınıflayabiliriz. Özellik=dönellik/silindiriklik B= Dönel olmayan parçalar (prizmatik parçalar) A= Dönel/silindirik parçalar

Grup Teknolojisi Hiyerarşik kodlamaya örnek olması bakımından şekil 2’de parça grubu şekil 3’de ise bu parçaların monokod yapıda oluşturulan kodları ve kodlama biçimi verilmiştir. Şekil 2. parça grubu

Grup Teknolojisi Hiyerarşik kodlamaya örnek olması bakımından şekil 2’de parça grubu şekil 3’de ise bu parçaların monokod yapıda oluşturulan kodları ve kodlama biçimi verilmiştir. Şekil 3. parçaların monokod yapıda oluşturulan kodları ve kodlama biçimi

Grup Teknolojisi Şekil 3’de verilen 3 haneli monokod yapıdaki düzenlemenin ilk hanesinde parçanın demir ya da çelik olduğu, ikinci hanede demir yada çeliğin özelliği (katkı maddesi), üçüncü hanede ise ikinci hanede belirtilen özelliğin seviyesi tanımlanmıştır. Hiyerarşik kod, nispeten az sayıdaki basamak içinde çok miktarda bilgi sağlar. Bu üstünlük, hiyerarşik olmayan kodlama sistemine bakıldığında daha açık olarak görülecektir. Tanımlanmış sistemin uygulanması nispeten basit olsa bile, hiyerarşik sistemdeki her basamak için anlam tanımlama zor olabilir. Ağacın ana gövdesinden başlayarak, kodlanan parça hakkında bir seri sorunun cevaplanması gerekir.

Grup Teknolojisi Bu tarzda çalışmaya, dallanma bitinceye kadar ağaç boyunca devam edilir. Her soruya verilen cevap seçimi kaydedilerek uygun kod sayısı oluşturulur. Bununla beraber koddaki her bir basamağın tespiti zordur, çünkü önce gelen her basamak önce kodlanmalıdır. Örneğin şekil 3’de ki düz dişli çark için geliştirilen koddaki A 11B2’de, ikinci konumdaki “1” sapmalı yuvarlak anlamındadır, çünkü kodun birinci konumunda “A”vardır. Fakat ilk konumda “ B” olmuş olsaydı, ikinci konumdaki “1” kutu benzeri anlamını taşıyacaktır.

Grup Teknolojisi

Grup Teknolojisi Tasarım bölümleri, parça geri getirme de sık sık hiyerarşik kodlama sistemlerini kullanırlar, çünkü bu tip bir sistem; şekil, malzeme ve büyüklük bilgisi yakalamada etkilidir diğer taraftan imalat bölümleri, işlem ihtiyaçlarına dayalı farklı ihtiyaçlara sahiptir. Tasarım ve imalat organizasyonlarının her ikisi içnde eşit derecede yararlı olan işlem bağlantılı bilgi, hiyerarşik yapıda olduğu zaman bunun geri getirilmesi ve analiz edilmesi zordur.

Grup Teknolojisi Zincir Yapı Bu kod sisteminde ise, sayısal haneli sıralamada her sembolün karşılığı sabittir. Yani her hane bir özelliği gösterir. Bu yapıyı oluşturmak ve gerekli değişiklerde bulunmak kolaydır. Genellikle zaman ile değişimi kolay olan ve geçici bilgiler için tercih edilir. 

Grup Teknolojisi Zincir Yapı Nitelik kodu, çoklu kod, zincir kod ayrık kod veya sabit basamaklı kod olarak da isimlendirilir. Bu kodlama sisteminde haneler birbirinden bağımsızdır. Bir hanedeki bilginin anlamı, kendinden önceki ve sonraki hanelerde bulunan sembollere bağlı değildir. Böylece bir parçanın her niteliği, nitelik kodundaki belirli bir konuma atanabilir. Her kodlanan niteliği temsil eden sembol kendine ait kod alanını işgal eder. Hiyerarşik olmayan kodlama yapısı bilginin ifade edilebilmesi için belirli sayıda hanenin kullanılmasını gerektirir. Hiyerarşik kodlara göre oluşturulması ve değiştirilmesi kolaydır.

Grup Teknolojisi Zincir Yapı Nitelik kodu, çoklu kod,zincir kod ayrık kod veya Bilgi depolama kapasitesi bakımından monokod ve polikodun farklılıkları takip eden örnekte açıklanmaya çalışılmıştır. Kodun iki haneden oluştuğu varsayılmış ve bir haneye yazılabilecek sembollerin sayısı 0 ile 9 rakamları arasında sınırlandırılmıştır. Bu şartlar altında monokod düzende potansiyel olarak 10+10^2 yani 110 tane özellik depolanabilirken polikod için bu sayı sadece 10+10 yani 20 dir. Bütün bunlara ilaveten monokod düzende mevcut hane sayısını bir artırarak 1110 tane özelliği daha depolama imkanına sahip oluruz. Polikod düzende hane sayısının bir artırılması ise depolanabilecek özellik sayısını sadece 30 a çıkarır. Polikodun en büyük dezavantajı burada ortaya çıkar; bilgi depolama kapasitesi düşüktür.

Grup Teknolojisi Bir örnekle bunu açıklayalım.   Bir örnekle bunu açıklayalım. Örnek: 9 tane parçamız olsun ve kodları da aşağıda verildiği gibi olsun. Parçalar Kodlar 1…………………………………………… 00000 2…………………………………………… 00002 3…………………………………………… 00012 4…………………………………………… 10000 5…………………………………………… 10002 6…………………………………………… 10012 7…………………………………………… 20000 8…………………………………………… 20002 9………………………………………….. 20012

Grup Teknolojisi Yukarıda verilmiş olan 9 tane parça eğer zincir yapıya göre kodlanmış olsaydı 3 parça ailesi oluşurdu. Birinci parça ailesinde; 1, 4, 7 İkinci parça ailesinde; 2, 5, 8 Üçüncü parça ailesinde ise; 3, 6, 9 olurdu. Eğer birinci parça ailesini (1, 4, 7) ele alacak olursak bu parçalar 4 ortak özelliğe sahiptir. Parça 1 00000 Parça 4 10000 Parça 7 20000

Grup Teknolojisi Aynı parçaları hiyerarşik yapıya göre kodlarsak yine 3 parça ailesi oluşur. Ama bu sefer; 1. grubun üyeleri; 1, 2, 3 2.grubun üyeleri; 4, 5, 6 3.grubun üyeleri; 7, 8, 9 olur. Çünkü bu kod yapısında asıl önemli olan hane ilk hanedir ve aynı rakamla başlayan parçalar aynı grup içine alınmıştır. Bu kod sisteminde ilk hane parçanın temel şeklini belirleyen hanedir. Yani bu parçalar silindirik (dönel), prizmatik gibi aynı temel şekle sahip olan parçalardır.

Grup Teknolojisi Karışık/Melez Yapı Hiyerarşik yapı ve zincir yapının karışımıdır. Her iki kod sisteminin avantajlarını barındırır. Birçok kod sistemi bu kod yapısını kullanır. Bu kod sistemini örneklemek gerekirse; 1. Basamak parçanın cinsini → örneğin dişli, bundan sonraki 5 basamak dişilinin özelliklerini, 7. basamak alt grubun özelliklerini → malzeme gibi diğerleri de bu malzemenin özelliklerini tanımlar.

Grup Teknolojisi Karışık/Melez Yapı Zincir kod Hiyerarşik kod Şekil 2. Karışık/melez kod yapısı

Grup Teknolojisi Kodlama sisteminin seçimi Seçim yapılırken şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır; Bir sistemin yerleştirilme amacı kullanıcının mühendis, imalatçı ya da her ikisi birden olmasına bağlı olarak değişecektir. Mühendislik ile ilgili bazı amaçlar; Benzer parçalar için verimli bir geri çağırma sistemi sağlamak Parça ile ilgili bilgileri standart bir formda sağlamak İmalat yeterliliği için verimli bir karar sistemi yaratmak

Grup Teknolojisi İmalat ile ilgili amaçlar; Parça aileleri oluşturmak için gerekli bilgileri sağlamak Proses planlarının verimli biçimde geri çağırılmasını sağlamak Parça ailelerine uygun makine grupları veya hücreleri oluşturmak için etkin bir sistem sağlamak.

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ PRENSİPLERİ Sınıflama ve kodlama sistemi anlaşılır ve kolay öğrenilir olmalıdır, Bir malzeme sadece bir grup içinde bulunmalıdır, Her malzeme grubu açıkça tanımlanmalı ve karakteristikler belirlenmelidir. Çeşitli uygulamalar açısından esnek olmalıdır (süreç planlama, maliyetlendirme ve satınalma). Netlik (parçalar için doğru bilgi sağlamalıdır)

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ PRENSİPLERİ Aynı malzeme bir özelliğine göre bir gruba, başka bir özelliğe göre diğer bir gruba düşmemelidir, Herhangi bir malzemenin yerleşebileceği bir kod numarası mutlaka bulunmalıdır Bu sayılan özellikler organizasyonun amaçları ile eşleşiyorsa seçilen veya geliştirilen kod sistemi organizasyonel ihtiyaçları karşılayabilir.

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ PRENSİPLERİ Güçlülük: Seçilen sistem işletme tarafından üretilen veya üretilmesi planlanan tüm parçaları kapsamalı. Genişletilebilirlik: belirsiz bir zaman periyodu içinde, kodlama sisteminin kapsaması gerekli olan her şeyi tanımlaması olanaksızdır. Bu nedenle kodu genişletebilmek önem kazanır. Otomasyon: bugün kullanılan birçok sınıflandırma ve kodlama sistemi bilgisayar ile uygulanmaktadır. Bu nedenle potansiyel bir sistem değerlendirilirken bu sistemin otomasyonunun sağlanıp sağlanamayacağı detaylı biçimde incelenmelidir.

Grup Teknolojisi SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ PRENSİPLERİ Verimlilik: Kodlamanın verimliliği tipik bir parça kodlamasında kullanılan rakamların sayısı ile değerlendirilmelidir. Eğer rakam sayısı az ise bu sayının arttırılıp arttırılmayacağı incelenmelidir. Maliyet: Sistemin ana maliyeti, sistemin varolan bilgisayar sistemiyle bütünleştirilme maliyeti ve işletim maliyeti göz önünde bulundurularak uygun sistem seçilmelidir. Zaman: sistemin seçimi yapılmadan önce yerleşimine ve personelin eğitimine ne kadar zaman ayrılacağı araştırılmalıdır. Ayrıca sistemin yerleştirilmesinden ne kadar sonra yararlarının fark edileceği de önemli bir noktadır. Basitlik: Sistemi kullanacak olan birçok kişi bilgisayara yabancı olabilir. Bu nedenle kullanımının basit oluşu sistemin kullanıcı tarafından kabul edilebilirliği, eğitim ve kullanım masrafları açısından önemlidir.

Grup Teknolojisi İşletmenin kendi kodlama sistemini geliştirmesi Öncelikle parçalardan bir örneklem grubu oluşturmalıdır. Bu örneklem grubunun içinde dışarıdan satın alınan parçalarda bulunmalıdır. Sonraki adım örneklemdeki parçaların çizimlerinin bir araya getirilmesidir. Böylece her bir parça gözlemsel muayeneyle ailelere ayrılabilirler ve böylece benzer özellikleri olan ve benzer süreçlere gereksinim duyan parçalar bir arada gruplanmış olurlar.

Grup Teknolojisi İşletmenin kendi kodlama sistemini geliştirmesi Bu adım tamamlandıktan sonra parçaları yapmak için gerekli tezgahların tanımlanması ve parça ailelerinin fabrikada bulunan makinelerle bağlantılarının kurulması sağlanır. Dışarıdan satın alınan parçaların fabrikada bulunan makinelerle ilişkilendirilmeleri mümkün olmayabilir ama bu parçaların yapımı için gerekli ekipmanın gelecekte alınması olasılığı da göz önünde bulundurulmalı ve dışarıdan satın alınan parçalar da düşünülmelidir. Parça özellikleri tanımlandıktan sonra özellikler hiyerarşik bir düzene oturtulur, amaç parçaların kodlanmaları için gerekli sürenin minimize edilmesidir. Kodlama yapılırken belli özellikleri tanımlanmış parçaların diğerlerinden daha kısa sürede kodlandığı görülecektir.

Grup Teknolojisi İşletmenin kendi kodlama sistemini geliştirmesi Bu aşamadan sonra yapılacak işlem geliştirilen kodlama sisteminin test edilmesidir. Bu işlem alınacak bir örneklem parça grubunun kodlanması ile yapılabilir. Kodlama tamamlandıktan sonra doğru parça ailelerinde gruplandıklarından emin olmak için sonuçlar analiz edilmelidir. Bu işlem kodlama sistemi tatmin edici hale gelinceye kadar pek çok iterasyon gerektirebilir. Kodlama sistemi geliştirme işlemi çok fazla uğraş gerektirdiği için pek çok işletme bir kodlama sistemi program paketi alıp kendi özel ihtiyaçları doğrultusunda program üzerinde değişiklik yapmak yoluna gitmektedir.

Grup Teknolojisi Sınıflama ve Kodlama şeması Tablo 4. Örnek kodlama sistemleri

Grup Teknolojisi Bazı sınıflama ve kodlama sistemlerinin özellikleri aşağıda ki tabloda özetlenmiştir. Tablo 5. Sınıflama ve kodlama sistemi özellikleri

Grup Teknolojisi Konuyu daha iyi kavrayabilmek amacıyla aşağıda en yaygın kod sistemlerinden OPITZ ve MICLASS örneklenerek ele alınmıştır.   OPITZ Sınıflama Sistemi Bu kod karışık/melez kod sistemidir. 1970’de Aachen’de Opitz tarafından geliştirilmiştir. Endüstride oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu sistem sınıflama ve kodlama sürecinin anlaşılabilmesi için temel bir yapı sağlar. Kolaylıkla hem işlenebilir parçalara, hem dökülebilir parçalara hem de satın alınan parçalara uygulanabilir. Bu sistem hem tasarım hem de imalat bilgileri içerir.

Grup Teknolojisi Opitz kod sistemi üç gruptan oluşur;   Tablo 3. OPITZ kod sisteminin genel yapısı

Grup Teknolojisi Şekil Kodu Temel tasarım özelliklerini tanımlar. 1. Hane; iş parçasının genel biçimini gösterir, 0-5 dönel, 6-9 Dönel olmayan 2. Hane; parçanın dış biçimini gösterir ,düz v.s. 3. Hane; iş parçasının iç biçimini ve iç biçim elemanlarını tarifler .Düz,dişli, v.s. 4. Hane; yüzey işlemeyi belirler. Düz,tek yönde kıvrım delik v.s. 5. Hane; yardımcı delikler, dişliler ve şekillendirme özelliklerini tanımlar

Grup Teknolojisi İlave Kod Tam bir sınıflama için form kodunun yanı sıra tamamlayıcı kod da gereklidir. 6. Hane; parçanın çapı veya bir kenarının uzunluğuna göre düzenlenir. 7. Hane; malzeme mukavemetine göre yan bölümlere ayrılır (demir döküm,çelik,hafif alaşımlar v .s.) 8. Hane; ham malzemenin biçimini tanımlar. (yuvarlak, düz, v .s.) 9. Hane; parçanın yüzey hassasiyeti ile ilgilidir. İkincil Kod Kullanıcı tarafından düzenlenir.

Grup Teknolojisi

Grup Teknolojisi Şekil kodunu oluşturan ilk 5 hanenin 0,1,2 parça sınıfları için yapısı görülmektedir.

Grup Teknolojisi Şekilde görülen parçayı OPITZ parça kodlama sistemine göre kodlayalım;

Grup Teknolojisi L/D = 1,5 (silindiriklerde L/D prizmatikte L/h veya L/w kullanılır, tüm uzunluk/çap oranı) 1. hanemiz = 1 Dış şekil: Vida için 2. hane = 5 (parça iki uçtan aşamalı ve uçta diş olduğuna göre 2. Hane 5’dir) İç şekil: 3. hane = 1 (iç oyuğu vardır) Yardımcı hol: 4. ve 5. hane = 0 (yüzey işleme ek delik ve diş olmadığından 0’dır) Opitz sistemine göre bu parça 15100 Yardımcı kodlamanın yapılabilmesi için hammadde ve hassasiyet verileride gerekir.

Grup Teknolojisi MICLASS (Multiclass) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 …………………….29 30 Bilimsel araştırmalarda uygulanmak üzere Hollanda’lılar tarafından geliştirilmiş bir sistemdir. Amerika’da ve birçok Avrupa ülkesinde kullanılan bir kod sistemidir. Bu kod sistemi hiyerarşik yapıdadır yani her hane kendinden öncekine bağımlıdır. İlk 12 hane genel koddur. Sonraki 18 hane ise ikincil koddur.

Grup Teknolojisi İlk 12 hane parçanın imalat ve tasarım özellikleri için kullanılmaktadır. Sonraki haneler endüstriler ve işletmeler için özel olan kodlardır (parti büyüklüğü, maliyet bilgisi, operasyon aşamaları gibi). Bu sistemde maliyet yapmak zordur.

Grup Teknolojisi 1 → Temel şekil (Yuvarlak [Dönel]/ Yuvarlak olmayan [Dönel olmayan] 2 ve 3 → Şekil bileşenleri (yivler, oluklar) 4 → Şekil elemanlarının yerleşimi 5 ve 6 → Temel boyutlar 7 → Çap oranı 8 → Yardımcı boyut 9 ve 10 → Toleranslar (hassasiyet) 11 ve 12 → Malzeme kodu

Grup Teknolojisi BRlSCH Sistem kuralları; Sistemin yapısı hiyerarşik yapıdadır. Sabit nümerik bir koda sahiptir. Firmaların özel ihtiyaçlarına göre iyi uyarlanan bir sistemdir. Bu sınıflandırma ve kodlama her bir kuruluşun kendi özel ihtiyaçlarına uygun olarak tüm üretim organizasyonuna yönelik bir şekilde düzenlenir. Bu tasarımın avantajı sadece o kuruluşun ihtiyaçları için gereken bilgiyi depolamasıdır. Böylece bilgi aramada çabukluk kazanılır. Bu arada rakamların özel olarak tasarımı rakamlarla ilgili kombinasyon sayısını azaltacağından parça aileleri daha kolay bulunabilir. Ancak diğer taraftan Brisch sisteminin veya bu sisteme benzer diğer türetilmiş sistemlerin tasarımı ve tanıtılması oldukça pahalı ve uzun zaman almaktadır.

Grup Teknolojisi BRlSCH Brisch Metodu, sayısal kodlama numarası 10 haneden oluşmaktadır. Her hanenin simgelediği bilgi grubu aşağıdaki şemada gösterilmiştir. Buna göre sağa doğru hanelerin durumu şöyle tasarlanmıştır:

Grup Teknolojisi BRlSCH 1. Hane: Tüm faaliyetleri temsil görevi verilmiştir. Bu hanedeki rakam 0 ise yönetsel faaliyetlere (Tepe ve Orta kademe Yönetimi) 1 ise hammaddelere 2 ise parça ve gruplara 3 ise işlem malzemelerine 4 ise yan mamul ve mamullere 5 ise takım-teçhizat, kalıp ve aparatlara 6 ise imalat tesislerine 7 ise yönetsel bina ve bürolara (genel hizmetler) 8 ise diğer kalemlere 9 rezerv 9 rakamı ise ilerde ihtiyaç duyulduğunda kullanılmak üzere yedek ayrılmıştır. Malzeme kodlamasında 1. hanede 1,2,3 ve 5 rakamları yer alabilecektir.

Grup Teknolojisi BRlSCH 2. Hane: Tedarik kaynaklan şu rakamlarla tanımlanmıştır; 1 İç piyasadan hazır olarak satın alınan, 2 İç piyasadaki imalatçı firmalara yaptırılan, 3 İç piyasadan sağlanıp fabrikada ayrıca işlenen, 4 Fabrikada işlendikten sonra ek işlem için dışarı gönderilen ve 5 Yurt dışından sağlanan malzemelere ayrılmış bulunmaktadır. Buna göre; ilk iki tanesi 11 olan malzemenin "iç piyasadan sağlanan hammadde", 25 olan bir malzemenin "dış piyasadan sağlanan yedek parça" olduğu anlaşılır.

Grup Teknolojisi BRlSCH 3. ve 4. Haneler: Malzemenin fonksiyonunu tanımlamaya ayrılmıştır. Fonksiyonlar 10 grupta toplanmıştır: 0 0 Saç levhaları 1 0 Profiller 2 0 Plastikler 3 0 Bağlama elemanları 4 0 Borular ve Hortumlar 5 0 Hareket ileticileri 6 0 Kimyasal maddeler 7 0 Kontrol ve ölçme cihazları ve bunlarla ilgili parçalar 8 0 Elektrik malzemeleri ve parçalan 9 0 Diğer Kalemler bu gruplar daha sonra dördüncü rakam kullanılmak sureti ile gruplara ayrılmıştır. Her grupta 10 alt grup tanımlama olanağı vardır. Buradaki gruplama da dikkati çeken nokta, ilk üç grubun fonksiyonlarından çok malzeme şekline ve cinsine göre oluşturulmasıdır.

Grup Teknolojisi BRlSCH 5. 6. ve 7. Haneler: Bu gruptaki rakamlar malzemenin cinsini tanımlamaya ayrılmıştır. Karbonlu çelik, DKP saç, sentetik boya, pirinç vs. gibi 8. 9. ve 10. Haneler: Malzemenin uzunluk, alan, hacim, renk, ağırlık gibi ölçülerini tanımlamaya ayrılmıştır.

Grup Teknolojisi DCLASS KODLAMA SİSTEMİ Tasarım ve Sınıflama Bilgi Sistemi Brigham Young Üniversitesi tarafından geliştirilmiştir. Bu kod 8 hane içinde 5 bileşenden oluşmaktadır. Şekil 4. DCLASS kod sisteminin şekilsel gösterimi

Grup Teknolojisi 1. bileşen temel şekildir 2. bileşen 4. hanedir – parçanın karmaşıklığı, oluklar, yivler, ısıl işlem, özel yüzey işlemleri gibi 3. bileşen 5. hanedir – boyutlar 4. bileşen 6. hane – netlik 5. bileşen 2 hanelidir – malzeme tipi Bilgisayarda uygulanabilir, bu yüzden ticari kod sistemi olarak kullanılabilir.

Yrd.Doç.Dr. Tijen Över Özçelik tover@sakarya.edu.tr Grup Teknolojisi Yrd.Doç.Dr. Tijen Över Özçelik tover@sakarya.edu.tr