ELEKTRONIK KÜTÜPHANELER Tacettin İnandı

Kapsam E – kütüphane Tıp – Sağlık Kütüphaneleri Hastane Kütüphanesi Elektronik yayınlar

Tıp kütüphanesi; Tıp fakültesi, hastane, tıbbi araştırma enstitüsü, halk sağlığı kurumu ya da bir tıp derneği tarafından tıp ve diğer sağlık konuları ile ilgili basılı ve çevrimiçi kaynakları içeren koleksiyonu bulunan, öğrenciler, araştırmacılar ve sağlık bilimlerinde çalışanların (tıp, hemşirelik, dişçilik, eczacılık v.b.) bilgi ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlayan bir özel kütüphane türüdür ve sağlık bilimleri kütüphanesiyle eşanlamlıdır.

Tıp kütüphanelerinde bulunabilecek başlıca dokümanlar aşağıdaki gibidir 1. Tıbbi kitaplar 2. Tıbbi süreli yayınlar 3. Hasta dosyaları 4. Tıbbi indeksler 5. Tıbbi tezler 6. Tıbbi bildiriler 7. Tıbbi patentler 8. Tıbbi kataloglar 9. Tıbbi başvuru kaynakları Tıbbi görüntü kayıtları

Hastane Kütüphanesi Bir hastanenin bünyesinde yer alan, tıp ve diğer sağlık alanlarında basılı ve çevrimiçi kaynaklar içeren bir koleksiyona sahip olan, doktorların, hemşirelerin, hastaların ve diğer personelin bilgi ve araştırma ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlayan ve genellikle bir tıp kütüphanecisi tarafından yönetilen bir tıp kütüphanesidir

Tarihçe Papirüs ve tabletler sağlıkla ilgili tarihsel önemli kayıtları barındırırlar Papirüsler bulan kişilerin isimleri ile anılmaktadırlar. Kahun Papirüsü (İ.Ö. 2000) en eski papirüstür ve jinekoloji ve veterinerlikten bahsetmektedir Edwin Smith Papirüsü (İ.Ö. 1600) bugün New York Tıp Akademisi’nin malıdır ve cerrahi işlemlerle ilgilidir. Ebers Papirüsü (İ.Ö. 1550), ise hastalıkların çok ayrıntılı gözlemlendiğini ve ilaçların uygulanma biçimini göstermektedir

E Kütüphaneler Teknolojik gelişmelere paralel olarak kullanıcı ihtiyaçlarının da gelişmesi sonucu kütüphane materyallerinde de yenilikler ortaya çıkmıştır. Bilginin kaydedildiği ortamlar teknolojik gelişmeler doğrultusunda daha az yer kaplayan, daha kolay arşivlenebilen, daha kolay ulaşılabilen, daha etkin ve verimli kullanılabilen materyaller olmuştur

Tıp kütüphaneleri basılı materyallerle birlikte elektronik materyalleri de kapsamıştır Özellikle tıp alanında üretilen bilginin fazla oluşu nedeniyle bilginin düzenlenmesinde ve bilgiye erişimde elektronik kaynakların önemi büyük olmuştur Ayrıca elektronik kaynaklarda metinle birlikte ses, durağan, görüntü, hareketli görüntü gibi verilerin de eklenebilmesi tıp alanında çalışanlara yarar sağlamaktadır

Elektronik Kitap Elektronik kitap, sayısal dağıtım amacıyla sayısal formata çevrilmiş referans kitabı, ders kitabı, ticari kitap gibi her türlü yayınlanmış materyal; teknolojinin olanakları ile düzenlenen, metin ve resmin yanı sıra ses ve hareketli görüntüleri de içerebilen, dijital okuma cihazlarıyla okunabilen materyaldir

İnternetten indirilebilir e-kitaplar Kitap içeriği İnternet üzerinden okuyucunun bilgisayarına indirilir. İndirilmesini takiben okunabilmesi için Adobe Reader, Microsoft Reader gerektiren e-kitaplar yanında, PDF olarak ya da HTML olarak da okunabilecek e-kitaplar bulunmaktadır. Amazon.com’dan veya Barnes and Nobles’dan bu şekilde Adobe Reader ve Microsoft Reader’a okunmak üzere e-kitap alışverişi yapılabilmektedir

Özel tasarlanmış okuma araçlarına yüklenebilen e-kitaplar Bir bilgisayardan bağlantı kablosu ile bu okuma araçlarına yüklenebilen ekitaplar. Özellikle kütüphanelerde, satın alınan REB1100, ebookman ya da PDA (Personal Digital Assistant) türü araçlara kütüphanenin lisanslı ekitapları yüklenir ve kitap okuma aracı ile beraber ödünç verilir

Web erişimli e-kitaplar Sağlayıcının Web sitesinde yayınladığı ve ücret karşılığı erişilen e-kitaplardır. Bu modelde okuyucu süresiz erişim isterse ekitabı satın alabilir. Ebrary, Questia, NetLibrary gibi firmalar bireylere ve/veya kütüphanelere bu hizmeti sunmaktadırlar. Kütüphaneler basılı kitaplarda olduğu gibi bu e-kitapları da ödünç verebilmektedirler

Elektronik dergi genellikle geleneksel yöntemle basılmış derginin elektronik olarak birebir kopyasıdır. Bazı elektronik dergilerin basılı kopyaları yoktur

E-dergiler Dergiler sadece elektronik ortamdadır, basılı versiyonu yoktur. Yazılı ve elektronik olanların başlıkları aynıdır. Her iki yayının kendine özgü bir içeriği vardır. Her ikisinin ayrı ISSN’leri vardır. Hem yazılı hem elektronik olarak vardır, aynı başlıkları içerir. Tek bir ISSN’i vardır

Türkiye’de elektronik dergilerin 118 tanesi üniversiteler, 38 tanesi devlet kurumları ve 232 tanesi ise vakıf/dernek ve diğer yayıncılar tarafından yayınlanmaktadır. Tam metin makale erişimi olan e- dergilerin sayısı 257, bibliyografik makale künyesi veren e-dergilerin sayısı 77, makale özeti veren dergilerin sayısı 54’tür. Bu 388 elektronik dergiden yalnızca 17’si sadece elektronik ortamda yayınlanmaktadır. Yine 388 derginin 83’ü Türkiye Makaleler Bibliyografyasında indekslenmektedir. 90 dergi ise kendi URL adresine sahiptir

Elektronik Kaynakların Önemi Bilgi üretimindeki artış ona ulaşma konusundaki zorlukları da beraberinde getirmiştir. Ancak, bilgiye ulaşmada araştırmacıyla bilgi arasında köprü vazifesi gören kütüphaneler, üretilen çok miktardaki bilginin düzenlenmesi, tasnif edilmesi, kullanıcının erişebileceği hale getirilmesi için çalışmalarda bulunmuştur. Bu durum tıp alanı için de geçerlidir ve tıp alanında bilgiye ihtiyaç duyan kişiler de bilgiye ulaşmak için kütüphanelerden yararlanmak durumundadırlar. İnsan hayatının söz konusu olduğu bu alanda yapılan çalışmalara ulaşmak, tıp alanında üretilen yüksek miktardaki bilginin düzenlenmesine bağlıdır. Tıp alanında üretilen bilginin taşıyıcısı (yayın/kaynak türü) gittikçe elektronik ortama kaydığından, kütüphaneler de günümüzde elektronik ortamlar aracılığıyla elektronik kaynakların elde edilmesini, düzenlenmesini sağlamaktadırlar.

Aşağıda unsurların ise elektronik kütüphaneciliği etkin ve çekici kılmaktadır Gelişmiş teknoloji (bilgisayar teknolojisi Kitapların bibliyografik künyelerinin MARC (makine ile okunabilir kataloglama) formatında bilgisayara aktarılması ve erişiminin sağlanması, Bazı kitapların tamamının farklı formatlarda (PDF, DOC, HTML, PHP vb.) bilgisayara aktarılması (e-kitap) ve erişiminin sağlanması, Tezlerin (lisans, yüksek lisans ve doktora) bibliyografik künyelerinin ve tezin tamamının PDF ve farklı formatlarda bilgisayara aktarılması (tez bankası) ve erişiminin sağlanması, Süreli yayınların elektronik formata dönüşmeleri ve erişimlerinin özet veya tam metin olarak sağlanması,

Elektronik Koleksiyon Elektronik koleksiyon, duvarsız kütüphanelerin temel unsurudur. Melez kütüphane şeklinde tanımlanan, hem elektronik kaynakları hem de basılı kaynakları koleksiyonunda bulunduran kütüphanelerde de elektronik koleksiyon bulunur. Elektronik koleksiyon kapsamına dijital formattaki kütüphane materyalleri girmektedir. Bu materyalleri şu şekilde sıralayabiliriz;

Örnekler &location=kutuphane

Veri Tabanı Tarama Pubmed Açık erişimli dergiler Google akademik