Seçil KARABAY Orman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı Ankara, 2014 TÜRKİYE İLE BENZER İKLİM KOŞULLARINA SAHİP ÜLKELERİN UYUM POLİTİKALARI VE TEDBİRLERİNİN TÜRKİYE’YE UYGUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ ORMAN VE SU İŞLERİ UZMANLIK TEZ SUNUMU Seçil KARABAY Orman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı Ankara, 2014

İklim ve İklim Değişikliği İÇERİK Giriş İklim ve İklim Değişikliği İklim Değişikliğinin Doğal Sistemler Üzerindeki Etkileri İklim Değişikliğinin Gözlemlenen Etkileri İklim Değişikliği ile Mücadele Politikaları İklim Değişikliği ile Mücadele Yöntemleri İncelenen Ülkelerde Mevcut Durum, Uyum Politikaları ve Tedbirleri Tartışmalar ve Değerlendirmeler Sonuç ve Öneriler 16/10/2014

GİRİŞ 16/10/2014

Giriş Yunanistan, İtalya, İspanya ve Lübnan ile Bu tez kapsamında Akdeniz Havzasında, Akdeniz iklimine sahip ülkeler: Yunanistan, İtalya, İspanya ve Lübnan ile farklı iki kıtadan Akdeniz ikliminin görüldüğü Amerika Birleşik Devletleri’nin Kaliforniya Eyaleti ve Şili’de gerçekleştirdiği iklim değişikliği uyum politikaları ve faaliyetleri incelenmiş; ülkemiz açısından değerlendirilmiştir. Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Araştırmaları Merkezine göre dünyanın iklimi tarih boyunca değişmektedir. Modern iklim çağının ve insan uygarlığının başlangıcı olarak işaret edilen yaklaşık 7000 yıl öncesindeki son buzul çağının aniden sonlanmasıyla, sadece geçen son 650.000 yıl içinde, 7 dönemde buzullar oluşmuş ve geri çekilmiştir. Bu iklim değişimlerinin çoğu, dünyanın aldığı güneş enerjisinin miktarında değişime yol açan dünyanın yörüngesindeki çok küçük değişimlere dayandırılabilir. 16/10/2014

İKLİM VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 16/10/2014

İklim ve İklim Değişikliği Dünyanın iklim sistemi, “ısı dağılım, motoru” olarak büyük bir görev üstlenmektedir. Atmosferik ve okyanus dolaşımları, dünya genelinde daha eşit bir dağılım sağlanmasına çalışarak, dünyanın çevresinde ısı enerjisini hareket ettirir. Ekvatorda, güneş ışınları karaları ve okyanusları ısıtarak suyun buharlaşmasını sağlar. Isınan hava yükselir; ısınan hava yapısında su buharı taşır ve atmosferde şiddetli yağışların oluşmasını sağlar. Kurumanın sonucu olarak, soğuyan hava ekvatordan itilir ve Tropiklerde ve Oğlak Dönencesinde alçalır ki bu yerler çöllerdir. Alize rüzgârları ekvatora okyanus döngüsünü tamamlamak için geri döner. Güneş kaynaklı ısı enerjisi okyanus akıntılarıyla dağılır. Bazı akıntılar rüzgâr ve dalgalar tarafından oluşturulurken, diğerleri başlıca deniz suyunun yoğunluğunu etkileyen tuz derişimi ve okyanus sıcaklığındaki değişimler tarafından oluşturulmaktadır. Su doğal olarak ısı ve tuzluluk dağılımını homojenize etmek için karışmaktadır. Eğer iklim değişikliği kutup sularını ısındırır ve/veya eriyen buzullardan tatlı su kaynağı ilavesiyle okyanusların tuzluluk oranını azaltırsa, su yoğunluğundaki değişim azalacaktır ve böylesi bir durum karşısında da dolaşım örüntüsünün yavaşlaması hatta tahrip olması beklenmektedir. Kaynak: NASA Global Climate Change, 2014 16/10/2014

İKLİM SİSTEMİNİN DOĞAL SİSTEMLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 16/10/2014

İklim Sisteminin Doğal Sistemler Üzerindeki Etkileri- I Sıcaklık Artışına Bağlı Etkiler Daha erken kar erimeleri Ekosistem Üzerinde Sıcaklık Artışının Etkileri Türlerin dağılımı, bazı türlerin yok olması Alg çoğalmaları Su Kalitesi Üzerinde Sıcaklık Artışının Etkileri Kirlilik yükünün artması Yağış ve Deşarj Desenleri Üzerinde İklim Değişikliğinin Etkileri Yağış ve deşarj desenlerinde belirsizlikler Nehir Akışlarının Azalması Çözünmüş oksijen miktarında azalma, Zehirli alg patlamasında artış Yaz Kuraklıklarında Artış Kuraklık Artan Yağışlar ve Taşkınlar Kanalizasyon sistemlerinde taşma Taşkınlarla kirletici yüklemeleri Alıcı su kütlelerinde bulanıklık Ötrifikasyon Riskinin Artması Ötrifikasyon riskinde artış Sıcaklık, yağış ve rüzgâr desenlerinde iklim değişikliği ile tetiklenen değişimlerin tatlı su ekosistemlerinin fiziksel karakteristiğinde değişime yol açması beklenmektedir. Su kütlelerinin fiziksel karakteristiklerindeki değişimler kimyasal ve ekolojik değişikliklerle beraber gerçekleşecektir. Bu değişimler doğrudan ya da dolaylı olarak bu sistemlere bağlı olan bütün sosyo-ekonomik ve çevre hizmetleri ve ürünleri üzerinde etkilere yol açabilecektir. Atmosferde beklenen sıcaklık artışının bir sonucu olarak su sıcaklığının artması beklenmektedir. Daha erken olması beklenen kar erimeleri, su kütleleri üzerinde daha erken ve daha uzun süreli mevsimsel sıcaklık artışına yol açacaktır. Bir sıcaklık artışın genellikle yüzey ve yeraltı sularında besin maddelerinin kirlilik yüklemesini arttıracağı beklenmektedir. Bu arada daha yüksek sıcaklıklar mineralizasyonu arttıracak ve topraktaki organik maddeden karbon, azot ve fosfor ya yılacaktır. Su sıcaklığı üzerindeki etkilerin aksine, yağış ve deşarj desenleri üzerinde beklenen etkiler belirsizliklerle doludur ve daha çok bölgeye özgü olması beklenmektedir. Yüzey su kütlelerine nehir akışında ve yeraltı su beslemesinde bir azalma olacağından dolayı azalan akışlar kirleticilerin seyreltilmesi için bu kaynakların kapasitelerini azaltacaktır. Kuraklık dönemlerini sona erdiren yağışlar, kırsal alanlardan kentsel alanlara besin maddesi yüklemelerinde artışlara neden olur. Kuraklıklar, aerobik koşullar ve sülfürün sülfata okside olmasıyla, oluşan düşük seviyeli su tablalarıyla asidifikasyonun hızlanmasına yol açabilir 16/10/2014

İklim Sisteminin Doğal Sistemler Üzerindeki Etkileri- II Gıda Güvenliği Üzerinde Gözlemlenen Etkiler Kıtlık riskinin artması, Ürün veriminde azalma Tarımsal verim üzerinde olumsuz etkiler şiddetlenecek Kıyı Üzerindeki Etkiler İnsanlar göç etmeye başlayacak Sağlık Üzerinde Salgın hastalıklarda artış, Ekstrem hava olaylarına bağlı can kayıpları Ekosistemler ve Biyoçeşitlilik üzerindeki Etkiler Türlerin yer değiştirmesi Mercan resiflerinin beyazlamaya başlaması 1.5- 2,5 ºC’yi aşan küresel ortama sıcaklık artışları, su ve gıda gibi ekosistem hizmetleri üzerinde çoğunlukla yaratacağı olumsuz etkiler ile birlikte ekosistemin yapısında ve fonksiyonunda, türler ile arasındaki etkileşiminde ve türlerin coğrafik aralıklarında önemli değişikliklere neden olabilir. Ayrıca okyanusların artmakta olan asiditesi, okyanuslarda gıda zincirlerinin temeli olan plankton nüfusunu etkileyecektir. Küresel ısınma küçük miktarlarda olsa bile birçok tropikal bölgede ürün verimi düşürebilir. İklim değişikliğinin kıtlık riskini arttırması beklenmektedir. Ek olarak risk altında bulunan insan sayısı birkaç yüz milyona yükselebilir. Deniz seviyesi yükselmesine karşı alınacak uyum faaliyetleri için tahmini maliyetin bazı Afrika ülkeleri için GSMH’nin %10’u seviyelerinde olacağı tahmin edilmektedir. Deniz seviyesindeki yükselme Nil deltasını (Mısır), Ganj/Brahmaputra deltasını (Hindistan) ve Mekong deltasını (Vietnam) tehdit edecektir ve bu nedenden ötürü her bir deltada 2050’e kadar 1 milyondan fazla insan yer değiştirecektir (Şekil 16). Küçük ada ülkeleri halen etkilenmeye devam etmektedir. 16/10/2014

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN GÖZLEMLENEN ETKİLERİ 16/10/2014

İklim Değişikliğinin Gözlemlenen Etkileri IPCC 4. Değerlendirme Raporuna göre; Sıcaklık artışları, Ortalama atmosferik su buharı içeriğinde artış, Okyanuslarda sıcaklık artışları, Deniz seviyesinde artış, Kar ve buzullarda azalma, Bölgesel olarak yağışlarda artış, Gece ve gündüz sıcaklık değişimleri, Karasal ve okyanus sıcaklık artışlarına bağlı olarak bölgesel iklim değişimler İlkbaharda pik deşarjlar ve akışlar, Göllerin ve nehirlerin ısınması, Bitki ve hayvan türlerinde kaymalar, Troposferin üst seviyelerinde olduğu kadar, karalar ve denizler üzerinde de en az 1980’lerden beri ortalama atmosferik su buharı içeriği artmaktadır. 1961’den beri yapılan gözlemler göstermektedir ki en az 3000 m derinlikte okyanus sıcaklığı artmıştır ve okyanuslar %80’den daha fazla ısıyı soğurarak, iklim değişikliğine katkı sağlamıştır. Böylesi bir ısınma, deniz seviyesinin yükselmesine katkı sağlayan deniz suyunun genişlemesine neden olur. Deniz seviyesinde yükselme ısınmayla tutarlılık göstermektedir. Küresel ortalama deniz seviyesi 1961’den beri yıllık ortalama 1.8 mm ve 1993’den beri yıllık ortalama 3.1.mm’e ısıl genleşme, buzulların, buz kütlelerinin ve kutup buz örtüsünün erimelerinin katkısıyla yükselmiştir. Kar ve buzullarda gözlemlenen azalışlar da ısınmayla tutarlılık göstermektedir. 1900’den 2005’e kadar yağışlar, Orta ve Kuzey Asya, Kuzey Avrupa ve Güney ve Kuzey Amerika’nın batı kısımlarında ciddi bir şekilde artmış fakat Güney Asya’nin bazı kısımlarında, Güney Afrika’da, Akdeniz’de ve Sahra Çölünün kuzey bölümündeki yarı kurak bölge’ de azalmıştır. Son 50 yıldır, daha çok karasal alanlar üzerinde soğuk günler, geceler ve don olaylarının daha az sıklıkla olmaya başlaması ve sıcak günler ve gecelerin daha sık yaşanmaya başlaması oldukça muhtemeldir. 20. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Yarımküre’ nin ortalama sıcaklığı, son 500 yılda başka herhangi bir 50 yıllık herhangi bir dönemden çok büyük olasılıkla daha yüksek olmuştur Karasal ekosistemlerde bitki ve hayvan çeşitliliğinde kutuplara ve üst taraflara doğru kaymalar ve ilkbahar olaylarının daha erken gerçekleşmesi, son zamanlarda yaşanan ısınmayla bağlantılıdır. 16/10/2014

MÜCADELE POLİTİKALARI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE POLİTİKALARI 16/10/2014

İklim Değişikliği İle Mücadele Politikaları Küresel Boyutta Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü İtalya, Yunanistan ve İspanya (AB Üye Ülkeleri) İklim Değişikliğine Uyum Avrupa Birliği Stratejisi Beyaz Kitap Yeşil Kitap Su Çerçeve Direktifi , Kaliforniya Kaliforniya İklim Değişikliği Eylem Planı ABD İklim Değişikliği Eylem Planı Şili Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı Lübnan Ulusal Bildirim Türkiye İklim Değişikliği Eylem Planı İklim Değişikliği Eylem Stratejisi İklim Değişikliği Uyum ve Eylem Stratejisi BMİDÇS iklim değişikliği sorununa karşı küresel tepkinin temelini oluşturmak üzere 1992 yılında kabul edilmiştir. Sözleşme 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Günümüzde 195 taraf ülke bulunan Sözleşme, neredeyse evrensel bir katılıma ulaşmıştır. Sözleşmenin nihai amacı, atmosferdeki sera gazı birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi önleyecek bir düzeyde durdurmaktır. BMİDÇS bir çerçeve sözleşme olarak taraflar tarafından uyulması gereken genel kuralları, esasları ve yükümlülükleri tanımlamaktadır. Kyoto Protokolü (KP), Aralık 1997’de Kyoto’da gerçekleştirilen BMİDÇS 3. Taraflar Konferansı’nda kabul edilmiştir. Protokol, Sözleşme’nin amaç ve kurumlarını paylaşmaktadır. Bununla birlikte, iki anlaşma arasındaki en önemli ayrım, düzenledikleri yükümlülüklerin hukuki niteliği ile ilgilidir. Sözleşme sanayileşmiş ülkelerin sera gazı salımlarını stabilize etmeleri yönünde bağlayıcı olmayan bir yükümlülük tanımlamışken, Protokol sanayileşmiş ülke Taraflarına bağlayıcı sera gazı salım sınırlama ve azaltım yükümlülükleri getirmiştir. Protokol EK-B listesinde yer alan EK-I Tarafları için, salım hedefi olarak da bilinen, sayısallaştırılmış salım sınırlama veya azaltım yükümlülükleri belirlemiştir. Protokolün EK-B listesinde yer alan EK-I Tarafları, 38 sanayileşmiş ülke ve Avrupa Topluluğu’nu içermektedir. Protokol ayrıca, EK-B’de listelenen gelişmiş ülke Taraflarının 2008-2012 yılları arasını kapsayan ilk yükümlülük döneminde toplam sera gaz. salımlarını 1990 düzeyinin % 5 altına indirmelerini öngören, toplu bir hedef veya tavan koymuştur. EK-I Tarafı ülkelerin bireysel salım hedefleri “tahsis edilmiş miktar birimi” olarak tanımlanmaktadır ve EK-B’de gösterilmektedir. Bu Taraflar salım sınırlama veya azaltım yükümlülüklerini yerine getirmede Protokol kapsamında oluşturulan “esneklik mekanizmalarından da yararlanabilmektedir. 16/10/2014

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ 16/10/2014

İklim Değişikliği İle Mücadele Yöntemleri- I 1- Sera Gazı Azaltımı 2- İklim Değişikliğine Uyum Alternatif Su Temini Yöntemleri Tuz Giderme Atıksuların Yeniden Kullanımı Yağmur suyu hasadı Yeraltı suyu Beslemesi Su Transferi Rezervuarlar Gri Su 16/10/2014

Tuz Giderme Tuzsuzlaştırma tesisleri dünya da Suudi Arabistan, Oman, Birleşik Arap Emirlikleri, İspanya, Kıbrıs, Malta, Cebelitarık, Cape Verde, Portekiz, Yunanistan, İtalya, Çin, Japonya ve Avustralya olmak üzere 120’den fazla ülkede uygulanmaktadır Tuzsuzlaştırma bugün dünya genelinde uygulanmaktadır. Tuz giderme işlemi deniz suyuna uygulandığı gibi acılaşan sulara da uygulanmaktadır. 16/10/2014

Atıksuların Yeniden Kullanımı Atık suların yeniden kullanımı, atık suların yeniden kullanımı suyun yetersiz olduğu alanlarda su temini için uygun bir seçenek olabilir. Doğrudan ve dolaylı olmak üzere atık suyun yeniden kullanımı mevcuttur Doğrudan, ilk olarak doğal akış, göl ya da yer altı suyu ile seyreltilme yapılmaksızın su sistemlerine arıtılmış atık suyun pompalanması işlemidir. Dolaylı olarak atık suyun kullanımı; yeniden kullanmadan önce başka su kaynakları ile birlikte işlem görmüş atık suyun karıştırılması işlemidir. Atık suların yeniden kullanımı, atık suların yeniden kullanımı suyun yetersiz olduğu alanlarda su temini için doğrudan ve dolaylı olmak üzere atık suyun yeniden kullanımı mevcuttur . 16/10/2014

Yağmursuyu Hasadı Yağmursuyu hasadı, günlük ihtiyaçlar ve gelecekteki ihtiyaçların karşılanması için bir alanda yağmur suyunun toplanması ve depolanması sürecidir. Su Transferi Su transferleri, suyun devamlılığının ve miktarının artmasını hedefleyen; suyun bir havzadan diğerine transferini ve de geçici de olsa kritik düzeyde su bulunan durumlarda ihtiyacın karşılanmasını sağlayan bir yöntemdir. Rezervuarlar Rezervuarlar, değişim geçiren doğal göller ya da üzerine baraj yapılan nehirler tarafından oluşan yüzey suyunun teminine olanak sağlayan depolama yöntemlerinden biridir. 16/10/2014

Sel Sularının Yeniden Kullanılması Gri Su Gri su, siyah su (tuvalet suyu) haricindeki bir evden boşaltılan atık suların genel adıdır, yani duştan, küvetten, lavabodan, mutfaktan, bulaşık ve çamaşır makinesinden gelen sulardır. Sel Sularının Yeniden Kullanılması Sel suları talep yönetimi, yağmursuyu tankları ve atık ve gri suyun yeniden kullanılması gibi sürdürülebilir kent su yönetimi için farklı bir yaklaşımdır. 16/10/2014

Yeraltı Suyu Beslemesi Yer altı suyu beslemesi, toprak yüzeyinden suyun yeraltına sızmasıyla işleyen hidrolik bir süreçtir. Yapay yer altı kuyu beslemenin uygulanması için önemli nedenler: • Akiferlerin aşırı kullanımını iyileştirilmesini teşvik etme, • Kuru sezonlarda su teminini geliştirmek ve korumak için taşkın periyotları süresince yüzey suyunun depolanması, • Yerel olarak ya da akiferden su besleme ile suyun depolanması, • Tatlı su bariyerleri oluşturarak deniz suyu girişini önleme, • Birçok kuyu ile suyun dağıtıldığı alanlar için akiferlerin değerini arttırma, • Soğutma suları gibi belli atık suların boşaltılması, • Tarım alanlarında yer altı suyu tuzlanmasının azaltılması, • Yüksek pompalama hızının neden olduğu çökmeleri azaltma ve • Yer altı suyu kalitesini iyileştirmektir. • Yer altı suyu besleme planlarında su kaynakları, tuz giderme işlemi uygulanan sularda, arıtılmış atık sularda ve yüzey suyundan oluşmaktadır. (Spandre) Filtrasyon ve bekleme süresi boyunca doğal biyokimyasal toprak süreçleri, istenmeyen ve zararlı olan maddelerin sudan temizlenmesini sağlar. Saflaştırma sürecinin etkinliği, temel olarak 3 parametreyle yönetilmektedir. Bunlar; • Yüzey suyunda bulunan temel kirletici konsantrasyonu, • Yüzeyler arası geçişlerde suyun bekleme süresi ve • Akiferlerin karakteristiği, Yapay yeraltı suyu beslemesi, doğal beslemenin yeraltı suyu beslemesinden yüksek olduğu yerlerde doğal ilave bir su kaynağı olarak kullanılır. Geçen yıllar içerisinde Dünya'da ve Avrupa'da akiferlerin beslenmesi ve kullanılmasından bir patlama olmuştur. Bu sistemlerin kullanılmasında en önemli çevresel risk kullanılan suyun kalitesi, akiferlere kirleticilerin sızma riski ve uygun içme suyu özelliğine sahip sular üzerindeki tehlikelerden meydana gelmektedir. 16/10/2014

İNCELENEN ÜLKELERDE MEVCUT DURUM, UYUM POLİTİKALARI VE TEDBİRLERİ 16/10/2014

İncelenen Ülkelerde Mevcut Durum, Uyum Politikaları ve Tedbirleri 16/10/2014

Yunanistan Su kaynakları özelindeki önlemler; Tarımsal sulama etkinliğinin artmasıyla su kayıplarının azalması, Kentsel ve endüstriyel kullanımda talep ve su kayıplarının azalması, Suyun geri dönüşümü ve yeniden kullanımı için programlara finansman sağlanması, Tehlike altında bulunan alanlarda su kıtlığıyla alakalı risk çalışmaları yapılması, Yüzey suyu akışını depolama ve sınırlama, Çölleşmenin tehdidi altında bulunan alanlara yüzey suyu transferi, Yüzey akışıyla yağmursuyu kayıplarını sınırlandırmak için orman ekosistemlerinin yönetimi ve Suyun arta kalan miktarının geri gönderilmesi, su rezervlerinin yeniden doldurulması, yapay yer altı su konsantrasyonu için sistemlerinin uygulanması Bakanlar başlıca ulusal kanunları hazırlar ve uygular. Çevre, Fiziksel Planlama ve Bayındırlık Bakanlığı (ÇFPBB) Yunanistan’da çevre politikalarının geliştirilmesi ve uygulanmasından sorumlu olan en üst düzey organdır. ÇFPBB iklim değişikliği faaliyetlerinin koordine edilmesinden sorumluyken diğer Bakanlıklar kendi görev alanları içerisinde İklim Değişikliği Ulusal Uyum Planlarını (İDUUP) ve bütünleşik çevre politikalarını geliştirmekten sorumludur. Bakanlar Kurulu iklim değişikliği ile ilgili önlem ve politikaların son olarak görüşülerek karara bağlanmasından sorumludur. ÇEİDB, politika geliştirme ve çevre mevzuatından sorumluyken, diğer bakanlıklar kendi görev alanları dahilinde İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planları ve entegre çevre politikalarından sorumludur. İklim değişikliği azaltım ile ilgili politikalar ve tedbirlerin nihai onayı Bakanlar Kurulu’nda alınmaktadır. 2007-2013 periyodunu kapsayan Ulusal Stratejik Referans Çerçevesi kapsamında ÇEİDB tarafından planlanan ve uygulanacak olan projeler şunlardır: 1- Yunan kıyı alanlarının etkilenebilirliği çalışması& uygun uyum politika ve tedbirleri önerileri, 2- Her bir ilin coğrafik özelliklerine göre iklim değişikliğinin etkileri çalışması, 3- İklim değişikliğine uyum için bir Ulusal Stratejinin hazırlanması. "Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Operasyonel Programı“ (Eski ÇFPBB, Eylül 2007) , ki bu program 2007 yılında Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmıştır, iklim değişikliğine uyum ile ilgili aşağıdaki öncelik eksinini içermektedir: 1- Yenilenebilir Enerji Kaynakları- İklim Değişikliğine Müdahale& Atmosferik Çevrenin Korunması, 2- Su Kaynakları Yönetimi ve Korunması, 3- Çevresel tehlikelere karşı müdahale ve önlem, 4- Biyolojik çeşitliliğin ve doğal çevrenin korunması, Bunlar ışığında, Sürdürülebilir Kalkınma ve Mekânsal Planlama için Genel Ulusal Çerçeve, iklim değişikliğine uyum olarak kabul edilebilir olan aşağıdaki tedbirleri içermektedir: 1- Yenilenebilir Enerji Kaynakları kullanımının teşvik edilmesi, 2- Doğal gaz kullanımının yaygınlaşmasına yönelik altyapı, 3- Enerji tasarruf tedbirleri, 4- Orman yangınlarını önleme tedbirleri ve ağaçlandırma önlemleri, 5- Biyo iklimsel mimarinin uygulanması, 6- Doğal yenilenme mekanizmaları (ormanlar, sulak alanlar. gibi) ve onların biyoçeşitliliğinin desteklenmesi, (The Government of Greece) 16/10/2014

İtalya Su kaynakları özelindeki önlemler; Su Acil Durumlar Yönetmeliği, Kriz yönetimi, Uyum fonları, Sulama Suyu Ulusal Programı, Ulusal Uyum Planları ve birçok Yerel Uyum Planları Ulusal ve bölgesel seviyede bir entegre uyarı sistemi, İşlevsel Merkezler Ağı, Ulusal Radar Planı • 2000 AB SÇD sonrasında İtalya, acil alınması gereken önlemler için hem teknik hemde mali destek sağlamak için, su krizlerini ele almak üzere Su Acil Durumlar Yönetmeliği’ ni yayınladı. • Ayrıca, son dönemlerde, Ad Hoc kuruluşları su krizlerinin önlenmesi için gereken önlemlerin alınması ve su kullanımının düzenlenmesi amacıyla kriz yönetimini ( Po nehir havzasında kuraklık olayları için bir “Kuraklık Kontrol Odası” ve Puglia ve Basillicata bölgeleri arasında paylaşılan bir “Su Kaynakları Yönetimi Koordinasyon Birimi” gibi) oluşturdu. • İtalya’da bir dizi yapısal fonlar sadece su ile ilgili acil durumlar için olmayıp ayrıca içme suyu dağıtım ağlarının yanı sıra sulama suyu ağlarını da iyileştirmesini içermektedir; uyum fonları açısından İtalya su krizlerinin önlenmesi içinde faydalı olan bir su programına sahiptir. • Tarım sektörü ile ilgili İtalya ekstrem olayların (kuraklıkta dahildir) etkileri ile mücadele etmek için tahsis edilen özel fonları ve su yönetimini içeren bir Sulama Suyu Ulusal Programı’nı uygulamaktadır. 2008 Kasım ayından sonra, yeni Kırsal Kalkınma Planları, su ile ilgili konularında olduğu kendi öncelikleri arasında iklim değişikliğine uyumu da yapısına katmıştır. • Bilimsel olarak kuraklık konularıyla ilgili, İtalya kuraklık ve çölleşmeyle mücadele için bölgesel seviyede bir Ulusal Uyum Planları ve birçok Yerel Uyum Planları uygulamıştır. Hidro-jeolojik risklerle ilgili olarak, ulusal düzeyde uygulanan temel uyum önlemleri şunlardır: • Legge Sarno (Mayıs 2008’de Sarno bölgesinde başlıca çamur- akışı olayı yaşanmış olmasından dolayı) olarak da bilenen 267/1998 Kanunu SÇD’ e uyumlu olarak, hidro-jeolojik korunumun uygulanmasını içeren bir temel yasal mekanizmadır. Bu mekanizma insan kaynaklı faktörlerden kaynaklanan ilave risklerin önlenmesi için yasaların oluşturulması, koruma planlarının yapılması ve risk alanlarının belirlenmesi için hidrojeolojik havza yönetiminden sorumlu otoritelere ihtiyaç duyar. Aynı zamanda acil koruma önlemlerinin fonlanması ve belirlenmesi için yasal bir dayanaktır. • Tahmin ve önleme faaliyetlerinin hükümleri ile ilgili bir hükümet direktifi (27 Şubat 2004), ulusal ve bölgesel seviyede bir entegre uyarı sisteminin kurulmasını gerektirir. • Hidrojeolojik ve hidrolojik risklere karşı sivil halkı korumak ve uyarmak için karar yapıcılara önemli bir destek ağlayacak verilerin işlenmesi, sunumu için bir İşlevsel Merkezler Ağı’ nın geliştirilmesi, • Ekstrem hava olayları ile ilgili bilgilerin çoğalmasını ve erken uyarı, değerlendirme ve gerçek zamanlı izleme araçlarına uygulanmasını amaçlayan teknik ve bilimsel girişimlerin teşvik edilmesi, mali destek sağlanması ve düzenlenmesi. • Mevcut durumu görmek için bir Ulusal Radar Planı geliştirmektir. (The Ministry of Environment, November 2009) 16/10/2014

İspanya Suya doğru fiyat etiketi koymak. Su kaynakları özelindeki önlemler; Suya doğru fiyat etiketi koymak. Su ve suyla ilgili fonların daha etkili tahsisi: Arazi kullanım planlamayı geliştirmek ve su verimliliği finanse etmektir. Kuraklık risk yönetimlerini geliştirmek: Kuraklık risk yönetim planları geliştirmek, kuraklık gözlem ve erken uyarı sistemleri geliştirmek ve ayrıca AB Dayanışma Fonu ve Avrupa Sivil Koruma Mekanizmasının kullanımını. Su temini sağlayan ilave su temini altyapılarını dikkate almak. Su tasarruflu teknolojiler ve uygulamaları teşvik etmek. Avrupa'da su tasarrufu kültürünün oluşmasını teşvik etmek. Bilgi ve veri toplanmasını geliştirmek: Avrupa ile bir su kıtlığı ve kuraklık bilgi sistemi ve araştırma ve teknolojik kalkınma fırsatlarıdır. 16/10/2014

Kurumlar tarafından uygulanmış olan faaliyetler: Şili Kurumlar tarafından uygulanmış olan faaliyetler: Su döngüsünün farklı aşamalarında iklim değişikliği etkilerinin değerlendirilmesi, En kritik alanlarda hidrolojik dengeler ile ilgili bilgilerin güncellenmesi, İklim değişikliğinin etkileri ve talep tahminlerine göre insanlar, madencilik, tarım ve elektrik üretimi tarafından yapılan su tüketimi için gelecekte olması beklenen mevcut su miktarının tespit edilmesi. İklim projeksiyonları temelinde hidrolojik eğilimlerin (akışların) tahmin edilmesi, Bir doğal akifer izleme programının tasarlanması, Şili’de iklim değişikliği karşısında su kaynaklarını adapte etmek için su kaynakları ve su kaynaklarının etkin bir şekilde nasıl kullanılabileceği hakkında çalışmak. 16/10/2014

Kaliforniya- I Geri dönüştürülen su, içme suyu amacı dışındaki, örneğin tarım, peyzaj, kamu parkları ve golf sahaları sulama suyu olarak, çoğunlukla kullanılmaktadır. Kaliforniya tuzsuzlaştırma yöntemini uygulamaya 1965 yılında başlamıştır. Son 10 yılda kurulu kapasite hızlı bir şekilde artmıştır. 2009 yılında Kaliforniya’da kentsel su temini için 26 (20 yeraltı suyu, 6 deniz suyu) tuzsuzlaştırma tesisi işletilmektedir. Kaliforniya’da her yıl yüzlerce m3 su transfer edilir. Bu transferlerin çoğu, aynı hidrolojik havzada bulunan tarımsal su kullanıcıları arasında olur. 2005 ve 2006 süresince Kaliforniya nispeten ıslak dönemler yaşamıştır ve su kullanıcıları ilerleyen zamanlardaki su çekilmelerine karşı yeraltı su bankalarında biraz daha fazla su depolama fırsatı yakalamıştır. 16/10/2014

Kaliforniya-II Kaliforniya Su Bankası: Kaliforniya’da alternatif su kaynaklarına ilaveten uygulanan farklı bir yöntemde kurak dönemlerde su kıtlığını önlemek için “Su Bankaları” uygulamasıdır. 16/10/2014

Kaliforniya-III Su kurulları bölgesel su kurulları ile koordine içerisinde çalışmak, su kalitesini korumak, restore etmek ve geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda üzerinde durulan konular şunlardır: Fırtına suları, Atık su arıtımı, Okyanusların korunması, Su kalitesinin izlenmesi, Sulak alanların korunması, Kirlenmiş alanların temizlenmesi, Yeraltı depolama tanklarının temizlenmesi, Yeraltı suyunu korumak, Çevresel eğitimler ve Düşük- etkili kalkınmadır. 16/10/2014

Lübnan Su sektörü için listelenen başlıca uyum tedbirleri şunlardır: Kıyı alanlarında tuzlanmaya karşı yer altı sularının korunması, Evsel, endüstriyel ve tarım sektörlerinde su talebini azaltmak için Su Talep Tarafı Yönetim Stratejilerinin uygulanması, Havza yönetim planlarının geliştirilmesi ve Su temini için alternatif kaynakların uygulanabilirliğini göstermek ve gerekli standart ve kılavuzların geliştirilmesi için pilot girişimlerin uygulanmasıdır. Tarımda sulama suyu olarak sel sularının tekrar kullanımının fizibilitesi edilmesi çalışılmaktadır. 16/10/2014

TÜRKİYE 16/10/2014

Türkiye’de Beklenen İklim Değişikliği Etkileri Sıcaklık 2011-2040 yılları için tüm Türkiye’de yüzey sıcaklığının artacağı tahmin edilmektedir. Bu artış, kışın 0.5 °C’den ve yazın 1.0 °C’den düşüktür. Türkiye’de yüzey sıcaklıklarındaki önemli artışlar 2041-2070 döneminde ortaya çıkmaktadır. Bu artış, kışın yaklaşık 1.5 °C, yazın ise yaklaşık 2.4 °C’dir. 21. yüzyılın sonuna doğru yüzey sıcaklıklarının kışın yaklaşık 3.5 °C, yazın ise 6 °C’ye ulaşacağı tahmin edilmektedir. 16/10/2014

Türkiye’de Beklenen İklim Değişikliği Etkileri- II Yağış 2011-2040 yılları arasında Türkiye’nin çoğu bölgesinde kış ve ilkbahar yağışlarında %30’a varan bir artış göstermektedir. 2041- 2070 yılları arasında kış yağışlarının Türkiye’nin güney ve batı kesimlerinde %20’ye varan bir düşüş göstereceği tahmin edilmektedir. 2071- 2100 yılları da ikinci döneme benzerlik göstermektedir. 16/10/2014

Türkiye’de Beklenen İklim Değişikliği Etkileri- III Akış 2011-2040 yılları arasında hem kış hem ilkbahar mevsimlerinde Türkiye’nin hemen her bölgesi için yüzey akışında artış öngörmektedir. 2041-2070 yılları arasında yüzey akışının Doğu Anadolu’da kışın artacağı, ilkbaharda ise azalacağı tahmin edilmektedir. Aynı dönemde, yüzey akışının Batı Karadeniz Bölgesi’nde her iki mevsimde de artacağı, Ege ve Güneydoğu Anadolu’da ise ilkbaharda artacağı tahmin edilmektedir. 16/10/2014

Türkiye’de Su Yönetimi Su Yönetiminde en büyük role sahip kurumlar Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) ve Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’dür (SYGM). İki kurumun yanı sıra havza bazında su yönetimi şu şekilde gerçekleşmektedir. 20 Mart 2012 tarih ve 28239 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2012/17 sayılı Başbakanlık Genelgesi uyarınca Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu (SYKK) kurulmuştur. Havza Yönlendirme Kurulu, Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu üyesi Bakanlıklardan en az ilgili Genel Müdürlerinden ve enstitü başkanından oluşur. 18 Haziran 2013 tarih 28681 Sayılı Resmi Gazete’da çıkan Tebliğ ile Havza Yönetim Heyetleri oluşturulmuştur. Vali Başkanlığında toplanılır. 16/10/2014

Türkiye Türkiye’de 5. Ulusal Bildirim’de su kaynakları özelinde yapılan çalışmalar: AB Su Çerçeve Direktifinin uyumlaştırılması çalışmaları devam etmektedir. Havza Yönetim Planlarının oluşturularak, su kaynaklarının bütüncül bir yönetim esasına dayalı havza ölçeğinde değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Sulama, rehabilitasyon ve modernizasyon faaliyetlerine ağırlık vererek, su kaynaklarının daha verimli ve kontrollü bir şekilde kullanılması ve özellikle yanlış sulama yöntemleri sonrasında ortaya çıkan taban suyu seviyelerindeki yükselme ve buna bağlı olarak oluşabilen tuzlanma riskinin de azaltılması hedeflenmektedir. Bizim 2,3,4,5. yani 5. Ulusal Bildirimlerimize göre.. 16/10/2014

Türkiye-II Yer altı su kaynaklarında beliren kaçak ve/veya aşırı su çekimi sonrasında geri dönüşü olmayan bir kaynak azalma riski ile özellikle sanayi tesislerinin ve tarım alanların yoğun olduğu bölgelerde kaynak kirliliği riskinin azaltılması ve nihai olarak ortadan kaldırılabilmesi amacıyla, yenilikçi teknik çözümlerin tüm kurum ve kuruluşlarla iş birliği ile çözüme ulaştırılması hedeflenmektedir. Depolamalı tesislerin ve hidroelektrik enerji üretim tesislerinin kapasiteleri artırılarak, hem Türkiye’nin kendi kaynaklarının kullanım oranının artırılması hem iklim değişikliği kapsamında su kaynaklarının miktarında karşılaşılacak belirsizliklerin daha dengeli bir şekilde azaltılması hedeflenmektedir. 16/10/2014

TARTIŞMALAR VE DEĞERLENDİRMELER 16/10/2014

Tartışmalar ve Değerlendirmeler- I 16/10/2014

Tartışmalar ve Değerlendirmeler- II 16/10/2014

Tartışmalar ve Değerlendirmeler- III İncelenen Ülkeler ve Ülkemizde iklim değişikliğine uyum faaliyetleri ve politikaları kapsamında karşılaştırılan konular şunlardır: 1- Su Kaynakları 2- Yerel Düzeyde Çalışmalar ve Uygulamalar 3- Sulama Sistemi Şebekeleri ve Ekonomi 4- Bilincin Oluşturulması 16/10/2014

ÖNLEMLER/POLİTİKALAR Su Kaynakları ÜLKELER ÖNLEMLER/POLİTİKALAR Yunanistan Atıksuların arıtılarak, yeniden değerlendirilmesi, su temininin arttırılması çalışmaları İtalya Atıksuların arıtılarak, yeniden değerlendirilmesi, yapısal fonlar, İspanya Atıksuların arıtılarak, yeniden değerlendirilmesi, sektörel etkilenebilirlik çalışmaları, Lübnan Atıksuyun yeniden kullanılmasına yönelik çalışmalar, suyun depolanmasına yönelik çalışmalar, Kaliforniya Atıksuların arıtılarak, yeniden değerlendirilmesi, kent akış yönetimi ve yağmursuyu hasadı Şili Atıksuların arıtılarak, yeniden değerlendirilmesi, hidrolojik döngüde yaşanan değişimlerin tespiti Türkiye 2014-2023 Ulusal Havza Yönetim Stratejisinde atıksuların arıtılarak, yeniden değerlendirilmesi ile ilgili çalışmalar mevcuttur. 16/10/2014

Yerel Düzeyde Çalışmalar ve Uygulamalar ÜLKELER ÖNLEMLER/POLİTİKALAR Yunanistan İlin coğrafik özelliklerine göre iklim değişikliği araştırmaları İtalya Bölgesel ve yerel uyum planları İspanya Bölgesel düzeyde çalışmalar bulunmaktadır. Kaliforniya Kaliforniya 9 bölgeden oluşmaktadır ve bölge bazlı çalışılmaktadır. Şili Havza ve sektörel bazlı etkilenebilirlik Türkiye Havza bazlı da çalışılmaklar ve su yönetimi çalışmaları yapılmaktadır. İklim değişikliğinin de su kaynaklarına etkisi havzalar bazında çalışılmaktadır. 16/10/2014

Sulama Sistemi Şebekeleri ve Ekonomi ÜLKELER ÖNLEMLER/POLİTİKALAR Yunanistan Şebeke sistemlerinin iyileştirilmesi İtalya Şebeke sistemlerinin iyileştirilmesi, turizmin çeşitlendirilmesi İspanya Su tasarrufu sağlayan teknolojiler için altyapı çalışmaları Lübnan Şebeke sistemlerinin iyileştirilmesi, su kayıplarının azaltılması Şili Sulama suyu kanal onarımları Türkiye Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama (SCADA) sisteminin geliştirilerek, tarımsal ve diğer altyapılardaki mevcut kayıp ve kaçakların önlenmesi 16/10/2014

Bilincin Oluşturulması ÜLKELER ÖNLEMLER/POLİTİKALAR Yunanistan Çevre bilincinin geliştirilmesi için ilgili bakanlıklar arasında gerçekleştirilen işbirliği ile eğitim ve bilinçlendirme politikası uygulanmaktadır. İtalya - İspanya Su tasarrufu kültürü oluşturulmasının teşvik edilmesi hedeflenmektedir. Lübnan Su kullanıcıları arasında su tüketimini azaltmak için farkındalığın geliştirilmesini amaçlayan kampanyaların geliştirilmesi hedeflenmektedir. Kaliforniya ABD-Kaliforniya’da halkın farkındalığının arttırılması amacıyla broşürler dağıtılmaktadır. Şili Eğitim ve öğretime önem verilmektedir. Türkiye Suyu kullanan paydaşlar arasında suyu etkin kullanmak amacıyla bilincin oluşturulmasına yönelik çalışmalar olduğu görülmektedir. Suyun etkin kullanımına yönelik Kamu Spotları yapılmaktadır. 16/10/2014

SONUÇ VE ÖNERİLER 16/10/2014

Sonuç ve Öneriler İklim değişikliğinin mevcut ve yapılması planlanan politika ve mevzuatlar içerisinde yer alması gereklidir. Su kaynaklarının daha verimli kullanılması, kalitesi ve miktarının korunmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmelidir. İklim değişikliğinin su ve suya bağlı tüm sektörleri etkileyecek olmasından dolayı sektörel etkilenebilirlik analizleri yapılması ve çalışmaların yerel boyuta indirgenmesi gereklidir. İçme suyu ve tarımsal sulama şebekelerinde mevcut kayıp ve kaçakların tespit edilmesi, izlenmesine yönelik sistemlerin ve müdahale çalışmalarının gerçekleştirilmesi gereklidir. İklim değişikliği etkileri ile mücadelede kamuoyu bilincini oluşturmak amacıyla etkin çalışmalar gerçekleştirilmesi açısından STK’lar ile işbirliği içerisinde kampanyaların oluşturulması, özellikle çocuklar arasında bilincin eğitim dışında internet aracılığı ile de geliştirebileceği çalışmalar yapılması gereklidir. Su kaynakları özelinde alternatif su temini yöntemlerinin kullanılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmelidir. 16/10/2014

Sonuç ve Öneriler- II İçme Suyu Tarımsal Su 16/10/2014 Su Kullanan Sektör Uyum Faaliyeti Önerilen faaliyetin uygulanması için gereklilikler İçme Suyu Kentlerde içme suyu şebekelerinde su kayıp ve kaçaklarının kontrolü ve SCADA sisteminin yaygınlaştırılması İçme suyu havzalarının korunması, Havza bazında iklim değişikliğinin su kaynakları üzerine etkilerinin tespit edilmesi, Taşkın ve kuraklık ile ilgili çalışmaların yapılarak, tahmin ve erken uyarı sistemleri ve yönetim planlarının geliştirilmesi İlave su kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması, Su tasarrufu sağlayan teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması İçme suyu şebeke yapılarının iyileştirilmesi, sürekli takibi ve bu çalışmaların gerçekleştirilmesi için finansal kaynaklar oluşturulması, İlave su kaynaklarının uygulanabilirliğine ilişkin fizibilite çalışmaları yapılması, İçme suyu şebeke yapılarının birleşik kanaldan ayrık kanala çevrilmesi, Bahçe ve diğer dış mekan kullanımları için alternatif su kaynakları kullanımının yaygınlaştırılması Binaların ve yeni yapılan yapıların su tasarrufu sağlayacak teknolojiye uygun hale getirilmesi, Tarımsal Su Kapalı sulama kanalları, Aşırı su tüketimine neden olan tarımsal sulama kanallarının iyileştirilmesi ve su tasarrufu sağlayan sistemlerin yaygınlaştırılması Tarım havzalarında değişen iklime ve su varlığına uygun tür yetiştiriciliğinin teşvik edilmesi. Sulama da arıtılmış atıksuların kullanımı, Toprak envanter ve haritalarının güncellenmesi, İklim değişikliği etkilerinin havza, bölgesel ve ulusal bazda tespit edilmesi, Tarıma dayalı sanayiler üzerindeki etkilerin tespit edilmesi Uygun altyapıların oluşturulması, Tarımsal sulama saatlerinin ayarlanması, Tarımsal üretimin çeşitlendirilmesi, daha az su kullanan ürülerin kullanımının yaygınlaştırılması, Suyun yeniden fiyatlandırılması, Kaçak kuyuların tespit edilerek, kullanımına izin verilmemesi, Sektörel etkilenebilirlik analizlerinin yapılması, Çiftçiyi su tasarrufu sağlayan sistemlerin ve alakalı diğer uyum faaliyetlerinde destekleyecek krediler geliştirilmeli 16/10/2014

Sonuç ve Öneriler- III Sanayi Ekosistem İhtiyacı Kıyı Alanları Su Kullanan Sektör Uyum Faaliyeti Önerilen faaliyetin uygulanması için gereklilikler Sanayi Arıtılmış atık su kullanımı, Su tasarrufu sağlayan teknolojilerin kullanımını yaygınlaştırmak Su ayak izinin izlenmesi, Teknoloji kullanımını geliştirmek ve yaygınlaştırmak için kredilerin oluşturulması Sektörel etkilenebilirlik analizlerinin yapılması Ekosistem İhtiyacı Temel su kaynaklarının koruma altına alınması Su seviyesi ve sıcaklık değişimlerinin sürekli izlenmesi, Sektöre etkilenebilirlik analizlerinin yapılması Kıyı Alanları Ulkemizde İDES ve İDEP kapsamında belirlenen stratejilerin ve eylemlerin uygulanması, İklim değişikliğinin kıyı alanlarındaki olası etkilerine karşı araştırmalar gerçekleştirmek, Orman, Ekosistemi ve Yönetimi Tuzlanma ve ötrifikasyon ile mücadele de gereken önlemleri almak. İstilacı türlerin kontrol edilmesine yönelik sistemler geliştirmek, Orman yangınlarına karşı acil müdahale ekiplerinin oluşturulması ve eğitilmesi İklim değişikliği etkilerine bağlı olarak ağaç türlerinin değişiminin takip edilmesi, Orman yangınlarına karşı erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, İnsan Sağlığı Yeterli kapasiteye sahip acil müdahale ekiplerinin oluşturulması, Risk haritalarının yapılması Erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi Afet/Risk Yönetimi Erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, Risk haritalarının oluşturulması Taşkın ve kuraklık gibi doğal afetlere karşı zorunlu sigortaların geliştirilmesi, Halkın olası afet bölgelerinden uzaklaştırılması 16/10/2014

Sonuç ve Öneriler- IV Denize kıyısı olan alanlarda Uygulamalar Denize kıyısı olan alanlarda - Atık suların yeniden kullanılması, - Yeraltı suyu beslemesi, - Yağmur suyu hasadı ve gri su kullanımı, - Yeraltı su barajları, - Deniz suyu/Acı su (brakish water) tuzsuzlaştırma tesisleri, İç kısımlarda kalan alanlarda - Atık suların arıtılarak başta tarım ve ileri arıtımıyla da içme suyu olarak kullanılması, - Sel suyu hasadı, - Yeraltı sularının beslenmesi, Mobil ya da kalıcı tuzsuzlaştırma tesislerinde acı suyun kullanılması, Deniz ve iç kısımlar ile bağlantılı olan alanlarda - Atık suların yeniden kullanımı, - Tuzsuzlaştırma tesisi, 16/10/2014

Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. Seçil KARABAY 16/10/2014