KEMAL ÖZCAN PSİKOLOG, EVLİLİK VE ÇIİFT TERAPİSTİ, CİSED CİNSEL ŞİDDET VE İSTİSMAR
CİSED -
Temel Kavramlar Cinsel istismar, Cinsel taciz (fiziksel, duygusal, sözel, ekonomik, cinsel), Cinsel şiddet, Irza geçme, Tecavüz, Cinsel nitelikli cinayetler CİSED -
Cinsel İstismar Tanım: Bir çocuk ya da ergenin, bir erişkinin cinsel uyarılması için alet edildiği her türlü temas ya da etkileşim cinsel istismardır. İstismar, kurbanından yeterince büyük ya da güçlü olan, erişkin olmayan biri tarafından da gerçekleştirilebilir. Yani kurban ile istismarcı aynı yaşlarda da olabilir. Çocuklara yönelik cinsel istismar : 12 yaş ve altı CİSED -
Cinsel istismara giren davranışlar Temas İçermeyen Cinsel İstismar Türleri * Seksi Konuşma * Teşhir * Röntgencilik Cinsel Dokunma İçeren Cinsel İstismar Türleri * Cinsel Dokunma * Oral-Genital Seks * İnterfemoral İlişki *Seksüel Penetrasyon CİSED -
Kimler istismar ediyor? %14’ ü yabancı %28’ i aile içi bir birey %58’ i ise çocuğu tanıyan ancak aileden olmayan birisi tarafından olmaktadır. Aile içi cinsel kötüye kullanımın %75' i baba tarafından olmaktadır. Ensest: Cinsel istismarı yapan kişinin kurban ile kan bağı ya da yasal açıdan akrabalık (baba-kız veya oğul, abi-kardeş, Amca,dayı-yiğen, dede-torun, üvey baba-kız veya oğul, vs) Üvey baba ile cinsel kötüye kullanım, yaşama riski öz babaya göre 6 kat daha fazladır. Kızlar daha sık aile içi, erkekler ise daha çok aile dışındaki kişiler tarafından cinsel istismara uğramaktadır CİSED -
Çocuklarda Cinsel İstismarın Sonuçları Zedelenmiş cinsellik: Cinsel istismara uğramış çocukta cinsel duygu ve tutumlar normal gelişimlerinden sapabilir ve uygun olmayan biçimler alabilirler. İhanet duygusu: İstismarcı çocuğun ona duyduğu güvenin sarsılmamasına ve çocukta ihanete uğrama duygularının yerleşmesine neden olacaktır. Acizlik: İstek ve iradesi dışında cinsel amaçlı kullanıldığı ve bunu engelleyemediği zaman çocuk kendini çaresizlik ve acizlik duyguları içinde bulacaktır. Damgalanmak: Çocuğun cinsel istismar olayına eşlik eden “kötülük, utanç, suçluluk” gibi kavramlar zamanla onun benlik algısına karışır ve kendini böyle algılamaya başlar. CİSED -
Cinsel istismarın göstergeleri Mutsuzluk, kaygı, ağlama Parmak emme, yatak ıslatma Okul başarısının gerilemesi Başkalarına güvenmeme Yabancılara karşı aşırı yakınlık gösterme Cinsel organıyla çok fazla meşgul olma CİSED -
Cinsel istismarın yıkıcı etkisini belirleyen unsurlar 1.Kimin tarafından yapıldığı 1.Cinsel istismarın süresi ve sıklığı 2. Cinsel istismarın başlama yaşı 3. Kurbanın cinsiyeti 4. Kötüye kullanana ait özellikler 5. Cinsel istismarın tipi 6. Ebeveynlerin ve diğer insanların tepkisi 7.Mağdurun kişilik özellikleri CİSED -
Cinsel taciz Tanım: Çimdikleme, öpme, sarılma, sürtünme, okşama, laf atma, ıslık çalma, göz süzme, teşhircilik, sürtünmecilik, telefonla rahatsız etme, cinsel içerikli şakalar ve imalar, yazılı mesaj gönderme, zorla cinsel içerikli resim ve ya video izlettirme, cinsel ilişkide bulunmaya zorlama, karşı tarafı cinsel ilişkide bulunmakla tehdit etme, küçük düşürme, değersizleştirmek ve üzerinde güç ve kontrol kurmak için yapılan davranışlar şeklinde olabilir. Sokakta, evlilik içinde, çalışma ve okul ortamında yaşanabilir. -Fiziksel, -Duygusal, -Ekonomik, -Mobbing. CİSED -
Fiziksel: En belirgin olanıdır. Tokat atmak, vurmak, tekmelemek, çimdiklemek, ısırmak, saç çekmek, itip kakmak, kesici ya da delici bir aletle yaralamak ya da tehdit etmek, kişisel eşyalara zarar vermek, duvarları yumruklamak, eşya fırlatmak, kişinin giysilerini parçalamak, yırtmak sayılabilir. Duygusal: iki kategori kadar belirgin olmamasına karşın çok travmatiktir ve olumsuz etkileri uzun süre devam edebilir. Kişinin duygusal şiddete maruz kaldığını inkar etmesi kolaydır ancak bunun etkilerinden kurtulması uzun sürer. Duygusal şiddet kişinin özgüvenini sistematik olarak yıkmayı hedefler. Gözdağı vermek, Tehdit etmek, Aşırı kontrolcü olmak, İzolasyon gibi. Ekonomik: Fuhuşa teşfik, parasız bırakma, maddi ihtiyaçları karşılamama, Mobbing: Nedensiz dokunma, sürtünme,normal dışı tokalaşma, karşıdakini gözleriyle süzme, cinsel içerikli şakalar yapılması vs. CİSED -
Cinsel Şiddet (cinsel tacizin artmış hali) Karşı taraf üstünde kontrol ve güç oluşturmak amacı ile kişinin isteği dışında cinsel ilişkide bulunmak ya da zararlı cinsel davranışlara zorlamaktır. Evli olduğu kişi bile olsa istemediği yerde, istemediği biçimlerde cinsel ilişkiye zorlamak, cinsel organlara zarar vermek, çocuk doğurmaya veya doğurmamaya, kürtaja, enseste, fuhuşa zorlamak, zorla evlendirmek, telefonla, mektupla yada sözlü olarak cinsel içerikli rahatsızlık verici davranışlarda bulunmak gibi eylemler, sözel-sözel olmayan veya fiziksel cinsel saldırılar, ve tecavüz cinsel şiddettir. Tehdit ve gözdağı vermek, ’’Hayır’’ cevabını dinlememek, ısrarcı olmak, Fiziksel güç kullanmak ya da buna dair tehditte bulunmak, Ekonomik, sosyal, kültürel nedenlere dayanarak cinsel ilişkiye zorlamak, Para karşılığı cinsel ilişkiye girmek, Pornografi cinsel şiddetin farklı görünümleridir. CİSED -
Tecavüz: Kişinin isteği dışında her türlü cinsel (oral, vajinal, anal) yolla ilişkiye zorlamaktır. Cinsel şiddetin tacizden sonra gelen en ileri düzeyidir. Her beş kadından biri tecavüz veya tecavüz girişimi kurbanı olmaktadır (WHO, 1997). Güney Afrika’da her gün 147 kadın tecavüze uğramaktadır (Güney Afrika Irk İlişkileri Enstitüsü, 2003). ABD’de her 90 saniyede bir kadın tecavüze uğramaktadır (ABD Adalet Bakanlığı, 2000). Fransa’da her yıl 25,000 kadın tecavüze uğramaktadır (Avrupa Kadınlar Lobisi, 2001). Türkiye’de ise kadınların %35.6 sı bazen, %16.3 ü sık sık aile içi tecavüze uğramaktadır (wwhr yayınları: İstanbul, 2000). CİSED -
Tecavüze ilişkin mitler Tecavüz yabancı tarafından ve dışarıda gerçekleşir. Tecavüz açık giyimli, genç ve güzel kadınlara yönelik bir eylemdir. Hiçbir kadına rızası dışında tecavüz edilemez. “Hayır” aslında “evet” demektir. Kadın tecavüze uğramışsa kuyruk sallamıştır. CİSED -
Bulgular CİSED Fiziksel : Yırtık, kanlı çamaşırlar Genital bölgede şişlik, ağrı ya da kaşıntı Yürüme ya da oturmada güçlük Genital bölgede yara ve bereler Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Sık idrar yolu ya da mantar enfeksiyonları
CİSED -
2. Davranışsal : İçine kapanma, kronik depresyon Cinselliğini aşırı sergileme Rol değişimi, kardeşleri hakkında aşırı kaygı duyma Özdeğerin düşmesi, özgüven eksikliği Akranlarla sorunlar, kendini uzak tutma Aşırı kilo değişikliği İntihar girişimi (özellikle ergenlerde) Histeri, duygusal kontrolsüzlük Yaşına uygun olmayan düzeyde cinsellik hakkında bilgili ya da ilgili olmak Başkalarının yanında giysilerini çıkarmak istememe Fanteziler ya da bebek gibi davranışlar Sık kabus görme Yüksek düzeyde açıklanamayan bir kaygının olması,
Cinsel taciz ve İstismarın Bilinmesini Güçleştiren Sebepler: Cinsel istimara uğrayan çocuk ve ergenler bu konu ile ilgili olarak kendilerini ifade etmekte ve yaşadıklarını anlatmakta zorlanabilirler. Çünkü: Cinsel istismara uğrayan çocuk olayın ne olduğunu anlamayacak ve kelimelerle ifade edemeyecek kadar küçük olabilir. Olayın gizli tutulması için tehdit edilmiş veya rüşvet verilmiş olabilir. Bazı zamanlarda cinsel istismar yoluyla verilen ilgiden ve buna eşlik eden duygulardan dolayı kafaları karışmış olabilir. Kimsenin kendilerine inanamayacağını düşünebilirler. Kendilerini suçlarlar veya kendilerinin kötü ve istismarın kendileri için bir ceza olduğuna inanırlar. Söylemek için çok utanıyor olabilirler, cezalandırma korkusu yaşayabilirler. Sevdiklerinin problem yaşayacakları korkusu ile söylemeyebilirler. CİSED -
Şiddete maruz kalan nasıl anlaşılır? Şiddete maruz kalan biri bundan utandığı için başkalarından saklama eğilimindedir. -Yaralarını gizler, hikayeler uydururlar. Aşağıdaki liste şiddet gören birini anlamak için ipucu niteliğindedir. -Tutarsız davranışlarda bulunur, yaşam hakkında korkuları vardır. -Başkalarına güvenmez, izoledir. -Az sayıda arkadaşı vardır ve başkaları ile fazla ilişki kurmaz. -Şiddet gördüğü kişiye ekonomik ve duygusal açıdan bağımlıdır. -Düşük özgüveni vardır. -Çocuklukta tacize uğramış veya başkasının taciz edildiğine şahit olmuş olabilir. -Öfke patlamaları yaşayabilir ya da aşırı utanç duyabilir. -Durumundan kurtulmak için umudu yoktur, sorunun kendisinde olduğunu düşünür. -İyileşmeyen ve sebebi belli olmayan yaraları vardır. CİSED -
Şiddete eğilimli kişilerin özellikleri -Aşırı kıskançlık ve kontrolcü davranma, -Gerçekçi olmayan beklentiler (Sevgilim herşeyimle ilgilensin), -Partnerinin diğer insanlarla olan ilişkilerini kısıtlama, -Sorunları ve duyguları için başkalarını suçlama. -Kolayca kızma ve savunmacı davranma, -Hayvanlara ya da çocuklara karşı zalimce davranışlarda bulunma, -Cinsel ilişki sırasında güç kullanma, sözel olarak tacizde bulunma, -Cinsel ilişkide kadın erkeğine hizmet eder düşüncesi, -Duygu durumunda ani değişikliklerin olması, -Şiddet kullanmakla ilgili tehditler savurma, eşyaları kırmak, zarar vermek, -Tartışma sırasında güç kullanma. -Kişilik bozuklukları, CİSED -
Cinsel taciz ve istismara yaklaşım : -Öncelikle kişinin güvenliğini sağlayın (yurtta, vs. ise başka yere nakletme, evlilik içi şiddette sığınma evleri, vs.) -Gizlilik çok önemli, kişi istemedikçe resmi kanallara başvurulmamalı, -Güvenini kazanmaya çalışın, -Yaralanma vs. fiziksel sorunlarını çözümleyin, -İlk planda olayın ayrıntılarını öğrenmeye çalışmayın, psikolojik olarak daha büyük yıkıma neden olur, -Suçluluk duygusunu yenmesine yardımcı olun, -Resmi kanallardan yardım almayı kabul ederse emniyet, SHÇEK ya da diğer kurumlara bildirin, -Konunun uzmanlarından yardım alın, CİSED -
Tecavüz mağdurlarına psikolojik danışmanlık Kişiler özgür bırakılarak, kabul edildikleri hissettirilmeli Yaşadığı olayı anlatmasıyla ilgili yardımcı ve esnek olunmalı Empati ve anlayış gösterilmeli Erkeklere yeniden güven duyması için yardımcı olunmalı CİSED -
Tecavüz sonrası yaşananlar: Akut stres bozukluğu, Travma sonrası stres bozukluğu, Obsesif-kompulsif bozukluk, Kaygı bozuklukları, Depresyon, özkıyım (intihar) Kişilik bozuklukları, Alkol, madde kullanımı, Riskli davranışlar, CİSED -
Terapide çalışılacak konular Olumsuz inançların yeniden yapılandırılması Kurban rolünün ve düşük beklentilerin ele alınması Olumlu değişime karşı direncin ele alınması Kendini ihmal etme, kendine zarar verme davranışının ele alınması Travmatik aktarım ve travmatik bağlılığın ele alınması Cinsel istismar anılarında bozulma ve travmatik amnezi Kişiler arası ilişkiler ve güvensiz davranışlar CİSED -
Tecavüz mağdurlarına terapötik yaklaşımlar Akılcı- duygusal- davranışçı yaklaşım Bilişsel metodlar Baş etmeye yönelik psikolojik danışma -Eski yaşam ritüellerine devam etmek -Televizyon ve gazetelerden benzer haberleri okumak -Müzik dinlemek, meşguliyetler, hobiler bulmak -Başkalarına yardım etmek -Sorunların üstüne gitmek Travma sonrası stres bozukluklarına yönelik tedavi Depresyon ve diğer anksiyete bozukluklarına yönelik müdahaleler Kadın destek grupları Bilinç yükseltme grupları CİSED -
Bilişsel davranışçı yaklaşım Öncelikle detaylı bir travma öyküsü alınır. Yaşamakta olduğu ruhsal sorunların olağandışı durumlara verilen olağan cevaplar olduğu ve yaşadıklarına benzer durumları birçok insanın da yaşadığı ve yalnız olmadığı duygusu verilmeye çalışılır. Sonra diğer aşamalara geçilir. Nefes Eğitimi Maruz Kalma/Bırakma Gerçek hayatta korkulan durumlara maruz kalma Travma Yaşantısına Hayali Olarak Maruz Kalma Bilişsel Yeniden Yapılandırma CİSED -
Terapi aşamaları-1 Oturum I Travma yaşantılarındaki tepkilerin tartışılması Travma Sonrası Stres Bozukluğu hakkında bilgilendirme Ev ödevi olarak nefes alıştırması Oturum II Tecavüze verilen normal tepkilerin tartışılması Gerçek hayattaki korkularla yüzleşmenin mantığı Korkularla yüzleşme için sıralama yapılması Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme alıştırmaları CİSED -
Terapi aşamaları-2 Oturum III Bilişsel yeniden yapılandırma mantığı Bilişsel yeniden yapılandırma Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme, günlük tutma alıştırmaları Oturum IV Travma hatıralarına hayali olarak maruz kalmanın mantığı Uzun süreli hayali maruz kalma (60 dk) Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme, günlük, kayıt yoluyla hayali maruz kalma alıştırmaları CİSED -
Terapi aşamaları-3 Oturum V-VIII veya XI Uzun süreli hayali maruz kalma (30-45 dk) Bilişsel yeniden yapılandırma Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme, günlük, kayıt yoluyla hayali maruz kalma alıştırmaları Son oturum Uzun süreli hayali maruz kalma (20-30 dk) Gelişmenin gözden geçirilmesi, eski duruma dönmeyi önleme CİSED -
Teşekkür ederim. CİSED -