1 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics BÖLÜM İÇERİĞİ 21 Ulusal Üretimi ve Milli Geliri Ölçmek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nihai Mal ve Hizmetler Kullanılmış Malların ve Kaydi İşlemlerin Dışlanması Yurtiçi Üretim Faktörlerinin Yurtdışında Yaptıkları Üretimlerinin Dışlanması GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı Gelir Yaklaşımı Nominal ve Reel GSYİH’nın Karşılaştırılması Reel GSYİH’nın Hesaplanması GSYİH Deflatörünün Hesaplanması Sabit Ağırlıkların Ortaya Çıkardığı Sorunlar GSYİH Kavramının Sınırlılıkları GSYİH ve Sosyal Refah Kayıt dışı Ekonomi Kişi Başına Gayri Safi Milli Gelir İleriye Bakış

2 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics milli gelir ve hasıla hesapları Ekonomideki hasıla ve milli gelirin çeşitli bileşenlerini tanımlayan, hükümet tarafından toplanan ve yayınlanan veriler.

3 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) Bir ülke içinde yerleşik üretim faktörleri tarafından belli bir dönemde üretilmiş nihai mal ve hizmetlerin toplam piyasa değeri. GSYİH bir ülkenin üretiminin toplam piyasa değeridir. Bir ülkede yerleşmiş olan üretim faktörleri tarafından belli bir zaman dönemi içinde üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerini ifade eder. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

4 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics nihai mal ve hizmetler Nihai kullanım için üretilmiş mal ve hizmetler. ara mallar Bir başka firmanın farklı bir üretim aşamasında kullanımı için bir firma tarafından üretilmiş mallar. katma değer Malların bir üretim aşaması sonundaki değeri ile o üretim aşamasına girdiğindeki maliyeti arasındaki fark. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nihai Mal ve Hizmetler

5 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın hesaplanmasında üretimin her bir aşamasında ortaya çıkan katma değeri toplayabiliriz veya nihai satışın değerini alabiliriz. Bir ekonomide ne kadar üretimin yapıldığını ölçmek için toplam satışların değerini kullanamayız. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nihai Mal ve Hizmetler

6 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH sadece yeni veya cari üretimle ilgilidir. Eski üretim cari GSYİH içinde sayılmaz çünkü zaten üretildiği zaman sayılmıştır. Malların veya paranın el değiştirdiği ancak her hangi yeni bir mal veya hizmetin üretilmediği işlemler GSYİH içinde sayılmaz. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Kullanılmış Malların ve Kaydi İşlemlerin Dışlanması

7 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH bir ülkede yerleşik üretim faktörleri tarafından üretilen hasılanın değeridir. gayri safi milli hasıla (GSMH) üretimin nerede yapıldığına bakılmaksızın, bir ülke vatandaşlarının sahip olduğu üretim faktörleri tarafından belli bir dönemde üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa değeridir. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Yurtiçi Üretim Faktörlerinin Yurt Dışında Yaptıkları Üretimlerinin Dışlanması

8 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics harcama yaklaşımı belli bir dönemde nihai mal ve hizmetlere yapılan toplam harcama miktarını ölçen bir GSYİH’yı hesaplama yöntemi. gelir yaklaşımı nihai mal ve hizmetlerin üretiminde bütün üretim faktörlerinin elde ettiği geliri -ücretler, kiralar, faiz ve karlar- ölçen bir GSYİH’yı hesaplama yöntemi. GSYİH’nın Hesaplanması

9 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Harcamalar da dört temel kategoride yer alır: Kişisel tüketim harcamaları (C): hanehalkının tüketim mallarına olan harcamaları Gayri safi özel yurtiçi yatırım (I): firmalar ve hanehalkları tarafından üretim tesisine, ekipmana, demirbaşlara, yeni mesken yapılarına, yani yeni sermayeye yapılan harcamalar. Hükümetin tüketimi ve gayri safi yatırımları (G) Net ihracat (EX  IM): dış dünyanın net harcaması veya ihracat eksi (EX) ithalat (IM) GSYİH= C + I + G + (EX  IM) GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı

10 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı

11 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı Kişisel Tüketim Harcamaları (C) kişisel tüketim harcamaları (C) Tüketiciler tarafından mal ve hizmetlere yapılan harcamalar. dayanıklı mallar Araba ve ev aletleri gibi göreceli olarak daha uzun süre kullanılan mallar. dayanıksız mallar Gıda ve giyim gibi kısa sürede kullanılan mallar. hizmetler Hukuki ve tıbbi hizmetler ve eğitim gibi, fiziksel şeylerin üretimini içermeyen satın aldığımız şeyler.

12 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics eBay kişilerin mallarını takaslayabildiği bir piyasadır. Bu piyasada emek ve sermaye kullanılarak katma değer yaratır. Yarattığı değerin karşılığında ise siteyi kullanan satıcılardan ücret almaktadır. Bu ücretlerin değeri GSYİH’nın içinde yer alır. Yani, eBay üzerinden insanların sattığı eski eşyalar cari GSYİH’ye katkıda bulunmazken, bu eski eşyalara ilgi duyan bir alıcıyı bulmanın maliyeti GSYİH içinde sayılır. U Y G U L A M A D A İ K T İ S A T eBay Nerede Sayılıyor?

13 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics gayri safi özel yurtiçi yatırım (ı) özel (veya hükümet dışı) sektör tarafından yeni ev, üretim tesisi, ekipman ve stoklar gibi sermayeye yapılan toplam yatırımlar. konut dışı yatırım Firmalar tarafından makine, alet, üretim tesisi gibi yatırım unsurlarına yapılan harcamalar. işletme envanterinde (stoklarında) değişmeler Veri zaman döneminde firmaların stoklarındaki değişim miktarı. Stoklar, firmaların cari dönemde ürettiği ancak daha sonra satmaya niyetlendikleri mallardır. GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı Gayri Safi Özel Yurtiçi Yatırım (I)

14 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics işletme envanterinde (stoklarında) değişmeler Veri zaman döneminde firmaların stoklarındaki değişim miktarı. Stoklar, firmaların cari dönemde ürettiği ancak daha sonra satmaya niyetlendikleri mallardır. GSYİH = Nihai satışlar + Firma stoklarındaki değişmeler Firma Stoklarında Değişmeler GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı Gayri Safi Özel Yurtiçi Yatırım (I)

15 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics aşınma Belli bir dönemde bir varlığın değerindeki düşüş miktarı. gayri safi yatırım Belli bir dönemde yeni üretilmiş bütün sermaye mallarının (ev, üretim tesisi, ekipman, ve stoklar) toplam değeri. net yatırım Gayri safi yatırım eksi aşınma. sermaye dönem sonu = sermaye dönem başı + net yatırım GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı Gayri Safi Özel Yurtiçi Yatırım (I) Gayri Safi Yatırım ve Net Yatırım

16 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics hükümet tüketim ve gayri safi yatırımı (G) Federal, eyalet ve yerel hükümetlerin nihai mal ve hizmetler için yaptıkları harcamalar. net ihracat (EX  IM) İhracat (A.B.D.’de üretilmiş mal ve hizmetlerin yabancılara satılması) ve ithalat (A.B.D’nin yurtdışından mal ve hizmet alımları) arasındaki farktır. Bu rakam pozitif veya negatif olabilir.. GSYİH’nın Hesaplanması Harcama Yaklaşımı Hükümet Tüketimi ve Gayri Safi Yatırımları (G) Net İhracat (EX  IM)

17 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı çalışanlara yapılan ödemeler Firmalar ve hükümet tarafından hanehalklarına yapılan maaş ve ücret ödemelerini, ayrıca da sosyal sigorta, özel emeklilik fonları gibi işverenlerin maaş ve ücretlere ek olarak yaptığı çeşitli katkı ödemelerini kapsar. serbest meslek sahiplerinin geliri Şirketleşmemiş işletmelerin geliridir. kira geliri Mülk sahiplerinin kira olarak elde ettikleri gelirdir. şirket karları Şirketlerin geliridir. milli gelir Bir ülkenin vatandaşlarının sahip olduğu üretim faktörleri tarafından elde edilmiş toplam gelir.

18 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı dolaylı vergiler eksi sübvansiyonlar Lisans ücretleri, satış vergileri, gümrük vergileri gibi vergilerden hükümetin karşılığında hiçbir mal veya hizmet almadan yaptığı ödemeleri ifade eden sübvansiyonların çıkarılması ile edilir. net işletme transfer ödemeleri İşletmeler tarafından diğerlerine yapılan net transfer ödemeleridir. kamu işletmelerinin fazlası Kamu işletmelerinin geliridir. net faiz İşletmelerin ödedikleri faizdir.

19 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı

20 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı istatistiksel fark Veri ölçme hatası. kişisel gelir Hanehalklarının toplam geliri. safi milli hasıla (SMH) Gayri safi milli hasıla eksi aşınma; bir ulusun toplam üretimi eksi sermaye stokununun değerini korumak için gereken miktar.

21 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı

22 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı kullanılabilir kişisel gelir veya vergi-sonrası gelir Kişisel gelir eksi kişisel gelir vergileri. Hanehalklarının harcama veya tasarruf yapma durumunda oldukları gelirin miktarı. kişisel tasarruf Belli bir dönemde toplam kişisel harcamalardan sonra kullanılabilir gelirin kalan miktarıdır. kişisel tasarruf oranı Kullanılabilir kişisel gelirin tasarruf edilen yüzdesidir. Tasarruf oranı düşük ise hanehalkları gelirlerine göre yüksek bir miktar harcamakta, yüksekse hanehalkları temkinli harcama yapmaktadırlar.

23 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH’nın Hesaplanması Gelir Yaklaşımı

24 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics GSYİH! Sağlam bir ölçüm yapıldığında ekonomideki bütün hasıla. Uzun dönemde büyümeyi tahmin etmek ve iş çevrimlerinin neresinde bulunduğumuzu söylemek için ABD ve tüm dünya buna güvenmektedir. Ayrıntılı bir şekilde hazırlanan ve vazgeçilmez olan sosyal muhasebe, milli gelir ve hasıla hesapları sistemin merkezi noktasıdır. Ticaret Bakanlığı’ndaki 20.yüzyıldaki eşi olmayan ve en yüksek yaratıcılıktaki kazanımıdır. U Y G U L A M A D A İ K T İ S A T GSYİH: 20.Yüzyılın Büyük İcatlarından Biri

25 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics cari dolar Mal ve hizmetler için ödediğimiz cari fiyatlar. nominal GSYİH Cari dolar olarak ölçülen gayri safi yurtiçi hasıla. ağırlık Bir grup unsur içinde bir unsura atfedilen önem. Nominal ve Reel GSYİH’nin Karşılaştırılması

26 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Nominal ve Reel GSYİH’nin Karşılaştırılması Reel GSYİH’nin Hesaplanması

27 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Baz yılı Sabit-ağırlık prosedüründe ağırlıklar için seçilen yıl. Sabit-ağırlık prosedürü Veri bir baz yılının ağırlıklarını kullanan yöntem. Nominal ve Reel GSYİH’nin Karşılaştırılması Reel GSYİH’nin Hesaplanması

28 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Politika yapıcıları sadece reel hasılanın nasıl değiştiğini gösteren iyi ölçülere değil, ayrıca genel fiyat düzeyinin nasıl değiştiğini gösteren iyi ölçülere de ihtiyaç duyarlar. GSYİH deflatörü genel fiyat düzeyinin bir ölçüsüdür. Nominal ve Reel GSYİH’nin Karşılaştırılması GSYİH Deflatörünün Hesaplanması

29 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Son 40 ile 50 yıl içinde A.B.D. ekonomisinde pek çok yapısal değişim olmuştur Sabit-fiyat ağırlıklarının ekonominin arz kaymalarına verdiği tepkileri hesaba katmamaktadır. Sabit ağırlık prosedürü fiyatları artan mallardan uzaklaşma ve fiyatları azalan veya daha az hızla artan mallara yönelme şeklinde ikame etkilerini dikkate almaz. Nominal ve Reel GSYİH’nin Karşılaştırılması Sabit Ağırlıkların Ortaya Çıkardığı Sorunlar

30 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Eğer suç oranları aşağı düşürse toplum daha iyi olur, ancak suçtaki bir azalma hasılada bir artış değildir ve GSYİH içinde yer almaz. Hanehalklarının (ekonomide iş imkanlarının azlığından dolayı buna zorlanmaları yerine) fazladan boş zaman istekleri ölçüsünde boş zamandaki bir artış aynı zamanda sosyal refahta bir artıştır. Ev işleri ve çocuk bakımı gibi pek çok piyasa dışı ve ev içi faaliyet gerçek üretim teşkil etse de GSYİH içinde sayılmazlar. GSYİH’nin hasılanın toplum içindeki bireyler arasında dağılımı ile ilgili söyleyebileceği hiç bir şey yoktur. GSYİH Kavramının Sınırlılıkları GSYİH ve Sosyal Refah

31 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics kayıtdışı ekonomi alım satım işlemlerinin olduğu ve gelirin yaratıldığı ancak beyan edilmediği ve bunun sonucu GSYİH içinde sayılmayan ekonomik faaliyetler. GSYİH Kavramının Sınırlılıkları Kayıtdışı Ekonomi

32 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics Gayri safi milli gelir (GSMG) GSMH’nin enflasyon oranlarına göre ayarlanmış döviz kurlarının çeşitli yıllar boyunca ortalaması kullanılarak Dolar’a dönüştürülmesidir. GSYİH Kavramının Sınırlılıkları Kişi Başına Gayri Safi Milli Gelir

33 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics  ŞEKİL 21.1 Seçilmiş Ülkelerde Kişi Başına Gayri Safi Milli Gelir, 2006 GSYİH Kavramının Sınırlılıkları Kişi Başına Gayri Safi Milli Gelir

34 of 38 © 2012 Pearson Education PART IV Concepts and Problems in Macroeconomics İleriye Bakış Bu bölümde GSYİH ve bileşenlerini de içeren makro iktisatçıların ilgilendiği birçok anahtar değişken tanıtılmıştır. Makro iktisatçıların kullandığı verilerle ilgili öğrenilecek çok daha fazla şey vardır. Bir sonraki bölümde istihdam, işsizlik ve iş gücü ile ilgili verileri tartışacağız. Daha sonraki bölümlerde para ve faiz oranları ile ilgili verileri tartışacağız. Son olarak A.B.D. ile dış dünya arasındaki ilişkiler üzerine verileri daha detaylı olarak tartışacağız.