Vergi İcrası

GENEL

Vergi Alacağı ve Zorla Tahsil Bir kamu (amme) alacağı niteliği ile vergi, günümüzde kamu borçlusu tarafından gönüllü olarak ödenebileceği gibi, bu mali yükümlülüğün ilgili kanunların öngördüğü şekilde yerine getirilmemesi halinde ise alacağın zorla tahsili gündeme gelmektedir. Dolayısıyla, özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan alacakların tahsilinden farklı bir uygulama olarak vergi alacağının incelenmesinde, kamu alacağı ve vergi alacağı kavramları, kapsamı ve bu kavramların takip hukuku içindeki yerleri önem taşımaktadır.

Kamu alacağI KAVRAMI

Tanım ve Kapsam Kamu alacağı; Devlete, il özel idarelerine, belediyelere olan, Vergi, resim, harç, mahkeme masrafları, vergi cezaları, para cezaları gibi asıl alacaklar, Gecikme zammı, gecikme faizi, zam, pişmanlık zammı gibi asıl alacaklar üzerinden hesaplanan fer’i alacaklar, Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinden doğan alacaklar, (katılma payı, su bedelleri vb.) Mahiyetleri ne olursa olsun özel kanunlarında alacakları 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip edileceğine ilişkin hüküm bulunan kurumlara ait alacaklar, (oda aidatları, ecri misiller vb.) Kamu alacaklarının takip ve tahsili için yapılan giderlerden kaynaklanan alacaklardır. (ilan, haciz, muhafaza, satış giderleri vb.) Akitten, haksız fiilden, sebepsiz zenginleşmeden doğan alacaklar kanun kapsamında değildir.

Hukuki Dayanak Vergilerin ödenmemesinin sonuçları ve kamusal güç kullanılmak suretiyle tahsili (kamu alacaklarının takip ve tahsili), 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümlerine göre yapılır.

CEBREN TAHSİL

Tanım Vergi alacağının zamanında ödenmemesi halinde takip, vergi alacağını tarh ve tahakkuk ettiren vergi dairesi tarafından “tahsil dairesi” sıfatıyla yapılır. Vadesinde ödenmeyen vergi alacağı cebren tahsil olunur.

Ödeme Emri Ödeme emri cebri icranın ön koşuludur. Ödeme emri, kamu alacağını vadesinde ödemeyenlere 7 gün içinde borçlarını ödemelerini gereğini ihtar eden kesin, yürütülmesi zorunlu ve bireysel bir idari işlemdir. İdari işlemin “kesin”liği, işlemin uygulanmaya hazır hâle geldiğini, yani işlemin bütün unsurlarıyla tamamlanmış olduğunu gösterir. İdari işlemin yürütülmesi gerekliliği (icrailiği) ise yeni bir hukuksal durum yaratma güç ve yeterliliğini gösterir. Vadesi geçmiş alacak için, cebren tahsil şekilleri uygulanmadan önce ödeme emri düzenlenir. Ödeme emri tebliğine rağmen amme alacağı ödenmezse cebren tahsil işlemlerine başlanır.

Ödeme Emrinin İçeriği Ödeme emrinde; Borcun asıl ve ferilerinin mahiyet ve miktarları, Nereye ödeneceği, Müddetinde ödemediği veya mal bildiriminde bulunmadığı takdirde borcun cebren tahsil ve borçlunun mal bildiriminde bulununcaya kadar üç ayı geçmemek üzere hapis ile tazyik olunacağı, Gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğu takdirde hapis ile cezalandırılacağı, Borçlunun 114. madde gereğince kendisinden istenen vazifeleri ve bu vazifeleri yerine getirmediği takdirde hakkında tatbik edilecek olan ceza bu ödeme emrinde kendisine bildirilir. Borcunu vadesinde ödemeyenlere ait malları elinde bulunduran üçüncü şahıslardan bu malları 7 gün içinde bildirmeleri istenir.

Ödeme Emrine İtiraz Kendisine ödeme emri tebliğ edilen şahıs; Böyle bir borcu olmadığı veya, Borç ödenmiştir. Borç mahsup edilmiştir. Borcun vadesi dolmamıştır. Borç tecil edilmiştir. Mücbir sebep vardır. Borç terkin edilmiştir. Borç tahakkuk zamanaşımına uğramıştır. Borçluda hata yapılmıştır. Kısmen ödediği veya, Borcun (tahsil) zamanaşımına uğradığı, iddiası ile tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde Vergi Mahkemesinde dava açabilir.

Ödeme Emrine İtirazın Sonuçları Bu durum, verginin tahsilini durdurmaz. Mücbir sebeplerin varlığı dava açma süresini uzatmaz. Ödeme emrine karşı, borcun tamamına değil de bir kısmına dava açılmışsa, itiraz edilen borç miktarı ve mahiyeti açıkça belirtilmelidir. Aksi halde dava açılmamış sayılır. Teminat gösterilmesi durumunda ise takip işlemleri, mahkeme kararına kadar ertelenir. Mahkeme ödeme emrine itirazı 7 gün içinde karara bağlamalıdır. Borçlunun itirazında haksız çıkması halinde 7 gün içinde mal bildiriminde bulunma mecburiyeti vardır. Ayrıca, haksız çıktığı miktarın %10’u miktarında haksız çıkma zammı tahsil edilir.

Mal Bildirimi (AATUHK, 59-61) Borçlunun gerek kendisinde, gerekse üçüncü şahıslar elinde bulunan mal, alacak ve haklarından borcuna yetecek miktarın, nevini, mahiyetini, vasfını, değerini ve her türlü gelirlerini veya haczi kabil mal veya geliri bulunmadığını ve yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran borcunu ne suretle ödeyebileceğini yazı ile veya sözle tahsil dairesine bildirmesidir. Mal bildirimi bir servet beyanı değildir. Borçlunun üzerinde herhangi bir mal varlığı bulunmuyorsa, bu durum bildirilmelidir Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu, 7 günlük müddet içinde borcunu ödemediği ve mal bildiriminde de bulunmadığı takdirde mal bildiriminde bulununcaya kadar bir defaya mahsus olmak ve üç ayı geçmemek üzere hapisle tazyik olunur. Hapisle tazyik kararı, ödeme emrinin tebliğini ve 7 günlük müddetin bitmesini müteakip tahsil dairesinin yazılı talebi üzerine icra tetkik mercii hakimi tarafından verilir. Bu kararlar Cumhuriyet Savcılığınca derhal infaz olunur. Mal bildiriminde, malı olmadığını gösteren veyahut borca yetecek kadar mal göstermemiş olan borçlu, sonradan edindiği malları ve gelirindeki artmaları, edinme ve artma tarihinden başlayarak 15 gün içinde tahsil dairesine bildirmeye mecburdur.

Cebren Tahsil Yolları (AATUHK, 54) Teminat göstermişse, paraya çevrilmesi, kefilin takibe alınması, Amme borçlusunun borca yetecek kadar mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi, Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlunun iflasının istenmesidir.

1. Teminatın Paraya Çevrilmesi Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan amme alacağı vadesinde ödenmediği takdirde, Borcun 7 gün içinde ödenmesi, Aksi halde teminatın paraya çevrileceği veya, Diğer şekillerle cebren tahsile devam olunacağı borçluya bildirilir. 7 gün içinde borç ödenmediği takdirde teminat bu kanun hükümlerine göre paraya çevrilerek amme alacağı tahsil edilir. (AATUHK, 56) Teminat paraya çevrilmeden diğer cebri icra usullerine başvurmak mümkün değildir.

Kefilin Takip Edilmesi Borçlunun kefil göstermiş olduğu hâllerde; kefilin müteselsil kefil olması nedeniyle, borcun yedi gün içinde ödenmesi gerektiği borçluyla birlikte aynı süre içinde kefile de bildirilmelidir. Borç ödenmediği takdirde, kefil de AATUHK gereğince aynen asıl borçlunun tabi tutulduğu cebri icra yollarına muhatap kalır. (AATUHK, 57)

2. Mal Haczi (AATUHK, 62) Haciz; alacaklı kamu idaresi adına tahsil dairesi tarafından yapılan, cebri icra takibatının konusu olan kamu alacağının ödenmesini sağlamak için söz konusu alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara tahsil dairesi tarafından hukuken el konularak borçlunun tasarruf hakkının sınırlanmasıdır. Borçlunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul malları ile gayrimenkullerinden, alacak ve haklarından amme alacağına yetecek miktarı tahsil dairesince haczolunur. Haciz işleminin uygulanabilmesi için, vadesinde ödenmeyen kamu alacağının ödenmesi için borçluya ödeme emri tebliğ edilmesi ve tebliğ edilen ödeme emrine karşı dava açılmaması veya dava açılmışsa, mahkemece davanın reddine karar verilmesi ve bunun sonucunda ödeme emrinin kesinleşmiş olması gerekmektedir. Haciz ancak dayanağı olan haciz varakasında kesinleşen kamu alacağı için yapılabilir. Haciz varakası dışında başka kamu alacakları için haciz yapılamaz. Bir kamu idaresi tarafından yapılan hacizlere, kamu alacağı bu haciz tarihinden önce tahakkuk etmiş olmak şartıyla haczedilen mallardan herhangi biri paraya çevrilinceye kadar diğer kamu idareleri de iştirak edebilir.

2. Mal Haczi (AATUHK, 62) Haczin uygulanması veya gıyapta yap›lan hacizlerde haczin tebliği tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açılmalıdır. Haciz işlemine karşı yapılacak itiraz sebepleri, ödeme emrine yapılacak itiraz sebepleri ile aynıdır. Kamu borçlusunun menkul ve gayrimenkul malları ile her türlü hak ve alacaklarından borcuna yetecek tutarda olan kısmının tespiti ve haczi için yurt çapında yapılacak mal varlığı araştırmasının, fer’ileri ile birlikte toplam tutarı 5.000 TL ve üzerindeki kamu alacakları için yapılması uygun görülmüştür. Takip konusu kamu alacağının belirlenen tutarın altında kaldığı sürece yurt çapında mal varlığı araştırması yapılmaz.

Haczin Neticeleri Borçlu, alacaklı kamu idaresinin iznini almaksızın hacizli mallarda tasarrufta bulunamaz. Haczi koyan tahsil dairesi buna aykırı hareketin cezayı gerektirdiğini borçluya ihtar eder. (AATUHK, 73) Hacizde, istendiği takdirde, kilitli ve kapalı mahallerin açılması ve her türlü eşyanın gösterilmesi mecburidir. Gerekirse bu yerler zorla açtırılır, kilit ve her türlü tertipler kırılabilir. Haczolunan malların zorla alınmasında hal ve durumun gerektirdiği her türlü zora başvurulabilir. Borçlunun üzerinde haczi kabil kıymetli mallar bulunduğu ve kendisi bunları rızasıyla teslim etmediği veya üzerinde sakladığı takdirde şahsına karşı da zor kullanılır. (AATUHK, 80) Bu durumlar için mahkeme kararına gereksinim yoktur.

Haczin Neticeleri Elde edilen her türlü mallar satılarak paraya çevrilir. Satıştan elde edilen bedelden, takip masrafları ve takip edilen kamu alacağı düşüldükten sonra geriye kalan kısım borçlunun ödeme zamanı gelmiş veya muacceliyet kazanmış borçlarına mahsup edilir ve artanı, hacze iştirak etmiş başka daire yoksa borçluya verilir, hacze iştirak etmiş başka daire varsa, artan kısımdan evvela bu dairelerin alacakları ayrıldıktan sonra, bakiyesi borçluya verilir. Satıştan elde edilecek bedelin amme alacağından önce ödenmesi gereken borçlarla, takip giderlerini geçmeyeceği kesin olarak biliniyorsa, hacizli malın satışını tahsil dairesi tehir edebilir. (AATUHK, 74)

Haczin Neticeleri Yapılan takip sonunda, borçlunun haczi caiz malı olmadığı veya bulunan malların satış bedeli borcunu karşılamadığı takdirde borçlu aciz halinde sayılır. Yapılan takip safhalarıyla bakiye borç miktarı bir aciz fişinde gösterilerek aciz hali tespit olunur. (AATUHK, 75)

Haciz Nedenlerinin Ortadan Kalkması (Haciz Kararı Hakkında) İptal Kararları Borcun Ödenmesi Borçlunun Ölmesi Takip, sadece kamu borçlusunun mirası reddetmemiş mirasçıları aleyhine devam eder. Kamu Alacağının Af Kanunları Sebebiyle Ortadan Kalkması

3. Borçlunun İflas Yoluyla Takibi (AATUHK, 100, İflas, ticaret mahkemesinde iflasına karar verilen bir borçlunun haczedilebilen bütün mal varlığının cebri icra yoluyla paraya çevrilip bundan bilinen bütün alacaklıların tatmin edilmesini sağlayan külli bir cebri icra yoludur. İflasın açıldığı anda müflisin haczedilebilen bütün mal, alacak ve hakları iflas masasını teşkil eder özel statü kazanmış mamelek hâline gelir. Müflis masa malları satılıncaya kadar onların maliki olmaya devam eder ancak bu malları azaltıcı nitelikte bir tasarrufta bulunamaz. İflas kararı ile birlikte müflisin bütün vadeli ve vadesiz borçları talep edilebilir (muaccel) hâle gelir. Sadece ipotekli alacaklar muaccel hâle gelmez. İflas kararı ile müflisin faizli borçlarına faiz işlemesi durmaz. Müflisten para alacağı dışındaki alacakları, iflas kararı tarihindeki değeri üzerinden para alacağına dönüşür ve masaya para alacağı olarak yazılır. Sermaye şirketleri ve kooperatifler hakkında verilebilecek muhtemel iflas kararının belirli koşulların varlığı hâlinde geçici olarak ertelenmesine imkân tanınmıştır.

Borçlunun İflas Yoluyla Takibi İflasın açılması kamu borçlusunun ödeme gücünün kalmadığının tespiti olduğundan, gecikme zammı uygulaması sona ermektedir. İflasına karar verilen müflisin kamu borcu ile tahsil dairesinden olan alacaklarının takas edilmesi imkânı mevcuttur. Bunun için müflisin, alacaklı tahsil dairesine müracaat etmesi ve tahsil dairesinin takas talebini kabul ederek işlemi yapması gerekir. Kamu alacakları konkordato kapsamı dışında tutulmuştur. Bu madde hükmü nedeniyle, konkordatoda borçlunun, kamu alacaklarını tam olarak ödemesi gerekir. Kamu borçlusu tarafından teklif edilen konkordatoda kamu alacakları için teminat gösterilmesi zorunludur. Dolayısıyla konkordato müessesesi niteliği itibariyle imtiyazlı alacakları korumakta ve sadece adi alacaklar ile ilgili borçluya bir avantaj sağlamaktadır.

Vergi Alacağının Değerinin Korunması Gecikme Zammı Gecikme Faizi

GECİKME ZAMMI (AATUHK, 51-52)

Tanımı Gecikme zammı, vergi borcunun vadesinde ödenmemesinin bir yaptırımıdır. Kesinleşen vergi ziyaı cezalarında aynı oranda uygulanır.

Özellikleri AATUHK’da düzenlenmiştir. Vergilendirme sürecinin tahsil aşaması ile ilgilidir. Muaccel hale gelmiş, tahakkuk etmiş vergi alacaklarına uygulanır. Gecikme zammı, borçluya önceden bildirilmeksizin kendiliğinden uygulamaya girmekte ve tahsil zaman aşımı süresi içinde her zaman takip ve tahsil edilebilmektedir. Hukuki niteliği itibariyle bir ceza değil, ek bir yükümlülüktür. Vergi alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı % 1,40 oranında gecikme zammı tatbik olunur. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesap edilir. (AATUHK, 51) Gecikme zammı; kesinleşen vergi ziyaı cezalarında aynı oranda uygulanır.

Gecikme Zammı Süresinin Hesabı Sürenin hesaplanmasında amme alacağının vade tarihi süreye dahil edilmez, ödeme tarihi süreye dahil edilir. Cezaya itiraz üzerine mahkemeye gidildiğinde gecikme zammı, mahkeme kararının mükellefe tebliğ edilmesinden sonra başlar. Tebligatı alan mükellef cezayı 1 ay içinde ödemek zorundadır. Aksi taktirde 1 ayın bitiminden itibaren gecikme zammı işlemeye başlayacaktır.

GECİKME FAİZİ (VUK, 112)

Tanım İkmalen, re'sen veya idarece yapılan tarhiyatlarda: Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen vergilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar; Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapılmamış kısmına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, yargı organı kararının tebliğ tarihine kadar; Uzlaşılan vergilerde; uzlaşılan vergi miktarına, normal vade tarihinden itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar, geçen süreler için AATUHK’a göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır. Gecikme faizi de aynı süre içinde ödenir. Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmaz.

Özellikleri VUK’ ta düzenlenmiştir. Vergilendirme sürecinin tahakkuk aşaması ile ilgilidir. Muaccel hale gelmemiş, tahakkuku gerçekleşmemiş vergi alacakları için uygulanır. Hukuki niteliği itibariyle bir ceza değil, ek bir yükümlülüktür. Vergi aslı ve gecikme faizinin mükellefe tebliğ tarihinden itibaren 1 aylık ödeme süresi vardır. Muaccel hâle gelen ve 1 aylık ödeme süresi içinde ödenmeyen bu vergilere, vade tarihinin bitiminden ödeme tarihine kadar gecikme zammı uygulanmaktadır. Bu durumda, gecikme faizi ile gecikme zammının uygulama süreleri arasında 1 aylık bir boşluk söz konusu olup yaptırım olarak uygulanmaları açısından birbirinin devam niteliği taşımaktadır. Beyana dayanan vergilerde gecikme faizi uygulaması söz konusu değildir.

KAMU ALACAKLARINI GÜVENCE ALTINA ALAN YÖNTEMLER

Vergi (Kamu) Alacağının Korunması Yolları Kamu alacağı için teminat istenmesi İhtiyati tahakkuk İhtiyati haciz Kamu alacaklarının rüçhan hakkı Kamu alacağı ödenmeden işlem yapma yasağı Kamu alacaklarının takibinde iptal davaları Kamu alacaklarından yapılacak reddiyatlarda mahsup Kamu alacaklarını güvence altına alma amacıyla düzenlenen sorumluluk halleri Yurt dışına çıkış yasağı

Temİnat İsteme

Tanımı ve Kapsamı Vergi ziyaı cezası ve kaçakçılık cezasının kesilmesini gerektiren hallere ilişkin olarak vergi alacağının tarh edilmesi için gerekli işlemlere başlanılması halinde, vergi incelemesine yetkili memurlarca yapılan ilk hesaplara göre belirtilen tutar üzerinden, tahsil dairelerince teminat istenir. (AATUHK, 9) Türkiye’de ikametgahı bulunmayan amme borçlusunun durumunun amme alacağının tahsilinin tehlikede olduğunu göstermesi halinde amme borçları için, tahsil dairelerince (inceleme elemanının talebinin olup olmadığına bakılmaksızın) teminat istenebilir. İdarenin amme alacağı için teminat isteyebilmesinin VUK’ un 344 ve 359. maddesinde sayılı hallerin varlığına ve vergi incelemesine bağlanması dolayısıyla, bu düzenleme uyarınca teminat istenebilmesi ancak tarh ve tahakkuku VUK kapsamına giren kamu alacakları için söz konusu olabilir. 6183 sayılı Kanun uyarınca takibi mümkün diğer kamu alacakları için 9. md. dayanılarak teminat istenebilmesi mümkün değildir.

Teminat İstemenin Koşulları Vergi mükellefi veya sorumlusu aleyhine; Ceza kesilmesini gerektiren bir incelemenin başlamış olması, Yetkili inceleme elemanının inceleme sonucunda amme alacağının tehlikeye girebileceği ve teminat alınması gerektiği kanaatine ulaşması, Yetkili inceleme elemanının inceleme sonucu ortaya çıkabilecek vergi, gecikme faizi ve ceza ile ilgili olarak ilk hesaplamaları yapmış olması, Bu ilk hesaplanan tutar üzerinden teminat alınması gerektiğini vergi idaresine bildirmesi, gerekmektedir. Vergi idaresinin teminat talep yetkisi, idare hukuku anlamında bir bağlı yetki olup, bu yetkinin kullanılabilmesi inceleme elemanının takdir hakkını bu yönde kullanarak vergi idaresine bildirmesi koşuluna bağlıdır. İdarenin, teminat talep eden yazısında muhataba en az 15 günlük süre vermesi gerekmektedir.

Teminatlar Teminat olarak şunlar kabul edilir: (AATUHK, 10-11) Para, Bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen süresiz teminat mektupları, Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler, Hükümetçe belli edilecek millî esham ve tahvilât, İlgililer veya ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve alacaklı amme idaresince haciz varakasına bağlı olarak haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar. Muteber bir şahsın müteselsil kefil ve müşterek müteselsil borçluluğu. Bar, otel, han, pansiyon, çalgılı yerler, sinemalar, oyun ve dans yerleri, birahane, meyhane, genel evler içerisinde bulunan eşya ve malzeme bu müesseselerin işletilmesinden doğan amme borçlarına karşı teminat hükmündedir. Noterden tasdikli icar mukavelesinde gayrimenkul sahibinin demirbaşı olarak kayıtlı eşya ve malzemesi ile otel, han ve pansiyonlardaki misafir ve kiracıların kendilerine ait eşyaları bu hükümden hariçtir.

Teminatlar İlk 5 teminat türü borçlu veya borçlu lehine 3. bir şahıs tarafından da verilebilir. Teminat sonradan tamamen veya kısmen değerini kaybeder veya borç miktarı artarsa, teminatın tamamlanması veya yerine başka teminat gösterilmesi istenir. Şahsi kefaleti ve gösterilen şahsı kabul edip etmemekte alacaklı tahsil dairesi serbesttir.

Teminatın Kabulü İdarece gösterilen teminatın kabulü, teminat olarak gösterilen menkul malların haczedilmeleri ve muhafaza altına alınması, gayrimenkul ise haczin tapu sicil müdürlüğüne bildirilmesi ile uygulanır. Teminat olarak gösterilenin gemi veya motorlu araç olması durumunda da haciz ilgili sicillere bildirilir.

İhtİyatİ Tahakkuk

Tanım ve Kapsam VDO’ nun ortaya çıkmasından verginin tahakkuk etmesine kadar geçecek süre içinde, ileride verginin tahsilini güçleştirecek durumlar ile karşılaşılması söz konusu ise, vergi alacağını güvence altına alabilmek için verginin tahakkuku öne alınabilir. (AATUHK, 17) İhtiyati tahakkuk; gelir vergisi, kurumlar vergisi, geçici vergi, harcama vergileri, veraset ve intikal vergisi ve bu vergilere ait zam ve cezalar için uygulanabilir. Bunların dışında kalan amme alacakları için ihtiyati tahakkuk uygulanması söz konusu değildir.

İhtiyati Tahakkuk Sebepleri İhtiyati haciz uygulanmasına yol açan nedenler; Teminat istenmesini gerektiren hallerin varlığı, Borçlunun belli ikametgahının olmaması, Borçlunun kaçmış olması veya kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yollara başvurması ihtimalinin olması, Mal bildirimine çağrılan borçlunun belli süre içinde mal bildiriminde bulunmamış veya noksan bildirimde bulunmuş olması, Borçlunun kamu alacağının tahsiline engel olmaya veya tahsilini zorlaştırmaya yönelik eylemleri nedeniyle hakkında kovuşturma açılması, Borçlunun teşebbüsünün muvazaalı olduğu ve gerçekte başkasına ait olduğu hakkında delillerin bulunmuş olması.

İhtiyati Tahakkuk Uygulaması İhtiyati tahakkuk, vergi dairesi müdürünün (VDB olan yerlerde grup müdürünün) yazılı isteği üzerine vergi dairesi başkanı/defterdarın ihtiyati tahakkuk uygulamasına ilişkin yazılı emri üzerine uygulanır. İhtiyati tahakkuk kesin tahakkuk olmayıp takdir yolu ile hesaplanan matrahlar üzerinden gerçekleştirilir. Daha sonra usulüne göre tahakkuk eden miktarlara göre düzeltilir. İhtiyati tahakkuk uygulaması sonucu, kesin bir borç ortaya çıkmaz, bu uygulamanın işlerliği ve etkinliği, ihtiyati hacizle birlikte uygulanmakta olmasıyla gerçekleşir. İhtiyati tahakkuk uygulanan vergiler ile bunların cezaları vadesi gelmeden tahsil edilemez. Ancak bunlar için derhal ihtiyati haciz yoluna gidilir.

İhtiyati Tahakkuka İtiraz Haklarında ihtiyati tahakkuk üzerine ihtiyati haciz uygulananlar, ihtiyati tahakkukun nedenleri ve miktarına karşı, ihtiyati haczin uygulanması, gıyapta yapılan hacizlerde haczin tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde alacaklı tahsil dairesine ait vergi davası işlerine bakan vergi mahkemesinde (ihtiyati haciz işlemi ile birlikte) dava açabilir. Bu davalar Vergi Mahkemesinde öncelikli görüşülür.

İhtiyati Tahakkukun Kaldırılması İhtiyati tahakkuk için bir süre belirtilmemiştir. Şartların olması durumunda derhal uygulanır ve kamu alacağının özel kanuna göre tahakkukuna kadar devam eder.

İhtİyatİ Hacİz

İhtiyati Haciz İleride tahakkuk edecek olan veya henüz ödeme vadesi gelmemiş bulunan ya da vadesi geçtiği halde ödeme emri tebliğ edilmemiş bulunan amme alacağının tahsil güvenliğini sağlamak üzere yapılan bir haciz şeklidir. (AATUHK, 13)

İhtiyati Haciz Sebepleri Teminat istenmesini gerektiren haller, Borçlunun belli bir ikametgahının bulunmaması, Borçlunun kaçmış olması veya kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yollara sapma ihtimalinin bulunması, Borçludan teminat göstermesi istenildiği halde belli sürede teminat veya kefil göstermemiş olması ya da şahsi kefalet teklifinin veya gösterdiği kefilin kabul edilmemiş olması, Mal bildirimine çağrılan borçlunun belli süre içinde (7 gün) mal bildiriminde bulunmamış veya noksan bildirimde bulunmuş olması, Para cezasını gerektiren fiil dolayısıyla kamu davası açılması, İptali istenen hükümsüz tasarrufların varlığı,

İhtiyati Haczin Uygulanması İhtiyati haczi uygulayacak olan Vergi Dairesi Başkanlığı bulunan yerlerde Vergi Dairesi Başkanı, bulunmayan yerlerde Vergi Dairesi Müdürüdür. Alacaklı kamu idaresi il özel idaresi ise vali, belediye ise belediye başkanı, TMSF ise TMSF Başkanıdır. İhtiyati haciz borçlunun haczedilen mallar üzerindeki tasarruf hakkını kaldırır. İhtiyati haciz kararı, tahsil dairesince bir haciz varakasına bağlı olarak uygulanır. İhtiyati haciz, normal haczin tabi olduğu düzenlemelere göre yapılacaktır.

İhtiyati Haczin Uygulanması İhtiyati haciz, kesin hacze dönüştürülmediği sürece, ihtiyaten haczedilen malların satılarak paraya çevrilmesi mümkün bulunmamaktadır. Ancak, ihtiyaten haczedilen malların bozulması, çürümesi gibi nedenlerle korunmasının mümkün olmadığı veya beklediği zaman önemli bir değer düşüklüğüne uğrayacağının anlaşılması hâllerinde, bu mallar derhal paraya çevrilerek, elde edilen tutarlar teminat olarak muhafaza edilir. İhtiyaten haczolunan mallar istenildiği zaman para veya ayın olarak verilmek ve bu hususu temin için malların kıymetleri depo edilmek yahut tahsil dairesinin bulunduğu yerdeki bir şahıs müteselsil kefil gösterilmek şartıyla borçluya ve mal üçüncü şahıs nezdinde haczolunmuşsa bir taahhüt senedi alınarak kendisine bırakılabilir.

İhtiyati Hacze İtiraz Haklarında ihtiyati haciz uygulananlar, haciz uygulanması, gıyapta yapılan hacizlerde haczin tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde alacaklı tahsil dairesinin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesinde ihtiyati haciz tutar ve sebepleri yönünden dava açabilirler. Bu tür davalar vergi mahkemelerinde öncelikli olarak görülür. İhtiyati haciz uygulamasına ilişkin davalarda verilen kararlar hakkında, bu kararların kesinleşmesinden sonra idarece işlem tesis olunabilir. (İYUHK,28)

İhtiyati Haczin Kaldırılması İhtiyati haciz uygulaması, ihtiyati haciz kalkana kadar veya kesin hacze dönüşene kadar devam eder. Aşağıdaki hallerde ihtiyati haciz kaldırılır; İhtiyati hacze karşı açılan davada ihtiyati haczin kaldırılmasına karar verilmesi, Teminat gösterilmesi, (şahsi kefalet gösterilmesi ihtiyati haczi kaldırmaz.) Üçüncü şahısların borçlu lehine menkul mallarını teminat göstermesi mümkün değildir. İhtiyati haciz nedeninin ortadan kalkması, Borcun ödenmesi

RÜÇHAN HAKKI

Tanımı Üçüncü şahıslar tarafından haczedilen malların paraya çevrilmesinden önce o mal üzerinde kamu alacağı için de haciz konulduğu takdirde, kamu alacağı hacze iştirak eder ve satış bedeli garameten paylaştırılır. (AATUHK, 23)

Rehinli Alacaklarda Rüçhan Hakkı Rüçhan hakkı uygulamasında rehinli alacaklıların hakları saklı tutulmuştur. Ancak, gümrük vergisi, bina ve arazi vergisi gibi eşya ve gayrimenkulün aynından doğan kamu alacakları, o eşya veya gayrimenkul bedelinden tahsilinde rehinli alacaklardan önce gelmektedir.

Rehinli Alacaklarda Rüçhan Hakkı Genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizler için tatbik edilen hacizlerde, İcra İflas Kanunu’nun “rehinden önce ihtiyati veya icrai haciz bulunması hâlinde kamu alacağı dâhil hiçbir haciz rehinden önceki hacze iştirak edemez” şeklindeki son cümlesi hükmü uygulanmaz (AATUHK, 21). Dolayısıyla, üçüncü şahıslar tarafından haczedilmiş mallara, bir rehinli alacaklının da haciz uygulaması hâlinde, söz konusu kamu alacakları için rehinli alacaklıdan dahi sonra haciz konulması hâlinde de, rehinden önce üçüncü şahıslar tarafından tatbik edilmiş olan hacizlere kamu alacaklısının da iştirak etmesi olanağı sağlanmıştır.

Örnek 1 Amme borçlusu (Z) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. 1. Sıra: (B) şahsının haczi (500.000,-TL) 2. Sıra: Bandırma Vergi Dairesinin Gelir Vergisi, İdari Para Cezası, Ecrimisil alacakları için haczi (350.000,-TL) Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 600.000,-TL'dir.

Örnek 1-Çözüm Buna göre, hacizli gayrimenkul üzerinde vergi dairesi haczinden önce tesis edilmiş bir rehin bulunmadığından, vergi dairesinin hacze konu alacaklarının tamamı, genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezası ve bunlara bağlı zam ve faiz alacaklarından olup olmadığı bakımından ayrıma tabi tutulmaksızın, kendinden önceki üçüncü şahıs tarafından konulan hacze iştirak edecek ve satış bedeli aralarında garameten taksim edilecektir.

Örnek 1-Çözüm (Garameye Tabi) toplam alacak; B şahsının garame payı; 500.000 + 350.000 = 850.000 TL B şahsının garame payı; 500.000 / 850.000 = 0.58823529 Bandırma V.D. garame payı; 350.000 / 850.000 = 0.41176470 Satış bedelinin taksimi ; B’nin payı; 600.000 * 0.58823529 = 352.941 TL Bandırma V.D. nin payı; 600.000 * 0.41176470 = 247.058 TL

Örnek 2 Amme borçlusu (S) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. 1. Sıra: (B) şahsının haczi (400.000,-YTL) 2. Sıra: (C) şahsının haczi (200.000,-YTL) 3. Sıra: (Z) şahsının rehni (1.000.000,-YTL) 4. Sıra: Fatsa Vergi Dairesinin Kurumlar Vergisi için haczi (600.000,-YTL) 5. Sıra: (F) Belediyesinin Emlak Vergisi için haczi (200,-YTL) Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 800.200,-YTL'dir.

Örnek 2-Çözüm Buna göre, gayrimenkulün satış bedelinden öncelikle, aynından doğan emlak vergisi için pay ayrılacak, vergi dairesinin kurumlar vergisi için tatbik ettiği haciz tutarı, birinci sırada yer alan hacze, satış bedelinden arta kalan tutar üzerinden garameten iştirak edecektir. Bu durumda, 800.200,-YTL tutardan; 200,-YTL emlak vergisi ayrıldıktan sonra kalan 800.000,-YTL, birinci sırada yer alan (B) şahsının 400.000,-YTL alacağı ile vergi dairesinin alacağı olan 600.000,-YTL arasında garameten taksim edilecektir.

Örnek 2-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; B şahsının garame payı; 400.000 (1.sıra) + 600.000 (4.sıra) = 1.000.000 B şahsının garame payı; 400.000 / 1.000.000 = 0.40 Fatsa V.D. garame payı; 600.000 / 1.000.000 = 0.60 Satış bedelinin taksimi ; B’nin payı; 800.000 * 0.40 = 320.000 TL Fatsa V.D. nin payı; 800.000 * 0.60 = 480.000 TL

Örnek 2-Çözüm Bu örnekte, vergi dairesinin haczinden önce rehinli alacak bulunmakla birlikte, vergi dairesi haczinin, genel bütçe vergi gelirlerinden olan kurumlar vergisi için tatbik edilmiş olması nedeniyle, 6183 sayılı Kanunun 21 inci maddesinde yapılan değişiklik uyarınca rehinden önceki hacze iştirak edebileceği gösterilmiştir.

Örnek 3-Çözüm Örnek 2'de belirtilen gayrimenkulün satışı sonucunda masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutarın 1.500.200,-YTL olması halinde, satış bedelinden gayrimenkulün aynından doğan emlak vergisine öncelikle pay ayrılacak, birinci haciz alacaklısı ile vergi dairesi haczine konu alacak toplamı olan (400.000 + 600.000) 1.000.000,-YTL, kalan satış bedelinden (1.500.000,-YTL) tahsil edilebileceğinden, vergi dairesinin alacağına karşılık 600.000,-YTL ayrılacaktır.

Örnek 4 Amme borçlusu (E) adına kayıtlı taşıt üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. Ayrıca, borçlunun Yeğenbey Vergi Dairesine söz konusu taşıt nedeniyle motorlu taşıtlar vergisi ve gecikme zammından toplam 100,-YTL borcu olduğunu icra müdürlüğü tespit etmiştir. 1. Sıra: (A) şahsının haczi (1.000,-TL) 2. Sıra: (B) şahsının haczi (1.500,-TL) 3. Sıra: (C) şahsının rehni (2.000,-TL) 4. Sıra: Ulus Vergi Dairesinin Gelir Vergisi için haczi (4.000,-TL) 5. Sıra: (D) şahsının haczi (750,-TL) 6. Sıra: Mecidiyeköy Vergi Dairesinin Gelir (Stopaj) Vergisi için haczi (3.000,-TL) Söz konusu taşıt icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 6.350,-TL'dır.

Örnek 4-Çözüm Satış bedelinden taşıtın aynından doğan 100,-YTL motorlu taşıtlar vergisi ve gecikme zammı ayrıldıktan sonra kalan 6.250,-YTL; birinci haciz alacaklısının alacağı ile Devlete ait amme alacaklarını takip ile görevli 4 üncü ve 6 ncı sırada yer alan vergi dairelerinin hacze konu toplam alacakları arasında, 6183 sayılı Kanunun 21 inci maddesi uyarınca, garameten taksim edilecektir.

Örnek 4-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; A şahsının garame payı; 1.000 (1.sıra) + 4.000 (4.sıra) + 3.000 (6.sıra)= 8.000 A şahsının garame payı; 1.000 / 8.000 = 0.125 Ulus V.D. garame payı; 4.000 / 8.000.000 = 0.50 Mecidiyeköy V.D. Garame payı; 3.000 / 8.000 = 0.375 Satış bedelinin taksimi ; A’nın payı; 6.250 * 0.125 = 781.25 TL Ulus V.D. nin payı; 6.250 * 0.50 = 3.125 TL Mecidiyeköy V.D. nin payı; 6.250 * 0.375 = 2.343.75 TL

Örnek 5 Örnek 4'de yer alan 6. sıradaki Mecidiyeköy Vergi Dairesi haczinin idari para cezası için tatbik edildiği varsayılmıştır. Buna göre, Mecidiyeköy Vergi Dairesinin haciz tarihinden önce tesis edilmiş rehinli alacak bulunduğu ve idari para cezası genel bütçe geliri olmakla birlikte, genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezası ve bunlara bağlı zam ve faiz alacaklarından olmadığından, Mecidiyeköy Vergi Dairesinin bu alacağının birinci sırada yer alan hacze iştirak etmesi mümkün bulunmamaktadır. Ancak, birinci haciz alacaklısı ile 4. sırada yer alan Ulus Vergi Dairesinin alacağı ve ikinci sıradaki haciz alacaklısı ile üçüncü sıradaki rehinli alacaklının alacağına pay ayrıldıktan sonra beşinci sırada yer alan hacze pay kaldığı takdirde, beşinci sıradaki hacze idari para cezası alacağı için Mecidiyeköy Vergi Dairesi iştirak edecek bu sıra için kalan tutar aralarında garameten taksim edilecektir. 

Örnek 6 Amme borçlusu (N) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. Ayrıca, borçlunun Bornova Belediyesine söz konusu gayrimenkul nedeniyle emlak vergisi ve gecikme zammından toplam 500,-TL borcu olduğunu icra müdürlüğü tespit etmiştir. 1. Sıra: (A) şahsının rehni (16.000,-TL) 2. Sıra: (B) şahsının haczi (10.000,-TL) 3. Sıra: (C) şahsının haczi (20.000,-TL) 4. Sıra: Bornova Vergi Dairesinin Gelir Vergisi için haczi (40.000,-TL) Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 46.500,-TL'dır.

Örnek 6-Çözüm Satış bedelinden gayrimenkul aynından doğan 500,-TL emlak vergisi ve gecikme zammı ayrıldıktan sonra kalan 46.000,-TL; birinci sırada rehin alacaklısına 16.000,-YTL ayrıldıktan sonra arta kalan 30.000,-TL ikinci sıra da yer alan haciz alacaklısı ile dördüncü sırada yer alan Bornova Vergi Dairesi arasında garameten paylaşılacaktır.

Örnek 6-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; B şahsının garame payı; 10.000 (2.sıra) + 40.000 (4.sıra) = 50.000 TL B şahsının garame payı; 10.000 / 50.000 = 0.20 Bornova V.D. garame payı; 40.000 / 50.000 = 0.80 Satış bedelinin taksimi ; B’nin payı; 30.000 * 0.20 = 6.000 TL Bornova V.D. nin payı; 30.000 * 0.80 = 24.000 TL

Örnek 7 Örnek 6'da belirtilen gayrimenkulün satışı sonucunda, yapılan masraflar ile emlak vergisi ve bu vergiye ilişkin gecikme zammı da düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutarın 10.000,-YTL kalması halinde, bu tutar rehin alacaklısının alacağına karşılık ayrılacak, dolayısıyla satış bedelinden Bornova Vergi Dairesi alacağına her hangi bir tutar ayrılmayacaktır.

Örnek 8 Amme borçlusu (Ş) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. 1. Sıra: Aziziye Vergi Dairesinin haczi (28.000,-TL) 2. Sıra: (K) şahsının haczi (22.000,-TL) 3. Sıra: (M) şahsının haczi (45.000,-TL) 4. Sıra: Site Vergi Dairesinin Katma Değer Vergisi için haczi (18.000,-TL)                       Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 65.000,-TL'dır.

Örnek 8-Çözüm Satış bedelinden birinci sırada yer alan Aziziye Vergi Dairesinin alacağının tamamına karşılık 28.000,-YTL ayrıldıktan sonra, 37.000,-YTL ikinci sıradaki haciz alacaklısı (K) ile dördüncü sıradaki Site Vergi Dairesinin alacağı arasında garameten taksim edilecektir.

Örnek 8-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; K şahsının garame payı; 22.000 (2.sıra) + 18.000 (4.sıra) = 40.000 TL K şahsının garame payı; 22.000 / 40.000 = 0.55 Site V.D. garame payı; 18.000 / 40.000 = 0.45 Satış bedelinin taksimi ; K’nın payı; 37.000 * 0.55 = 20.350 TL Site V.D. nin payı; 37.000 * 0.45 = 16.650 TL

Örnek 9 Örnek 8'de yer alan satışın Aziziye Vergi Dairesince yapılması durumunda satış bedelinin dağıtımının aynı şekilde yapılması gerekmekle birlikte, Aziziye Vergi Dairesince satış bedelinden kendi alacağının tamamı tahsil edildikten sonra bu durum da belirtilerek, takyidat listesi ile satış bedelinden kalan tutar, sıra cetveli ve dağıtımı yapılmak üzere, bu vergi dairesinden sonra ilk haczi koyan icra dairesine gönderilecektir. Diğer taraftan, Örnek 8'de yer alan satışın Site Vergi Dairesince yapılması durumunda satış bedelinin dağıtımının aynı şekilde yapılması gerekmekle birlikte, Site Vergi Dairesince satış bedelinin dağıtımı yapılmaksızın takyidat listesi ile satış bedelinin tamamı, sıra cetveli ve dağıtımı yapılmak üzere, Aziziye Vergi Dairesinden sonra ilk haczi koyan icra dairesine gönderilecektir.

Örnek 10 Amme borçlusu (D) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. 1. Sıra: Kadıköy Vergi Dairesinin haczi (32.000,-TL) 2. Sıra: (N) şahsının haczi (8.000,-TL) 3. Sıra: (R) şahsının haczi (15.000,-TL) 4. Sıra: Uşak Vergi Dairesinin Gelir (Stp.) Vergisi için haczi (40.000,-TL) 5. Sıra: (M) şahsının haczi (40.000,-TL) 6. Sıra: Kadıköy Vergi Dairesinin Katma Değer Vergisinden kaynaklanan haczi (35.000,-TL) Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 90.000,-TL'dır.

Örnek 10-Çözüm Satış bedelinden birinci sırada yer alan Kadıköy Vergi Dairesinin alacağı olan 32.000,-TL ayrıldıktan sonra, 58.000,-TL ikinci sıradaki haciz alacaklısı (N)'nin alacağı ile 4 üncü ve 6 ncı sırada yer alan vergi dairelerinin hacze konu toplam alacakları arasında garameten taksim edilecektir.

Örnek 10-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; N şahsının garame payı; 8.000 (2.sıra) + 40.000 (4.sıra) + 35.000 (6.sıra)= 83.000 TL N şahsının garame payı; 8.000 / 83.000 = 0.09638554 Uşak V.D. garame payı; 40.000 / 83.000 = 0.4819277 Kadıköy V.D. garame payı; 35.000 / 83.000 = 0.4216867 Satış bedelinin taksimi ; N’nin payı; 58.000 * 0.09638554 = 5.590 TL Uşak V.D. nin payı; 58.000 * 0.4819277 = 27.952 TL Kadıköy V.D. nin payı; 58.000 * 0.4216867 = 24.458 TL

Örnek 11 Amme borçlusu (E) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. 1. Sıra: (H) şahsının haczi (65.000,-TL) 2. Sıra: Çarşamba Vergi Dairesinin Gelir Vergisi için haczi (52.000,-TL) 3. Sıra: (F) şahsının haczi (16.000,-TL) 4. Sıra: Samsun Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) İl Müdürlüğünün prim alacağı için haczi (25.000,-TL) 5. Sıra: (V) şahsının haczi (18.000,-TL) 6. Sıra: Ünye Vergi Dairesinin Gelir (Stp.) Vergisi için haczi (10.000,-TL) 7. Sıra: (Y) şahsının haczi (15.000,-TL) 8. Sıra: Ordu SGK İl Müdürlüğünün idari para cezası alacağı için haczi (5.000,-TL) Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 125.000,-TL'dır.

Örnek 11-Çözüm Örnek olayda, hacizli gayrimenkul üzerinde farklı amme idarelerinin hacizleri bulunmaktadır. 6183 sayılı Kanunun 21 inci maddesi gereğince amme alacağı kendisinden önce üçüncü şahıslarca tatbik edilmiş hacizlere iştirak edebildiğinden, tüm amme alacakları (örnekte rehin alacaklısı bulunmadığından) birinci sırada yer alan üçüncü şahıs haczine iştirak edecek ve satış tutarı aralarında garameten taksim edilecektir.

Örnek 11-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; H şahsının garame payı; 65.000 (1.sıra) + 52.000 (2.sıra) + 25.000 (4.sıra) + 10.000 (6.sıra) + 5.000 (8.sıra) = 157.000 TL H şahsının garame payı; 65.000 / 157.000 = 0.4140127 Çarşamba V.D. garame payı; 52.000 / 157.000 = 0.3312101 Samsun SGK garame payı; 25.000 / 157.000 = 0.1592356 Ünye V.D. garame payı; 10.000 / 157.000 = 0.0636942 Ordu SGK garame payı; 5.000 / 157.000 = 0.03184713

Örnek 11-Çözüm Satış bedelinin taksimi ; H’nin payı; 125.000 * 0.4140127 = 51.752 TL Çarşamba V.D. nin payı; 125.000 * 0.3312101 = 41.401 TL Samsun SGK. nin payı; 125.000 * 0.1592356 = 19.905 TL Ünye V.D. nin payı; 125.000 * 0.0636942 = 7.962 TL Ordu SGK. nin payı; 125.000 * 0.03184713 = 3.981 TL

Örnek 12 Amme borçlusu (T) adına kayıtlı gayrimenkul üzerindeki takyidatlar tatbik edildikleri tarih itibarıyla fer'i alacaklar dahil olmak üzere aşağıdaki gibidir. 1. Sıra: (M) şahsının haczi (15.000,-TL) 2. Sıra: (N) şahsının rehinli alacağı (28.000,-TL) 3. Sıra: Şehit Kamil Vergi Dairesinin Kurumlar Vergisi için haczi (35.000,-TL) 4. Sıra: (C) şahsının haczi (43.000,-TL) 5. Sıra: Gaziantep SGK İl Müdürlüğünün prim alacağı için haczi (20.000,-TL) 6. Sıra: (U) şahsının haczi (9.000,-TL) Söz konusu gayrimenkul icra dairesince satılmış olup, masraflar düşüldükten sonra alacaklılara dağıtılacak tutar 45.000,-TL'dır.

Örnek 12-Çözüm 6183 sayılı Kanunun 21 inci maddesi hükmü uyarınca, amme alacakları için tatbik edilen hacizlerden önce bir rehinli alacağın bulunması halinde, amme alacağının rehinden önceki hacze iştirak edebilmesi için, bu alacağın genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizlerden olması gerekmektedir. Bu itibarla, Gaziantep SGK İl Müdürlüğünün takip ettiği prim alacağı genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizlerden olmaması nedeniyle rehinli alacaktan önce olan hacze iştirak etmesi mümkün bulunmamaktadır. Ancak, Şehit Kamil Vergi Dairesinin takip etmiş olduğu amme alacağı (Kurumlar Vergisi), genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizlerden olması nedeniyle rehinli alacaktan önce olan hacze iştirak etmesi mümkündür.

Örnek 12-Çözüm (Garameye tabi) toplam alacak; M şahsının garame payı; 15.000 (1.sıra) + 35.000 (3.sıra) = 50.000 TL M şahsının garame payı; 15.000 / 50.000 = 0.30 Şehit Kamil V.D. garame payı; 35.000 / 50.000 = 0.70 Satış bedelinin taksimi ; M’nin payı; 45.000 * 0.30 = 13.500 TL Şehit Kamil V.D. nin payı; 45.000 * 0.70 = 31.500 TL

Örnek 13 Örnek 12'deki takyidat listesinin 3 üncü sırasında yer alan Şehit Kamil Vergi Dairesinin takip ettiği alacak türünün ecrimisil olması halinde, gayrimenkulün satışından elde edilecek bedelin dağıtımı aşağıdaki şekilde olacaktır. 6183 sayılı Kanunun 21 inci maddesi hükmü uyarınca, amme alacakları için tatbik edilen hacizlerden önce bir rehinli alacağın bulunması halinde, amme alacağının hacze iştirak edebilmesi için, bu alacağın genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizlerden olması gerekmektedir. Bu itibarla, Gaziantep SGK İl Müdürlüğü ile Şehit Kamil Vergi Dairesinin takip ettiği alacaklar (prim ve ecrimisil alacakları) genel bütçeye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi cezaları ve bunlara bağlı zam ve faizlerden olmaması nedeniyle rehinli alacaktan önce olan hacze iştirak etmesi mümkün bulunmamaktadır. Ancak, satış bedelinden 1 inci haciz alacaklısı ile rehin alacaklısının alacaklarına pay ayrıldıktan sonra kalan [45.000-(15.000+28.000)=]2.000,-YTL Şehit Kamil Vergi Dairesinin takip ettiği alacağa karşılık ayrılması gerekmektedir.

KAMU ALACAĞI ÖDENMEDEN İŞLEM YAPMA YASAĞI

Kapsam KİK Kanunu kapsamına giren kurumların bu Kanun kapsamında hak sahiplerine “2.000 liranın üzerinde” yapacakları ödemeler sırasında ve Kanun, kararname ve diğer mevzuatla nakdi olarak sağlanan Devlet yardımları, teşvikler ve destekler nedeniyle kurumların ilgililere yapacakları ödemeler sırasında, hak sahiplerinin ve/veya ilgililerin tahsil dairelerine vadesi geçmiş borçlarının bulunmadığına ilişkin vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belge aranılması zorunluluğu getirilmiştir. (AATUHK, 22)

Vadesi Geçmiş Borç Kavramı Vadesi geçmiş borç tanımına; yıllık gelir, yıllık kurumlar, katma değer, özel tüketim, özel iletişim ve banka ve sigorta muameleleri vergileri, gelir ve kurumlar vergisine ilişkin tevkifatlar ve geçici vergiler ile bu vergi türlerine ait vergi ziyaı cezaları, gecikme zam ve faizleri girmektedir. Bu kapsama giren amme alacaklarının toplam 1.000 TL. yı aşması gerekmektedir. Vadesi geçmiş borç belgeleri 15 gün geçerlidir. Yürütmenin durdurulması kararı verilmiş ya da takip kanunen durmuş alacaklar belgede gösterilir ancak ödeme işlemine engel teşkil etmezler.

Hak Sahiplerine Ödeme Hak sahiplerine, tahsil dairesince düzenlenen vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgelerde belirtilen borç tutarının üzerinde bir tutarda ödeme yapılması gereken hâllerde, borçlunun da talebi alınmak suretiyle borç tutarı kadar kısım, ilgili tahsil dairelerine, bakiyesi de borçluya ödenebilecektir. Ayrıca, borç tutarının yapılacak ödemeden yüksek veya buna eşit olduğu durumlarda da borçlunun talebi üzerine ödenecek tutar, ilgili tahsil dairesine aktarılabilecektir.

Kamu alacaklarInIn takİbİnde İptal davalarI

İvazsız Tasarrufların Hükümsüzlüğü Amme alacağını ödememiş borçlulardan, müddetinde veya hapsen tazyikına rağmen mal beyanında bulunmayanlarla, malı bulunmadığını bildiren veyahut beyan ettiği malların borcuna kifayetsizliği anlaşılanların ödeme müddetinin başladığı tarihten geriye doğru iki yıl içinde veya ödeme müddetinin başlamasından sonra yaptıkları bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar hükümsüzdür. (AATUHK, 27) Aşağıdaki tasarruflar bağışlama hükmündedir: (AATUHK, 28) Üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan hısımlarıyla, eşler ve ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) sıhri hısımlar arasında yapılan ivazlı tasarruflar, Kendi verdiği malın, akdin yapıldığı sıradaki değerine göre borçlunun ivaz olarak pek aşağı bir fiyat kabul ettiği akitler, Borçlunun kendisine yahut üçüncü bir şahıs menfaatine kaydı hayat şartıyla irat ve intifa hakkı tesis ettiği akitler.

Hükümsüz Sayılan Diğer Tasarruflar Amme alacağını ödemeyen borçlulardan müddetinde veya hapsen tazyikına rağmen mal beyanında bulunmayanlarla, malı bulunmadığını bildiren veyahut beyan ettiği malların borcuna kifayetsizliği anlaşılanların ödeme müddetinin başladığı tarihten geriye doğru iki yıl içinde veya ödeme müddetinin başlamasından sonra yaptıkları tasarruflardan aşağıda belirtilenler hükümsüzdür: (AATUHK, 30) Borçlunun teminat göstermeyi evvelce taahhüt etmiş olduğu haller müstesna olmak üzere borçlu tarafından mevcut bir borcu temin için yapılan rehinler, Borca karşılık para veya mütat ödeme vasıtalarından gayrı bir suretle yapılan ödemeler, 3. Vadesi gelmemiş bir borç için yapılan ödemeler.

Amme Alacağının Tahsiline İmkan Bırakmamak Maksadıyla Yapılan Tasarruflar Borçlunun malı bulunmadığı veya borca yetmediği takdirde amme alacağının bir kısmının veya tamamının tahsiline imkan bırakmamak maksadıyla borçlu tarafından yapılan bir taraflı muamelelerle borçlunun maksadını bilen veya bilmesi lazım gelen kimselerle yapılan bütün muameleler tarihleri ne olursa olsun hükümsüzdür. (AATUHK, 30)

İptal Davalarının Açılması İptal davalarının, iptali istenen tasarrufun değerine göre sulh hukuk veya asliye hukuk mahkemelerinde açılması gerekmektedir. Bu davaların görülme usulü, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na tabidir.

Davanın Tarafları Davacı; alacaklı amme idareleri veya alacağın tahsili ile görevlendirilmiş tahsil dairelerdir. Davanın muhatabı, borçlu ile borçlu hukuki muamelede bulunanlar, borçlu tarafından kendilerine ödeme yapılan kimseler, bunların mirasçıları ve suiniyet sahibi diğer üçüncü şahıslardır. (AATUHK, 25)

Zamanaşımı Sözü geçen tasarrufların vukuu tarihinden beş yıl geçtikten sonra dava açılamaz. (AATUHK, 26) Kanunda, bu süreyi durduran veya kesen herhangi bir sebebe yer verilmemiştir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı 1982 Anayasasının; V. Yerleşme ve seyahat hürriyeti MADDE 23.– Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek ve kamu mallarını korumak; Seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek; amaçlarıyla kanunla sınırlanabilir. Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir. Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz. Yurt dışına çıkış yasağı için vergi borcunun kesinleşmiş olması gerekir.

ACİZ HALİ

Aciz Halinin Özellikleri Yapılan takip sonunda, borçlunun haczi mümkün malı olmadığı veya bulunan malların satış bedeli borcunu karşılamadığı takdirde borçlu aciz halinde sayılır. Yapılan takip safhalarıyla bakiye borç miktarı bir aciz fişinde gösterilerek aciz hali tespit olunur. (AATUHK, 75) İstenen mal bildirimini gerçeğe aykırı surette yapanlarla, yaşayış tarzları mal bildirimine uymayanlar üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (AATUHK, 111) Aciz hâlindeki borçlu hakkında teminat ve faiz aranmadan tecil işlemi yapılarak mevcut borç taksitlendirilebilmektedir. (AATUHK, 76) Aciz hâlindeki borçlunun mali durumunun, (tahsil) zaman aşımı süresi içerisinde devamlı izlenmektedir. Aciz hâlindeki borçlu; mali durumunda ortaya çıkan iyileşmeyi 15 gün içerisinde tahsil dairesine bildirmekle yükümlüdür. (AATUHK, 61) Aksi takdirde zamanında bildirimde bulunmamak suretiyle mevcut alacağın tahsilini engellemiş veya zorlaştırmış olanlar bir seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar. (AATUHK, 112). Aciz fişlerini vergi dairelerinin tahsil servisleri düzenler.

HACZİ MÜMKÜN OLMAYAN MALLAR

Haczedilemeyen Mallar (AATUHK, 70) İktisadi devlet teşekkülleri, kamu iktisadi kuruluşları, bunların müesseseleri, bağlı ortaklıkları, iştirakleri ve mahalli idarelerin malları hariç olmak üzere Devlet malları ile hususi kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar. Borçlunun şahsı ve mesleği için gerekli elbise ve eşyası ile, borçlu ve ailesine gerekli olan yatak takımları ve ibadete mahsus kitap ve eşyası, Vazgeçilmesi kabil olmayan mutfak takımı ve pek lüzumlu ev eşyası, Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimleri için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve taşıtları ve diğer teferruat ve tarım aletleri; çiftçi değilse sanat ve mesleği için gerekli olan alet ve edevatı ve kitapları; arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük taşıt sahiplerinin ancak geçimlerini sağlayan taşıt vasıtaları, Borçlu veya ailesinin geçimleri için gerekli ise, borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları, Borçlu ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ile, borçlu çiftçi ise ayrıca gelecek mahsul için gerekli olan tohumluğu, borçlu bağ, bahçe veya meyve ve sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimleri için zaruri olan bağ, bahçe ve bu işler için gerekli bulunan alet ve edevatı, malzemesi ve fide ve tohumluğu, geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisinin ve ailesinin geçimleri için zaruri olan miktarda hayvan ile bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,

Haczedilemeyen Mallar (AATUHK, 70) Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malul olanlara bağlanan emekli aylıkları ile, bu kabil kimselerin dul ve yetimlerine bağlanan aylıklar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış ikramiyeleri, Bir yardım sandığı veya derneği tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan aylıklar, Vücut ve sağlık üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak zarar görenin kendisi veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi gereken paralar, Askerlik malülllerine, şehit yetimlerine verilen harb malullüğü zammı ile, 1485 sayılı kanun gereğince verilen tekel beyiyeleri, Borçlunun haline münasip evi (ancak evin değeri fazla ise bedelinden haline münasip bir yer alınabilecek miktarı borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılabilir.) Harcırah Kanununa göre yapılan ödemeler, 2022 sayılı Kanun uyarınca bağlanan aylıklar.

Kısmen Haczedilebilen Gelirler Aylıklar, ödenekler, her çeşit ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama bağlı olmayan nafakalar, emeklilik aylıkları, sigorta ve emeklilik sandıkları tarafından bağlanan gelirler kısmen haczolunabilir. Ancak haczolunacak miktar bunların üçte birinden çok dörtte birinden az olamaz. Asgari ücreti aşmayan aylık gelirlerin onda birinden fazlası haczolunamaz. (AATUHK, 71)