0-1 YAŞ ÇOCUK BESLENMESİ DİYETİSYEN ASUDE AÇIKGÖZ

Bebek mümkün olduğu kadar anne sütü ile beslenmelidir Bebek mümkün olduğu kadar anne sütü ile beslenmelidir.Çünkü anne sütü daha anne karnındayken onu besleyen kana en çok benzeyen besindir. İbni Sina(980-1037)

İlk 6 Ayda Beslenme Doğal olmayan beslenme (formül mama) Doğal beslenme (anne sütü) Doğal olmayan beslenme (formül mama)

Doğal Beslenme İlk 6 ay sadece anne sütü(AS)verilmelidir. Doğumdan sonra ilk 1 saatte AS başlanmalıdır. AS bebeğin gereksinmelerine ve immatür sindirim sistemine uygundur. AS başta enfeksiyonlar olmak üzere birçok hastalığı önler(obezite,dm,kkh,astım,alerji, kanser,ms vb)

Hormonlar, büyüme faktörleri, sind. yardımcı enzimler içerir. AS ile beslenen çocukların beyin gelişimi daha iyi olmaktadır. Çene ve diş gelişimi daha iyi olmaktadır. Ek bir maliyet gerektirmez. Atık bırakmaz.

Dolayısıyla yararlı,çevre dostu,ekonomik beslenme şeklidir Dolayısıyla yararlı,çevre dostu,ekonomik beslenme şeklidir. Emzirme annenin sağlığını korur. (over CA,meme CA,osteoporoz) Annenin bebekten zorunlu olarak ayrı kaldığı durumlarda AS sağılarak verilmelidir.

Doğal Olmayan Beslenme Formül mama(anne sütü verilemediği durumda) Adapte mama Yarı adapte mama (0-4 Ay) (4 ay ve sonrası)

Adapte mamalar : Enerjisi anne sütüne yakın Whey/kazein oranları 60/40 Protein ve mineral içeriği azaltılmış (böbrek solüt yükü düşük) CHO içeriği laktozdur (yenidoğanda amilaz enzimi fizyolojik olarak sınırlıdır)

Yarı adapte mamalar : Enerji içeriği anne sütüne yakındır Whey / kazein oranları 50/50, 20/80 olabilmektedir CHO içeriği laktoz ve maltodekstrindir Protein,mineral içerikleri adapte olanlara göre daha yüksektir

Kazein bazlı mamalar doymayan ve huzursuz bebeklerde tercih ediliyor.Ancak bu mamalara mümkün olduğu kadar geçilmemelidir.Sorunu olduğu düşünülen bebeğe soruna yönelik değerlendirme yapılmalıdır.

Özel Durumlarda Tercih Edilen Mamalar (soya bazlı,laktozsuz vb.) Akut ve kronik gastroenteritler Primer ve sekonder laktoz intoleransı İnek sütü proteini alerjileri Metabolik hastalıklar Galaktozemi gibi emilim bozukluklarında kullanılanlar

İnek Sütünü Niçin İstemiyoruz Whey/kazein oranı 20/80 Kazeinin PH 4-5 te çözünürlüğü az,midede kaba pıhtılar oluşturur,sindirimi zordur. Yağların emilim ve sindirimi zordur(AS’deki gibi lipaz içermez,yağ mol.büyük,eya.içermez)

İnek sütü(İS) Ca emilimi %38 AS “ %55 İS Fe emilimi %5-10 AS “ %50 İS betalaktoglobülin içerir (alerjen) AS “ içermez

İS de barsakta gizli kanamaya neden olan proteinlerin varlığı da gösterilmiştir. İS kolayca kontamine olur. İS. ne 4. aydan önce başlanmasının DM riskini %50 artırdığını gösteren çalışmalar vardır.

6-12 Ay Arası Beslenme Ek Gıdalara 6.ayda Başlamanın Nedenleri: Bebeğin artan enerji gereksiniminin yalnızca AS veya mama ile karşılanamaması Doğumdan sonra Fe ve Zn depolarının tükenmesi

Farklı tat ve kıvamların bebekte ısırma ve çiğneme becerisini arttırması Çiğneme becerisinin ağız ve dil koordinasyonunu arttırması Ek besinlere 7. aydan sonra başlanmasının besinlerin reddine neden olabilmesi

Ek Gıdalara (EG) Erken Başlanmamasının Nedenleri: AS’nin ilk 4-6 ay bebeğin tüm gereksinimlerini karşılaması(D vit. desteklenirse) Erken verilen EG nin bebeğin AS’den tam yararlanamamasına neden olması Büyüme açısından herhangi bir üstünlüğünün olmaması

Bebeğin böbrek fonksiyonlarının yeterince gelişmemiş olması(aşırı renal solüt yük) Sind. sist. enzimlerinin yetersizliği Başta zatürre, gastroenterit, alerjiler olmak üzere birtakım hastalıklarda artışa neden olması

Katı besinlerin boğulmalara yol açabilmesi İlk aylarda dilin emme ve dışarı itme refleksinin güçlü olması Çiğneme becerisinin 4.aydan önce gelişmemesi Baş kont.nün tam gelişmemiş olması Bebeklerin isteksizliği

Ek Gıdalara Başlanırken Nelere Dikkat Edilmeli İyi bir ek gıda (eg.) enerji, prt, mikro besin öğelerinden ( Fe, Zn, Ca, Vit C, Vit A, Folat) zengin olmalı Yeni besinler bebek açken az miktarda denenmeli, giderek miktarı artırılmalıdır. Besinler kaşıkla veya fincanla verilmeli Besinlerin kıvamı kaşıkla vermeye uygun olmalı

Anne bebeği oturur pozisyonda beslemeli Farklı besinler en az 3 gün tercihen 7 gün ara ile verilmeli İlk kez verilen yiyeceklerin alerji yapıp yapmadığı kontrol edilmeli Besinler taze pişmiş ve temiz olmalı

Katı besinler verilmeye başlandığında bebek diliyle itebilir Katı besinler verilmeye başlandığında bebek diliyle itebilir.Bu durum besini reddetme olarak algılanmamalı Bebeğin hoşlanmadığı yiyecekler 2-3 haftalık aralarla tekrar denenmeli Bisküvi gibi tatlı gıdalar, kepekli ekmek gibi liften zengin besinler ilk 12 ayda verilmemelidir.

Tuzlu, baharatlı, alerji yapma olasılığı olan yiyeceklerden kaçınılmalı Bal 1 yaş öncesinde verilmemeli(bal botilzme neden olabilir) Enf. dönemlerinde sunulan besinler reddedilebilir ve o besine karşı iştahsızlık gelişebilir.

Yeni besine bebek sağlıklıyken başlanmalı Hasta bebekleri emzirmeye özen gösterilmelidir.

Ek Besinler Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilmeli Besinlerle temas etmeden önce eller iyice yıkanmalı Eldeki tüm kesik ve yaralar kapatılmalı Besinlerin üzerine öksürmek ve hapşırmaktan kaçınılmalı

Pişirilmiş gıda saklanmamalı, taze yedirilmeli Mümkün değilse sadece diğer öğüne kadar 10 derecenin altında saklanmalı Çiğ ve pişmiş gıdalar birbiri ile temas ettirilmemeli Meyve ve sebze çiğ yenecekse iyi yıkanmalı

Güvenli su kullanılmalı ( su kaynatılmalı) Besinler hazırlanırken cam rende kullanmalı veya çatalla ezilmeli. Blender kullanılmamalı Biberon kullanılmamalı ( iyi temizlenmeyebilir, enfeksiyon riski yüksek, bardağı reddedebilir)

Böceklerden uzak olmalı Güvenli saklanmalı Kaplar ve aletler temiz olmalı Kimyasal kontaminasyon riskine dikkat edilmeli (Pb, Al, Cd, Nitrat vb.) Tabloda belirtilen riskli besinler 2 yaşından önce verilmemeli

2 Yaşından Önce Verilmemesi Gereken Besinler Az pişmiş yumurta Çiğ yumurtadan yapılmış mayonez, dondurma Hazır pişmiş tavuk Pastörize sütten yapılmamış peynir Midye

Ek Gıdalar : AS ile beslenen bir çocukta 6.aydan sonra EG+AS den alınan toplam enerji 98-103 kal/kg/gün olmalıdır. Protein 2.5-3 gr./kg/gün olmalıdır. (Yüksek kaliteli, kolay sindirilen proteinler)

Enerjinin %30-35 i yağlardan gelmelidir. 10 Yaşa kadar 10mg/gün 10 Yaşından sonra12 mg/gün Fe içermelidir.

Nörolojik Gelişmeye Bağlı Olarak Bebeklerin Farklı Aylarda Tüketebilecekleri Besinlerin Niteliği AY Mevcut Beceri/Refleksler Tüketilebilecek Besinin Niteliği 0-6 Emme ve yutma , güçlü emme Sıvı 4-7 Öğürme refleksinin dilin ortasından 1/3 arka kısmına kayması Püre kıvamı 7-12 Dille kaşığı temizleme, ısırma, çiğneme, dilin yan hareketlerinde gelişme ve besinin dişlere doğru itilme hareketi Ezilmiş ve parçalanmış 12-24 Döndürme tarzında çiğneme hareketi Erişkin tipi

6. Ayda : Yoğurt Meyve suyu,meyve püre Elma alerjen özelliği düşük Şeftali C Vitamini yüksek Turunçgiller Pekmez (Fe içeriği yüksek)

Yumurta sarısı - 1/4 oranında başlanır - 8-10 günde tam yumurta sarısı, - haftada 2-3 kez (kolest. ) Sebze çorbaları Patates, havuç, kabak ile hazırlanabilir Diğer mevsim sebzeler tuzsuz ve Pirinç baharatsız Yağ

Bakla nadirde olsa favizme neden olduğu için önerilmez. Patlıcan vit.- min. değerleri düşüktür tercih edilmez.

7.Ayda Pankreatik amilazın yeterli salgılanmaya başlandığı aylar 7-9. aylardır.Bu dönemde tahıllara başlanabilir. Ekmek,pirinç,pirinç unu,bisküvi(şekerli gıdaya alışmasın diye bisküvi çok tercih edilmemeli)

Mercimek,acısız tarhana,yayla çorbaları ; -1 yemek kaşığı kıyma ilaveli -Daha yoğun kıvamda hazırlanmalı Et ; -Tavuk -Balık -Kırmızı et

Karaciğer püre -İyi pişmiş olmalı -Haftada bir defa 1-2 köfte büyüklüğünde -Beyin ezmesi vermenin bir faydası yoktur.

8. Ayda Yumurta beyazı Pastörize peynir Kurubaklagil ezmeleri(dış zarları ayıklanmış olmalı)

9-12. Ayda Çocuk 9 aylıkken aile sofrasına oturtulmalı Kendi yemesine izin verilmeli.Bu aylarda ; Çocuk köfteyi ve diğer birçok yiyeceği ısırarak yiyebilir Dolmalar,kıymalı sebze yemekleri ve diğer ev yemekleri 12. Aydan sonra erişkin yemeklerinin tamamı

Ailelerin Beslenme Sırasında Dikkat Etmesi Gerekli Hususlar Öğün saatleri belirli olmalı, gün boyu sürekli yiyecek sunulmamalı Televizyon olmayan, dikkatinin dağılmayacağı sessiz ve rahat bir ortamda beslenmeli

Susuz olmadığı garanti edilmeli ancak yemek sırasında su verilmemeli. Yemeği ayrı bir tabakta verilmeli Çocuk için uygun,renkli tabak,kaşık,bardak kullanılmalı Kendi yemesine izin verilmeli,izlenmeli,yardım edilmeli,cesaretlendirilmeli

Acele edilmemeli Yemeği bırakınca beklenmeli sonra tekrar biraz önerilmeli Uykulu iken beslenmemeli Yemek için 20-30 dak.ayrılmalı,yemiyorsa zorlanmamalı Yemek zamanları eğitim zamanı olarak kullanılmalı (renkler, isimler, büyük-küçük, tatlı-ekşi gibi)

Beslenme Bozukluğunun Sağlık Üzerine Etkisi Ek gıdaların yetersiz ve dengesizliği Protein – enerji malnütrisyonu Çevre koşullarının iyi olmaması ve kontamine gıdalar GE , Solunum sist. Enf. Erken ek gıda başlanması ve aşırı beslenme Obezite, erişkin yaşta kalp damar hastalığı riski

Uzun süre inek sütü ile beslenme ve Fe’den zengin ek gıdalara başlanmaması Fe yetersizliği anemisi Yetersiz D vit.deposuyla doğan bebeğin güneş ışınlarından faydalanamaması Rikets

Büyüme ve Beslenme Durumun İzlenmesi Bebekler : 1 yaş sonuna kadar Ayda 1 1 yaş sonrasında 2 Ayda 1 Muayeneye gelmelidir.

Bebek her gelişinde tartılmalı ve boyu ölçülmeli Boy ve kilo büyüme izlem grafiklerine işlenmeli Artarda yapılan iki ölçümde kilo alamayan çocuk da büyüme duraklamış demektir. Bu durum sağlık çalışanları tarafından bir uyarı kabul edilip değerlendirilmelidir.

0-6 ay 800 gr Bebek 6-12 ay 500 gr Bebekler doğum ağırlıklarının : 6 aylıkken ortalama 2 katına 12 aylıkken “ 3 katına 24 aylıkken “ 4 katına ulaşırlar

ÖRNEK MENÜ (9 AYLIK 9 KG. ÇOCUK İÇİN) SABAH : 100 ml. Taze m.suyu veya 100 ml mama 1 adet yumurta 1 dilim past. peynir 1 yemek kaşığı pekmez 1/2 dilim ekmek ARA : 100 ml. Mama ÖĞLE : Sebzeli köfte ( 2/3 kepçe) ARA : 1 çay bardağı yoğurt 1 porsiyon meyve püre AKŞAM : 1 küçük kase tavuklu sebze çorba ARA : 150 ml. Mama GECE : 150 ml. Mama

Bu menü 9 aylık, 9kg olan bir çocuğun 1 günlük besin gereksinimleri karşılamaktadır ENERJİ : 900 kal (100kal/kg/gün) PROTEİN : 29.6 gr. (3.2gr/kg/gün) DEMİR : 12.8 mg (1.4 mg/kg/gün)