KITLIK KANUNU VE EKONOMİ İktisada Giriş KITLIK KANUNU VE EKONOMİ

İhtiyaç İhtiyaç (gereksinme), tatmin edildikçe insanlara mutluluk veren, karşılanmadığı zaman acı ve üzüntü veren hatta bazen yaşamlarının devamını tehlikeye sokan duygulardır. İnsanlar yaşamlarını sürdürebilmek için çok çeşitli ve oldukça fazla olan gereksinmelerini karşılamak zorundadır. Gereksinmeler sonsuz denebilecek kadar çoktur. Kaynaklar, mal ve hizmetler ise kısıtlı ve sınırlıdır. Bu dengesizliğe “kıtlık kanunu” (nedret kanunu) denir.

Serbest ve Kıt Mallar Kıt mal: Bedel ödenerek sahip olunan mallara denir. Ekonomik mal – fiyatı olan Serbest mal: İhtiyaç duyulan miktardan daha fazla olan mallardır. Denizde su, çölde kum, güneş ışığı, hava vb. Kıt değillerdir ve mübadeleye konu olmazlar, fiyatı da yoktur.

Ekonomi Eğer tüm mallar serbest mal olsaydı ekonomi bilimine ihtiyaç olmazdı. Ekonomi biliminin ortaya çıkış nedeni kaynakların kıt olmasıdır. Ekonomi: Sınırlı kaynaklarla sınırsız gereksinimleri karşılama sorunu ile karşı karşıya olan bir bireyin yada toplumun tatmin düzeyini en yükseğe çıkarma yollarını araştıran bir bilimdir.

Alternatif Maliyet Mevcut kaynaklarla tüm ihtiyaçlar karşılanamayacağı için seçim sorunu dolayısıyla alternatif maliyet kavramı ortaya çıkar. Alternatif Maliyet (Fırsat Maliyeti): Kaynakların kullanılması veya ihtiyaçların giderilmesi aşamasında verilen her karar sonucunda seçiminden vazgeçilen alternatiflerin sağladığı fayda yada getirilerden vazgeçmenin maliyetidir.

Alternatif Maliyet Tüketim Kararlarında Alternatif Maliyet Tüketicilerin belirli bir bütçeyle satın alabileceği mal ve hizmetlerden satın almayı tercih ettiği mal ve hizmetin alternatif maliyeti satın almaktan vazgeçtiği mal ve hizmetlerdir. Bir mala ödenen para o ürünün parasal maliyetidir. Ve bu parasal maliyet ile alınabilecek diğer mallar ise o ürünün alternatif maliyetidir.

Alternatif Maliyet Üretim Kararlarında Alternatif Maliyet Bir malın üretimine ayrılan üretim faktörleriyle üretilebilecek diğer mallardır. Üretim olanakları eğrisi, transformasyon eğrisi, üretim sınırı eğrisinin varsayımları; Veri teknoloji Üretim faktörleri miktarı sabittir Atıl üretim faktörü yoktur Üretim faktörleri farklı bileşimlerde kullanılabilmektedir

Üretim İmkanları Eğrisi B C D E Tank Otomobil F

Üretim İmkanları Eğrisi Dikey kenardaki otomobil miktarı, yatay kenarda ifade edilen tank miktarının alternatif maliyetini vermektedir. Yatay kenarları aynı olan dikdörtgenlerin dikey kenarlarının giderek yükselmesinin (orijine iç bükey olmasının) nedeni artan alternatif maliyet yada fırsat maliyetidir.

Alternatif Maliyet Devlet Harcamalarında Alternatif Maliyet Bütçenin nereye harcanacağı kararının verilmesinde alternatifler arasında ortaya çıkan maliyet. Toplumu ilgilendirdiği için buna “Sosyal Alternatif Maliyet” denir.

İktisada Giriş ANA KAVRAMLAR

Gereksinim (İhtiyaç) Karşılandığında haz ve zevk veren, karşılanmadığında ise acı ve üzüntü uyandıran hatta yaşamın devamını tehlikeye sokabilen duygulardır.

Gereksinimlerin Özellikleri Gereksinmeler sonsuz denebilecek kadar çoktur. Gereksinmeler farklı şiddettedirler ve tatmin edildikçe şiddetleri azalır . (Bağımlılıklar hariç) Gereksinmeler yada gereksinmeleri karşılayan mallardan biri diğerinin yerine geçebilir. Ekonomistler için gereksinmelerin ahlaki yönü yoktur.

Gereksinme Çeşitleri Gereksinmelerin ekonomik olup olmamasını yansıtan Ekonomik gereksinmeler: Bir mal yada hizmet karşılığı olan Ekonomik olmayan gereksinmeler: Bir mal yada hizmet karşılığı olmayan (Sevgi, şefkat, beğenilme, takdir edilme vb.) Ekonomistler bu tür gereksinmelerle ilgilenmezler. Gereksinmeleri karşılayan malların ekonomik olup olmamasını yansıtan Serbest mal: Doğada ihtiyaçtan fazla olan, fiyatı olmayan mallar. Kıt mal: İhtiyaçtan daha az miktarda bulunan, fiyatı olan mallar. Giderilmesindeki zorunluluk derecesi yönünden farklılık gösteren Zorunlu gereksinimler: Ertelenemeyen, hayati açıdan zorunlu, temel, kalp ilacı, yemek yemek, nefes almak, su içmek vb. Zorunlu olmayan gereksinimler: Ertelenebilen, hayati açıdan önemli veya temel olmayan, ihtiyaçlar. Sinema, TV izleme, seyahat vb. Bazı gereksinmeler karşılandıkça zorunlu hale gelebilir (sigara, alkol)

Üretim Faktörleri (Kaynaklar) İnsanların ihtiyaçlarını karşılayan mal ve hizmetlerin hiç biri, tüketildiği şekilde doğada hazır değildir. Her birinin elde edilmesi için üretim faktörlerinin bir araya getirilerek kullanılması gerekir. Genellikle, İktisatçılara göre üretim faktörleri şu şekilde gruplanır; Emek (İşgücü) Doğal Kaynaklar (Toprak ) Sermaye (Kapital) Girişim (Müteşebbis) Teknoloji (Bilgi)

Emek (İşgücü) Üretim faktörlerinin en önemlisi ve en yaygınıdır. Kas gücü yada zihinsel emek olabilir. (Niteliksiz– Nitelikli) Beşeri Sermaye İşgünün bilgi, beceri ve deneyimidir. Emek (işgücü) miktarı 15-64 yaş arası nüfustur, aktif nüfus. Toplam emek miktarı kısa dönemde sınırlıdır, uzun dönemde ise nüfus artışına ve emeğin verimliliğini etkileyen faktörlere (eğitim) bağlıdır. Emeğin üretimden almış olduğu pay ücrettir.

Doğal Kaynaklar (Toprak-Doğa) Emeğin üzerine uygulandığı yerler, üretim sürecinde kullanılan ve doğada kendiliğinden var olan faktörlerdir. Fabrika ve işyerlerinin arsaları, tarla, orman, yer altı zenginlikleri, akarsu, göl, deniz, ırmak, güneş enerjisi vb. İnsanın üretim esnasında doğada hazır bulduğu yada doğanın üretim için kendine sunduğu tüm yararlı unsurlardır. Doğal kaynaklar ülkeler ve bölgeler arasında homojen dağılmamaktadır. Yenilenebilir (su, orman ve topraklar vb.) ve yenilenemez (petrol, doğalgaz, kömür vb.) doğal kaynaklar. Toprağın getirisi Ranttır.

Sermaye (Kapital) Fiziki Sermaye (Üretim faktörü olarak kullanılan sermaye) Üretimde emeğin verimliliğini artıran yol, baraj, fabrika, tesis , araç, gereç vb. daha önceden insanlar tarafından üretilmiş üretim araçlarıdır. Ülkeler arasında eşit dağılmamaktadır. Finansal sermaye (Parasal sermaye) Yatırımcı veya girişimcinin üretimde kullanmak için yapmış olduğu tasarruf yada aldığı borca denir. Fiziksel sermayenin arkasında daima finansal sermaye vardır. Sermayenin getirisi faizdir.

Girişim (Müteşebbis) İşgücü, doğa ve sermayenin üretken bir yapıya dönüşmesi karşımıza geniş anlamda bir girişim sorununu çıkarır. Girişim; emek, sermaye ve doğal kaynağı bir araya getirerek üretimde bulunulmasını sağlayan kişi ve kurumlardır. Gerçek, tüzel, kamu kuruluşu Girişimci riski üstlenir. Bazı ekonomistler girişimi emek faktörü içinde kabul ederler. Girişimin getirisi kârdır.

Mal, Hizmet ve Fayda Mal: İnsan ihtiyaçlarını gidermeye yönelik her şeye mal denir. Fayda: Malların ihtiyaçlarıi tatmin özelliğine fayda denir. Bir şeyin mal olabilmesi için bir gereksinmeyi karşılaması gerekmektedir. (Ör:Tahtakurusu yada bit bir mal değildir.) Fayda kavramı sübjektiftir. Yani kişiden kişiye değişir. Aynı kişi için farklı zamanlarda aynı mal farklı düzeylerde fayda sağlayabilir. Yada biri için faydalı olan bir şey başkası için faydalı olmayabilir. İnsana fayda sağlayan her mal ekonomik analizlere konu olmaz. Ekonomist sadece ekonomik mallarla ilgilenir.

Mal Çeşitleri Ekonomik Mal: Gereksinmelere oranla kıt olan ve bu nedenle de edinebilmek için bir bedel ödenen, yani fiyatı olan mallardır. Üretim ve mübadele sadece ekonomik mallar için geçerlidir. Kamu Malları: Aynı anda birden çok kişi tarafından tüketilebilen ve devlet tarafından karşılanan, üretilen ve maliyeti olan mallardır. Piyasası ve fiyatı olmadığı için analiz edilmez. Piyasa ve fiyatı olursa analize dahil edilir. (Güvenlik, sağlık, eğitim vb.) Serbest Mallar: Gereksinimlere göre daha bol olan mallardır. Hava, güneş ışığı, vb. Bunların tüketimi için başka malların tüketiminden vazgeçmek gerekmez.

Ekonomik Malların Sınıflandırılması Görünüşlerine göre Karşıladıkları gereksinimlere göre Dayanıklılıklarına göre Çoğaltılabilmelerine göre İkame edilip edilememelerine göre Sınıflanabilir.

Görünüşlerine Göre Maddi Mallar Elle tutulup gözle görülen, saklanıp el değiştirebilen mallardır. Maddi Olmayan Mallar Elle tutulamayan, saklanamayan mallardır. Manevi – Hizmet vb.

Karşıladıkları Gereksinimlere Göre Tüketim Malları Tüketicilerin gereksinmelerini doğrudan doğruya karşılayan mallardır. Dolaysız ya da nihai mallarda denir. Üretim Malları Başka malların üretiminde kullanılan mallardır. Dolaylı ya da ara mal mallarda denir. Üretim mallarının birikimi ülkenin fiziki sermayesini oluşturur ve ekonomik kalkınmanın ana faktörüdür.

Dayanıklılıklarına Göre Dayanıklı Mallar Birden fazla kullanılabilen mallardır. (kitap – buzdolabı) Dayanıksız Mallar Bir defa kullanılabilen mallardır. (meyve – ekmek)

Çoğaltılabilmelerine Göre Çoğaltılabilen Mallar Miktarı üretimle artırılabilen mallardır. Çoğaltılamayan Mallar Miktarı üretimle artırılamayan mallardır.

İkame Edilip Edilememelerine Göre İkame Mallar Aynı gereksinmelerin karşılanmasında birbirlerinin yerine geçebilen mallardır. Tamamlayıcı Mallar Bir gereksinmenin karşılanmasında birlikte kullanılan mallardır. Bağımsız Mallar Birbirleriyle tamamlayıcılık ya da ikame ilişkisi olmayan mallardır.

Üretim Üretim, insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için sınırsız olan ihtiyaçların karşılanmasına yönelik ekonomik malların miktarını veya faydasını artırmak amacıyla harcanan çabaların tümüne üretim denir. İhtiyaçlar sınırsız ve sürekli olduğundan, üretim faaliyetinin de sürekli olması gereken bir süreç olduğu kabul edilir.

Üretim Malların miktarını artırmadan, yalnız faydasının artırılmasıyla yapılan üretim şeklinin çeşitli yolları vardır. Bunlar, Şekil faydası yaratarak yapılan üretim Mekan faydası yaratarak yapılan üretim Zaman Faydası yaratarak yapılan üretim Mülkiyet Faydası yaratarak yapılan üretim

Üretim Şekil faydası yaratarak yapılan üretim Üretilmiş bazı malların şeklini veya kimyasal bileşimini değiştirerek, onu gereksinimleri daha iyi karşılar duruma getirmek şekil faydası yaratarak yapılan bir üretim şeklidir. Örneğin: Tahtadan masa sıra yapılması, sütten yoğurt, peynir yapılması. Mekan faydası yaratarak yapılan üretim Bir malın bol olduğu yöreden alınıp az olduğu yöreye taşınmasıyla insanlara ve topluma olan faydası artırılabilir. Örneğin,;Rize’de yetişen çayın başka bölgelere taşınması, Mersinde Yetişen portakal ve limonun Ordu’ya taşınması mekan faydası yaratarak yapılan bir üretim şeklidir.

Üretim Zaman Faydası yaratarak yapılan üretim Ürünlerin daha bol olduğu dönemlerde depolanarak veya saklanarak, bir süre sonra, o malın kıtlığının çekildiği dönemlerde ona gereksinme duyanlara sunulması, zaman faydası yaratarak yapılan bir üretim şeklidir. Örneğin, Elma ve limonun bol olduğu yaz aylarında depolanarak, kış mevsiminde piyasaya sürülmesi. Mülkiyet Faydası yaratarak yapılan üretim Bir ekonomik malın sahibini değiştirmek onu daha faydalı hale getirir. Yani insanların ve toplumun gereksinimleri daha iyi karşılanır. Örneğin; bir arsanın okul için bağışlanması veya konut yapılmak üzere bir kooperatife verilmesi gibi.

Hizmet İnsan ihtiyaçlarını ekonomik anlamda karşılama niteliği taşıyan, fakat nesne olarak çıkmayan eylemlere ise hizmetler adı verilir. Örneğin bir doktorun, avukatın, öğretmenin, garsonun gördüğü işler ihtiyaçlarımızı karşılayan ancak somut olmayan nesnelerdir.

Bölüşüm Üretime katılan üretim faktörlerinin veya üretim faktörleri sahiplerinin üretimden ne kadar pay alacakları anlamına gelir. Buna fonksiyonel yada işlevsel bölüşüm denir. Emek – İşgücü -> Ücret Sermaye -> Faiz Doğal Kaynaklar -> Rant Girişimci -> Kar Kişisel Bölüşüm: Bir ülkede belirli bir dönemde yaratılan hasılatın toplumdaki kişiler arasındaki dağılımıdır. (Gelir Dağılımı)