GRUPLARARASI İLİŞKİLER ÖNYARGILAR ve GRUPLARARASI İLİŞKİLER Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

sorular... sorular ... sorular... Bunca eşitlik söylemine ve yasalara rağmen toplumdaki gruplara eşit davranılıyor mu? Çoğunluk ile aynı fırsatlara sahip mi? Bir iş için sizden daha az nitelikli birinin sadece engelli olduğu için tercih edilmesi durumunda ne hissedersiniz? Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

sorular... sorular ... sorular... Heveslerinizin engellendiği veya sert ve baskıcı baskıcı bir aileden geliyorsanız engellenme ve öfkenizi zaman zaman diğer hedeflerden çok, azınlık sosyal gruplara yönlendirme eğilimi oluşturabileceğinizi düşünür müsünüz? Çoğu toplum önyargı ve ayrımcılığı kabul edilemez görür, ama önyargılar hâlâ niçin sürer? Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargının doğası ve boyutları Diğer insanları “insan saymama” Neden? Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargının doğası ve boyutları sosyal bir kavramdır. Çünkü, sosyal gruplara yöneliktir. Üyesi olduğumuz gruplar içinde gelişir. Gruplararası ilişkilerin tarihsel koşulları ile ilişkilidir. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Önyargı nedir? “Herhangi bir gruptan kişiye sadece o gruba ait olması nedeniyle gösterilen muhalif ya da düşmanca bir tutum" (Allport, 1954) “Bir gruba veya üyelerine yönelik haklılığı kanıtlanmamış bir tutum” Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Önyargı bir tutumdur. Bilişsel  Bir dizi inanç Duygusal  Güçlü olumsuz duygular Davranışsal  Olumsuz davranış veya davranış niyeti Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargı-davranış ilişkisi Önyargının davranışa dönüşmesi: ayrımcılık (discrimination) herhangi bir kişinin önyargılı olduğu kişi ya da gruplara yönelik olarak gösterdiği olumsuz davranıştır. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Ayrımcılık olmadan önyargı olabilir mi? Her önyargının davranış yönü var ama her zaman gösterilmez (?!). Önyargı olsa da davranış olmayabilir ama ... Ayrımcılık varsa önyargı var. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

En hafiften şiddetliye doğru ayrımcı davranışlar (Allport, 1954) 1. Karşı olmayı ifade etme 2. Uzak durma 3. Ayrımcılık 4. Fiziksel saldırı 5. Yok etme Genocide. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Önyargı-davranış Önyargının şiddeti davranışa nasıl dönüşeceğini belirler. Önyargı herhangi bir şekilde bir kez davranışa dönüştükten sonra, bireyin daha şiddetli başka ayrımcı davranışlar yapması kolaylaşır. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Bazı önyargı kategorileri Cinsiyet, etnik grup, yaş, cinsel tercih, fiziksel ve ruhsal hastalıklarla ilgili önyargılar vardır. Cinsiyetçilik (sexism) Yaşçılık (ageism) Irkçılık (racism) Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Cinsiyetçilik İnsanların cinsiyetine dayanan önyargı ve ayrımcılık Cinsiyetçi değilim ama kadınları kendileri için uygun sporlarda yarışırken izlemeyi tercih ederim. mmm.. mesela öğle yemeği yaparken! Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Yaşçılık İnsanların yaşlarına dayanan önyargı ve ayrımcılık http://filipspagnoli.files.wordpress.com/2009/07/ageism.jpg Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

IRKÇILIK “Kişinin diğer -bazı- ırkların kendi ırkından daha aşağı olduğuna dair sahip olduğu bir inanç" Irk – etnik grup Irkçılık – etnosentrizm Kurumsal ırkçılık Kültürel ırkçılık Sembolik ırkçılık Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Ayrımcılık biçimleri Yardım etmeye gönülsüzlük Diğer gruplara toplumdaki konumlarını geliştirmeleri için yardım etmeye pasif olarak gönülsüzlük göstermek ya da aktif olarak çabalarını azaltmak Göstermelik ödün verme (Tokenism) Bir azınlık grubunun üyelerine yönelik göreli olarak küçük veya önemsiz olumlu eylemlerde bulunmak Tersine ayrımcılık Göstermelik ödün vermenin uç bir biçimi. Bir azınlık grubunun lehine önyargılı olduğunu aleni bir şekilde göstermek. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargıların bazı etkileri Sosyal damga İnsanların ait oldukları grup hakkında olumsuz sosyal değerlendirmelerde bulunmaya aracılık eden grup özellikleri Görünür/örtülü (saklanması mümkün) damgalar Irk, cinsiyet ve şişmanlık, homoseksüellik, bazı hastalıklar, bazı ideolojiler, dini üyelikler. Kontrol edilebilir (?!) damgalar Tayin edilmiş olandan ziyade seçilmiş: şişmanlık, sigara tiryakiliği, homoseksüellik Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargıların bazı etkileri Benlik değeri, benlik saygısı, ve psikolojik iyi olma Kendisi hakkındaki duygular ve değerlendirmeler. Bazı insanlar damgalanmış bir gruba ait oldukları için düşük benlik saygısına sahip olabilirler. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargıların bazı etkileri Stereotip tehdidi Diğerlerinin bizi, grubumuz hakkındaki olumsuz stereotipe dayanarak yargılayacağı ve bize ona göre muamele edeceği ve bizim de davranışlarımızla bu stereotipleri istemeyerek de olsa doğrulayacağımız duygusu. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargıların bazı etkileri (4) İletişim eksikliği sosyal değerleri paylaşmayı önler ve baskın grupların hoşlanmadığı treyt ve tutumlara yol açar (3) Dezavantajlı azınlıkların düşük statüsü nedeniyle gruplar arasında azalan iletişim (2) Dezavantajlı azınlık gruplarının bu önyargılardan çıkan sınırlı sosyo- ekonomik "yaşam şansları" (1) Baskın grupların geleneksel önyargıları (5) Bu tutumlar ve treytler baskın grupların alıştıkları önyargıları rasyonalize etmeleri için temel sağlar Kısrdöngü: Başarısızlık ve dezavantaj Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargıların bazı etkileri Nedenleri açıklamada (atıflarda) belirsizlik Damgalanmış bireyler, diğerlerinin kendilerine karşı davranışlarının nedenlerine karşı aşırı hassasiyet gösterme eğilimindedirler. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Kendini gerçekleştiren kehanet Stereotipik bir inanç o inancı doğrulayan ve maddi gerçeklik yaratabilir. Rosenthal and Jacobson’un (1968) çalışması: Pygmalion in the classroom. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Önyargıların bazı etkileri Şiddet ve soykırım Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

İnsanlar niçin önyargılıdır? Maruz kalma etkisi (Zajonc, 1968) Bir grupla doğrudan deneyim önyargılı olmaya yolaçabilir. Önyargılar ana-babalardan, kitle iletişim araçlarından öğrenilebilir. Önyargının kuramsal açıklamaları Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

İnsanlar niçin önyargılıdır? ÖNYARGILARI AÇIKLAMAYA ÇALIŞAN KURAMLAR Engellenme-Saldırganlık (günah keçisi) Kuramı (Dollard ve diğ., 1939) Otoriteryen Kişilik Kuramı (Adorno ve diğ., 1950) Dogmatik kişilik kuramı (Rokeach, 1960) Sağcı otoriteryenizm (Altemeyer, 1988, 1994, 1998) Sosyal baskınlık kuramı (Pratto, 1999; Pratto et al., 1994; Sidanius & Pratto, 1999) Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Engellenme-Saldırganlık (günah keçisi) Kuramı (Dollard ve diğ., 1939) “Her engellenme saldırganlığa yolaçar, her saldırganlık engellenmeden kaynaklanır.” Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Engellenme Kaynakları (Allport, 1954) Kişisel Örn. fakirlik, sağlık sorunları Aile içindeki yaşantılar Örn. çocukluktaki kötü yetiştirme yöntemleri Günlük yaşamda bulunulan farklı ortamlar Örn. okul, işyeri Daha geniş çerçevede ülkedeki ortam Örn. rekabetçi kültür, ülkelerarası savaşlar Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

“Günah Keçisi” Anlayışı Yaşamı boyunca çeşitli engellenmeler yaşamış kişi, azınlık gruplarına karşı şiddet gösterebilir. Özellikle ekonomik açıdan sıkıntılar yaşanan toplumlarda, toplum içindeki belli gruplar sıkıntının sorumlusu olarak görülür. Yani, birey/grup, farklı bir bireyin/grubun ya da birtakım koşulların neden olduğu öfke ve saldırganlık için hedef haline gelir  günah keçisi (yer değiştirmiş saldırganlığın hedefi) Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Otoriteryen Kişilik kuramı (Adorno, Frenkel-Brunswik, Levinson ve Sanford, 1950 ) Sadece önyargılı kişiliği olan insanlar önyargılıdır. Otoriteryen kişilik özellikleri Otorite figürlerine saygı ve hürmet Hiyeraraşik sıra ve statü takıntısı Öfke ve kinini daha zayıf olanlara yöneltme eğilimi Belirsizliğe ve bulanıklığa tahammülsüzlük Katı bir şekilde tanımlanmış bir dünya ihtiyacı Yakın/mahrem ilişkilerde problemler Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Bu kişilik özelliklerinin çocukluk yaşantılarıyla ilişkili olduğu varsayılır. Ana-babası, duygusal bağlılık ve itaati sağlamak üzere oldukça sert ve disiplinli bir çocuk yetiştirme tarzı benimseyen çocuklar ana-babalarından karşı hem sevgi hem de nefret ettikleri bir belirsizlik geliştirirler. Bu belirsizlik ve onun yarattığı duygular bastırılır ve daha zayıf olan diğerlerine doğru yer değiştirir. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Bu teorinin temelinde psikoanalitik ve Marksist bakış açısı vardır. Yahudi Karşıtlığı, Genel Etnosantrizm, Faşizm ölçekleri geliştirilmiştir. Araştırmaların yöntemi ve ölçeklerdeki psikometrik sorunlar nedeniyle çok eleştirilmiştir. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Dogmatizm ve kapalı zihin (Rokeach, 1960) İki kuramın odak noktası farklıdır: Otoriteryen Kişilik Kuramı  ideolojinin (inançların) içeriğine Dogmatik Kişilik Kuramı  İnançları benimseyen insanların bilişsel tarzına odaklanır. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Dogmatizm katı ve tahammülsüz (esnek olmayan), insanları önyargılı olmaya yatkın kılan bir bilişsel tarzdır Bir dogmatik (closed-minded) farklı inanç sistemlerinin birbirinden soyutlar, yeni enformasyon ışığında bu inançları değiştirmeye dirençlidir, inançların doğruluğunu kanıtlamak için otoriteye başvurur. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Sağcı otoriteryenizm (Altemeyer, 1988, 1994, 1998) Otoriteryenizmin üç bileşeni: 1. Görenekçilik Mevcut otoritelerin onayladığı sosyal adetlere bağlı kalmak. 2. Otoriteryen saldırganlık Sosyal sapanlara karşı saldırganlığı destekleme. 3. Otoriteryen boyun eğme Toplumun mevcut otoritelerine boyun eğme. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208

Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208 Sosyal Baskınlık Kuramı (Pratto, 1999; Pratto et al., 1994; Sidanius & Pratto, 1999) Önyargı, bireyin içgrup lehine bir hiyerarşiyi ve içgrubun baskınlığını meşrulaştıran ve eşitlikçi ideolojileri reddeden bir ideolojiyi kabulü ile ilişkilidir. Sistem Meşrulaştırma Kuramı (Jost & Hunyadi, 2002)  Bazı insanlar statükoyu haklı çıkaran ve koruyan bir ideolojiye sahiptir. Prof.Dr.Hacer HARLAK - RPD208