ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI Yrd. Doç. Dr. İbrahim KEPCEOĞLU

ÖĞRETİMDE İLETİŞİM, ETKİLEŞİM, YÖNTEM, TEKNİK, TEKNOLOJİ VE MATERYALLER  Günümüzün gereksinimlerini karşılamak ve yarının dünyasına daha iyi hazırlayabilmek için öğrencilerimizi; nasıl öğrenecekleri, nasıl düşünecekleri ve bunlar için gerekli teknolojiyi nasıl kullanacakları konusunda bilinçli yetiştirmek gerekmektedir.  Öğretimin gerçekleştirilmesi sırasında kullanılan teknolojiler ve materyaller öğrenmenin tam olarak gerçekleştirilmesinde yardımcı araç olurken, her geçen gün teknolojide meydana gelen yeni gelişmeleri izleyebilmek ve bunları günlük yaşamın gereği içerisinde doğru şekilde kullanabilmek kazanılması gereken bir beceridir. Bu beceriye öncelikle eğitimciler sahip olmalı; ardından öğrencilere kazandırabilmelidirler.

ÖĞRETİMDE İLETİŞİM, ETKİLEŞİM, YÖNTEM, TEKNİK, TEKNOLOJİ VE MATERYALLER  Sınıf ortamında etkili öğrenmenin gerçekleşmesi; öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğrenci, öğrenci-içerik ve öğrenci-ortam etkileşimlerinden en az birinin yüksek bir düzeyde olabilmesiyle sağlanabilmektedir.  Bu etkileşim türlerinin yüksek düzeyde olmasını sağlamak için öğretim teknolojilerinden ve öğretim materyallerinden yararlanılabilir.  Daha iyi öğrenme, farklı algılama şekillerine sahip öğrencilerin bireysel öğrenme gereksinimleri doğrultusunda hazırlanmış teknolojiler ve materyallerle sağlanabilir.

EĞITIM  Genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir.  Geniş anlamda bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir.  Kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür.

EĞITIM  Eğitimin belli bir plan ya da program uygulanarak oluşan anlamının öne çıktığı tanımlardan başlıcaları da şunlardır:  Önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizgesidir.  Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma sürecidir.

ÖĞRETIM  Genel anlamda öğretim, öğrenmeyi oluşturmak üzere bilgi ve çevrenin düzenlenmesidir.  Çevre yalnızca öğretimin olduğu yeri değil, aynı zamanda bilgileri aktarmada ve öğrencinin çalışmasına yön vermede gerekli yöntemleri, teknikleri ve araç-gereçleri de içerir.

ÖĞRETIM  Sınıf ortamında bilgi ve çevrenin düzenlenmesinden öğretmenler sorumludur.  Öğretmenlerin programın hedefi doğrultusunda seçtiği öğretim stratejisi, bilgilerin kullanılma yolunu ortaya koyar. Öğretim stratejisi öğretmen kontrollü ya da öğrenci kontrollü olabilir.

ÖĞRENME  İnsanların kişiliklerindeki son değişimler, olgunlaşma, öğrenme ya da her ikisinin birleşimi süreçleri ile ortaya çıkar.  Genel anlamda öğrenme, bireyde kalıtımdan bağımsız olarak değişiklik oluşmasıdır. Bu değişiklik, bakış açısında, davranışta, algılamada, güdülenmede ya da bunların birleşiminde ortaya çıkabilir

ÖĞRENME  Öğrenme, her zaman, belli bir durum karşısında kazanılan deneyim sonucu davranışlarda sistematik bir değişiklik olmasını gerektirir.  Öğrenme, yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir.

ÖĞRENME  Öğrenme, belli bir yaş döneminde yapılıp bitirilen, belli bir sürede sonuçlanan bir olay değildir. Öğrenme süreklidir.  Öğrenme her zaman, doğru olanı öğrenmek değildir. İnsanlar yanlışları ve kötü davranışları da öğrenirler.

ILETIŞIM  Yeni öğrenme genellikle yeni bilgi alımına dayandığından iletişim olmazsa etkili öğretim gerçekleşememektedir.  Öğretim teknolojisi ve materyalleri ile iletişim kavramını birlikte incelemek de önemlidir

ILETIŞIM  Genel anlamda, iletiyi gönderen ve alan arasında oluşturulan bir alışveriş ilişkisi içinde paylaşılan, ortaklaşa yararlanım ile oluşan bir sürece iletişim denilir.  Bu süreç, kaynak tarafından iletinin oluşturulup, alıcıya gönderilmesi ile başlar ve alıcının bu iletiyi alıp değerlendirmesi ve uygun tepkide bulunması ile son bulur.

ILETIŞIM  İletişimin gerçekleşmesi için bir dizi davranışın gerçekleşmesi gerekir.  İletişim sürecinin incelenmesinde dikkate alınması gereken beş temel öge vardır.  Bunlar; kaynak, mesaj (ileti), kanal, alıcı ve dönüttür..

ILETIŞIM

 Dönüt, öğretimsel iletişim sürecinin önemli bir özelliğidir. Dönüt, alıcının gönderilen iletiye verdiği yanıttır.  Dönüt iletişim sürecinde kontrol sağlar. Çünkü kaynak, iletişim sürecinin ne ölçüde başarılı olduğu konusunda bilgi alır.

ILETIŞIM  Dönüt, ölçüm ya da soru sorma gibi formal ya da informal olabilir. Genellikle dönüt testlerle bağlantılı olarak düşünülür.  Ancak pek çok başka teknikte öğretmene öğrencinin öğretimi nasıl aldığını gösterir. Yüz ifadesi, beden dili ve tartışma yanıtları gibi durumlar, öğrenci toplantıları, ev ödevleri, günlük sınavlara verilen yanıtların tümü dönüttür.

ILETIŞIM

 Öğretmenler üç tür iletişim yönteminden yararlanmaktadırlar.  Bu iletişim türleri, sözlü, sözsüz ve diğer teknolojik araç ve gereçler yardımı ile yapılan iletişimdir.  Bunların öğretmen tarafından etkili kullanımı iletişimin başarısını artırır

SOZLU ILETIŞIM  Sözlü iletişimde, temel öğe konuşulan dildir. Alıcıya ulaştırılmak istenilen bilgi, duygu ve düşünceler için, sözcük ve diğer sözlü semboller kullanılır.  Bu iletişim biçiminde kullanılan sözcüklere, rakam ve her türlü sözlü ve yazılı işarete sembol adı verilir.  Alıcı da bunları ya doğrudan ya da belirli kanallar aracılığı ile alır, kendine göre anlamlandırır.  Sözlü iletişimin sağlıklı olabilmesi için, iletişimde kullanılan sembol ve işaretler önemlidir. Anlamlarının alıcı tarafından bilinmesi iletişimi kolaylaştırır.

SOZSUZ ILETIŞIM  Bu tür iletişim, jestler, mimikler, ya da ses nitelikleri gibi sunumsal kodlar aracılığı ile gerçekleştirilir.  Sözsüz iletişim; alıcıya konuşmacının durumu hakkında bilgi verir ve iletişimi yönetir.  İnsan vücudu sunumsal kodların başlıca taşıyıcısıdır.  Bunlar; yönelme, yakınlık, bedensel temas, görünüş, baş hareketleri, yüz ifadeleri, jestler, duruş, göz teması, konuşmanın sözsüz görünümleri olabilmektedirler.

TEKNOLOJI ILE ILETIŞIM  Bu tür iletişimde ileti; alıcının duyu organlarına etki yapan optik, mekanik, termik ya da kimyasal uyarıcılardır. Kanal ise, sembol ya da şifre çeşitlerini alıcıya ileten müzik, plak, teyp, hareketsiz, hareketli, yansıtılan yansıtılmayan fotoğraflar ve resimler iletici araç ve yöntemlerdir.  Kaynaktan gelen iletinin bir araç ya da yöntem yardımı ile, alıcının duyu organlarından en az birisine iletilmesi gerekmektedir

TEKNOLOJI ILE ILETIŞIM  Gönderilen ileti alıcının ne kadar çok duyu organına hitap ediyorsa, ileti o kadar kolay algılanır. İletişimde teknolojiden yararlanarak durumlar ve konuları açıklamak daha kolay olmaktadır. Öğretim teknolojisi, öğrenme nesnelerini, bir başka deyişle öğrenme öğretme sürecinde yer alacak her türlü materyal ve aracı anlatmaktadır. Öğrencilerle, televizyon, hareketli resimler, kasetler, diskler, kitaplar, yazı tahtası gibi donanımlar kullanılarak iletişim kurulabilmektedir.

ETKİLEŞİM  Eğitimciler, iyi bir eğitimin kritik bileşeni olarak etkileşimi kabul ederler.  Birbirini karşılıklı etkileme sürecine etkileşim denir.  Bu süreç, eğitimde bireyin, çevresiyle ve diğer bireyle sürekli etkileşim içinde olduğunu ortaya koyar.

ETKİLEŞİM  Eğitimciler, iyi bir eğitimin kritik bileşeni olarak etkileşimi kabul ederler.  Birbirini karşılıklı etkileme sürecine etkileşim denir.  Bu süreç, eğitimde bireyin, çevresiyle ve diğer bireyle sürekli etkileşim içinde olduğunu ortaya koyar.

ETKİLEŞİM  Etkileşim, her yönüyle öğretmen ve öğrenci ilişkilerini, grup iletişimini, dersin yönetimini, öğretim strateji, yöntem ve teknikleri ile araçların kullanılmasını, öğretmen ve öğrencilerin çok boyutlu özelliklerini ve davranışlarını içermektedir.

ETKİLEŞİM  Dikkati uyarma.  Dikkati kazanma.  Dikkati sürdürme.  Öğrenme hedefleri hakkında öğrencileri bilgilendirme.  Bilgiyi temsil etme.  Soru sorma ve soruları yanıtlama.  Performans hakkında dönüt sağlama.

ETKİLEŞİM

YÖNTEM VE TEKNIK  Yöntemler, öğrencilerin hedeflere ulaşmasına ya da içeriği içselleştirmesine yardımcı olması için seçilen öğretim işlemleridir.  Teknikler ise yöntemleri uygulamaya koyma biçimleridir.

YÖNTEM VE TEKNIK  Anlatım  Tartışma  Alıştırma ve uygulama,  Birebir öğretim

YÖNTEM VE TEKNIK  Keşif  Problem çözme  Grupla ortaklaşa öğrenme  Gösteri  Oyun  Benzetim

TEKNOLOJI  Gözlenen anlamıyla teknoloji, temel olarak organize bir sıralı sınıflamayla (hiyerarşiyle) insan ya da insan grupları tarafından işletilen büyük makineler, olaylar ve insanlar üzerindeki rasyonel kontrol sistemleridir.  Teknoloji, bilimin belirlediği kuralların uygulanmasıyla fiziksel doğa üzerinde insanın uzmanlaşmasını sağlamak için tasarlanmış rasyonel bir disiplindir

EĞİTİM TEKNOLOJISI  Eğitim teknolojisi; problemlerin analizi ve bu problemlere ilişkin çözümlerin bulguları, uygulamaları, değerlendirmeleri ve yönetimi için gerekli insanları, yordamları, fikirleri, ekipmanları ve organizasyonu içeren insan öğrenmesinin tüm yönlerini kapsayan karmaşık, bütünleşik bir süreçtir.

ÖĞRETİM TEKNOLOJISI  Çoğu kez eğitim ve öğretim teknolojileri iç içe geçmiş şekilde bir diğerinin yerine kullanılmaktadır. Eğitim teknolojisi neden ile ilgilenirken öğretim teknolojisi nasıl ile ilgilenmektedir.  Öğretim teknolojisi, öğretim sorunlarının çözümü için davranış ve fizik bilimlerinin içeriğinden ve diğer bilgilerden uyarlanan sistemli ve sistematik strateji ve tekniklerin uygulanması olarak tanımlanabilir

MATERYAL GELİŞTİRME  Öğretim teknolojisi ve materyal geliştirme birbirine bağlı kavramlardır.  Doğru, güncel ve etkin materyal geliştirme için öğretim teknolojisinden yararlanılır.

MATERYAL GELİŞTİRME  Öğretim materyalleri, öğrenme süreci içerisinde öğretmen tarafından değişik ortamlarda öğrencilere sunulan araçlardır.  Öğretim materyalleri önceden geliştirilmiş öğretim programının gereksinimleri doğrultusunda hazırlanmalıdır.

MATERYAL GELİŞTİRME

TEMEL İŞLEVLER  Öğrenme-öğretme işinin gerçekleştiği alana eğitim ortamı denilmektedir.  Her basamaktaki okullar, okullarda uygulanan programlar ve programlarda yer alan dersler için farklı eğitim ortamı oluşturulması gerekmektedir

TEMEL İŞLEVLER  Derslik yapısı, öğretmen niteliği ve kullanılması gereken öğretim teknoloji ve materyalleri bakımından farklı eğitsel çevrenin oluşturulması gerekir.  Bir öğretme etkinliği ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme daha iyi daha kalıcı ve daha izli olmakta, unutma da daha geç olmaktadır.

TEMEL İŞLEVLER  Teknoloji ve materyal kullanarak sunulan öğretim ile, öğrencilerin gereksinimlerini belirlemek ve buna göre öğretimi ayarlamak için daha az zaman harcanılmaktadır.  Öğretmenlerin teknoloji ve materyal kullanımıyla ilgili tutum ve yetenekleri öğrencilerin öğrenmesinde etkili olmaktadır.

TEMEL İŞLEVLER  Teknoloji ve materyal kullanarak sunulan öğretim ile, öğrencilerin gereksinimlerini belirlemek ve buna göre öğretimi ayarlamak için daha az zaman harcanılmaktadır.  Öğretmenlerin teknoloji ve materyal kullanımıyla ilgili tutum ve yetenekleri öğrencilerin öğrenmesinde etkili olmaktadır.

TEMEL İŞLEVLER  Daha geniş kitlelere eğitim hizmeti götürmektir.  Var olan eğitim kurumlarındaki öğrenme-öğretme süreçlerini verimli hale getirmektir.  Öğrenme öğretme etkinliklerini bireyselleştirmektir.

TEMEL İŞLEVLER  Öğretme ve öğrenme araç ve gereçleridir.  Bilgileri iletir.  Gerçekliğin sunumunu sağlar.  İletişim araçlarıdır.  Nesnelleştirilmiş eğitim sistemleridir.  Sembolleştirme araçlarıdır

DERS KİTAPLARI  Okulların kurulmasıyla birlikte yazılı gereçler ve bunlar içinde özellikle de ders kitapları, gerek öğretmenler gerekse öğrenciler için temel bilgi kaynaklarından biri haline gelmiştir.  Eğitim uygulamalarının başlamasıyla birlikte bu uygulamalarda öğretmenin görevini de üstlenmiş ve temel bilgi kaynağı olmuştur.

DERS KİTAPLARI  Eğitim alan yazını incelendiğinde, programın amaç, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme öğelerine ilişkin pek çok araştırma inceleme, değerlendirme ve yayın yapıldığı halde, içerik öğesi üzerinde yeterince durulmadığı söylenebilir.

DERS KİTAPLARI  İçerik konusuna yeterince önem verilmemesi, programın diğer öğelerini de etkilemektedir.  İçerik, olguların ve olayların, ezberlenmek üzere, ansiklopedik anlamda bir araya getirilmesi değil, tersine yaşama etkinliklerinin etkin bir çabayla öğrenci için sınıflandırılmasıdır.

DERS KİTAPLARI  Ders kitapları eğitimde uygulanan programların amaçlarının gerçekleşmesinde önemli bir yere sahiptir.  Böylece, gerek ders geçme ve kredi düzeni uygulamasında, gerekse sınıf geçme düzeni uygulamasında bazı derslerde, ders kitapları bir anlamda program rolü oynamıştır.

DERS KİTAPLARI  Türkiye’de de ders kitapları, eğitim için temel kaynak olarak görülmektedir.  Son derece yüksek olan nüfus artışına ve okula devam etmek zorunda olan çocuk sayısının artışına karşın, geçmişte yalnızca ders kitaplarının niceliğini artırma yönünde değil aynı zamanda da niteliğini artırıcı çeşitli önlemlerin alındığı görülmektedir.

DERS KİTAPLARI  Ders kitaplarının özel sektör tarafından da hazırlanması; Milli Eğitim Bakanlığının hazırladığı ders kitaplarında baskı oranını düşürmüş olmakla birlikte, bakanlığa yepyeni bir görev de yüklemiştir.  O da, Bakanlığın yüz yüze eğitim için hem içerik hem de fiziki görünüm açısından daha nitelikli ders kitabı yapma sorumluluğudur

DERS KİTAPLARININ YARARLARI