Sözcükte anlam GURBET DUYMU Ş İ SMET İ NÖNÜ İ LKÖ Ğ RET İ M OKULU

1. GERÇEK ANLAM (Temel, İ LK, SÖZLÜK) Bir sözcüğün ilk söylendiğinde aklımıza gelen anlamına gerçek anlam denir. Örnek: Biberin tadı acıydı. Sude bana ş eker ikram etti.

2. Mecaz anlam Sözcüğün gerçek anlamından sıyrılarak tamamen yeni bir anlam kazanmasıdır. Örnek: Yalnızca gurbet bana acı geldi. Hakan çok şeker bir çocuk.

UYARI: Bazı sözcükler zihnimizde birden fazla gerçek anlam uyandırabilirler. Bunlar o sözcüğün mecaz anlamlısı değil, sesteşidir. Örnek: yüz= sayı, surat, yüz (- mek) kanun= yasa, müzik aleti

3. YAN ANLAM İnsana veya diğer varlıklara ait özellikler başka varlıklara verilirse buna yan anlam denir. Örnek: Masanın ayağı. Dolabın gözü. Dağın başı. Marulun göbeği.

4. Somut anlam Beş duyumuzun tamamı ya da sadece biriyle algılayabildiğimiz varlık veya kavramları karşılayan kelimeler somut anlamlıdır. Örnek: Ses, rüzgar, elektrik, hava, ateş, masa, toprak.

5. Soyut anlam Beş duyumuzla algılayamadığımız fakat var olduğunu akıl ve düşünce yoluyla bildiğimiz kavramları karşılayan kelimeler soyut anlamlıdır. Örnek: Dost, sevgi, aşk, ayrılık, hayal, korku, rüya.

UYARI: Somut anlamlı bazı kelimeler mecaz anlam yoluyla soyut, soyut anlamlılar da somut anlam kazanabilirler. Örnek: Yere düşünce kafasını çarptı. Sen de hiç kafa yok ki… Adam ölmemiş yürek atışlarını duyuyorum. Ona karşı çıkmak yürek ister.

6. dolaylama Bir kelimeyle açıklanabilecek varlık ya da kavramı birden fazla kelimeyle anlatmaktadır. everestDünya’nı n damı balıkDerya kuzusu aslanOrmanla r kralı pamukBeyaz altın MevlanaGönüller Sultanı

KıbrısYavru vatan AtatürkUlu önder kömürKara elmas SimitFakir kebabı rakıAslan sütü televizyo n Abdal kutusu İtalyaÇizme ülke topMeşin yuvarlak kaleciFile bekçisi trenHasret kavuştur an

babaEvin direği AfrikaKara kutu AmerikaYeni dünya İzmirEge’ nin incisi İstanbulYedi tepeli şehir Metin OktayTavşan kral

7. TERİM ANLAM Bir bilim, meslek ya da sanat dalına ait özel bir kavramı bildiren kelimeler terim anlamlıdır. Örnek: Futbol= alan adı terim değil Örnek: Gol Taç Aut Alana ait kavramlar Penaltı Korner Frikik

Örnek: Matematik =) Açı, üçgen, pi sayısı… Müzik =) Nokta, porte, sol anahtarı, bemol… Tiyatro =) Perde, dekor, kostüm, aktör… Dil Bilgisi =) Ağız, sıfat, cümle… Coğrafya =) Ova, ekvator, meridyen…

UYARI: Bilim ve sanat kelimeleri terim olmadığı gibi bunların dalları olan ve alan adlarını ifade eden müzik, resim, tiyatro, matematik… gibi kelimeler de terim değildir.

Son romanında Kütahya ağzını kullanmış. Üçgenin iç açılarını hesapladık. Olaya farklı açılardan bakabilmelisin.

8. E Ş ANLAMLI (ANLAMDA Ş ) KEL İ MELER Yazılış ve okunuşları farklı, anlamları aynı olan kelimelerdir. Örnek: Pehlivan=) güreşçi Okul=) mektep Şehir=) kent Yöntem=) metot Mazi=) geçmiş

UYARI: Yakın anlamlı kelimeler eş anlamlı demek değildir. Örnek: Eş  dost Yalan  yanlış Doğru  dürüst

9. ZIT (KAR Ş IT) ANLAMLI KEL İ MELER Anlamlarının birbirinin tersi olan kelimelerdir. Örnek: Güzel =)çirkin İyi =)kötü Verimli =) Kıraç Acemi =)usta İnmek =) çıkmak

UYARI: Bir sözcüğün olumsuzu o sözcüğün zıt anlamlısı değildir. Olumsu z Zıt Akıllı akılsızdeli Sulususuzkuru Tatlıtatsızacı AlmakAlmama k vermek

10. SESTE Ş SÖZCÜKLER Yazılış ve okunuşu aynı anlamları farklı olan kelimelerdir. Örnek: Daire = Apartman, kat. Diz = Vücudun bölümü, diz

UYARI: İnceltme işaretiyle birbirinden ayrılan sözcükler sesteş değildir. Hala: Babanın kız kardeşi. Hala: Henüz, şimdilik. Adet: Sayı, tane. Adet: Gelenek, görenek.

11. YANSIMALAR Tabiattaki canlılar veya cansız varlıklardan çıkan seslerin taklit edilmesiyle oluşan kelimelerdir. meçatMışıl mışıl havpatŞırıl şırıl miya v kütFokur fokur

UYARI: Yansımalarda ses çıkartmak değildir. Eğer ses yoksa o sözcükler yansıma değildir. Örnek: Tavuk gıdakladı. yansıma Horoz öttü. yansıma değil

12. Genel (kapsamlI) ANLAM Bazı kelimeler varlık veya kavramları topluca adlandırırlar. Bunlar genel anlamlı kelimelerdir. Bazı kelimeler bir tek varlık veya kavramları anlatırlar. Bunlar özel anlamlı kelimelerdir.

Örnek: ÖZELDEN GENELE DOĞRU Kızılçam – çam ağacı – ağaç – bitki – canlı. GENELDEN ÖZELE DOĞRU Petrol ürünlerinden benzine zam geldi. Çocukluk günleri ömrümün en güzel günleridir. Çanakkale Savaş’ı Türk tarihinde önemli bir yer tutar.

13. N İ TEL İ K VE N İ CELL İ K ANLAM Bazı kelimeler varlıkların özelliğini, niteliğini anlatır. Bunlar nitelik anlamlı kelimelerdir. Bazı kelimeler varlıkların sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen durumunu anlatır. Bunlar nicelik anlamlı kelimelerdir.

Örnek:Berk uzun boylu, esmer, nitelik nitelik yakışıklı bir erkektir. nitelik Sınava dokuz ay var. nicelik

14. İ K İ LEMELER Anlatıma güç katmak ve anlatımı pekiştirmek amacıyla “ aynı kelimelerin tekrarıyla, yakın anlamlı kelimelerle, biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle, yansımalarla, sözcüğün olumlu olumsuz kelimeleriyle, sözcüğün hal eki almış biçimiyle…” yapılırlar.

Örnek: Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenleri. Aynı kelimelerin tekrarıyla Doğru dürüst bir iş bulamadı. Yakın anlamlı kelimelerle Gecenin karanlığında bata çıka ilerliyorduk. Yakın anlamlı kelimelerle

Örnek:Üzerinde eski püskü bir elbise vardı. Biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle Sana abur cubur yeme dedim. ikisi de anlamsız kelime Bütün gece horul horul uyudum. yansıma UYARI:İkilemeler daima ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir kelime bir noktalama işareti konulmaz.

ÖRNEK: Benimle yalanyanlış konuştu. Benimle yalan, yanlış konuştu. Benimle yalan yanlış konuştu. UYARI:İkilemeler kalıplaşmış sözcük olduğundan sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Örnek:Tezgahta irili ufaklı elmalar vardı. Tezgahta ufaklı irili elmalar vardı.

UYARI:İkilemeyi oluşturan sözcüklerden biri veya her ikisi anlamsızsa bu sözcükleri tek başına kullanamayız. Örnek: Orada bir sürü ıvır zıvır eşya vardı. Orada bir sürü ıvır eşya vardı.

Ad aktarmasI (MECAZI MÜRSEL) Bir adın benzetme amacı gitmeden sadece çağırıştırılmak maksadıyla kendisiyle ilgili başka bir adın yerine kullanılmasıdır. Örnek:Adana yeni başkanını seçti. halk Ömer Seyfettin’i severek okurum. kitap Ayaklarını çıkarmadan eve girme. Ayakkabı

Örnek:İki tabak yedi daha doymadı. yemek O yıllarda Anadolu kan ağlıyordu. insan Ocaktaki tencere durmadan kaynıyor. İçindeki madde Öğleden sonra bereket yağdı. yağmur

16. dey İ M AKTARMASI Birbiriyle ilgili iki sözcük arasında var olan benzerlik ilişkisine dayanarak bunlardan birinin adını ötekine vermedir.

1- organ adlarININ İ NSANLA İ LG İ L İ KAVRAMLARIN DO Ğ AYA AKTARILMASI ÖRNEK: Ayakkabının burnu yırtılmış. Rüzgar o yerde söylüyor şarkımızı.

2- do Ğ adan İ nsana aktarma ÖRNEK: Ayının biri ayağıma bastı. Aslanlarımız düşmana saldırdı. Senin gibi odun bulunmaz.

3- duyuLAR ARASI AKTARMA ÖRNEK: Yumuşak bakış. dokunma görme Keskin koku. Dokunma koklama Tatlı söz. Tatma işitme

HEP İ N İ ZE SONSUZ SEVG İ LER HEP İ N İ ZE SONSUZ SEVG İ LER SON…