CÜMLEDE ANLAM

A. Cümlede Anlatım Çeşitleri: 1. Öznel Anlatım: Söyleyen kişinin kişisel duygularını, düşüncelerini kapsar. Doğruluk ve yanlışlıkları kanıtlanamaz. Herkes kendince değerlendirme yapıp farklı anlamlar çıkarabilir. ÖRNEK:  Sarı ve kırmızı en güzel renklerdir.  Yazarın diyaloglardan yararlanması, anlatımı canlı kılmış.  Göreceksiniz bu maç berabere bitecek. 2. Nesnel Anlatım: Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilir yargılardır. Verilen yargı kişiden kişiye değişmez Çoğu zaman yargı bilimsel verilere dayanır.  Bu roman altı bölümden oluşmuştur.  Bu yıl İzmir Kitap Fuarı’na daha çok sanatçı katıldı.  Bu kitap, Türkiye’de işsizlik ve eğitim sorunlarını ele almış.

3. Tanım Cümlesi: Bir varlık ya da kavramı kendine özgü nitelikleriyle tanıtan cümlelerdir. Bu cümleler “bu nedir?” sorusuna yanıt verirler. Buz, donarak katı duruma gelmiş sudur. Beyaz; içinde tüm renkleri barındıran sakin, huzurlu, masun bir renktir. 4. Doğrudan Anlatımlı Cümleler: Başkalarına ait bir değerlendirmeyi ya da yargıyı hiç değiştirmeden olduğu gibi aktarmaya doğrudan anlatım denir. Usta yazar: “Dostluk deniz dibindeki incilere benzer. ” diyor. Benimle dalga geçmenizden bıktım, diyerek çıkıp gitti.

5. Dolaylı Anlatım Cümleleri: Başkalarına ait bir sözü, söyleyişinde değişiklik yaparak aktarmaya dolaylı anlatım denir. Atatürk, yeni neslin öğretmenlerce şekilleneceğini vurgulayarak bilimi rehber kılmıştır. Söylediklerinin toplumun bazı kesimlerince yanlış anlaşıldığını ileri sürdü. 6. Karşılaştırma Cümleleri: Varlıkların benzer ya da farklı yönleriyle kıyaslandığı cümlelerdir. Sinema tarihinin en pahalı filmi geçen hafta gösterime girdi. Benim karnem arkadaşlarımınkine göre iyi.

B. Cümlede Anlatım İlişkileri: 1. Neden – Sonuç İlişkili Cümleler: Cümledeki yargılardan biri neden, diğeri o nedenin sonucu olan cümlelerdir. Temel yargıya yöneltilen “neden, niçin, hangi sebeple” sorularının yanıtları vardır. Düzenli çalışmadığından başarılı olamadı. Neden Sonuç Metro, hizmete başladı; trafik biraz rahatladı. Neden Sonuç Gerekli önlemler alınmamış ki bu kadar can kaybı oldu NedenSonuç Hasta olduğum için bugün okula gitmedim. NedenSonuç

2. Amaç-Sonuç İlişkili Cümleler: Dile getirilen eylemin hangi amaçla yapıldığını ya da yapılacağını belirten cümlelere denir. Beni de götürsünler diye Beni de götürsünler diye anneme az yalvarmadım. AmaçSonuç Konuyla ilgili açıklama yapmak üzere Konuyla ilgili açıklama yapmak üzere toplantı düzenleniyor. AmaçSonuç Araba almak için para Araba almak için para biriktiriyor. Amaç Sonuç Not: Amaç sonuç cümleleri ile neden sonuç cümleleri birbirine karıştırılmamalıdır. Neden sonuç cümlelerinde sonuç gerçekleşmiş, amaç sonuç cümlelerinde amaçlanan şeyin gerçekleşip gerçekleşmediği bilinmemektedir. Çok çalıştığı için başarılı oldu. (neden sonuç) Başarılı olmak için çok çalıştı. (amaç sonuç)

3. Koşul Sonuç İlişkili Cümleler: Bir yargının gerçekleşmesinin ikinci bir yargıya bağlı olması demektir.. Erken yattın mı erken kalkarsın. Kitabı geri verilmek üzere benden almıştı. 4. Anlamca Çelişen Cümleler: Birbirine aykırı anlamlar taşıyan cümlelere denir. Eserde içerik en önemli ögedir. Eserde üslup, konudan önce gelir.

5. Eş Anlamlı Cümleler: Aynı duygu ve düşünceyi bildiren, farklı sözcüklerle oluşturan cümlelerdir. Konuyu oldukça genel yönleriyle ele almışsınız. Konuyu ayrıntıya inmeden işlemişsiniz. 6. Yakın Anlamlı Cümleler: Anlam bakımından özdeş olmayan, anlamları birbirlerine benzeyen cümlelere yakın anlamlı cümleler denir. İnsanlar başkalarına benzerler, içleri boşken başları havadadır, doldukça eğilirler. İnsanlar bilgilendikçe alçakgönüllü olurlar.

7. Cümle Oluşturma: Karışık olarak verilen sözcük ve sözcük öbeklerinden kurallı ve anlamlı bir cümle oluşturmamız istendiğinde; Öncelikle yüklem bulunmalı. Daha sonra sırasıyla özne ve tümleçleri bulunmalıdır. 1.günlük konuşma 2.şairler 3.oluşturacak biçimde 4.yeni anlamlar 5.çağrışımlar 6. kullanırlar 7.dilini

C. İlettiği Yargıya Göre Cümleler: 1. Üslup Cümleleri: Eserlerde yazarın dili nasıl kullandığını açıklayan cümlelerdir.  Söyleyeceklerini, hiçbir süslemeye gereksinim duymadan diline geldiği gibi söyleyiveriyor.  Kısa, devrik cümleler kullanması, okurun ilgisini ayakta tutuyor.  Yazar, bu eserde duygularını yalın bir dille anlatmış. 2. İçerik Cümleleri: Bir yapıtta anlatılanlar, işlenen konu, verilmek istenen mesaj yapıtın içeriğini oluşturur. Bu romanda köyden kente göç eden bir ailenin hikayesi anlatılmış. Oyunda Bizans İmparatorluğu’nun entrikaları anlatılıyor.

3. Aşamalı Durum Bildiren Cümleler: Bir olayın ya da durumun zaman içinde aşamalı olarak gerçekleştiği anlamını içeren cümlelerdir. Küçük çocuğun boyu gün geçtikçe uzuyor. Çevre kirliliği sorunu gün geçtikçe büyüyor. 4. Yadsıma(İnkar Etme) Cümleleri: Yapılan bir işin, söylenen bir sözün veya tanık olunan bir şeyin yapılmadığını bildiren cümlelerdir. Masadaki vazoyu benim kırdığımı düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Söylenenlerin aksine arabamı her zaman dikkatli kullanırım.

5. Beklenti Cümleleri: Bir olayın gerçekleşmesini isteme anlamı içeren cümlelerdir. Beni de sinemaya çağıracağını umuyorum. Bu sınavdan iyi bir puan alacağımı sanıyorum. 6. Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri: Beklentilerin istenilen düzeyde, biçimde, zamanda gerçekleşmeyip boşa çıktığını anlatan cümlelere denir. Hani dün bana yemek ısmarlayacaktın? Buraya gelince beni arayacağını umuyordum.

7. Küçümseme Anlatan Cümleler: Herhangi bir varlığa değer ve önem vermemek, olduğundan daha küçük görmek. Büyüyüp adam olacak da biz de onun ekmeğini yiyeceğiz. Her işi bitirmiş de yemek kursuna gitmeye kalkıyor. 8. Azımsama Cümleleri: Bir şeyin miktarını az bulma, yeterli görmeme anlamı taşıyan cümlelerdir. O kadar çalışmanın sonunda sınavdan yalnızca 350 puan almış. Üç kuruş parayla ay sonunu nasıl getirelim?

9. Yakınma(Şikayet) Cümleleri: Herhangi bir olay, kişi ya da eserle ilgili olarak şikayet etmek, sızlanmak, dert yanmaktır. Sizin bu dağınıklığınız artık canıma yetti! Her gün arar, gerekli gereksiz konuşup beni kızdırır. 10. Hayıflanma Cümleleri: Bir olay, bir durum ya da kaçırılan bir fırsattan dolayı kendi kendine üzülme anlamı taşıyan cümlelere denir. Bu geziye keşke birlikte gitseydik. Nasıl geçti habersiz o güzelim yıllar. Bu yıl baharı doya doya yaşayamadım ne yazık.

11. Olasılık(İhtimal) Cümleleri: Bir olayla veya durumla ilgili kesin olmayan yargıları anlatan cümlelere denir. Şu an evde arkadaşlarıyla birlikte ders çalışıyor olmalı. Önümüzdeki günlerde hava sıcaklığı artabilir. Bugün galiba o da bizimle gelecekti. 12. Varsayım Cümleleri: Sonuçları üzerinde akıl yürütmek için gerçekleşmemiş bir olayı gerçekleşmiş gibi düşünmeye denir. Cümlede varsayım anlamı “diyelim ki, tut ki, farz et ki, kabul edelim ki, varsayalım” gibi kalıplaşmış sözcüklerle yapılır. Düşünelim ki başka bir göreve atandın. Sınavın kötü geçtiğini kabul edelim.

13. Kanıksama Cümleleri: Herhangi bir olumsuzluğa alışma bildiren cümlelerdir. Arkadaşımın verdiği sözlerin yerine getirmemesi şaşılacak bir durum değil. İnsanların birbirine saygısızca davranması şaşılacak bir durum değil. 14. Kinayeli Anlatım: İnce bir alayın bulunduğu cümlelerdir. Bu hızla gidersen iki adım ötedeki evimize yarın sabah varırız.

15. Öneri Cümleleri: Eksik olarak görülen ya da beğenilmeyen bir durum veya olayın nasıl giderilebileceğine ilgili istek bildiren cümlelerdir. Bir yönetici kendisinden çok yönettiklerini düşünmelidir. Testlerdeki soruların kolaydan zora doğru sıralanması gerekir. 16. Ön Yargı Cümleleri: Bir olay ya da kişiyle ilgili önceden edindiğimiz olumlu veya olumsuz yargılara denir. Göreceksiniz burada da onu kimse sevmeyecek. Bu kitap Reşat Nuri’ninse çok iyidir.

17. Sitem Bildiren Cümleler: Bir kimseye karşı duyduğumuz kırgınlığı, gücenmeyi öfkelenmeden belirtmedir. Benden iyilikten başka ne gördü de böyle davranıyor. Hep beraber yemeğe gitmişler de beni çağırmıyorlar. 18. Eleştiri Cümleleri: Herhangi bir kişi, eser, olay ya da varlığı inceleyip sonuçlarını olumlu ya da olumsuz yönleriyle ortaya koyan cümlelere denir. Anlatımdaki savrukluk, konunun ilginçliğini gölgelemiş. (olumsuz eleştiri) Romanda anlatılanlar insanı sarıp sarmalıyor. (olumlu eleştiri)

19. Beğenme(Takdir Etme) Cümleleri: Bir sözü, eseri, davranışı ya da varlığı iyi ve güzel bulma duygusunu anlatan cümlelere denir. Öğrencilerin yürüyüşünü gözleri yaşararak izliyordu. Sürükleyici roman dediğin böyle olmalı.

GEÇMİŞ OLSUN…