4. HAFTA MUHASEBE DENETİMİ

Finansal ve finansal olmayan nitelikteki çeşitli faaliyetlerin işletme içi unsurlar tarafından sistemli ve nesnel olarak değerlendirilmesi iç denetimin genel bir tanımı olarak verilebilir. İşletme içi unsurların değerlendirileceği faaliyetler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Bilgilerin doğruluk ve güvenilirliği İşletme risklerini tanımlama ve en düşük düzeye indirme çabaları Faaliyetlerin standartlara uygunluğu Kaynakların ekonomik kullanımı Örgütsel amaçlara ulaşmadaki etkinlik Bu faaliyetleri değerlendirecek işletme içi unsurlar, iç denetçi olarak adlandırılırlar. 4. İÇ DENETİM 2

İç Denetimin Amacı ve Kapsamı İç denetim; işletme yönetimine hizmet etmek amacıyla, yönetim tarafından görevlendirilmiş, kişi ya da kişilerce, işletme içinde yürütülen çeşitli faaliyetlerin ve kayıtların gözden geçirilmesi için kurulmuş bağımsız bir denetim işlevidir. İç denetim, işletme içinde işletme yönetiminin isteği doğrultusunda gerçekleştirilir. İç denetim özellikle muhasebeye ilişkin faaliyetlerin etkinliğini ölçer ve bu faaliyetleri bağımsız olarak denetler. Bu tanım ve açıklamaların ışığında iç denetimin genel amacı, faaliyetlerle ilgili bilgi, öneri ve tahminlerin yapılması ve analizlerin gerçekleştirilmesi için sorumlulukların etkili bir biçimde yerine getirilmesinde işletme yönetimine ve işletme çalışanlarına yardımcı olmaktır. Bu işlevi ile iç denetim, işletme faaliyetlerine değer katan, geliştiren, bağımsız ve yansız bir danışma eylemidir. İç denetim; risk yönetimi, kontrol ve kurumsallıkla ilgili süreçlerin etkinliğini değerlendirir. 4. İÇ DENETİM 3

İç Denetim-İç Kontrol İlişkisi İç denetim temelde işletmede kurulu bulunan iç kontrol yapısının istenilen şekilde çalışıp çalışmadığını inceleyerek üst yönetime bu konuda rapor veren bir birimdir. Bu birimde görevli bir iç denetim elemanı olarak iç denetçi, iç kontrol yapısının yeterliliğini gözden geçirir, bu yapının yeterli güveni verip vermediğini belirlemek amacıyla işletme içi denetlemeleri gerçekleştirir. Buna göre iç denetim, iç kontrolün önemli fakat farklı bir boyutunu oluşturur. İç kontrol bir politika ve süreçler bütünüdür. Bu bütünlüğün etkili bir şekilde yürütülmesi ve değerlendirilmesinde iç denetçiler önemli bir rol üstlenirler. İşletmede iyi bir iç denetim varlığı, iç denetçilerin; iyi bir iç kontrol varlığı ise yöneticilerin başarısıdır. 4. İÇ DENETİM 4

İç Denetçi-Dış Denetçi Karşılaştırması İç denetim çalışmalarının başarılı bir biçimde yapılabilmesi için iç denetçinin sahip olması gereken üç nitelikten söz edilebilir: İç denetçi, çalışmalarında bağımsız olmalıdır Görevinin gerektirdiği mesleki bilgi ve deneyime sahip olmalıdır İç denetçi, kişisel ve ahlaki yönden kimi nitelikleri taşımalıdır İç denetçinin birinci niteliği bağımsızlığı olup, bu niteliğinin gerçekleşmesi iç denetçinin; Üst yönetime karşı sorumlu olması Yürütme işlevinden uzak olması Görüşünü çekinmeksizin açıklayabilmesi koşullarına bağlıdır. 4. İÇ DENETİM 5

İç Denetçi-Dış Denetçi Karşılaştırması 4. İÇ DENETİM 6 Soruİç DenetçiDış Denetçi Kim görevlendirir?İşletme yönetimiOrtaklar (Adına yönetim) Amacı nedir?Yönetimin gereksinimlerini karşılamak, finansal bilgilerin güvenilir olup olmadığını saptamak Finansal tablolarda yönetim savı olarak yer alan bilgilerin doğru ve güvenilir olup-olmadığı konusunda genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri doğrultusunda uygun bir kanıya ulaşabilmek ve ilgili tarafları aydınlatabilmek Görev kapsamı nedir?İşletme yönetimi belirlerFinansal tabloları denetler Kime rapor verir?İşletme yönetimineİlgili taraflar adına işletme yönetimine Yetkisini nerden alır?İşletme yönetimindenYasa ve yönetmeliklerden Kime karşı sorumludur?YönetimeTüm ilgili taraflara Bilgi ve deneyim düzeyi?Yönetime bağlıdırUzman olması ve belli sanları taşıması istenir Ne ölçüde bağımsızdır?Yönetime bağlıdırBağımsızdır Ne zaman denetim yapar?Genellikle tüm hesap dönemiGenellikle dönem kapandıktan sonra Ne ölçüde ayrıntılı çalışma yapar? İçe dönük ayrıntılıDışa dönük daha genel

Hatalar Muhasebe kayıtlarında olabilen hatalar, dar anlamda hatalar ve geniş anlamda hatalar olarak ikiye ayrılabilir. Kasıtsız olarak yapılmış düzensizlikler dar anlamda hata olarak tanımlanırken, işletme çalışanlarının unutkanlık, dikkatsizlik, bilgisizlik gibi nedenlerle bilmeyerek yapmış oldukları düzensizlikler geniş anlamda hata olarak kabul edilirler. Muhasebe kayıtlarındaki hatalar; günlük defterlerde yapılan hatalar, diğer hatalar ve finansal tablolardaki hatalar diye üç başlık altında ele alınabilir. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 7

Günlük Defterdeki Hatalar 1-Kayıt Hataları Günlük deftere kaydedilen işlemlerle ilgili hesapların adlarında hata yapılabilir. Örneğin; veresiye yapılan bir satış işlemi, alıcılar hesabı yerine alacak senetleri hesabına işlenmiş olabilir veya alıcı A’ya yapılan veresiye bir satış işlemi alıcı B’nin hesabına borç olarak işlenmiş olabilir. Günlük deftere kaydedilen işlemle ilgili tutarlarda hata ya da yanlışlıklar yapılmış olabilir. bu düzensizlikler, rakamlarda yapılan hatalar olarak da adlandırılır. Örneğin; muhasebedeki bir iş olgusuna ilişkin rakamın TL yerine 100 TL yazılması yada takdim tehir olarak da adlandırılan 854 TL’nin 845 TL olarak yazılması. İş olgusunun gerektirdiği işlem yanlış yorumlanmış olabilir. Örneğin; sabit varlık alımları, ilgili hesap yerine doğrudan gider kaydedilmiş olabilir. Borç ve alacakla ilgili taraflar karıştırılmış olabilir. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 8

Günlük Defterdeki Hatalar 2-İşlemlerin Deftere Kaydedilmemesi Kimi muhasebe işlemleri kayıtlara geçirilmemiş olabilir. Örneğin; hesap döneminin son ayı içinde yapılan bir satış işlemi, hesaplara işlenmemiş olabilir. Bu tür bir hata, vergi kaçırmak amacı ile yapılmış olabileceği gibi, unutkanlıktan da kaynaklanabilir. Cari hesap döneminde meydana gelen bir işlem, gelecek hesap dönemine kaydedilebilir. Örneğin; Aralık 2015’de yapılan bir satış işlemi, 2015 hesap dönemine kaydedilmiş olabilir. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 9

Günlük Defterdeki Hatalar 3-Kaydedilmemesi Gereken İşlemlerin Kaydı  Gerçekte böyle bir işlem olmamasına karşın, hayali satışlar, hayali alışlar gibi işlemleri varmış gibi göstererek muhasebe defterlerine kaydetmek şeklinde yapılan düzensizlikler, hayali hesaplar açmak türünde hatalardır. Özellikle durumunu olduğundan daha iyi göstererek kredi almak isteyen bir işletmenin kimi hayali bilanço kalemleri oluşturarak, kredi almak istemesi halinde bu tür hayali hesaplar açılabilir.  Gelecek dönemin sonuç hesaplarına aktarılması gereken bir tutarın, bu hesap döneminin gider hesaplarına aktarılması, sipariş verildiği halde tesliminin gerçekleşmesi gelecek döneme kalmış bir malın bu dönemde teslim alınmış gibi kayıtlara geçirilmesi şeklinde yapılan gelecek döneme ait işlemlerin bu döneme aktarılması türünde hatalardır.  Herhangi bir muhasebe işleminin, muhasebe defterlerine iki kere işlenmesi suretiyle yapılan düzensizliğe mükerrer kayıt yapmak denir. Örneğin; bir mal alış işleminin, belgenin hem aslı hem de sureti kullanılarak iki kere kayıtlara geçirilmesi mükerrer kayıt hatasıdır. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 10

Günlük Defterdeki Hatalar 4- Diğer Hatalar  Aktarma Hataları: Defterden deftere, defterden finansal tablolara, defterden sayfalara geçişlerde yapılan düzensizliklerdir.  Hesaplama Hataları: Çeşitli cetveller ve finansal tablolara işlenecek olan tutarların hesaplanmasında düzensizlikler yapılabilir. Amortisman, faiz ve iskonto, vergi ve sigorta primi tutarlarının hesaplanması sırasında yapılan düzensizliklerdir.  Aritmetik Hatalar: Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemleri sırasında yapılan düzensizliklerdir. Envanter listeleri düzenlenirken bu tür hatalar sıkça söz konusu olabilir. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 11

Finansal Tablolardaki Hatalar Bilanço, gelir tablosu, satışların maliyeti tablosu, fon akış tablosu, nakit akım tablosu, kar dağıtım tablosu, özkaynaklar değişim tablosu gibi muhasebe raporları finansal tablolar olarak adlandırılır. Bilanço ve gelir tablosuna finansal tablolar, diğerlerine ise ek finansal tablolar denir. 1- Finansal Tablolarda Yer Alan Kalemlerin Değiştirilmesi Olmayan kalemlerin varmış gibi gösterilmesi Gerçekte var olan hesapların finansal tablolara aktarılmaması Finansal tablolardaki kalemlerin olduğundan daha az ya da daha fazla gösterilmesi 2- Tutarların Açıklık İlkesine Aykırı Olarak Gösterilmesi Muhtelif borçlular, muhtelif alacaklılar gibi anlaşılması güç hesap adlarının kullanılması Tutar ya da kalemlerin karışık bir şekilde gösterilmesi Varlık ve kaynak hesaplarının birbirinden düşürülerek netleştirme yapılması 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 12

Hileler Başkalarını yanıltma amacı taşıyan, muhasebe kayıtları ile muhasebe işlemlerinde bilinçli olarak oluşturulan düzensizliklerdir. Hile, yönetim kademesindeki kişiler, işletme çalışanları ya da üçüncü kişilerce yapılmış, finansal tabloların yanlış sunulması ile sonuçlanan kasıtlı davranış biçimini ifade eder. Hile ile bir işletmenin varlıkları kasıtlı olarak, uygun ve yasal olmayan bir biçimde ele geçirilebilir ve bu yolla haksız kazanç sağlanır. Hilenin belirgin özellikleri: Suç unsuru taşıyan bir sahtekarlıktır Yapana yarar sağlar, işletmeye zarar verir Gizli yapılır Hilede kasıt unsuru vardır Genel olarak güvenle beslenir 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 13

Hile Türleri Çalışan hileleri Yönetim hileleri Yatırım hileleri Satıcı hileleri Müşteri hileleri Çalışan hileleri, işverene; yönetim hileleri, finansal tablo ilgililerine; yatırım hileleri, yatırımcıya; satıcı hileleri, satın almayı gerçekleştiren işletmelere; müşteri hileleri ise mal ya da hizmeti satan işletmeye zarar verir. Hile; baskı, fırsat ve haklı gösterme boyutlarından oluşan bir üçgen içinde gelişir. Ortaya çıkarılmasından daha çok önemli olan hilenin önlenmesidir. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 14

Varlıkların Kötüye Kullanılması Varlıklar, amaç dışı usulsüz olarak ya da çalınmak suretiyle kötüye kullanılırlar. Çalışan hilesi olarak bu tür yolsuzluklar, finansal tablolar içinde genel olarak küçük ve önemsiz orandadırlar. İşletme dışındaki kişilerce gerçekleştirilen hırsızlıklar ve satıcı tarafından eksik mal gönderilmesi gibi usulsüzlükler de varlıkların kötüye kullanımı içinde ele alınır. Genellikle işletme alt kademe çalışanları tarafından gerçekleştirilen bu tür faaliyetlere; Alındıların zimmete geçirilmesi Stokların çalınması Maddi varlıkların çalınması Gerçek olmayan alımlar için satıcıya ödeme yapılması Çalışmayanlara çalışıyormuş gibi ödeme yapılması İşletme varlıklarının kişisel işler için kullanılması 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 15

Hileli Finansal Raporlama Yönetimin finansal tablolarda yer alması gereken tutar ve açıklamaları göstermemesi veya yanlış göstererek bilgi kullanıcılarını yanıltmasıdır. Hileli finansal raporlama ile finansal durum ya olduğundan daha iyi ya da olduğundan daha kötü gösterilmeye çalışılır. Hileli finansal raporlamaya yol açan alanlar: Gelirlere yönelik hileler Gelir tahsilatının kötüye kullanılması Stoklara yönelik hileler Alışlar ve ticari borçlara yönelik hileler Diğer hile yöntemleri olarak karşımıza çıkar. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 16

Hilelerin Önlenmesi Hileli finansal raporlamayı önlemek için denetçinin mesleki şüphecilik tutumu içinde çalışmalarını yürütmesi, denetim ekibinin yaptıkları çalışmalardan birbirlerini haberdar etmeleri, yönetim ile sürekli görüşme halinde olması, risk etmeni ve olağandışı ilişkileri göz önünde tutması gerekir. Hilenin önlenmesi ve ortaya çıkarılmasından birinci derecede işletme yönetimi sorumludur. Mesleki şüphecilik; denetçini denetim faaliyetlerinde yönetimin ne tam dürüst olduğunu ne de dürüst olmadığını varsaymayarak hareket etmesi, belirlenen bir yanlışlığı hafife almayarak ayrıntılı incelemesi, gerekirse ek kanıtlar toplayarak sorunu denetim ekibiyle tartışması, başka yanlışlıkların olup olmadığını ortaya çıkarmak için çaba harcamasıdır. 4. FİNANSAL TABLOLARDAKİ HATA VE HİLELER 17

DERS BİTMİŞTİR DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER! GÖRDÜĞÜNÜZ BU DERS SUNUMUNA internet adresinden ulaşabilirsiniz. 3. İÇ DENETİM 18