Kuru Ağaç Malzemede Uygulanan Basit Emprenye Yöntemleri - Fırçayla Sürme ve Püskürtme Yöntemleri Renk değişimine ve çürümeye neden olan mantarlara karşı koruyucu etkiye sahip emprenye maddelerinin fırçayla sürülmesi veya özel aletlerle püskürtülmesi en basit bir yöntemdir. Yüzeylerin tam manasıyla örtülememesi ve diri odunun tamamen emprenye edilememesi sorunu vardır. Emprenye maddesi, odun hücreleri ve yüzeye sürülen sıvı arasında meydana gelen kapilar etki yardımıyla ağaç malzemeye nüfuz etmektedir. Hücrelerin çoğunun boyuna yönde yerleşmiş bulunması, emprenye maddesinin boyuna yöndeki nüfuzunun enine yönden daima daha fazla olmasına sebep olmaktadır.

Kuru Ağaç Malzemede Uygulanan Basit Emprenye Yöntemleri - Fırçayla Sürme ve Püskürtme Yöntemleri İnce emprenye maddesi tabakası (Yüzeyden içeriye 1-3 mm derinliK) , kuruma sonucunda çatlamakta ve içeriye mantar sporları girebilmekte, dolayısıyla sadece yüzeysel ve kısa süreli bir koruma sağlamaktadır. * Ağaç malzeme çok iyi kurutulmalı, * Daha önce mantar tasallutuna uğramamış ve çatlamamış olmalıdır. Nüfuz derinliği; kolay ve orta derecede güç emprenye olan ağaç türlerinde (sarıçam, kayın, vb.) 1-5 mm; Güç ve çok güç emprenye edilen ağaç türlerinde (ladin, göknar, vb.) ise 1 mm’den azdır.

Kuru Ağaç Malzemede Uygulanan Basit Emprenye Yöntemleri - Fırçayla Sürme ve Püskürtme Yöntemleri Kirli veya ıslak yüzeyde absorpsiyon miktarı daha azdır. En iyi sonuç için; emprenye maddesi, temiz ve kuru yüzeye birkaç kat olarak uygulanmalı, birinci kat kuruduktan sonra diğer katlar sürülmelidir. Dış cephe kaplamaları gibi geniş yüzeylerde püskürtme yöntemi fırçayla sürme yöntemine tercih edilmektedir. Ayrıca, kuru çürüklük (esmer çürüklüğün bir çeşidi) yapan mantarların arız olduğu duvarlar üzerine de püskürtme işlemi uygulanmaktadır.

Kuru Ağaç Malzemede Uygulanan Basit Emprenye Yöntemleri - Fırçayla Sürme ve Püskürtme Yöntemleri Emprenye çözeltilerinin odun içersine geçmesi ve yayılması, odunun rutubetiyle yakından ilgilidir. %30 rutubete kadar odunun rutubeti arttıkça nüfuz derinliği artmaktadır. Çok kuru haldeki odunda, konsantrasyonu az olan sulu emprenye maddesi yüksek konsantrasyonlu olana göre daha derine nüfuz etmektedir. %30 rutubetin üzerindeki odunda ise yüksek konsantrasyonlu emprenye çözeltisi daha derine girebilmektedir.

Kuru Ağaç Malzemede Uygulanan Basit Emprenye Yöntemleri - Fırçayla Sürme ve Püskürtme Yöntemleri Pürüzlü ve kaba yüzey, birim yüzeyin aldığı emprenye maddesi miktarını artırmaktadır. Yani, testereyle biçilmiş yüzeyler rendelenmiş yüzeylere göre koruyucu maddeleri daha fazla alabilmektedir (Tablo 23). Saponin Texapen gibi maddeler Leonil artırmaktadır geçme derinliğini

Kuru Ağaç Malzemede Uygulanan Basit Emprenye Yöntemleri - Fırçayla Sürme ve Püskürtme Yöntemleri Emprenye maddesi sıcak halde ve 2-3 defa sürülmelidir. Püskürtmede daha iyi nüfuz sağlanmakla beraber emprenye maddesi kaybı çok fazladır (bazen % 50). Yöntem basit ve ekonomik olduğundan, özellikle yapı kiriş ve direklerinde, ahşap dış kısımlarında ve çit direklerinde kullanılmaktadır. Bu yöntemlerle ağaç malzemenin ömrü ancak 1-3 yıl kadar uzatılabilmektedir.

* uzun süreli batırma olmak üzere üç tip batırma yöntemi vardır. Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. - Batırma Yöntemleri * kısa süreli batırma, * normal batırma * uzun süreli batırma olmak üzere üç tip batırma yöntemi vardır. Bu yöntemlerde, ağaç malzeme, emprenye çözeltisi içersine tamamen batırılır ve işlem süresince o halde tutulur. Fırçayla sürme/püskürtme ve püskürtme tüneli yöntemlerine göre daha etkilidir. Çünkü, odun bütün yüzeyleriyle emprenye maddesini çekebilmekte ve batırma süresi istenilen emprenye işleminin standardına göre ayarlanabilmektedir.

Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. - Batırma Yöntemleri Bu yöntemlerde düşük viskoziteli emprenye maddeleri oduna çabuk penetre olabilmektedir. 10 dakikaya kadarki batırmalar “kısa süreli batırma yöntemi”=“dipping method” Daha uzun süreli uygulamalar “orta veya uzun süreli batırma yöntemi” = “steeping method” olarak yer almaktadır. Düşük viskoziteli emprenye çözeltilerinde birkaç dakika veya saat yeterli olurken; yüksek viskoziteye sahip emprenye çözeltilerinde aynı penetrasyon değeri için birkaç güne kadar uzayan işlem sürelerine ihtiyaç duyulabilmektedir.

Batırma yöntemlerinin avantajları Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. - Batırma Yöntemleri Batırma yöntemlerinin avantajları (1) basit olması, (2) düşük yatırım maliyeti, (3) istenilen penetrasyon değerine ulaşılabilmesi (4) işlem süresinin ayarlanabilmesidir. Ancak, bu yöntemler genel olarak hızlı fiske olma özelliğine sahip CCA gibi suda çözünen emprenye maddeleri için uygun değildir. Daha çok, düşük viskoziteli, organik çözücülü emprenye maddeleri için uygun olmaktadırlar

Sürme veya püskürtme yönteminden daha iyi sonuç vermektedir. Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. - Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Daha önce dış kabuğu ve soymuk tabakası iyice soyulmuş ağaç malzeme, birkaç saniye ile birkaç dakika arasındaki kısa bir zaman dilimi içersinde, üstü açık kazanda bulunan emprenye çözeltisine batırılır (Şekil 43). Sürme veya püskürtme yönteminden daha iyi sonuç vermektedir. Yöntemde, kapilarite ve difüzyon kuvvetlerinin etkisiyle emprenye maddesi birkaç mm derine geçebilmektedir. Dayanma süresi bu yolla 2-4 yıl artırılmaktadır. Yöntem çoğu kez, kereste fabrikalarında biçme işleminden hemen sonra renk değişimi yapan mantarlara karşı başarı ile uygulanmaktadır.

Şekil 43. Biçilmiş ağaç malzemenin kısa süreli batırma yöntemine göre emprenye edilmesi.

7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Örneğin, çam kerestelerinin (25 mm kalınlıkta) Na-PCP (sodyum pentaklorfenat) ve boraks (anti-sap stain) ihtiva eden bileşiminin % 1,25’lik çözeltisi içine 15 saniye batırılmasıyla mavi renk mantarlarına karşı yeterli koruma sağlanmaktadır. Keza, kapı ve pencere doğraması üreten yüksek kapasiteli fabrikalarda, PCP çözeltisi kullanılarak bu yöntem uygulanmaktadır. Muamele edilen malzemenin LDN rutubet derecesinin altında olması gerekmektedir.

7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Doğrama kerestelerinin emprenye edilmesinde ideal bir yöntem olup son yıllarda fazlaca kullanılmaktadır. Yöntemde, ağaç malzeme paletler üzerine yerleştirilmekte ve zemin altında bulunan kazan içersine otomatik olarak, birkaç saniye ile birkaç dakika arasında batırılmaktadır (Şekil 44). * 10 saniyelik batırma süresinde elde edilen absorpsiyon = fırçayla tek kat sürme işlemi * 10 dakikalık batırma süresinde elde edilen absorpsiyon = fırçayla üç kat süreme.

Şekil 44. Doğrama fabrikalarında kullanılan otomatik kısa süreli batırma ekipmanı: (yukarıda) taşıyıcı palet yüklenmeye hazır; (altta) taşıyıcı palet otomatik ve güvenli bir biçimde alttaki emprenye kazanına inmiş vaziyette.

2) Emprenye maddesinin ve çözücü maddenin cinsi, 7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Batırma süresi, 1) Ağaç türü, 2) Emprenye maddesinin ve çözücü maddenin cinsi, 3) Ağaç malzemenin geometrik şekli 4) Ağaç malzemenin kullanım yerine göre ayarlanmaktadır.

Kısa süreli emprenye yönteminde sonuca etki eden etmenler; 7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Kısa süreli emprenye yönteminde sonuca etki eden etmenler; Kullanılan emprenye maddesinin nüfuz derinliği ile batırma işleminden sonra kuruduğunda ağaç malzeme içindeki yayılış şekli bunlardan biridir. İlk 10 saniyedeki hızlı absorpsiyondan sonra meydana gelen ortalama nüfuz derinliği ve absorbe edilen emprenye maddesi miktarı, geçen sürenin kareköküyle doğru orantılıdır. Bazı emprenye maddeleri, yöntemin uygulanması bittikten sonra ağaç malzeme içersinde harekete devam etmektedir. Örneğin; PCP gibi hafif petrol yağında çözünmüş koruyucu maddeler malzeme içinde yayıldığından, yüzeye yakın kısımlarda konsantrasyonlarda düşüş olmaktadır. Suda çözünen sodyum pentaklorfenat maddesinde ise derine nüfuz daha az olduğundan yüzeye yakın kısımlarda yüksek konsanytrasyon görülmektedir.

Kısa süreli emprenye yönteminde sonuca etki eden etmenler; 7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Kısa süreli emprenye yönteminde sonuca etki eden etmenler; Esas itibariyle diri odun içeren ince ağaç malzemenin, emprenye çözeltisi içine kısa süre batırılması oldukça iyi bir koruma sağlamaktadır. Ancak, batırma süresi seçiminde emprenye maddesi özelliklerine dikkat edilmelidir. Örneğin; pencere doğramaları organik çözücülü bir emprenye maddesine 3 dakika batırıldığında minimum koruma elde edildiği halde, 10 dakikalık daldırma ile uygun bir nüfuz derinliği ve iyi bir koruma sağlanabilmektedir.

7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Kısa süreli batırma yönteminde en fazla nüfuz derinliği enine kesitlerde görülmektedir. Bu nedenle, enine kesit oranı yükseldikçe emprenye maddesi absorpsiyonu da artmaktadır. Ayrıca, ağaç malzeme yüzeyinin düzgünlüğü, absorbe edilen koruyucu madde miktarını değiştirebilmekte, ilk 5 dakikada planyalanmamış malzemede planyalanmıştan daha hızlı bir absorpsiyon gerçekleşmektedir.

Bu yöntemle emprenye edilen ağaç malzeme, 7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri a) Kısa süreli batırma yöntemi Bu yöntemle emprenye edilen ağaç malzeme, Toprak üstü maksatlarda (su basma seviyesi üzerinde), Karkas binalardaki ahşap kısımlarda, Doğrama ve dış cephe kaplamalarında kullanılmaktadır. Fiziksel etkilerden korunduğu sürece ağaç malzemenin ömrünü 2-4 yıl arasında uzatmak mümkün olmaktadır.

7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri b) Orta süreli batırma yöntemi Emprenye, yani batırma süresi: En az 30 dakika ile birkaç saat arasında değişmektedir. Çam gibi iyi emprenye olan türlerde 2-8 mm’lik bir geçme derinliği = hafif kenar koruması, Ladin ve göknar gibi güç emprenye olan türlerde 1 mm’ye ulaşan yüzey koruması elde edilebilmektedir. Daha uzun süreli koruma istendiğinde kısa süreli batırma yönteminde kullanılan ekipmanlarla uygulanabilmektedir.

Yağ karakterili ve SÇE hepsiyle uygulanabilmektedir. 7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri c) Uzun süreli batırma yöntemi Ağaç malzeme büyük boyutlu havuz veya kazanlardaki emprenye maddesi çözeltisinde 2 gün - 2 haftalık sürelerde baskıya alınır. Yağ karakterili ve SÇE hepsiyle uygulanabilmektedir. Kolay emprenye edilen türlerde 10 mm’den fazla bir geçme derinliği (birçok kullanım amacı için yeterli) ladin ve göknarda ise 2-8 mm’lik geçme derinliğiyle bir kenar koruması durumu sağlanabildiği saptanmıştır.

Emprenye maddesi sıcaklığı genelde 20 °C 7.3.1 Kuru Ağaç Malz.Uygulanan Basit Empr. Yönt. 7.3.1.2. Batırma Yöntemleri c) Uzun süreli batırma yöntemi Emprenye maddesi sıcaklığı genelde 20 °C Etkili bir koruma için 70-80 °C ye kadar çıkılabilmektedir. Bu amaçla ısıtıcı boruların döşeli olduğu veya ocakla ısıtılan tesisler yapılmaktadır. Isıtmayla emprenye maddelerinin viskozitesi düşürülerek daha derine geçmeleri sağlanabilmektedir. Kuru ağaç malzemede emprenye maddesi konsantrasyonu yaş malzemeye göre daha düşüktür. Katran yağları kullanıldığında malzemenin en fazla % 25 rutubet içermesi gerekir.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi Yaş haldeki ağaç malzemeye uygulanan basit yöntemlerinin yeterliliği; suda çok iyi eriyebilen emprenye maddeleri ve kabukları soyulmuş, temiz yüzeyli çok taze haldeki ağaç malzeme varlığına bağlıdır. Bu yöntemler genellikle difüzyon prensibine göre işlev görmektedir.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi DİFÜZYON: birbiriyle temas halinde bulunan çeşitli maddelerde moleküllerin kendiliklerinden birbiri içine karışması, yayılması olayı anlaşılmaktadır. Konsantrasyonları farklı olan iki emprenye çözeltisi arasında da daima difüzyon olayı gerçekleşmektedir. Genel olarak konsantrasyonu yüksek olan emprenye çözeltisi, difüzyon yoluyla konsantrasyonu düşük olan çözelti içine karışmakta ve böylece birbiriyle karşılıklı difüzyon durumunda bulunan iki sıvı arasında bir basınç farkı oluşmaktadır.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi Difüzyon yoluyla emprenye işleminde, ağaç malzemenin yüzeyine tatbik edilen emprenye çözeltisi ile odun içersindeki sıvı (serbest su) arasında konsantrasyon farkı ne kadar fazlaysa, absorbe edilen emprenye maddesi miktarı o kadar artmaktadır. Ayrıca, kullanılan emprenye maddelerinin molekül ağırlığı azaldıkça ve sıcaklık derecesi yükseldikçe difüzyon olayının hızı artmaktadır.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi Difüzyon yöntemi, çok rutubetli haldeki ağaç malzemeye konsantre (bulamaç, pasta) halindeki ve suda çok kolay çözünen emprenye maddelerinin tatbik edilmesiyle gerçekleştirilmektedir. Emprenye maddesi hücrelerdeki su içinde çözünerek, odun yüzeyinden içeriye doğru yavaş yavaş yayılmaktadır. Difüzyon prensibine göre emprenyede iki farklı uygulama vardır. Ağaç malzeme yüksek konsantrasyondaki emprenye çözeltisi içine batırılmaktadır. Bulamaç halindeki emprenye maddesi ağaç malzemenin yüzeylerine sürülmektedir.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi Difüzyon olayının etkili olabilmesi için emprenye maddesi suda çok iyi bir biçimde çözünebilmelidir. Önceleri bu amaca yönelik olarak flüorürler kullanılmıştır. Ancak, daha sonra ticari niteliği daha etkin olan bor bileşikleri kullanılmaya başlamıştır. Bina kerestelerinin emprenyesinde, bor flüorür/krom/arsenik karışımı (BFCA) uzun yıllar kullanılmıştır.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi Difüzyon yöntemlerinde bor bileşiklerinin kullanılmaya başlamasında ilk önemli aşama Avustralya’da olmuştur. Burada özellikle Lyctus (parke) böceklerine karşı hassas olan yapraklı ağaç kontrplaklarının koruma işlemlerinde bor bileşikleri kullanılmaya başlamıştır. Bor bileşiklerinin kaplamalara çok iyi nüfuz ettiği tespit edilmiş ve bor bileşiklerinin kullanımı 1945 yılına kadar büyük oranda artmıştır.

7.3.2. Taze ve Yaş Haldeki Ağaç Malz. Uygulanan Basit Emp. Yönt. 7.3.2.1. Genel Anlamda Difüzyon Yöntemi Benzeri bir yaklaşım, Yeni Zelanda’da ahşap bina karkaslarında kullanılan Pinus radiata odununun emprenyesi için denenmiş ve ilk endüstriyel çaplı uygulama 1949 yılında disodyum oktaborat tetra hidrat (DOT) maddesi ile başlamıştır. Bu işleme “timborising” denilmekte ve günümüzde de kullanılmaktadır. Difüzyon yöntemlerinin kereste fabrikalarındaki uygulaması iki farklı biçimde olabilmektedir:

7.4. Basınç Uygulanan Gelişmiş Emprenye Yönt. -uygulamada özel tesislere gereksinim (Şekil 52). -basınç-vakum, sadece basınç, veya sadece vakum kullanılabilir

7.4. Basınç Uygulanan Gelişmiş Emprenye Yönt. Şekil 52. Basınç uygulanan emprenye tesisinin şematik görünümü: (1) emprenye silindiri, (2) vagonetler için ray, (3) karıştırma kazanı, (4) depolama kazanı, (5) otomotik kontrol panosu, (6) vakum pompası, (7) merkez vana, (8) basınç pompası, (9) çözelti süzdürme (geri alma) borusu.

Şekil 57. Ülkemizde kurulu bulunan bir emprenye tesisinde yandan kapaklı emprenye silindiri, dekovil ray hattı ve üzerinde hareket eden vagonetler yükleme yapılması. Serpantin borular ray hattının altında yer almaktadır.

Şekil 56. Ülkemizde kurulu bulunan bir emprenye tesisinde çift emprenye silindiri ve üstten kapanan kapak düzeni.

→ ilk geliştirilmiş olanları Ana prensip; ağaç malzemeye mümkün olan 7.4.3. Dolu Hücre Yöntemleri Dolu hücre yöntemleri (full-cell methods), → basınç uygulayan yöntemlerin → ilk geliştirilmiş olanları Ana prensip; ağaç malzemeye mümkün olan → en yüksek miktarda → emprenye maddesinin verilmesi -amaç hem hücre çeperlerinin hem de hücre boşluklarının tam olarak emprenye maddesiyle doldurulması

Yöntemin uygulanmasında; 7.4.3. Dolu Hücre Yöntemleri Yöntemin uygulanmasında; 1) Emprenye silindirine konan ağaç malzemeye önce bir alçak basınç (vakum) tatbik edilerek hücre çeper ve boşluklarında bulunan hava dışarı alınmakta 2) Vakum devam ederken silindire emprenye maddesi verilmekte ve daha sonra yüksek basınç uygulaması başlatılmakta -hücre çeper ve boşluklarında, → vakumla çıkartılan havanın yerine → emprenye maddesi girmekte Yöntemin uygulama şeması Şekil 60’da görülmekte

Dolu hücre yöntemi uygulama diyagramı

Şekil 62. Bethell yönteminin kreozotla uygulama diyagramı (Hava kurusu malz.) 60 cmHg sütununa eşit vakum en az 30 dakika devam ettirilir, Vakum devam ederken 82-99oC’deki kreozot kazana sevk edilir, Yüksek basınç uygulanır ve 8,75-14 atm değerleri arasında maksimuma çıkarılır, 4.Yüksek basınç 1-5 saat arasında; örneğin çam direkler için 5, çam traversler için 3 saat devam ettirilir, 5.Yüksek basınç kaldırılır, kreozot geri alınır ve işleme son verilir.

→ demir yolları, telefon/telgraf hatlarının genişlemesi sonucu 7.4.4. Boş Hücre Yöntemleri 19. yüzyılın sonları; → demir yolları, telefon/telgraf hatlarının genişlemesi sonucu → kreozot tüketimi artmıştır, → kreozota alternatif yeni koruyucular bulma → kreozotun daha az tüketildiği yeni yöntemler

-bu uygulamalar çözüme uzak kalmışlar; 7.4.4. Boş Hücre Yöntemleri -bu uygulamalar çözüme uzak kalmışlar; -başarılı bir yöntem geliştirilmiş -dolu hücre yöntemlerinin gereğinden fazla kreozot tüketimini azaltan bu yönteme “boş hücre yöntemi” (empty-cell method) adı verilmiştir.

Hem Rüping hem de Lowry yöntemlerinde → uygulama ön vakum dışında 7.4.4. Boş Hücre Yöntemleri Boş hücre yöntemlerinin en önemlileri RUEPİNG yöntemiyle LOWRY yöntemidir Hem Rüping hem de Lowry yöntemlerinde → uygulama ön vakum dışında → dolu hücre yöntemine benzemekte

7.4.4. Boş Hücre Yöntemleri -emprenye maddesi sevk edilmeden önce ve sevk sırasında vakum yapılmamakta, -basınç aşaması sonunda → odun içinde sıkışmış bulunan hava yardımıyla → fazla emprenye maddesi dışarı atılmakta -hücre boşlukları hemen hemen boş kalmakta, → hücre çeperleri tamamen koruyucu madde ile emprenye edilmiş olmakta

7.4.4. Boş Hücre Yöntemleri AMAÇ: Odunda yeterli nüfuz derinliği sağlamak, ancak; →emprenye maddesi miktarını → masrafları daha düşük seviyede tutmak boş hücre yöntemleri endüstriyel anlamda → genellikle kreozot ve → ağır yağlarda çözünmüş pentaklorfenol ile uygulanmakta; → SÇE ile kullanımı nadiren olmakta

-Max Rueping tarafından geliştirilmiş, 7.4.4. Boş Hücre Yöntemler 7.4.4.1. Rueping Yöntemi -Max Rueping tarafından geliştirilmiş, → patenti 1902 yılında C. Wasserman tarafından alınmıştır, ANA PRENSİP; -ağaç malzemenin korunabilmesi için; → hücre çeperlerinde tutulan kreozot yeterlidir → dolayısıyla hücre boşluklarında (lümenlerde) bulunan kreozotun gereksizdir düşüncesi, -Literatürde “boş hücre yöntemleri” terimi yerine zaman zaman “Rueping yöntemleri” de denilmekte

7.4.4. Boş Hücre Yöntemler 7.4.4.1. Rueping Yöntemi -Bethell (dolu hücre) yöntemine göre → ekonomik miktarda → kreozot kullanımı, -sonuç odun koruma endüstrisinin → gelişmesinde büyük rol oynamıştır → yönteme ekonomik emprenye yöntemi adı verilmiştir, -Kreozotla emprenyede → en fazla tercih edilen yöntem olarak → yıllardan beri kullanılmakta,

7.4.4. Boş Hücre Yöntemler 7.4.4.1. Rueping Yöntemi -hücre boşluklarındaki kreozotu geri kazanmak için; -önce ağaç malzemeye yüksek basınç uygulaması → odundaki havanın sıkıştırılarak basınç altında tutulması; bu sırada, → kreozotun da yüksek basınç uygulayarak ağaç malzeme içerisine sevk edilmesi, -ön hava basıncı hücre boşluklarındaki havayı → öz odun çevresine doğru sıkıştırmakta → emprenye işleminin sonunda basıncın kaldırılmasıyla → sıkışmış bulunan havanın genişleyerek hücre boşluklarındaki kreozotun geri kazanılması sağlanmaktadır

7.4.4. Boş Hücre Yöntemler 7.4.4.1. Rueping Yöntemi Sonuç olarak; → sadece hücre çeperlerinde kreozot kalmakta, Son vakum ise → ağaç malzeme içerisindeki → fazla kreozotun dışarıya çıkmasına → tekrar kazanılmasına yardım etmekte

-Bütün bu işlemler sonunda; → ağaç malzemenin hücre çeperlerinde 7.4.4. Boş Hücre Yöntemler 7.4.4.1. Rueping Yöntemi -Bütün bu işlemler sonunda; → ağaç malzemenin hücre çeperlerinde bırakılan kreozot → devamlı bir koruma için yeterli bulunmakta -emprenye maddesinden tasarruf ile → ekonomik bir emprenye gerçekleştirilmekte, -genel uygulama diyagramı Şekil 68’de verilmekte, -boş hücre yönteminde birbirinden kesin çizgilerle ayrılan 5 aşama bulunmaktadır (Şekil 69).

Boş hücre yöntemi uygulama diagramı

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Çift vakum yöntemi ilk olarak 1940’lı yıllarda ABD’de pencere doğramalarının emprenyesi için kullanılmaya başlamış, ancak, 1960’lı yıllarda basitliği ve pratikliği sebebiyle özellikle Avrupa’da ve daha sonra bütün dünyada geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Bu yöntemin uygulanacağı tesislerin kurulması ve çalıştırılması çok kolay ve pratik olduğundan ve tesisin kurulması için çok büyük yatırımlar gerekmediğinden, yöntemin kullanımı hızla artmıştır.

Bugün İngiltere’de bu yöntemler çalışan 400 adet tesisi mevcuttur, 7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Bugün İngiltere’de bu yöntemler çalışan 400 adet tesisi mevcuttur, Ülkemizde de bu yöntemi kullanan tesis sayısı hızla artmakta, son verilere göre bu tesislerin sayısı 15’i bulmaktadır, Yöntemin literatürdeki adı, ardı ardına iki vakum anlamına gelen “vacuum-vacuum”dan kısaltılarak “vac-vac” yöntemi olarak bilinmektedir

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi SÇE ile kullanıldığında, doğrama gibi hassas ölçülerde işlenmiş yapı malzemelerinin emprenyesi bir takım sakıncalar (rutubet alarak çalışma gibi) getirmektedir; bu nedenle, özellikle yapı malzemelerinin emprenyesi için geliştirilen çift vakum yönteminde hafif organik çözücülü emprenye maddeleri (HOÇEM) kullanılmaktadır, HOÇEM formülasyonlarında, koruyucu maddelerin (fungisit ve insektisit) yanı sıra ağaç malzemenin su almasını engelleyen su itici maddeler (water-repellent veya hidrofob maddeler) de yer almaktadır. Bu aktif maddeler özel bir organik çözücü içerisinde çözülmüşlerdir.

Yöntemin prensibi dolu hücre yöntemine benzemekte; 7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Yöntemin prensibi dolu hücre yöntemine benzemekte; ancak, kullanılan basıncın değeri dolu hücredekinin onda biri kadar olduğundan, çözeltinin absorpsiyonu ve geçme derinliği (penetrasyonu) daha düşük olmaktadır

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Çift vakum yönteminin uygulandığı emprenye kazanı silindirik veya dikdörtgen prizma biçiminde olabilmektedir Ancak, pencere doğramaları için dikdörtgen prizma şekli daha uygun olmaktadır Ayrıca, silindirik biçimli kazanlarda ağaç malzemenin etrafında daha fazla boş alan kalmakta, bu durumda çözeltinin kazana verilmesi ve geri alınması daha çok zaman almaktadır. Bu nedenlerle, modern çift vakum emprenye kazanları daha çok dikdörtgen prizma biçiminde tasarlanmaktadır (Şekil 84).

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Çift vakum yönteminin uygulama diyagramı Şekil 85’de verilmektedir. Bu şekilde uygulanan çift vakum yöntemi doğrama üreten ve ahşap işleyen kuruluşların bünyelerinde işlemin son kademesi olarak da kullanılmaktadır.

Şekil 85. Çift vakum yöntemi uygulama diyagramı.

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Yöntemde absorbe edilen emprenye maddesi miktarı dolu hücre yöntemine göre az olmakla birlikte, (kısa ve orta süreli) batırma yöntemine göre hem absorbe edilen emprenye maddesi miktarı hem de geçme derinliği dikkate değer ölçüde iyileşmektedir (Şekil 86).

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Çift vakum yöntemi Avrupa’da özellikle kolay emprenye edilen sarıçamdan yapılmış kapı ve pencere doğramalarının muamele edilmesinde uzun yıllardır kullanılmaktadır. Ancak, ladin gibi güç emprenye edilen türlerde viskozitesi çok düşük olan HOÇEM tipi maddeler kullanılsa bile istenilen geçme derinliği elde edilemediğinden ilave bir basınç uygulaması adeta zorunluluk haline gelmektedir. Ülkemizde de bu yöntemle işlem yaparken bu kurala dikkate edilmesi çok önemlidir. Ülkemizde, piyasa ismiyle “şeffaf emprenye tesisi” adı altında çift vakum ekipmanı üretilmektedir (Şekil 87).

Şekil 87. Ülkemizde üretilen bir çift vakum emprenye ekipmanı.

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi Bu yöntemle, yapılarda su basma seviyesi üzerinde kullanılan her türlü ağaç malzeme emprenye edilebilmektedir. Bunlar arasında kapı-pencere kasaları, doğramalar, iç ve dış kaplamalar, çatı elemanları, yer döşemeleri, balkon, teras, merdiven, tırabzan malzemeleri sayılabilir. Ancak çürüme riski çok yüksek olan yerlerde (toprakla temas halinde olan veya su içersinde) kullanılan ağaç malzeme bu yöntemle emprenye edilmemelidir. Bunun en önemli sebebi, organik çözücülü emprenye maddelerinin diğerlerine göre pahalı olması ve bu tip yerlerde fazla miktarda emprenye maddesi absorpsiyonuna ihtiyaç duyulmasıdır.

7.4.5. Alçak Basınç (Vakum) Uygulanan Empr. Yöntemleri 7.4.5.2. Çift Vakum Yöntemi En önemli avantajı; ahşap doğrama endüstrisinin gereksinimleriyle iyi bir uyum sağlamasıdır. Çünkü bu yöntemle emprenye edilen ağaç malzeme sadece 1-2 gün gibi kısa bir zaman sonra yapıştırılabilmekte, boyanabilmekte ve cam takma işlemlerine müsait olabilmektedir.