AVRUPA BİRLİĞİ SİSTEMİNDE ENGELLİLER ve ÖZEL EĞİTİM AB engellileri, pasif ve yardıma muhtaç bireyler olarak görmenin aksine, toplumun diğer bireyleriyle eşit bireyler olarak kabul etmektedir. Bu kapsamda toplumsal ve ekonomik süreçlerin tamamını engelli bireyleri de içine alacak şekilde planlamaktadır.

Avrupa da 1977 yılında zihinsel hastalılıkları olan bireylerin durumları konusunda Avrupa konseyi 818 numaralı tavsiye kararı alınmıştır. AB üye ülkelerinin hükümet temsilcilerinden oluşan konsey tarafından 21 Aralık 1981 tarihinde Avrupa topluluğu düzeyinde özürlülerin soysan entegrasyonuna ilişkin bir karar alınmıştır.

24 Temmuz 1986 tarihin de Avrupa topluluğu düzeyinde özürlülerin istihdamına ilişkin konsey tavsiye kararı alınmıştır. Bu tavsiye kararı üye ülkelerin özürlülere mesleki rehabilitasyon ve istihdam alanlarında fırsat eşitliği sağlamak için gerekli tüm önlemleri almaları ve özürlü çalışanların karşılaştıkları engelleri ortadan kaldırılmasına yönelik oluşturulan politikaları izlemeleri gerektiğini ortaya koymaktadır.

TC devleti tarafından 16.06.1989 tarih ve 3581 sayılı kanunla onaylanan Avrupa Sosyal Şartı, özel gereksinimli bireylerin rehabilitasyon ve mesleki eğitimlerine ilişkin düzenlemeler getirmiştir.

31 Mayıs 1990 tarihinde Avrupa Konseyi ve eğitim bakanlarınca “özürlü çocuk ve gençlerin genel öğretim sistemi içinde kaynaştırılmalarını” yönelik bir karar alınmıştır.

Avrupa Konseyi 31 Mayıs 1990 tarihinde özürlü çocuk ve genlerin genel öğretim sistemine katılımı başlıklı bir ilke kararı almıştır. Bu kararla birlikte AB de özel eğitime ve kaynaştırmaya verilen önemin arttığı anlaşılmaktadır. Bu karara göre; *Üye ülkeler kendi öğrenim politikaları çerçevesinde ve yine kendi eğitim sistemlerini dikkate alarak uygun olan her durumda özürlü öğrencilerin genel öğrenim sistemine katılmaları veya katılım teşviki ile ilgili çabalarını gerektiğinde güçlendirmeyi kabul etmişlerdir. *Genel öğretim sistemine tam katılım, uygun olan her durumda ilk seçenek olarak kabul edilmeli ve tüm öğretim kurumları özürlü öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olmalıdır. Bu konuyla ilgili olarak aile, okul, toplum, dinlenme etkinlikleri, çalışama hayatındaki arasındaki bağlar oluşturulmalı ve güçlendirilmelidir. *Özürlü öğrencilere genel öğretim sistemi içinde mümkün olan en üst düzeyde öğrenim sağlanması, özürlü kişilerin bağımsızlıkları ve topluma katılmalarının teşvik etmenin önemli ve olmazsa olmaz şartı olarak kabul edilmelidir.

20 Aralık 1996 tarihinde Konsey ve hükümet temsilcileri özürlüler için fırsat eşitliği konusunda bir karar almıştır. Avrupa Komisyonu bu kapsamda aynı yıl “özürlüler için fırsat eşitliği- topluluğun yeni özürlülük stratejisi 1996” başlıklı bir tebliğ yayınlamıştır. Avrupa Komisyonu 25 Kasım 1999 tarihinde ayrımcılıkla mücadele konusunda bir öneri paketi hazırlamıştır. Avrupa Komisyonu tarafından 27 Kasım 2000 tarih 2000/78/EC sayı ile yayımlanan istihdamda ve işte eşit muamele direktifi üye ülkelerde özürlülere yönelik özel düzenlemeler yapılması yerine, özürlülerin haklarını kullanırken karşı karşıya kaldıkları engellerin ortadan kaldırılmasını böylece özürlülerin topluma tam katılımlarının sağlanması hedeflenmektedir.

Avrupa Komisyonu 12 Mayıs 2000 tarihinde özürlüler için engelsiz Avrupa isimli bir tebliğ yayımlanmıştır. Bu tebliğde, engelli bireylerin erişebilirliği ile ilgili kapsamda stratejilere yer verilmiştir. Avrupa okulları yönetici kurulu 1995 de – öğrenim destek komitesi- kurmuş ve bu kurul aracılığıyla Avrupa okullarının tüm öğretim düzeylerinde özürlülerin kaynaştırılmasının sağlanması hedeflenmiştir. Denilerek” AB’de kaynaştırmaya verilen önem bir kez daha vurgulanmaktadır.

7-9 Aralık 2000 tarihleri arasında Nice’de toplanan Avrupa Konseyi, AB temel haklar şartını kabul etmiştir. 3 Aralık 2001 tarihinde, Avrupa Konseyi 2003 yılının Avrupa özürlüler yılı olarak saptanması konusunda bir karar almıştır.

Avrupa özürlüler yılının hedef ve amaçları aşağıdaki gibi saptanmıştır: Özürlülerin hakları ile ilgili bilinç düzeyini arttırmak, bunların ayrımcılığa karşı korunmalarını ve özürlülerin haklarını tam ve eşit şartlarda kullanmalarını sağlamak. Avrupa da yaşayan özürlülere fırsat eşitliği sağlamak için gerekli önlemlerin ele alınıp tartışılmalarını teşvik etmek; Yerel, ulusal ve Avrupa ölçeğinde gerçekleştirilmiş olumlu uygulamaların, etkin stratejilerin ve edinilmiş deneyimlerin paylaşılmasını teşvik etmek; İlgili tüm taraflar arasında, yani hükümetler, sosyal taraflar, sivil toplum örgütleri, sosyal hizmet kuruluşları, özel sektör, özürlüler ve bunların aileleri arasında işbirliğini güçlendirmek; Özürlülük ile ilgili iletişimi geliştirmek ve özürlü kişiler hakkında olumlu bir imaj oluşturulmasını teşvik; Özürlülerin farklı özellikleri ile değişik tipteki özürlülükler hakkındaki bilinç düzeyini yükseltmek; Özürlülerin karşı karşıya kaldıkları çok yönlü ayrımcılık hakkında bilinçlendirmeyi sağlamak; Özürlü çocuk ve gençlerin eşit öğrenim haklarının benimsenmesine özel önem vermek, böylece bunların tam katılmalarını teşvik etmek ve desteklemek; özel gereksinimleri olan öğrencilerin genel veya özel kurumlara Avrupa değişim programlarına katılmalarını geliştirmek üzere çocuk ve gençlerin eğitimi ile ilgilenen meslek kişi ve grupları arasında Avrupa çapında işbirliğini oluşturmaktır.

2003 yılında AB de birçok etkinlik gerçekleştirilmiştir 2003 yılında AB de birçok etkinlik gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle Avrupa özürlüler yılının başarıları ve istihdamda ve işte eşit muamele direktifinin üye ülkeler tarafından etkili bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını değerlendirmek üzere “Avrupa özürlülük eylem planı” 2010 yılına kadar olan dönemi kapsayacak şekilde oluşturulmuştur.

Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecinden yukarıdaki gelişmelere paralel düzenlemeler yapması gerekmiş ve bu konuda birçok düzenleme de gerçekleştirilmiştir. Ancak son AB Müktesebatına Uyum Programı (2007-2013) incelendiğinde özel eğitimle ilgili hiçbir önleme yer verilmediği görülmektedir. Ancak sosyal politika ve istihdam başlığı altında korumalı iş yerleri ile ilgili yapılacak kanuni düzenlemelere değinildiği görülmektedir. Bunun dışında SHÇEK’in ( Yaşlı ve Özürlü Hiz. Gen. Müdürlüğü) sorumluluğunda olan ve özel gereksinimli bireyleri ilgilendiren bazı yasalarda düzenlemelere gidileceği belirtilmiştir.