KUM TUTUCULAR Kum olarak tanımlanan maddeler; kum, taş, cüruf gibi yoğunluğu veya çökelme hızı, biyolojik arıtmada parçalanabilen organik maddelere kıyasla daha yüksek olan inorganik maddelerdir. Yumurta kabukları, kemik parçacıkları, tohumlar, kahve parçacıkları ve yemek artıkları gibi organik parçacıklar da bu kapsama girmektedir. Organik madde içerdiğinden dolayı atıksudan ayrıldıktan sonra uygun şekilde bertaraf edilmezse kolaylıkla çürür.

Kum Tutucuların Kullanım Amacı: Boru ve kanallarda birikimin önlenmesi Mekanik aksamda aşındırıcı etkinin önlenmesi Çamur pompalarının tıkanmasının önlenmesi Bioreaktör tanklarındaki birikimlerin önlenmesi Takip eden arıtma kademelerinde ortaya çıkabilecek problemlerin azaltılması

KUM TUTUCULAR Kum tutucular akım şartlarına ve inşa biçimlerine bağlı olarak, Düşey akımlı kum tutucular Yatay akışlı dikdörtgen planlı kum tutucular Dairesel (vorteks akımlı)planlı kum tutucular Havalandırmalı kum tutucular Özel geliştirilmiş kum tutucular

Kum Tutucu Kanalları ve Parçaları

DÜŞEY AKIMLI KUM TUTUCULAR Küçük arıtma tesislerinde ve tesis alanının dar olduğu yerlerde bu tip kum tutucular tercih edilir. Dairesel kesitli olup, gövdesi silindir şeklinde, tabanı konik yapıda inşa edilen betonarme yapılardır. “Derin kum tutucular”da denilmektedir. Uygulamalarda pek tercih edilmezler.

Düşey Akışlı Kum Tutucu Planı ve Kesiti 1. Giriş 2.Çıkış 3. Emme Borusu 4. Hava Borusu 5. Biriken kuma verilen hava ve su karışımı

YATAY AKIŞLI DİKDÖRTGEN PLANLI KUM TUTUCULAR Yatay akışlı kum tutucularda atıksu, kum tutucuyu yatay doğrultuda geçer. Akış hızı; kum tutucunun boyutu, girişte dağıtım mekanizması ve çıkışta çeşitli savaklarla kontrol edilir. Yatay akış hızı için; Venturi (Parshal) Kanalı Dikdörtgen savak Orantılı akım savağı gibi hız ölçerler kullanılabilir. Kum tutucu kanalları, su hızı 0,2-0,4 m/sn olacak şekilde projelendirilirler. En uygun su hızı 0.3 m/s olacak şekilde ayarlanır veya kanalların çıkışına orantılı kontrol savağı yerleştirilerek hız kontrolü yapılabilir. Bu hızda, ağır kum partikülleri çökelir ve daha hafif organik maddeler kalır.

Dikdörtgen Planlı Uzunlamasına Kum Tutucu Planı ve Kesiti

Dikdörtgen Planlı Kum Tutucuların Avantaj ve Dezavantajları

YATAY AKIŞLI DİKDÖRTGEN PLANLI KUM TUTUCULAR İÇİN TASARIM VERİLERİ 65 no.lu elek: 0,21 mm çaplı partiküller için 100 no.lu elek: 0,15 mm çaplı partiküller için

DAİRESEL PLANLI KUM TUTUCULAR Vorteks akımlı kum tutucular ise, silindir bir tanktan oluşur. Atıksu, teğetsel olarak giriş yaparak girdap oluşturur. Santrifüj ve yerçekimi kuvvetleri kumun çökmesine neden olur. Uygulamada pek tercih edilmezler.

Dairesel Planlı Kum Tutucuların Avantaj ve Dezavantajları

DAİRESEL PLANLI KUM TUTUCULAR İÇİN TASARIM VERİLERİ

HAVALANDIRMALI KUM TUTUCULAR Havalandırmalı kum tutucular spiral akışlı havalandırma tankından oluşur. Spiral hız, tank boyutu ve verilen hava miktarı ile kontrol edilir.

Havalandırmalı Kum Tutucuların Avantaj ve Dezavantajları

HAVALANDIRMALI KUM TUTUCULAR Avantajları: Kum yıkama ekipmanının gerekmemesi Yatay hız kontrolüne gerek olmaması Dezavantajları: Blower ve difüzör kullanımı nedeni ile ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin yüksek oluşu

Havalandırmalı Kum Tutucu ve Parçaları

HAVALANDIRMALI KUM TUTUCULAR İÇİN TASARIM VERİLERİ

KUM TUTUCULAR Kum tutucularda bazı noktalar ölü noktalar niteliğinde olup buralarda organik madde çökebilir. Bu noktalar belirlenerek buralara konulan deflektörler (saptırıcılar) ile ölü noktaların oluşması önlenir.

Huber Rotomat (İnce Izgara ve Kum Tutucu Birlikte) Tesisi ÖZEL GELİŞTİRİLMİŞ KUM TUTUCULAR Huber firması tarafından geliştirilmiş olan ve bünyesinde ince ızgara ve kum tutucu bulunduran mekanik ön arıtma tesisleri de imal edilmektedir. Huber Rotomat (İnce Izgara ve Kum Tutucu Birlikte) Tesisi

HİDROSİKLON Kumu organik maddeden ayırmada kullanılan bir yöntemde, siklon tipi ayırıcı kullanmaktır. Hidrosiklonun boyutlandırılmasında danecik çapı önemli bir parametredir. Küçük çaplı daneler için, yüksek işletme basıncı ve küçük siklon çapı gereklidir. Tıkanma olmaması için ise, karışımın katı madde muhtevası %3-6’dan daha fazla olmalıdır. Özellikle santrifüj pompa kullanılmalıdır. Konvansiyonel kum tutuculara göre, daha yüksek bir ayırma verimi sağlar. İşletme ve maliyet nedeniyle küçük debilerde kullanılmalıdır.

Siklon Tipi Kum Ayırıcıları ve Parçaları

SİKLON TİPİ KUM AYIRICILARDA EMNİYET Siklon tipi ayırıcılarda üzerinde veya etrafında çalışmak çok büyük dikkat gerektirir. Alette bir tıkanma olursa elektrik kesilmeli, şalter üzerine etiket yapıştırılmalıdır. Yavaş dönen konveyörler ve diğer ekipmanlar çarparak veya el ve ayak keserek çalışanlara zarar verebilir. Ayrıca taşınmada da incinmelere sebep olabilir.

Kum Yıkayıcı ve Parçaları

KUM YIKAYICI Kum yıkayıcının etrafında çalışırken yerlerin kaygan olduğu ve kayarak kum yıkayıcının içine düşülebileceği unutulmamalıdır. Malzeme tıkanması veya bakım olursa elektrik kesilmeli, şalter üzerine etiket yapıştırılmalıdır. Kum ve kumlu suyu kum yıkama tankına pompalamadan önce konveyörün ve pervanelerin uygun bir şekilde çalıştığı kontrol edilmelidir. Muayene, bakım ve tamir maksadı ile kum yıkayıcı durdurulunca tank içindeki muhteva boşaltılır. Duvarları ve konveyör su ile yıkanır. Ve temizlenirken yeter derecede havalandırılması yapılması gerekmektedir. Tesis içine girmek gerekiyorsa 2 kişi birlikte çalışmalı ve birbirine kontrol etmelidir.Ve zehirli gazların olmadığı tespit edilmelidir. Herhangi bir kimse çalıştığı sürece havanın kirliliği kontrol altında tutulmalıdır. Emniyetli elbiseler giymeli ve oksijen tüpü aleti hazır bulunmalıdır.

KUM MİKTARI Tutulan kum miktarı; kanalizasyon sisteminin yerine ve durumuna, yolların buzlanmaya karşı ne sıklıkta kumlandığına, endüstriyel atıksu türüne, lavabo öğütücüsü kullanım oranına ve yöredeki çıplak arazi miktarı gibi faktörlere bağlıdır. Tutulan kum miktarı ise 0,004-0,21 m3/103m3 civarındadır.

KUMUN GİDERİMİ Kum tutucularda oluşan kumlar çeşitli yöntemlerle giderilir. Elle giderme uygulandığı gibi mekanik toplayıcılar ve konveyörlerle, taşıyıcılar da kullanılmaktadır. Temizleme kanalında fazla kum birikmesi akış debi yapısını bozar, kanalın baş tarafında kabarmalara yol açabilir. Bu sebepten kumlar periyodik olarak temizlenmelidir. Kum tutucu kanallarında daima az miktarda da olsa organik madde bulunur. Böyle olmasına rağmen kumlar gömme yöntemi ile uzaklaştırılır. Şayet üzerleri 15 cm kalınlığında toprak ile örtülmediği taktirde bu artıklar fare ve sineklerin hücumuna uğrayabilir. Normal işletme şartlarında, su debisinin düşük, orta ve yüksek olması halinde hız ölçümleri yapılır. Bu hız değerlerine bakılarak kaç adet kum tutucu işletmeye alınacağına karar verilir. Buna göre kapaklar ve savaklar ayarlanır.

KUMUN GİDERİMİ Kumlar normal şartlarda günde bir defa uzaklaştırılmalıdırlar. Kumda organik maddenin fazla olması su hızının düşük olduğunu gösterir. Uzaklaştırılan kum miktarı tahmin edilen kum miktarından daha az ve iri ise, kum tutucuda su hızının gereğinden fazla olduğu anlaşılır. Az miktarda organik maddenin olması uygun bir hızın uygulandığını gösterir.

KUM UZAKLAŞTIRILMASI Bazı büyük sistemlerde kum çamurla birlikte yakılır. Yürürlükteki yönetmeliklere de bağlı olarak, kumun kireçle stabilize edilip düzenli çöp depolama alanlarında bertarafı da gerekebilir.

KUM TUTUCULARIN İŞLETİLMESİ Şiddetli ve yağışlı havalarda endüstriden periyodik olarak aşırı madde verildiği durumlarda kum tutucuda anormal şartlar meydana gelebilir. Bu durumlarda işletme problemleri doğabilir. Bu anda su hızı 0,3 m/sn olarak tutulabildiği kadar tutulmalı ve kum sıyırıcılar en üst sıklıkla çalıştırılmalıdır. Kum tutucuların periyodik bakımları su seviyesinin en düşük olduğu zamanlarda yapılmalıdır. Mümkün olduğu kadar atıksular, kontrol ve bakım sırasında, alternatif kum tutucuya alınmalıdır. Giriş ve çıkış kanalları kapakları, drenaj vanası açılmalı, kum tutucunun suyu boşaltılmalı, dren borusunun tıkalı olup olmadığı kontrol edilmelidir. işciler içine girmeden önce kum tutucunun duvar ve tabanı hortum ile iyice yıkanmalı, su boşaltılmış kum tutucunun tabanının kaygan olduğu unutulmamalı ve ona göre dikkatli yürünmeli ve çalışmalıdır.

KUM TUTUCULARIN İŞLETİLMESİ Kum tutucuların bakımında kum tutucunun temizliği ve paslanabilir elemanların zarar görüp görmediği ve kum tutucu duvar ve tabanında çatlaklar oluşup oluşmadığı incelenir. Paslanmalar koruyucu kaplamalar yapılarak geçiktirilebilir. Palet ve zincirlerin olduğu kum tutucularda paletler, zincirler ve dişli elemanları senede en az iki defa, balatalar ve rulmanlar kum tutucunun suyunun boşaltıldığı her seferinde kontrol edilmelidir. Motorla imalatçı firmanın tavsiyeleri doğrultusunda yağlanmalı ve greslenmelidir. Kum tutucuların ölü noktalarında yüzeyde köpük ve yüzücü çöpler birikirse bu maddeler günde 2 sefer veya daha sık temizlenmelidir. Anormal işletme şartları ya büyük akış debilerinde veya aşırı katı madde yüklemesi olduğu zaman meydana gelir. Tankın havalandırma debisi arzu edilen katı madde uzaklaştırma verimi sağlanacak şekilde ayarlanmalıdır. Prosesin durdurulması için, önce atıksuyun akışı başka kanala çevrilir. Sonra kum tutucu içindeki su boşaltılır daha sonra hava beslemesi kesilir. Geçici durdurmalarda tesisi durdurmaya gerek yoktur.

KUM TUTUCULARDAKİ İŞLETME PROBLEMLERİ ETKİ MUHTEMEL SEBEPLER ÖNERİLEN ÇÖZÜM Kumda aşırı organik madde Akış hızı çok düşük ve bekleme süresi çok uzun Atıksu akışından etkilenen kesit alanının azaltılması, normal beklenen akış oranı için tekrar düzenleme ile akış derinliğinin azaltılması yada kanal boyunca taban tahtası, tuğla veya fayans döşenmesi, kullanılan kanal sayısını azaltma veya kanalların boyunun azaltılması Kumun aktarılması Akış hızı çok yüksek ve bekleme süresi çok kısa Daha sık kum giderimi, kanal sayısı arttırma veya kanalların kesit alanını artırımı

KUM TUTUCULARDAKİ İŞLETME PROBLEMLERİ Yağmur suyu ve kanalizasyon ayrı ise, dizayn verilerine göre, değilse en az %25 fazla kapasiteli kum tutucu yaptırılmalıdır. Kum pompası aşınmaya karşı dayanıklı olmalıdır. Kum ve yağ tutucu havuzlardaki kum hatlarının mutlaka bağımsız olması gerekir. Türkiye şartlarında kanalizasyon hatlarından tahmin edilenden çok fazla kum gelmektedir. Kum hatlarının bağımsız ve pompalarının da hesaplanan ve seçilen pompa tipinden bir büyük pompa seçmekte fayda vardır. Böylelikle kum hatlarında yaşanacak blokajların önüne geçilebilir. Çökeltme ve kum tutucu sıyırıcı yürüme yolu betonları epoxy katkılı beton uygulamakta fayda vardır. Uzun vadede düşünüldüğünde daha ekonomik ve problemsiz olacaktır

KUM TUTUCULARDAKİ İŞLETME PROBLEMLERİ Havalandırmalı kum ve yağ tutucuda yağ tutma kısmında yağ ve yüzücü partiküllerin tutulup tutulmadığı kontrol edilir. Kum ve yağ tutucuda iniş hatları hava çıkışları kontrol edilir. Kum pompası vasıtasıyla basılan kumun yıkayıcı kum siklonundan sorunsuz bir şekilde taşınması ve kumun yıkanıp yıkanmadığı kontrol edilir. Konteynerlere aktarılan kumda oluşacak aşırı koku kumun iyi yıkanmadığını gösterir. Endüstriyel atıksuların da söz konusu olduğu havalandırmalı kum tutucularda havalandırmadan dolayı UOK (Uçucu Organik Karbon-VOC) oluşumu dikkate alınmalıdır. UOK oluşumu, arıtma tesisi işletmecileri açısından sağlık riski teşkil eder. UOK oluşumu önemli miktarlarda ise kum tutucu üzerine kapak yapılmalı veya havalandırmasız kum tutucular tercih edilmelidir.

KUM TUTUCULARDAKİ İŞLETME PROBLEMLERİ ANKARA MERKEZİ ATIKSU ARITMA TESİSİ Tesis işletmeye alındıktan sonra özellikle yağmurlu havalarda tesise aşırı miktarda kum geldiği gözlenmiş olup, kum tutucu olmasına rağmen ilave olarak tesisten önce ana kolektör üzerine 100 metre uzunluğunda iki bölmeden oluşan ön kum tutucu havuzlar yapılmıştır. Ön kum tutucuların sık sık temizlenmesi gerekmekte temizlenmediği taktirde kum tesisin her kademesine taşınmakta hatta gaz üretimini düşürmektedir. Kum tutucularda köprü yolların donması köprünün görevini yapmasına engel olmaktadır. Önlem için tuzlanmakta bu durumda da beton zamanla zarar görmektedir.