Maddenin Tanecikli Yapısı www.fendersi.gen.tr Element ve Bileşikler 1

2. Elementler ve Bileşikler Neler Öğreneceğiz Element ve bileşiklerin özelliklerini Molekül kavramını Molekül modelini Moleküller ve molekül olmayan maddeler olduğunu öğreneceğiz. Anahtar Kavramlar Element Bileşik Molekül 2

SAF MADDE ŞEKER BAKIR SAF SU SAF MADDE ELEMENT BİLEŞİK Yapısında tek tür tanecik (atom veya molekül) içeren maddelere saf madde denir. Saf maddelerin içinde yabancı madde bulunmaz. SAF MADDE ALTIN DEMİR ŞEKER BAKIR ELEMENT BİLEŞİK SAF SU

ELEMENT AYNI CİNS ATOMLARDAN OLUŞUR Maddeler atomlardan meydana gelmiştir. Bakır cezve çok sayıda bakır atomundan oluşmuştur. Altın yüzük sayamayacağımız kadar çok altın atomu içerir. Çok sayıda aynı atomun bir araya gelerek oluşturduğu maddelere element denir. Elementler tek çeşit atom içerirler ve saf maddelerdir. 4

ELEMENTİ BÖLDÜM BÖLDÜM ATOM OLDU Bir element arka arkaya defalarca bölünürse , onu oluşturan tanecik (atom) elde edilir. ATOM ELEMENT ELEMENT ELEMENT ELEMENT 5

Altın Atomu Altın Elementi Altın Yüzük Gümüş Atomu Gümüş Elementi Bir elementin bütün atomları birbiriyle aynı iken, farklı elementlerin atomları birbirinden farklıdır. Bu sebeple farklı elementler farklı özelliklere sahiptir. Altın Atomu Altın Elementi Altın Yüzük Gümüş Atomu Gümüş Elementi Gümüş Yüzük

BAKIR www.fendersi.gen.tr 7

ALTIN 8

DEMİR AHMET HARMANBAŞI MERSİN ÇANKAYA İ.Ö.O. 9

ALÜMİNYUM www.fendersi.gen.tr 10

KARBON 11

İYOT www.fendersi.gen.tr 12

ELEMENT YAPI MODELLERİ Bazı elementler atomlarının bir birine bağlanmasıyla oluşur. ALÜMİNYUM DEMİR ALTIN BAKIR Demir, gümüş, altın, alüminyum gibi bazı elementlerin en küçük taneciği atomdur. Böyle elementler atomik yapıdadır. 13

Bazı elementleri oluşturan aynı çeşit atomlar kümeler halinde bulunur. Hidrojen, oksijen ve iyot elementini oluşturan atomlar doğada ikişerli kümeler halinde bulunur. Atomların oluşturduğu atom kümelerine MOLEKÜL denir. ELEMENT ATOMİK YAPILI MOLEKÜL YAPILI 14

Atom ALÜMİNYUM Element Atom BAKIR Element Atom ÇINKO Element 15

Bu demir tencere (demir), bakır çaydanlık (bakır) alüminyum pencere (alüminyum) adı verdiğimiz maddelerden üretilmiş. Onu da çok yakından incelersek aynı çeşit atomları görebiliriz. Çok sayıda aynı çeşit atomdan oluşan maddelere element denir.

Atomların oluşturduğu bu atom kümelerine ise molekül denir. Elementleri oluşturan atomlar her zaman ayrı ayrı durmazlar. Bazı maddelerin atomları kümeler halinde görülür. İyot molekülü Hidrojen molekülü Oksijen molekülü Ozon molekülü Atomların oluşturduğu bu atom kümelerine ise molekül denir.

En küçük birimi molekül En küçük birimi molekül Maddeleri oluşturan elementlerin en küçük birimi atom veya molekül olabilir. En küçük birimi molekül En küçük birimi atom En küçük birimi molekül En küçük birimi atom Bu, maddenin bünyesindeki atomların özelliğine göre değişir.

BİLEŞİK MOLEKÜLÜ ELEMENT MOLEKÜLÜ Atom kümelerine molekül adı vermiştik. BİLEŞİK MOLEKÜLÜ ELEMENT MOLEKÜLÜ Atom kümelerinin birleşimi ile oluşan yapı moleküler yapıdır. Bu moleküllerden oluşan bileşiğe ise moleküler yapılı bileşik denir.

Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerden tamamen farklı özellik taşır. Bu özellikleri nedeni ile bilim insanları farklı elementlerden milyonlarca yeni bileşik hazırlayabilmektedir. 20

O H N H2O (SU) BİLEŞİK FARKLI CİNS ATOMLARDAN OLUŞUR. NH3 (AMONYAK) İki ya da daha fazla çeşitte element atomlarının oluşturduğu saf maddelere bileşik denir. 21

Çeşitli Molekül Örnekleri CaCO3 (Kalsiyum karbonat) CO2 (Karbondioksit) 22

Elementler bileşik oluşturmak için bir araya geldiklerinde farklı özelliklere sahip yeni bir madde oluşturur. Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerden tamamen farklı özelliklere sahiptirler. Bileşiklerin çoğu moleküllerden oluşmuştur. Bir bileşiği oluşturan moleküllerin her biri diğerleriyle aynı sayıda atom içerir. 23

SU BİLEŞİĞİ Oksijen atomu Hidrojen atomu Atomlar Su molekülleri Atomların birleşmesiyle molekül, moleküllerin birleşmesiyle madde oluşur. su 24

BİLEŞİK MOLEKÜLLERİ www.fendersi.gen.tr 25

Çünkü bazı maddeler moleküler yapıda değildir. Moleküler yapıdaki: Şeker Moleküler yapıda olmayan: Tuz Çünkü bazı maddeler moleküler yapıda değildir. Tanecik yığınlarından oluşan bu bileşiklere ise moleküler yapıda olmayan bileşikler denir. 26

Bazı bileşikler moleküler yapıda iken bazı bileşiklerin molekülleri yoktur. Örneğin, tuz bileşiğinin molekülü yoktur. CaCl Tuz bir bileşiktir çünkü 2 farklı elementin birleşmesiyle oluşmuştur. Tuzda sodyum ve klor elementler atomları bulunur. 27

SAF MADDELER ELEMENTLER BİLEŞİKLER MOLEKÜLER YAPIDA OLANLAR MOLEKÜLER OLMAYANLAR ATOMİK YAPIDA OLANLAR MOLEKÜLER YAPIDA OLANLAR

Atomlar elementleri, elementler ise bileşikleri oluşturur. Farklı cins atomlar Aynı cins atomlar Dünyamızda en az iki farklı elementin bir araya gelmesi ile oluşmuş milyonlarca bileşik vardır.

Bileşikleri oluşturan moleküller aynı sayıda atom içerir ve bu moleküller her zaman aynı yapıda bulunur. Molekül Bileşik Atom

Maddelerin özelliklerine göre bazı maddeler atomik, bazı maddeler ise moleküler yapıdadır. Atomik madde Moleküler madde Moleküler madde Atomik madde Moleküllerden oluşan maddelere moleküler madde, atomlardan oluşan maddelere atomik madde denir.

Atom kümelerine molekül adı vermiştik. Atom kümelerinin birleşimi ile oluşan yapı moleküler yapıdır. Bu moleküllerden oluşan bileşiğe ise moleküler yapılı bileşik denir.

SAF MADDE Elementler Bileşikler 1.Atomik yapıda olan elementler Örnek:Demir, bakır, altın, gümüş 2.Molekül yapıda olan element Örnek:Hidrojen, oksijen, iyot 1.Molekül yapıda olan bileşikler Örnek: Su, şeker, karbondioksit 2.Molekül yapıda olmayan bileşikler Örnek:Tuz

SORU 1 Çok sayıda aynı çeşit atomun bir araya gelerek oluşturdukları maddeye bileşik denir. Farklı elementler farklı atomlardan meydana gelir. Yukarda verilen ifadeler için ne söylenebilir. A) Yalnız I doğrudur C) Her ikisi de doğru D) Her ikisi de yanlış B) Yalnız II doğrudur 34

Molekül yapıda olanlar SORU 2 SAF MADDELER ELEMENT BİLEŞİK Molekül yapıda olanlar …….K…… Yukarıda saf maddelerin sınıflandırılmasına ait bir şema verilmiştir. Buna göre şemada K harfi ile gösterilen bileşiğin tanecik modeli aşağıdakilerden hangisi olabilir. A) B) D) C) 35

SORU 3 Şekildeki X maddesinin tanecik modeli verilmiştir. Buna göre X maddesi ile ilgili; Bir molekülde kaç tane atom vardır? Bir molekülde kaç farklı tür atom vardır? Şekildeki X maddesinde kaç tane atom vardır? a) 5 b) 3 c) 25 36

SORU 4 =Oksijen atomu =Karbon atomu =Hidrojen atomu Yukarıda verilen tanecik modellerine göre aşağıdakilerden hangisi bir bileşik değildir? A) B) C) D) 37

SORU 5 A) 2 2 3 5 B) 2 3 4 5 D) 8 4 3 4 C) 3 3 4 3 Tanecik modeli Yapısındaki atom çeşidi sayısı Yapısındaki toplam atom sayısı Yukarıdaki tabloda , , ve sembolleri ile gösterilen yerlere hangi seçenekte verilenler yazılabilir? A) 2 2 3 5 B) 2 3 4 5 D) 8 4 3 4 C) 3 3 4 3 38

SBS-2010 Öğretmen, öğrencilerine bileşikler konusunda kart oyunu oynatmaktadır. Kartların bir yüzünde bileşiklerin özellikleri, diğer yüzünde bu bileşiklerin tanecik modelleri bunmaktadır. İki çeşit atom içerir. Moleküllerden oluşur. Molekülünde üç atom vardır. Buna göre, öğretmenin tuttuğu kartın diğer yüzünde, aşağıdaki modellerden hangisi vardır? A) B) D) C)

SORU 6

SORU 7 www.fendersi.gen.tr

Günlük yaşamda karşımıza çıkan maddelerin çoğu saf madde değildir. İki ya da daha fazla sayıda farklı maddenin bir araya gelerek oluşturduğu maddelere karışım denir.

Karışımı oluşturan maddeler bir araya gelirken kendi özelliklerini kaybetmezler. SAF MADDE SAF MADDE KARIŞIM Tanecik yapısında incelersek, karışımı oluşturan maddeler atomlardan ya da moleküllerden oluşabilir.

Su, su moleküllerinden oluşurken, şekerli su, su ve şeker moleküllerinin karışımından meydana gelir.

Su içersine şekeri koyduğumuzda, şeker su içersinde dağılır. KÖMÜRLÜ SU Ancak su içersine kömür parçaları koyduğumuzu düşünürsek, kömür parçaları dibe çöker. Tanecik yapısı da buna benzer bir şekil alır…

Karışımlar Karışımlarda değişik element ve bileşikler bulunur. Fakat bunlar birleşme olmadan, yani kendi özelliklerini değiştirmeden bir arada bulunur. Toprak, Hava, Deniz suyu, Kayalar karışımdır. Adi karışım ve çözelti olmak üzere iki gruba ayrılır. İçindeki her madde kendi özelliğini taşır. Karışım miktarları eşit değildir. 46

Birden çok maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluşan maddelere karışım denir. Karışımlar saf madde değildir. Karışımlar birden fazla madde içerirler. Bu yüzden karışımı oluşturan tanecikler farklı moleküller ve ya farklı atomlar olabilir. Hidrojen molekülü Karbondioksit molekülü Oksijen molekülü Azot molekülü Soluduğumuz hava Soluduğumuz hava azot,karbondioksit, oksijen ve hidrojenden gibi farklı maddelerden oluşmuştur. 47

A) HOMOJEN KARIŞIMLAR Karışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafına eşit olarak dağılmışsa bu tür karışımlara HOMOJEN KARIŞIMLAR denir. Örneğin; bir miktar şeker ile suyu karıştırdığımızda, şeker suyun her tarafına eşit olarak dağılır. Şekerli su homojen bir karışımdır. Tuzlu su, alkollü su, kolonya, gazoz, hava homojen karışımdır. 48

B) HETEROJEN KARIŞIMLAR Karışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafına eşit olarak dağılmamışsa bu tür karışımlara HETEROJEN KARIŞIMLAR denir. Örneğin; zeytinyağı ile su karıştırıldığında, zeytinyağı karışımının her tarafında aynı miktarda bulunmaz, karışımın üst tarafında zeytinyağı alt tarafında ise su bulunur. Su-benzin, tebeşir tozu-su karışımı, çamur, sütlaç, ayran heterojen karışımdır. 49

Element Bileşik Karışım 1-Çeşitli atomların birleşmesinden oluşur. 2-Molekül yapılı bileşiklerin kendi özelliğini taşıyan en küçük taneciği moleküldür. 1-Bir çeşit atomdan oluşur. 2-Kendi özelliğini taşıyan en küçük taneciği atomdur. 1-Çeşitli elementlerin veya bileşiklerin yan yana gelmesinden oluşur. 2-İçindeki her madde kendi özelliğini taşır 50

www.fendersi.gen.tr