GENEL OLARAK TALEP Turizm talebine geçmeden önce iktisatta talep kavramının nasıl ele alındığına bakmakta yarar var. Talebi incelememizin temel nedeni bir mal ya da hizmetin piyasa fiyatının nasıl belirlendiğini öğrenmek. Fiyat, bir mal veya hizmetin bir biriminin (aynî veya nakdî) bedelidir. Fiyat, piyasa ekonomilerinde hangi mal veya hizmetin üretileceği veya satın alınacağı konusunda yön göstericidir. Fiyat sisteme adını verecek derecede önemlidir Talep, diğer değişkenler sabitken (ceteris paribus) belirli bir zaman diliminde piyasada tüketicilerin değişik fiyat düzeylerinde satın almaya istekli ve muktedir oldukları mal ve hizmet miktarını gösterir. Ceteris paribus, bir kavramı belirleyen çok sayıda değişken varsa, bunlardan sadece bir tanesinin değişmelerini inceleyip, diğerlerinin analizimiz boyunca sabit kalacağını gösteren varsayımdır. Bu şekilde, talep, fiyatla miktar arasındaki ilişkiye indirgenmiş olmaktadır. Bu analiz çerçevesinde tüketicinin çeşitli fiyat düzeylerinde, herhangi bir mal veya hizmete yönelik talep miktarı değişikliklerini görmek mümkün olacaktır. Ceteris paribus varsayımı, tamamen değerlendirme kolaylığı sağlamaktadır. Diğer bir ifadeyle fiyatın değişken olarak ön plana çıkarılması, fiyat dışındaki unsurların önemsiz olduğu anlamına gelmemektedir.   TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TALEBİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER Fiyat dışında talebi belirleyen faktörler aşağıdaki gibidir: 1. gelir (normal mallar-düşük mallar) 2. diğer malların fiyatı (ikame mallar-tamamlayıcı mallar) 3. zevk ve tercihler (alternatiflerin sıralanması) 4. beklentiler (gelecekteki gelişmelere dair bugünkü kanaatler) 5. servet (geçmişteki gelirden yapılan tasarruflar) 6. Tüketici (alıcı) sayısı TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TEMEL TALEP YASASI Temel talep yasasına göre bir mal veya hizmetin fiyatı ile talep edilen miktarı arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Buna göre, söz gelimi mal veya hizmetin fiyatı artıyorsa genellikle beklenen durum bu mal veya hizmetin talep miktarının azalmasıdır. Temel talep yasası gözlemlerimizle uyuştuğu gibi Klasik Fayda Yaklaşımı, Farksızlık Eğrileri Yaklaşımı ve Açıklanmış Tercihler Yaklaşımı çerçevesinde de teorik olarak doğrulanmaktadır. Bu yaklaşımlarda ön plana çıkan iki kavram gelir ve ikame etkileridir. Gelir etkisi: Diğer malların fiyatları değişmezken, bir malın fiyatının artması ya da azalması , gelirimizin satın alma gücünü değiştirecektir. Bu da bütün mallardan, dolayısıyla fiyatı değişen maldan almak istediğimiz miktarı değiştirir. Buna gelir etkisi denir. İkame etkisi: Diğer malların fiyatları değişmezken, bir malın fiyatının artması, bu malı diğer mallara göre pahalı hale getirir. Başka bir deyişle fiyatları değişmediği halde diğer mallar ucuzlamış gibi olur. Bu nedenle talebimizi bu mallara kaydırır, fiyatı artan malın talebini azaltırız. Buna da ikame etkisi denir. İşte bu nedenlerle talep eğrisi negatif eğimlidir, yani temel talep kanunu geçerlidir. TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TALEP EĞRİSİ Talebi sözel olarak, talep eğrisiyle ya da formül yardımıyla ifade edebiliriz. Talep eğrisi, talep tablosunda yer alan değerlerden faydalanılarak çizilir. Eğri üzerindeki hareketle, eğrinin tümden sağa-sola hareketi arasında ayırım yapmak gerekir. Eğri üzerindeki hareket fiyatın değişmesinin sonucudur; eğrinin sağa-sola hareketi ise fiyat dışı etkenlerden kaynaklanır. Q=700-100P bir talep eğrisinin matematiksel ifadesidir. TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TURİZM TALEBİ Fiyatı belirlemek için arz ve talep kavramları üzerinde durulmaktadır. Taleple başlayalım: “Turizm talebi, seyahat etme isteğinde bulunan ve bu isteğini karşılamaya imkân verecek kadar gelire sahip olan insanların miktarıdır”.  “Turizm talebi, bir turistin belli bir fiyat seviyesi veya döviz kuru dahilinde elde etmek istediği ve fiilen elde etmeyi kabul ettiği turistik mal ve hizmetlerin bütünüdür”.  “Turizm talebi, turizm pazarına yönelmiş ve satın alma gücüyle desteklenmiş seyahat ve tatil istemidir”.   Turizm talebinin ekonomi dışı faktörlerden önemli ölçüde etkilendiğini vurgulamak gerekir. Örneğin savaş, doğal afet, güvenlik ve sağlığa yönelik problemler, harcama gücüne sahip tüketiciyi turistik harcama yapmaktan alıkoyacaktır. Benzer şekilde, boş zamanın olmaması da turistin seyahat kararı almasını engelleyecektir. TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TURİZM TALEBİ Ülkeler açısından turizm talebi “iç turizm talebi” ve “dış turizm talebi” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.   1. İç turizm talebi, kişilerin kendi ülkelerinde gerçekleştirdikleri turizm amaçlı seyahat ve bu seyahatlerle bağlantılı faaliyetleri içerir. 2. Dış turizm talebi, kişilerin kendi ülkeleri dışına yaptıkları turistik seyahatler ve gerçekleştirdikleri turizm amaçlı faaliyetleri kapsar TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TURİZM TALEBİ   Talep tablosu, değişik fiyatlara karşılık gelen talep miktarlarını gösteren tablodur. Aşağıdaki tablo, turistik harcama yapmaya hazır olan bir tüketicinin farklı oda fiyatları karşısında geceleme miktarlarını gösteren bir talep tablosudur. Oda Fiyatı (Günlük, dolar) Geceleme Sayısı 25 6 50 3 75 2 100 1 150 0 150 caydırıcı fiyat  Tablonun geneline bakıldığında dikkatimizi çeken en önemli nokta fiyatlar artarken geceleme sayısının azalmasıdır. Bu bizi temel talep yasasına götürür. TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TURİZM TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Talep tanımında yer alan fiyat, diğer mal veya hizmetlerin fiyatı, gelir, tüketici zevk ve tercihlerindeki değişiklikler talebin değişimine neden olan faktörlerdir. Bu faktörler, turizm talep eğrisini değiştirme gücüne sahiptir. Ancak, turizmin kendine has özelliklerinden dolayı ekonomi dışı faktörlerin de hesaba katılması gerçekçi analizlerin yapılabilmesi açısından zorunludur. Bu faktörleri, şu şekilde özetlemek mümkündür: Boş zaman Uzaklık Psikolojik faktörler Demografik özellikler Ulaşım ve iletişim teknolojisindeki değişiklikler Beklenmeyen siyasal ve doğal değişimler Genel fiyat düzeyi ve karşılaştırmalı fiyatlara ait değişiklikler Döviz kurlarındaki değişiklikler Vergi politikalarındaki değişiklikler Seyahat kolaylıklarının sağlanması veya sınırlamalar getirilmesi Turistik ürün kalitesine ait düşüncelerdeki değişiklikler Kişi başına düşen gelir düzeyi ve gelirin dağılımına yönelik değişiklikler Turizme ait sezonluk özellikler Reklam ve tanıtım Merak Gidilecek yerlerin çekiciliği ve arz özellikleri Sağlık ve güvenlik koşullarındaki değişiklikler Moda ve prestij (kitle etkisi) Kültürel özellikler   TheWorld Tourism Organization defines tourists as people "traveling to and staying in places outside their usual environment for not more than one consecutive year for leisure, business and other purposes".[1]

TURİZM TALEP EĞRİSİNİN DEĞİŞMESİ Talebin değişmesi Talebin değişmesi Fiyat dışında talebe etkide bulunan faktörlerde meydana gelen değişmeler talep eğrisini (sağa veya sola) kaydırır. Yandaki diyagramda (örneğin gelir artışının) turizm talebi üzerindeki etkisi gösterilmiştir.

TURİZM TALEBİNE İLİŞKİN GENEL ÖZELLİKLER Son otuz-kırk yılda, kişileri seyahat ve turizme yönelten güdülerde (motiflerde) çok büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Turizm talebine etkide bulunan faktörleri görmüş bulunuyoruz. Peki turizm talebinin belli başlı özellikleri nelerdir? Bu özellikler şöyle sıralanabilir:   Turizm talebi bağımsız (otonom) bir taleptir, yani insanları seyahate yönelten etkenler kişiden kişiye değişiklikler göstermektedir. Turizm talebi çok yönlüdür, farklı amaçlarla yapılabilir. Bazıları için tatil yapmak, bazıları içinse ticaret yapmak gibi. Turizm talebi, kişisel kullanılabilir gelire bağlıdır. Turizm talebinde, ikame olanakları yüksektir. Turistik ürün talebine yönelik fiyat esneklik değeri 1’den büyüktür. Turistik tüketime konu olan mal ve hizmetler arasında aşırı bir rekabet vardır. Bu nedenle talebin fiyat esnekliği büyüktür. Turizm talebi mevsimlik bir karakter taşır. Bu nedenle turizm hareketleri belli mevsimlerde yoğunlaşır.

TURİZMDE PİYASA TALEP EĞRİSİ Bireysel talep eğrisi tek tüketiciye ait talep eğrisidir. Piyasa talep eğrisi ise bireysel talep eğrilerinin (yatay) toplamından oluşur. Piyasa talep eğrisi, turistik ürün arz edenlere talep cephesi hakkında önemli ipuçları verir. Örneğin, konaklama birimleri veya seyahat acenteleri tarafından, eğer piyasa talep eğrisine ait özellikler biliniyorsa, uygun ürün bileşimini sağlayarak fiyat önermek sorun olmayacaktır.

TURİZMDE TALEBİN ÖNGÖRÜLMESİ Talebin öngörülmesi, gelecekte üretilecek mal ve hizmetlere yönelik talebin ne olacağının geçmişe bakılarak tahmin edilmesidir. Verilerden hareketle tahmin yapmayı olanaklı kılan çok çeşitli nitel ve nicel hesaplama yöntemi bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak zaman serileri modelleri, ekonometrik modeller, korelasyon analizleri, Delphi yöntemi, anket yöntemi verilebilir. Öngörü teknikleri hakkında bilgi sahibi olmak, (turizm sektörüne yatırım yapacak) girişimcilere ve arz kararı verenlere (yani mevcut firmalara) büyük kolaylık sağlar.

TURİSTİK TALEBİN FİYAT ESNEKLİĞİ Açıklama Grafik Fiyat değişmelerinin talebi hangi yönde değiştirdiğini biliyoruz. Ancak bu değişmenin şiddeti nedir? Talep miktarının fiyattaki değişmeler karşısındaki duyarlılığı talep esnekliği terimi ile ifade edilmektedir. Teknik olarak, Talep esneklik değerleri hesaplandığında sonuç negatif çıkar. Ancak, fiyat ve miktar değişim değerleri mutlak değer olarak alındığından sonuç değerinde eksi işareti genellikle kullanılmaz. E=0; E<1; E=1; E>1; E=sonsuz Talep esnekliğini belirleyen faktörler: 1. Malın zorunlu bir mal olup olması (zorunlu mal, lüks mal ayrımı) 2. Mal için yapılan harcama tutarının aile bütçesindeki yeri 3. O mal yerine kullanabileceğimiz diğer malların varlığı; rakip/ikame mallar 4. Turizm talebi için söz konusu olmamakla birlikte zaman uzunluğunu esnekliği belirleyen bir faktör olarak düşünmek gerekir. Talep esnekliği, kısa dönemde düşük, uzun dönemde yüksek bir değer alır

TURİSTİK TALEBİN FİYAT ESNEKLİĞİ VE TOPLAM HARCAMA Açıklama Grafik Talep esnekliği ile tüketicinin yaptığı harcama veya firmanın satış hâsılatı arasında bir ilişki vardır. Buna göre E<1 ise (birinci grafik) fiyat artışı satış hâsılatını artıracak, fiyat düşüşü ise satış hâsılatını azaltacaktır. E>1 durumunda bunun tersi söz konusu olacaktır. E<1 E>1

TURİZM TALEBİNİN GELİR ESNEKLİĞİ Esneklik katsayısı gelir değişkeninden hareket edilerek de hesaplanabilir. Turistik mal veya hizmet ihtiyacı olan tüketicinin nominal (parasal) gelirindeki oransal bir değişme ile, gelir değişmesinin bir sonucu olarak satın alınmak istenen turistik mal veya hizmet miktarında ortaya çıkan oransal değişme arasındaki ilişkiye turistik talebin gelir esnekliği denir. = = miktardaki yüzde değişme /gelirdeki yüzde değişme Gelir esnekliğini belirleyen faktörler - Gelir dilimi: tüketicilerin içinde bulunduğu gelir dilimine bağlı olarak esneklik farklılaşır - Malın özelliği: temel mallar, rahatlatıcı mallar, lüks mallar, düşük mallar - Zaman faktörü: gelir artışına hemen, gelir azalmasına gecikmeli olarak uyum sağlanır. Gelir esnekliği türleri: Talebin gelir esnekliği çeşitli değerler alabilir: eksi, sıfır, artı ancak 1’den küçük, 1’e eşit, 1’den büyük. Gelir esneklik katsayısı artı işaretli ise söz konusu mal veya hizmet normal, eksi işaretli ise düşük mal olarak adlandırılır. Reel gelir arttığında tüketicilerin daha fazla miktarda tüketmek isteyecekleri mallara normal mal; reel gelir arttığında tüketicilerin daha az tüketme eğilimine girdiği mallara ise düşük mal denir. Talebin gelir esnekliği sıfır ise gelirle talep arasında bir ilişki yok demektir. Normal mallar içinde talebin gelir esnekliğinin 1’den büyük olduğu mallar lüks mallar olarak adlandırılmaktadır. Değişik turistik ürünlerde farklı gelir esneklikleri söz konusudur: İş turizmi <Toplantı turizmi <Eş-dost ziyaretleri <Tatil <İkinci konut

TALEBİN GELİR ESNEKLİĞİ, ÖRNEK Tüketicinin gelirinde meydana gelen artış farklı harcama kategorilerini farklı oranlarda etkilemektedir. Bu da talebin gelir esnekliğinin farklı mallar için farklı olduğu anlamına gelmektedir. İş turizmi <Toplantı turizmi <Eş-dost ziyaretleri <Tatil <İkinci konut

TURİZM TALEBİNİN ÇAPRAZ ESNEKLİĞİ Bir mal veya hizmetin fiyatındaki değişikliğin bir başka mal veya hizmetin talep miktarlarını nasıl etkilediğini belirlemek üzere kullanılan esneklik hesaplamasına çapraz esneklik hesabı ve bulunan değere çapraz esneklik katsayısı denir. Turizmde ürün, birbirinden farklı özellikler taşıyan ve aynı zamanda hem birbirinin tamamlayıcısı hem de ikamesi/rakibi olarak kabul edilen her türlü mal ve hizmetten oluşur. Örneğin, ulaşım hizmetleri konaklama hizmetlerinin tamamlayıcısıdır. K’nın miktarındaki yüzde değişme /U’nun fiyatındaki yüzde değişme Çapraz esneklik katsayısının işareti mal veya hizmetlerin rakip veya tamamlayıcılık özelliği hakkında bilgi verir. Tamamlayıcı mallar birlikte kullanılan mallardır, çay ve şeker gibi. Benzer ilişki hizmetler için de geçerlidir. Bir otelin farklı bölümleri arasındaki ilişki veya seyahat acentelerinin otellerle ilişkisi tamamlayıcı hizmete örnektir. Tamamlayıcı mallardan/hizmetlerden birinin fiyatı artınca diğerinin talep miktarı azalır. Bu nedenle tamamlayıcı mal/hizmet çapraz esneklik katsayısının işareti eksidir. Birbiri yerine kullanılabilen mal veya hizmetler arasında ikame/rakiplik ilişkisi vardır. Örneğin karayoluyla verilen ulaşım hizmeti havayoluyla ulaşım hizmetlerinin rakibidir. Rakip mallardan/hizmetlerden birinin fiyatı düşünce diğerinin talep miktarının azalması beklenir. Örneğin hava yoluyla ulaşım fiyatlarının düşmesi kara yoluyla ulaşıma ilgiyi azaltabilir. Rakip mal/hizmetler için hesaplanacak çapraz esneklik katsayısı değerinin işareti artıdır. Demek ki çapraz esneklik katsayısının işaretine bakarak mallar arasındaki ilişkiyi belirleyebiliriz.

ÖZET Tüketicinin geliri,diğer malların fiyatı, zevk ve tercihleri sabitken bir mal veya hizmetin fiyatıyla talep edilen miktarı arasındaki ilişkiye talep denir. Turizm talebi, turistik mal veya hizmetin fiyatıyla miktarı arasındaki ilişkidir. Turizm talebini etkileyen çok sayıda değişken varken, sadece fiyatın öne çıkarılması yöntemle ilgilidir ve bu yöntem analiz kolaylığı sağlar. Turizm talebi dış turizm ve iç turizm talebi olmak üzere ikiye ayrılır. Turizm talep tablosu, turizme konu olan hizmet fiyatıyla bu hizmetin talep edilen miktar değerlerinden oluşur. Turizm talep eğrisi, talep tablosundaki değerlerin grafikte gösterilmesidir. Turizm talep eğrisi üzerindeki her bir nokta talep miktarını gösterir. Talep miktarlarındaki değişim fiyattan kaynaklanır. Turizm talep eğrisinin bulunduğu konumdan sola veya sağa kayması talebin değişmesidir.Bu değişim fiyat dışındaki etkenlerden kaynaklanır. Turizmde piyasa talep eğrisi bireysel talep eğrilerinin toplamından oluşur. Bu, piyasanın talep cephesi hakkında bilgi verir. Turistik ürün fiyatlarındaki değişiklikler her tüketiciyi aynı düzeyde etkilemez. Tüketicilerin fiyat karşısındaki duyarlılığı esneklik hesaplamalarıyla ortaya konulur. Talebin fiyat esnekliği, talebin gelir esnekliği ve talebin çapraz esnekliği çok sayıdaki esneklik hesaplamalarından sadece üçüdür. Bu üç esneklik hesaplamasına ait yorumlar talep özellikleri hakkında önemli bilgiler verir.