SOSYOLOJİ kültür

KÜLTÜR (KONU 4) Kültür Nedir? Kültürün Öğeleri Kültürel Çeşitlilik Kültürel Değişme Küreselleşme ve Kültür

Kendinizi yabanci bir ulkede, seckin bir restoranda dusunun Kendinizi yabanci bir ulkede, seckin bir restoranda dusunun. Cok acsiniz. Hic dusunmeden ilk gozunuze carpan yemegi siparis ediyorsunuz. Masada baska arkadaslariniz var. Mutlusunuz. Masada oturan arkadaslariniz, yemegin lezzetini soruyor. Sizde buyk bir keyifle, memnuniyetinizi ifade ediyorsunuz. Onlara da tavsiye ediyorsunuz. Ancak basindan itibaren her seyin farkinda olan muzip arkadaslariniz, istahla yediginiz yemegin `domuz eti` oldugunu soyluyor. O anda ne hissederdiniz? Neden?

KÜLTÜR NEDİR? “İnsanın üretebildiğinin tümü” “Duyuş, düşünüş ve davranış biçimi” “Bir halkın yaşam tarzı” Günlük hayattaki bir çok şeyi barındırır: Örn: Eğitim, müzik yemek, tarım, ticaret vb... Sosyal bilimcilere göre: “Öğrenilmiş davranış kalıpları” Edward. B. Taylor: “İnsanın bir toplumun üyesi olarak elde ettiği, bilgi, inanç, sanat,ahlak,hukuk,adalet ve diğer yetenekler ile alışkanlıklardan oluşan karmaşık bir bütün” Kültür = Uygarlık ?? Maddi gelişme Bilim ve teknoloji Alman geleneği & Ziya Gökalp: Kültür Uygarlık

KÜLTÜR NEDİR? “Yaşam tasarımı ve ortak anlayış” Öğrenme yoluyla elde edilirtoplumsallaşma Toplumdan izole yetişmiş çocuk örnekleri Çocuk öyküleri, oyunlar, şiirler, maniler, dini ritüeller vs. İnsana özgü “Kültür toplumsallaşma ile kazanılır ve ortak anlayışları paylaşan insanların bir grup içindeki davranışlarının ne olması gerektiğini gösterir.” Sosyobiyoloji : toplumsal davranış biyolojik temele dayanır; öğrenmeye değil. “Uyum sağlayan yaşar”

2 TEMEL KÜLTÜR ÇEŞİDİ Kollektivistik Kültür Bireyci Kültür Toplum odaklı Öncelik grup amaçlarıdır/hedefleridir. Benlik: Grup aktarımları, Sosyal benlik ön plandadır. Bağımlı benlik (interdependent) Bireyci Kültür Birey odaklı Öncelik bireyin kendi amaçlarıdır/hedefleridir. Benlik: Kişisel aktarımlar. Bağımsız benlik (independent)

KÜLTÜRÜN ÖĞELERİ “Kültürel Evrensellikler” Ensest ve yamyamlık evrensel olarak yasaklanmıştır. Bazı temel toplum kurumları tüm kültürlerde vardır:siyaset, aile, ekonomi vs. Kültür öğleri: Değerler İnançlar Semboller Dil Normlar

1. Değerler “Toplumsal kontrol aracı” Ne Doğru? Ne Yanlış? Neyin yasaklandığı, ödüllendirildi , cezalandırıldığını gösterir. Kendi kültürünüzden örnekler?

DEĞERLERİN GENEL İŞLEVLERİ: Kişi ve birlikteliklerin toplumsal değerinin yargılanmasında araç. Ör: Aile. Kişilerin dikkatini önemli görülen bir noktaya çeker. Ör: Çocuk yetiştirme İdeal davranma ve düşünme yollarını ifade eder. Ör: Yeme, yedir. İçme, içir. Fedakar. Toplumsal rollere rehberlik eder. Ör: Anne ve Baba Benzer insanlar arasında dayanışma aracı. Ör: Ebeveyn - Çocuklar Zaman içinde değişebilir.

5. Normlar “İnsanların nasıl davranması gerektiği konusunda beklentilerdir” Değerlere bağlı olarak belirlenir. YurtseverlikBayrağa saygı Dört grup norm: 1. Halk Yordamı: “çevreye uymak için kullanılan aracı temsil” Örn. El sıkışmak, 8 saatlik işgücü, yolun sağından gitmek... Otomatik olarak ortaya çıkar Toplumsal değişim sürecinde değişir Herkes eşit oranda önem vermez.

5. Normlar 2. Örf topluluğun kendi refahı için önemli olan, ihlal edildiğinde topluluğun mevcudiyetinin tehlikeye gireceği halk yordamı. Sosyal kabul görmüş, yaptırım gücü olan davranış şekilleri Kanun kuvvetinde olabilir Kabul alanları geniştir İlişkileri düzenler, uzlaştırır, etkiler İyiyi, doğruyu koruduğuna inanılır

5. Normlar 3. Tabular “Kutsal sayılan şeyleri referans alarak, bazı davranışların yasaklanması” Örn: Ensest ilişki 4. Yaptırımlar ve Kanunlar Yaptırım“Topluma uyumu teşvik etmek ve sapmayı engellemek için kullanılan ödül ve cezalar.” Kanun“Devletin gücüyle hazırlanan ve uygulanan formel kurallar” Örn Çocuk bakımı-ihmali

2. İnançlar “Gerçekliğin doğası hakkındaki iddialar; dünya hakkında paylaşılan fikirler” Ispatlanabilir veya makul olmayan temellere dayanabilir.

İnanç ÇEŞİTLERİ Değerlendirici İnançlar: ne olması gerektiğini anlatır Din, siyasi ideolojiler Marksist inançlara bağlı insan? Ampirik inançlar: Ne olduğunu anlatır. Hatalı, kesinlikten uzak. Irkçılık, bir ırkın diğerinden üstün olduğuna inanmak

3. Semboller “Kültürel kodların işaretleri” Örn.,bayrak, marka, amblem... “Anlam ifade etmekten çok; anlam katma kapasitesi sağlar” Zaman içinde değişime uğrar. http://www.youtube.com/watch?v=fk4fvPN7F-8 Edward Sapir ve Benjamin Whorf dilsel görecelik ilkesini savunur: Düşüncelerin dil ile ilişkili olduğunu ve dilleri, çok farklı dil bilgileriyle kullanan insanların bu dilbilgileriyle farklı gözlemler yaptıklarını, bu nedenle dil ve düşünce yapılarının göreceli olduğunu savunurlar.  Dilsel izafiyet (göreceli) kuramı olan Sapir-Whorf Hipotezi kaba tabirle "bildiğimiz/algıladığımız kadarız, kelimelerimiz kadar özgürüz" gibi tanımlanabilir. İki dilbilimci bu hipotezi Hint ve Eskimo görgül bilgileriyle -yalnızca deney ve gözlemle elde edilen bilgi- de belgelemişlerdir. Mesela eskimo dilinde deve veya benzeri bir sözcük yokken, kar sözcüğünü karşılayan birçok sözcük vardır. Arapça'da ise deve birçok sözcükle açıklanmıştır.Yani bazı kültürlerde bir kelimeye karşılık 10 kelime varken, kimi kültürlerde tek bir kelime vardır. Whorf, Amerika yerli dilleri üzerine yaptığı araştırmada mevcut bir gramatik yapı bulamamıştır (hopi,aztek dili gibi). Whorf bundan destek alıp hopi dilini konuşan bir insanın zaman algısının, zamanı gramatik yapıda ifade eden birinden daha farklı bir zaman algısına sahip olduğunu düşünmüştür. Hipotez renkler üzerinde yapılan araştırmalarla da kanıtlanmıştır; Afrika'da kırmızı ve turuncular tek renk, açık renkler tek renk ve koyu renkler de tek renk olmak üzere üç çeşit renk ayrımı yapılmıştır. Aynı zamanda pembe ve yeşilin aynı renk olmadığını da bilen bu insanlar dolayısıyla hipotezin gelişimini de değiştirmişlerdir.  Bu sebeple Sapir-Whorf Hipotezi günümüzde hala tartışılırken birçok karşı hiptezi de ortaya çıkarmıştır.

4. Dİl İnsana özgü? Washoe, Koko “Anlamlara sahip semboller sistemi”/ “İletişim aracı” Kültürle etkileşim Çince, İngilizce, İspanyolca “İnsanlar dünyayı sahip oldukları dilin kültürel merceğinden anlar.” Sapir&Whorf hipotezi

KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Etnosantrizm (etnocentrism): etnik merkezcilik Kişinin kendi kültürünü diğerlerinden üstün tutması ve başka kültürleri kendi kültürünün standartları açısından değerlendirmesi. Grup-içi ve grup-dışı olanları ayırt etmeye yönelik doğal bir psikolojik eğilimdir. Gurur, üstünlük ve güven duygularıyla güçlenir. Toplumda istikrarı, biz duygusunu, toplumsal uyumu güçlendirir. Önyargı ve ayrımcılığın kaynağı olabilir: Örn:“Müslüman olmayan yabancılar gavurdur”

NEDEN etnİk merkezcİlİk?

KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Kültürel Görececilik: Her kültürü kendi standartları içinde değerlendirmek. Etnosantrik eğilimin bilimsel araştırmalara yansımasını engellemek için geliştirilen bir kavram. Bağnazlık ve önyargıları engelleyebilir Çokkültürcülük Küreselleşen dünyada kültürler arası etkileşim arttıkça “Kültürel Görececilik” gerekli bir bakış açısı olarak benimsenmeye başlandı.

KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Alt Kültür ve Karşı Kültür: Egemen kültür kalıbından yörelere ve toplumsal kategorilere göre değişen yaşam tarzı. Yaş,meslek, cinsiyet, zenginlik, eğitim ve cinsel yönelimler temel alınabilir Yaşam tarzının farkı egemen kültüre karşı olma şeklindeyse: Karşı Kültür. Egemen kültürün davranış kalıplarını ve geleneksel değerlerini reddetme durumuna karşı kültür denilir. Kendini “alt” olarak değil alternatif olarak görür 68 kuşağı

KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK Seçkin Kültür: toplumun elitlerini diğerlerinden ayırt etmeye yarayan kültürel örüntüler Rafine olmuş zevkler Akademilerde, eğitimlilerce oluşturulur Klasik müzik, güzel sanatlar, edebiyat, felsefe Populer Kültür: geniş kitlelerin arasında yaygın olan kültürel kalıplar Halk Kültürü: spesifik topluluklar tarafından yaratılan, göreceli olarak izole olmuş, teknolojik olmayan toplumların ürünü Sosyologlar: “Bu ayrım ne kadar doğrudur??”

KÜLTÜREL DEĞİŞME Kuşaklar arası kültürel farklılık Kültürel değişimin 3 temel kaynağı: Doğal çevre:iklim, nüfus artışı vs. Kültürel temas:ticaret, öğrenci değişimi,göçmenlik,istila Keşif ve icatlar: petrol bulunması, demokrasi vs. Maddi kültür: İmal edilen nesneleri içerir. Teknoloji, tüketim malları Maddi olmayan kültür: İnanç ve değerler Kültürel gecikme: Maddi kültür çok hızlı;maddi olmayan kültür yavaş gelişir Örn:Genetik gelişmelere karşı çıkarak deneylerin sınırlandırılmasını istemek

KÜRESELLEŞME VE SOSYOLOJİNİN KRİZİ “Sihirli bir sözcük”? P.Berger: “Klişe” Bauman:”Parolaya dönüşmüş moda bir deyim Küreselleşmeyle “ulus devletler global bir köye dönüşmüştür” Alışılagelmiş toplum değişmiştir Artık farklı toplumlar birbirine bağımlı hale gelmiş ve her biri benzer problemlerle karşılaşmaktadır. Öyleyse sosyoloji de değişmeli midir? Küresel bir perspektifte sosyoloji Toplumun yeniden tanımlanması; transnasyonel eğilim

KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜR Küresel kültürün önündeki 3 engel: malların, enformasyonun ve insanların akışı prüssüz ve eşit şekilde dağılmamaktadır. Küreselleşmenin “dünyanın her yerinde insanlığın yeni ürün ve hizmet üretme” peşinde olduğu tezi yanlıştır. Temel gereksinimlerini daha karşılayamayan insanlar var. Bütün ülkelerdeki insanlar, yayılmakta olan kültürel özelliklere aynı anlamları atfetmiyorlar. Dünyayı hâlâ kendi kültürel merceklerimizle görüyoruz.