1

Türk Hava Sahası Türkiye Cumhuriyeti ‘nin egemenliği altındaki ülke ile Türk karasuları üzerindeki sahayı ifade eder. 2

Türk Hava Sahasından Yararlanacak Hava araçları Türk Devlet hava araçları* Türk siciline kayıtlı Türk sivil hava araçları Türkiyenin taraf olduğu anlaşmalar uyarınca Türk hava sahasında uçmalarına müsaade edilen hava araçları. Yukarıda belirtilenler dışında kalan her türlü hava aracının Türk hava sahasının kullanması Ulaştırma Bakanlığının iznine tabidir. *Devletin askerlik,güvenlik ve gümrük hizmetlerinde kullandığı uçaklar. 3

Türk Hava Sahasındaki Uçuşlarda Yasaklar Sınırlandırmalar Bakanlar Kurulu, Genelkurmay Başkanlıgı'nın görüşü üzerine; Türk hava sahasının tamamını veya belirli bir bölümünün kullanılmasını veya belirli bölgeler üzerinde uçusu yasak edebilir veya sınırlayabilir. (2920 sayılı TSHK ) Yabancı Ülkelere giden veya yabancı ülkelerden gelen hava araçları, ancak gümrüklü havaalanlarından kalkmaya ve inmeye mecburdur. Diplomatik kanaldan Dışişleri Bakanlığınca verilen her türlü patlayıcı ve cephane nakli için Ankara Esenboğa, İstanbul/Atatürk, Sabiha Gökçen ve Adana havalimanları kullanılır. ( AIP GEN 1.2) 4

Türk Hava Sahasındaki Uçuşlarda Yasaklar Sınırlandırmalar Türk Havaalanlarına teknik iniş yapan bütün uçaklar teknik iniş yaptıkları hava alanından kesinlikle yolcu, yük ve posta alamazlar. İnme Mecburiyeti :Can ve mal güvenliği veya kamu düzeni veya yurt güvenliği gerekçesi ile yetkili makamlardan vaki olacak talimat karşısında hava aracının bildirilecek havaalanına inmesi zorunludur. Türk Hava sahası içerisinde yakıt ikmali yapılması özel izne tabidir. 5

Türk Hava Sahasındaki Uçuşlarda Yasaklar Sınırlandırmalar Türk hava sahası içinde aşağıdaki uygulamaların SHGM’den (GEN 1.1.1Böl.) izin alınmaksızın yapılması yasaktır Tehlike ve zorunlu durumlar hariç paraşütle atlamak, Akrobatik uçuş veya benzer hava gösterileri yapmak, Zirai mücadele dışında yere herhangi bir madde atmak, dökmek veya boşaltmak ; yangınla mücadele uçakları hariç yerden bir madde almak, Herhangi bir maddeyi yada nesneyi çekmek veya uçağı nizami kullanma şeklinin dışında kullanmak, 6

Türk Hava Sahasındaki Uçuşlarda Yasaklar Sınırlandırmalar Fotoğraf çekmek, Her türlü reklam ve propaganda niteliğinde faaliyette bulunmak, Silah, cephane, her türlü harp malzemeleri, patlayıcı, yanıcı, tahrip edici ve aşındırıcı madde,..vs, taşımak, Görülen hizmetin ve içinde bulunulan durumun gerektirdiğinin dışında yayın ve haberleşme yapmak, Elektronik karıştırma yapmak (ESSM) YASAKTIR 7

Hava Trafik Hakları 1 Devletler akdettikleri ikili Hava Ulaştırma Anlaşmaları ile birbirlerine bazı özgürlükler tanımışlardır. Tarifeli seferlerde trafik hakları için özel bir iznin alınmasının gerekli olduğu Chicago Anlaşmasının 6.maddesi belirtmektedir. Buna göre trafik haklarının hududu ikili anlaşmalarla tayin edilmekte ve bunların kullanılması tarafların tayin edeceği havayolu şirketlerine bırakılmaktadır. 8

Hava Trafik Hakları 2 1.trafik hakkı: bir hava aracının yabancı ülke topraklarına inmeksizin uçma hakkı.Transit uçuş 2.trafik hakkı: bir hava aracının ticari amaç dışında bakım, onarım veya yakıt almak gibi teknik sebeplerle diğer ülke topraklarına inebilme hakkı. Teknik iniş 3.trafik hakkı: bir hava aracının ticari bir amaçla kendi ülkesinden diğer bir ülkeye yolcu, yük ve posta taşıma hakkı. 8 Trafik hakkı mevcuttur 9

Hava Trafik Hakları 3 4.trafik hakkı: bir hava aracının ticari bir amaçla başka bir ülkeden kendi ülkesine yolcu yük ve posta taşıma hakkı. 5.trafik hakkı: Uçağın tabiiyetine haiz olduğu devletten, başka bir devlette bulunan yolcu yük ve postayı trafik hakkını veren devlete taşımak ve yine bu devletten aldığı yolcu yük ve postayı üçüncü ülkelere götürebilme hakkı. 5. Trafik hakkı 3. Ülkeleri de ilgilendirdiği için üzerinde müzakereler yapılan ve genellikle sivil havacılık otoritelerinin iznine tabi tutulan bir haktır. 10

Hava Trafik Hakları 4 6.trafik hakkı: Bir hava aracının ticari bir maksatla yabancı bir ülkeden kendi ülkesine getirdiği yolcu yük ve postayı transit olarak yani gümrüğe sokmadan diğer ülkeye götürebilme hakkı. 7.trafik hakkı: Bir hava aracının kendi ülkesi dışında başlayan bir uçuşunda iki yabancı ülke arasında ticari amaçla yolcu yük ve posta taşıyabilme hakkı. 8.trafik hakkı: Kabotaj hakkı, yani yabancı bir hava aracının bir ülke içerindeki iki milli nokta arasında ticari amaçla yolcu yük ve posta taşıma hakkı. 11

SLOT Koordine edilen bir havaalanında belirli bir gün ve saate iniş veya kalkış amacıyla havaalanı alt yapısını tamamını kullanmak üzere koordinatörlük tarafından bu talimata uygun olarak verilen izindir. Tarifesi Düzenlenen Havaalanı Günün, haftanın veya yılın bazı dönemlerinde yaşanması muhtemel yoğunluk ve tıkanıklığın operasyonları kolaylaştırmak üzere görevlendirilen tarife düzenleyici ile hava taşıyıcılarının gönüllü iş birliği sonucu çözümlendiği havaalanı demektir. 12

Koordinasyon ve tarife düzenlemesi (slot) uygulanan havalimanları a- İstanbul / Atatürk Havalimanında; yaz ve kış tarife dönemlerinde haftanın her günü koordinasyon b- Antalya Havalimanında; yaz tarife döneminde haftanın her günü koordinasyon, kış tarife döneminde tarifesi düzenlenen havalimanı c- Ankara / Esenboğa Havalimanında; yaz ve kış tarife döneminde, tarifesi düzenlenen havalimanı d- İzmir / Adnan Menderes Havalimanında; yaz ve kış tarife döneminde, tarifesi düzenlenen havalimanı 13

Koordinasyon ve tarife düzenlemesi (slot) uygulanan havalimanları e- Dalaman Havalimanında; yaz ve kış tarife döneminde, tarifesi düzenlenen havalimanı f- Bodrum / Milas Havalimanında; yaz ve kış tarife döneminde, tarifesi düzenlenen havalimanı g- İstanbul / Sabiha Gökçen Havaalanında; yaz ve kış tarife döneminde, tarifesi düzenlenen havaalanı 14

Permi (uçuş müsaadesi) Bir ülkenin hava sahasından geçiş veya o ülkeye iniş / kalkış için o ülkenin yetkili otoritelerince verilen uçuş iznidir. Türk hava sahası: Türkiye Cumhuriyeti ‘nin egemenliği altındaki ülke ile Türk karasuları üzerindeki sahayı ifade eder. 15

Sivil ve askeri olarak ikiye ayrılan uçuslardan, Sivil uçuşlara izin vermeye yetkili olan otorite Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlügü’ dür. Askeri uçuşlara Genelkurmay Baskanlığı adına Hava Kuvvetleri Komutanlığı yetkilidir. PERMİ ÇEŞİTLERİ 16

PERMİ ÇEŞİTLERİ Permiler açısında uçuşlar başlıca ikiye ayrılır. Sivil ve Askeri olmak üzere Sivil uçuşlar da kendi içinde iki ana bölüme ayrılır. Tarifeli uçuşlar Parkur değişikliği var ise permi değişikliği gerekir. Tarifesiz uçuşlar 17

Tarifeli Hava Taşımacılığı Türk Hava sahası ve havaalanları kullanılarak yapılacak tüm tarifeli hava seferleri SHGM nün izne tabidir Tarifeli uçuşlarda kendi içinde üçe ayrılır Tarifeli dış hat uçuşları CA:SL Tarifeli iç hat uçuşları CA:SD Tarifeli transit uçuşlar CA:ST 18

Tarifesiz Hava Taşımacılığı Türk Hava sahası ve havaalanları kullanılarak yapılacak tüm tarifesiz hava seferleri SHGM nün izne tabidir Eğer işletici ICAO üyesi değil ise, izin talebi çalışma saatleri içinde diplomatik kanaldan Dışişleri Bakanlığına yapılır. Uçuş hakkı taşımanın yapılacağı karşılıklı iki ülkenin hava taşıyıcılarına verilir. Karşılıklı iki ülke taşıyıcılarının pazara yeterli kapasitede arz edememesi durumunda üçüncü hava taşıyıcılarına izin verilir. 19

Tarifesiz Hava Taşımacılığı Charter uçuşları CA:C İT Charter (Inclusive tour) uçuşlar CA:C İşçi Charter uçuşları CA:C Kargo Charter uçuşlar CA:C Tarifesiz transit Uçuşlar CA:T Tarifesiz Genel Uçuşlar CA:G Tarifesiz uçuşlarda kendi içinde beş’e ayrılır 20

E- Tarifesiz Genel uçuşlar Müsaade mesai saatlerinde SHGM tarafından CA:G kodu ile, mesai saatleri dışında ise Esenboğa FIC tarafından da E:T (transit) ve E:L (local) kodu ile (SHGM yetkililerinin görüşü alınmaksızın) verilir. Bunlar; - Özel uçuş. ( Private flight ) - İş seyahati. ( Busines flight). - Teknik iniş - Ambulans uçuşu ve yardım uçuşlarıdır. Bu maddeye giren uçuşlar için kolaylık sağlamak amacıyla Avrupa ülkeleri arasında yapılan çok taraflı anlaşma (ECAC - Europian Civil Aviation Conferance) gereklilikleri uygulanır. 21

ECAC – (Europian Civil Aviation Conference) " 30 Nisan 1956 tarihli" Avrupa dahili tarifesiz hava servislerinin hakları“ konusunda çok taraflı anlaşma (ECAC) gereğince 12 koltuk kapasiteye kadar olan ve ECAC üye devletlerinin özel uçuş, iş seyahati, ambulans uçuşu ve tabii afetlerde yardım malzemesi taşıyacak hava araçları işleticilerinin; Türk hava sahasına girmeden en az 3 saat önce uçuş planlarını göndermeleri kaydıyla; 22

ECAC – (Europian Civil Aviation Conference İlgili hava aracının uluslararası hava trafiğine açık bir havaalanına inmesi ve en son uluslararası hava trafiğine açık bir havaalanından kalkması koşulu ile, ülkemizin bütün sivil havaalanlarına inmesine ve hava sahamızı kullanmasına müsaade edilmiştir. 23

ECAC – (Europian Civil Aviation Conference) ECAC ülkesi kuyruk adlarıyla uçan ve yukarıdaki şartlara uyan her sivil hava aracı üye olmayan bir devletten kalksa veya inse dahi ECAC kapsamında değerlendirilir. Kıbrıs Rum Kesimi’nin Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmaması nedeniyle 5B... Kuyruk adlı hava araçları Türkiye tarafından ECAC kapsamı dışında tutulmaktadır. ECAC üye devlet sayısı

KIBRIS RUM KESİMİ Tüm sivil uçuşlarda Türkiye’den Kıbrıs Rum Kesimine veya Kıbrıs Rum Kesiminden Türkiye’ye yapılacak direk uçuşlara müsaade edilmemektedir. Türk hava sahasını kullanarak (Transit olarak) Kıbrıs Rum Kesimine veya Kıbrıs Rum Kesiminden yapılacak kargo uçuşlarına da müsaade edilmemektedir. (Transit Hariç) 25

KIBRIS RUM KESİMİ Herhangi bir transit geçiş esnasında Kıbrıs Rum Kesimine giden veya Kıbrıs Rum Kesiminden kalkan bir hava aracı Türkiye’deki bir havalimanına zorunlu iniş yapmak durumunda kalırsa Esenboğa FIC tarafından derhal Dışişleri Bakanlığı nöbetçi Memurluğu veya Havacılık Sorunları Daire Başkanlığı aranarak bilgi aktarılıp, alınan talimata göre hareket edilecektir 26

Türk hava sahasını ve/veya havalimanlarını kullanacak sivil hava araçları uçuş planı vermiş olsalar dahi uçuş müsaadesi yoksa Türk hava sahası kullandırılmayacak, kullanılması halinde en yakın havalimanına indirilecektir. ( DHMİ Genel Md. ile H.K.K. Arasında Müsaadesiz Yabancı Sivil Uçaklara Yapılacak İşlemlere İlişkin Protokol ) Permi’siz Uçaklara Uygulanacak Yöntemler 27

Permisiz Uçuslara Uygulanacak Usul ve Yöntemler; Uçuş plan mesajları sisteme düştüğünde; Uçuş plan mesajları incelenerek uçağın daha önceden müsaadeli olup olmadığı kontrol edilecektir Uçuşun permisi ve tarifesi olmadığına kesin karar verildikten sonra: 1- Uçak kalkmamış ise kalkış meydanına; Uçuş müsaadeniz yoktur. Bu nedenle Türk hava sahasında uçuş yapamayacaksınız şeklinde bir mesaj çekilir. 2- Çekilen mesaja rağmen hava aracı kalkmış ise ilgili birimlerle koordine kurulur, alınacak cevaba göre işlem yapılır. 28

UÇUŞ AMAÇLARI FIC/AIS görevleri içerisinde limanlarımıza iniş/kalkış yapan uçaklara uçuş amacı kodu yazılması yer almaktadır. Bu bilgiler ; EUROCONTROL, Hasılat, APK gibi farklı birimler tarafından kullanılmakta olduğundan uçuş amacı girişi yapan bütün limanların bu bilgileri doğru bir şekilde girmesi önem arz etmektedir. Birimler arası standart sağlamak amacıyla ilgili birimlerle son olarak 14 Aralık 2011 tarihinde bir toplantı yapılmış ve uçuş amaçları ile ilgili görüş birliğine varılmıştır. Uçuş amaçları yazılırken dikkat edilecek iki ana unsur uçuşa ait permi ve uçuş planıdır 29

Divert ve teknik iniş arasındaki fark nedir? Havalimanlarına mecburi iniş yapan her tür uçuş (hasta nedeniyle, emergency, teknik arıza, meteorolojik şartlar gibi PLANSIZ İNİŞLER) divert olarak kabul edilecek ve uçuş amacı kodu 270 girilecektir. Bu uçuşların kalkışına tarife veya permisinde mevcut olan uçuş amacı yazılacaktır. Ancak planlı ya da plansız yakıt ikmali, mürettebatın istirahatı gibi sebeplerle meydanımıza iniş yapan uçakların uçuş amacı teknik iniş-kalkış olarak değerlendirilerek uçuş amacı kodu 230 girilecektir. 30

Herhangi bir sebeple kalktığı meydana geri dönen uçuşların uçuş amacına ne yazılacaktır? Bu tür uçuşların uçuş amacı kodu 260 (kalktığı meydana divert) girilecek, kalkışına ise permisinde mevcut olan uçuş amacı kodu yazılacaktır. ÖRNEK: LTBJ-EDDM yaparken LTBJ ye geri dönerse uçuş takip sisteminde; LTBJ-EDDM kaydı aynen kalacak, LTBJ-LTBJ kaydı girilip uçuş amacı kodu 260 yazılacak, divert hanesine EDDM yazılacak. 31

32

33

Havalimanlarından kalkış yapan ve herhangi bir sebeple planındaki meydana inemeyip başka bir meydana divert eden uçuşların uçuş amacına ne yazılacak? 1) Uçuşun ilk kalkış yaptığı meydan, divert ettiği meydan tarafından çekilen ARR mesajını aldığında veya Hava Trafik Ünitesi tarafından kendisine konuyla ilgili bilgi verildiğinde, uçuş takip sisteminde ilgili uçuşun kaydındaki divert hanesine bu bilgiyi girecektir. Uçuş amacı kodunu değiştirmeyecektir. 34

2) Uçuşun divert ettiği meydan ise, ARR mesajını çekerek uçuş takip sistemindeki kaydına uçuş amacı kodu olarak 270 (yedek meydana divert) girecek; Divert hanesine ise ilk gidiş meydanı yazılacaktır açıklama hanesine hangi meydanlar arası uçuş yaparken divert ettiğini belirtecektir. Divert hanesine ise ilk gidiş meydanı yazılacaktır Bu uçak kalkış yaparken, uçuş takip sistemindeki kaydına permisinde yer alan mevcut uçuş amacı kodunu yazacaktır. (EUROCONTROL’E İLETİLEN UÇUŞLARA İLİŞKİN SEMİNER EKİM 2009) 35

36

Bir uçuşun divert uçuşu olarak kabul edilebilmesi için iniş yaptığı meydana yolcu indirmemesi ve/veya yolcu almaması gerekir. Uçaktan yolcu indiği için bu uçuş yolcu uçuşu olarak kabul edilir. Uçuş amacı olarak permi/tarifesindeki uçuş amacı yazılır. 37

Soru? 38