H İ ZMET YER İ NDEN YÖNET İ M KURULU Ş LARI- İ DAR İ İŞ LEM KAVRAMI BEŞİNCİ HAFTA

HEDEFLER Kamu kurumlarının hangi anlama geldi ğ i ö ğ renilecek Kamu kurumlarının ortak özellikleri ö ğ renilecek Kamu kurumlarının çe ş itleri ö ğ renilecek İ dari i ş lem kavramı tanımlanabilecek İ dari i ş lemlerin çe ş itleri ö ğ renilecek İ dari i ş lemlerin özellikleri ö ğ renilecek

Bu Hafta Neler Var.. I) Hizmet Yerinden Yönetim Kurulu ş ları (Kamu Kurumları) A) Kamu Kurumlarının Ortak Özellikleri B) Kamu Kurumlarının Çe ş itleri II) İ dari İş lem Kavramı Tanımı Çe ş itleri Özellikleri

HİZMET YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI (KAMU KURUMLARI) Hizmet yerinden yönetim kurulu ş larına “kamu kurumları” da denilmektedir. Kamu idareleri yani devlet ve mahalli idareler birer ki ş i toplulu ğ udur. Oysaki kamu kurumları birer mal toplulu ğ udur. Kamu kurumlarında belirli bir amaca tahsis edilmi ş malvarlı ğ ına tüzel ki ş ilik tanınmı ş tır

ÖZELLİKLERİ Kamu tüzel ki ş ilikleri vardır. Bu nedenle kamu gücü ayrıcalıkları ve yükümlülükleri ile donatılmı ş lardır. Kanunla ya da kanunun verdi ğ i yetkiye dayanarak idari i ş lemle kurulabilir. Mal toplulu ğ u niteli ğ indedir. Bir kamu idaresine ba ğ lıdır. Tek ba ş ına bir kamu kurumu olmaz. Özerktirler. Kendilerini kuran kamu idareleri kar ş ısında belli ölçüde özerkli ğ e sahiptirler. Kendi karar organlarınca yönetilirler. Özerk olmalarından dolayı bunlar üzerinde gerçekle ş en denetim hiyerar ş ik de ğ il, vesayet denetimidir. Sadece belirli bir uzmanlık alanında faaliyet gösterir. Kendilerine ait mal varlıkları, gelirleri ve bütçeleri vardır.

ÇEŞİTLERİ 1) İ dari Kamu Kurumları:Genel yönetim kuralları ile yürütülmesi güç bir hizmetin, daha etkin ve verimli yürütülebilmesi için kurulan kamu kurumlarıdır.

İktisadi Kamu Kurumları Ticaret, sanayi, madencilik, tarım ve bankacılık gibi ekonomik faaliyetlerde bulunmak üzere, kamu sermayesi ya da kamu sermayesinin katkısıyla kurulan kurumlara iktisadi kamu kurumları denir. Kamu iktisadi te ş ebbüsleri, “iktisadi devlet te ş ekkülleri” ve “kamu iktisadi kurulu ş ları”, “müessese”, “ba ğ lı ortaklık” ve “i ş tirak” ş ekilinde sınıflandırılmaktadır.

İktisadi Devlet Teşekkülleri Sermayesinin tamamı devlete ait olup, ekonomik akanda serbest piyasa ko ş ulları, rekabet ve ticaret esaslarına göre faaliyet gösteren kurumlardır. Bu kurulu ş lar karlılık ve verimlilik ilkeleri do ğ rultusunda çalı ş maktadırlar. Örne ğ in Ziraat Bankası, Halk Bankası, Devlet Malzeme Ofisi, ÇAYKUR.

Kamu İktisadi Kuruluşları Sermayesinin tamamı devlete ait olup, tekel niteli ğ indeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan kamu iktisadi te ş ebbüsüdür. Örne ğ in, TCDD İş letmesi Genel Müdürlü ğ ü, Devlet Hava Meydanları Genel Müdürlü ğ ü. İ DT ve K İ K Bakanlar Kurulu kararı ile kurulurlar.

Müessese: sermayesinin tamamı bir iktisadi devlet te ş ekkülü veya bir kamu iktisadi kurulu ş una ait olup, ona ba ğ lı i ş letme ya da i ş letmeler toplulu ğ udur.Örne ğ in TEKEL’e ba ğ lı Tütün ve Sigara İş letmeleri Müessesesi Ba ğ lı Ortaklık: sermayesinin % 50’sinden fazlası iktisadi devlet te ş ekkülüne veya kamu iktisadi kurulu ş una ait olan i ş letme ya da i ş letmeler toplulu ğ undan olu ş an anonim ş irketlerdir. Örne ğ in, TCDD’ye ba ğ lı Türkiye Vagon Fabrikaları A. Ş. İş tirak: iktisadi devlet te ş ekküllerinin veya kamu iktisadi kurulu ş larının veyahut ba ğ lı ortaklıklarının, sermayesinin en az % 15’ine, en çok % 50’sine sahip bulundukları anonim ş irketlerdir. Örne ğ in Ziraat Bankasının i ş tiraki Ba ş ak Sigortadır. Kamu i ş tirakleri bir kamu kurumu de ğ ildir.

Sosyal Kamu Kurumları Sosyal güvenlik, çalı ş ma, sa ğ lık, emeklilik ve sosyal gereksinimleri kar ş ılamak üzere kurulan kamu kurumlarıdır. Zorunlu üyelik ve zorunlu kesinti esasına dayanır. Ayrıca karma bir hukuku rejime tabidirler. Örne ğ in SGK, Türkiye İş Kurumu ( İŞ KUR). Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları Bilim, teknik, kültür, sanat ve yüksekö ğ retim hizmetlerine tanınan özerklik sonucu örgütlenmi ş kamu kurumlarıdır. Örne ğ in, üniversiteler, YÖK, Türkiye ve Ortadou Amme İ daresi Ensttüsü, TÜB İ TAK, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), Devlet Opera ve Balesi, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlü ğ ü, TRT, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu

Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Kuruluşları Kamu kurumu niteli ğ indeki meslek kurulu ş larına örnek olarak Barolar, Tabip Odaları, Tabib odaları, ticaret ve sanayi odaları, Mühendis ve mimar odaları, ziraat odaları ve bunların birlikleri sayılabilir.

Kamu tüzel ki ş ili ğ ine sahiptirler. Kanunla veya kanunun verdi ğ i yetkiye dayanılarak kurulur. Belli meslek mensuplarını içlerine alırlar. İ lgili meslek kurulu ş una üye olmadan o meslek ve faaliyet yerine getirilemez. Bazı kamu gücü ayrıcalıklarına sahiptirler Kendi organları tarafından yönetilir. Organlarını kendi üyeleri seçer. Kurulu ş amaçları dı ş ında faaliyette bulunamazlar. Devletin idari ve mali denetimine tabidirler. Bu denetim, idari vesayet kapsamındadır. Meslek kurulu ş larının organlarının seçiminde siyasi partiler aday gösteremez.

Meslek kurulu ş ları bu görevi yerine getirirken ş u yetkileri kullanmaktadır: Düzenleme yetkisi: Mesle ğ in yürütülmesini denetleme yetkisi: Disiplin yetkisi:

Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumları Sermaye Piyasası Kurulu (1981) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (1994) Rekabet Kurumu (1994) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (1999) Bilgi Teknolojileri ve İ leti ş im Kurumu (2000) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (2001) Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu(2002) Kamu İ hale Kurumu (2002)

Özellikleri Bu kurumlar kamu hizmeti niteli ğ inde faaliyet gösterirler. Ancak bu kurumların faaliyetleri, kamu hizmetlerinin yürütülmesi ve i ş letilmesine ili ş kin de ğ ildir. Bu kurumların almı ş oldu ğ u kararlar isti ş ari de ğ il, icrai niteliktedir. Kamu gücü ayrıcalıklarına sahiptir. Bu kurulu ş ların i ş lemleri yargı benzeri özellik ta ş ısa da yargı kararı olarak nitelendirilemez Bu kurumların verdi ğ i kararlara kar ş ı yargı organlarına ba ş vurulabilmektedir. Bu yargı denetimi de idari yargı organlarınca yapılmaktadır. Tüzel ki ş ili ğ e, idari ve mali özerkli ğ e sahiptirler. Bu kurumlarla, merkezi idare arasında vesayet ili ş kisi teorik anlamda bulunmaktadır. Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlara genellikle müeyyide uygulama yetkisi verilmektedir. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, görev alanlarına ili ş kin düzenleme yapma yetkisine sahiptir. Görev alanlarında “yönetmelik” ve ba ş ka isimler altında düzenleyici i ş lem yapabilirler. Düzenleyici ve denetleyici kurumların bütçeleri, merkezi yönetim bütçesi kapsamındadır Bu kurumların gelirleri, büyük ölçüde ilgili oldukları sektörden kar ş ılanmakta ve harcamalarını da kendi gelirlerinden yapmaktadırlar.

İDARİ İŞLEM Hukuki i ş lemler, hukuki sonuç do ğ urmak amacıyla yapılan irade açıklamaları. İ darenin tüm i ş lemleri idari i ş lem niteli ğ inde midir? İ darenin i ş lemleri-idari i ş lem

O halde bir hukuki i ş leme “idari i ş lem” niteli ğ i kazandıran temel unsur nedir?

CEVAP: KAMU GÜCÜ AYRICALIKLARI İ dari i ş lemler, hukuki sonuç do ğ urmaya yönelik, kamu gücü ayrıcalı ğ ına dayanan irade açıklamalarıdır.

ÇEŞİTLERİ Tek Yanlı İ dari İş lemler Bireysel İş lemler Düzenleyici i ş lemler İ ki Yanlı İ dari İş lemler

Özellikleri İ crailik: İ dari i ş lemler, ilgili tarafın rızası ya da onayı olmasa dahi, idarenin tek taraflı olarak yaptı ğ ı irade açıklamasıyla hukuk düzeninde de ğ i ş ikli ğ e yok açar. Re’sen İ cra Edilebilirlik: İ dari i ş lemin icraili ğ i ile re’sen icra edilebilirli ğ i farklı ş eylerdir. İ dari i ş lemin icrai olması hukuk aleminde bir de ğ i ş iklik meydana getirmesi demektir. Hukuka Uygunluk Karinesi: Hukuka uygunluk karinesi uyarınca, aksi yargı kararlarıyla kesinle ş inceye kadar, idari i ş lemlerin hukuka uygun oldukları varsayılır.

Hukuka Uygunluk Karinesinin Sonuçları İ dari i ş lem hukuki sonuçlarını, hakim kararına ihtiyaç olmaksızın, yargısal denetimden önce, derhal ve kendili ğ inden do ğ urur. Bir idari i ş lemden dolayı ortaya bir uyu ş mazlık çıkarsa, dava açması gereken taraf idare de ğ il, i ş lemin muhatabı olan özel hukuk ki ş isidir. İ dari davalarda ispat yükü, idareye de ğ il, dava konusu olan i ş lemin hukuka aykırı oldu ğ unu ileri süren özel hukuk ki ş isine aittir. İ dari i ş leme kar ş ı dava açılması, kural olarak o i ş lemin uygulanmasını durdurmaz. Ancak bunun iki istisnası vardır. Yürütmeyi durdurma ve vergi uyu ş mazlıklarına ili ş kin davalar