KONU; KARBONHİDRATLAR KAYNAKÇA; ESEN YAYINLARI 10.SINIF K İ MYA KONU ANLATIMLI K İ TABI HAZIRLAYANALAR; BATUHAN TANIŞ – 8 / M İ RAÇ ÖKSÜZ - 91

KARBONHİDRATLAR  C (karbon), H (hidrojen) ve O (oksijen) atomlarından oluşan organik bileşiklerdir. Karbonhidrat sözcü ğ ü ‘sulu karbon’ anlamına gelir. Do ğ ada en çok bulunan bileşiklerdir.

- Karbonhidratların vücuttaki görevleri;  Enerji kayna ğ ıdırlar.  Yeterli karbonhidrat alımı proteinin enerji için kullanılmasını önler. Proteinlerin esas görevlerini yapmasına yardımcı olur. Protein ihtiyacını azaltır.  Vücutta yeterli su tutulmasını sa ğ larlar.  Fazla alındı ğ ında karaci ğ erde glikojen ve ya ğ olarak depolanır.

1.Monosakkaritler  Su ile hidroliz oldu ğ unda daha basit bir birimlere ayrılamayan karbonhidratlardır. Basit Karbonhidratlar ya da basit şekerlerde denir.  Monosakkaritler renksiz, kristal yapıda olup ço ğ unlu ğ u tatlıdır suda kolay çözünürler.  Örnek; Glikoz ve fruktoz

1.a. Glikoz  Kapalı formülü C 6 H 12 O 6 ’dır. Yo ğ unlu ğ u 1,5g/cm 3, erime noktası ise 80 – 86°C’dir. Do ğ ada yaygın olarak bulunan önemli bir karbonhidrattır. En çok üzümde bulundu ğ u için ‘üzüm şekeri’ adıda verilir.

1.a. Glikoz Glikozun genel özellikleri şunlardır;  Suda çok alkol de az çözülür.  Orta derecede tatlıdır.  Sindirim sırasında parçalara ayrılmaz.  Karaci ğ er sayesinde kaslarda glikojen şeklinde depo edilir.  Glikojen yandı ğ ında CO 2,H 2 O ve enerji açı ğ a çıkar.

1.b. Fruktoz  Meyve şekeri adı da verilir. Kapalı formülü C 6 H 12 O 6 ’dır. Serbest olarak tatlı meyvelerde, çiçek tohumlarında ve balda bulunur. Ço ğ unlukla glikoz ve sakkarozla birlikte bulunur.

1.b. Fruktoz Fruktozun genel özellikleri şunlardır;  Çok tatlıdır.  Vücutta glikoza dönüşerek kullanılır.  Glikoza göre daha zor erir ve daha geç kristalleşir.  Yandı ğ ında CO 2, H 2 O ve enerji açı ğ a çıkarır.

2.Disakkaritler  Do ğ ada yaygın olarak bulunurlar. En önemli disakkarit sakkarozdur.  Kapalı formülleri C 12 H 22 O 11 ’dir.  İ ki monosakkaridin bir molekül su kaybederek birleşmesinden disakkaritler oluşur. Bu ba ğ a glikozit ba ğ ı denir.

2.a. Sakkaroz  Sakkaroz en fazla şeker kamışı, şeker pancarı ve ananasta bulunur. Bitkilerin yeşil yapraklarında glikoz ve fruktoz birliktedir. Sakkaroza çay şekeri de denir.

2.a. Sakkaroz Sakkarozun genel özellikleri şunlardır;  Suda çözünür, alkolde çözülmez.  Kristal oluşturur.  Mikroorganizmaların ço ğ almasını önler. Bu nedenle meyve suyu ve marmelat üretiminde kullanılır.  Yandı ğ ında CO 2,H 2 O ve enerji açı ğ a çıkar.  Sakkaroz enzimlerle veya seyreltik asitlerle ısıtılırsa hidroliz olur. Sonunda glikoz ve fruktoz dan oluşan invert şeker neden tam bir karışım elde edilir.

3.Polisakkaritler  On ya da daha fazla monosakkaritler meydana gelen karbonhidratlara polisakkarit adı verilmektedir.  Glikoz moleküllerinin farklı şekillerde ba ğ lanması sonucunda nişasta, glikojen ve selüloz oluştur.

3.a. Nişasta  Bitkilerde, fotosentezle sentezlenen çok sayıda glikoz molekülünün dehidrasyon sonucu birleşmesiyle meydana gelen polisakkaritlerdir.  N(glikoz) nişasta + (n – 1)H 2 O  Sadece bitki hücrelerinde depo edilir. Örne ğ in bu ğ day, mısır, patates gibi.  Hayvanlar ve insanlar besinlerde aldıkları nişastayı sindirim sisteminde hidroliz ile glikoza kadar yıkarak kana geçebilecek duruma getirir.

3.b. Glikojen  Nişasta gibi çok sayıda glikoz molekülünün dehidrasyon sentezi sonucu oluşan büyük moleküllerdir.  N(glikoz) glikojen + (n – 1)H 2 O  Glikojen hayvan nişastası olarak da adlandırılır. Çünkü glikozun bitkilerdeki depo şekli nişasta, hayvanlardaki depo şekli Glikojen dir.  Glikojen suda çözülür.  Karaci ğ erde depolanan glikojen gerekti ğ inde glikoza dönüştürülerek kana verilir ve kan şekerinin ayarlanmasında kullanılır.

3.c. Selüloz  Glikoz polimeridir.  N(glikoz) selüloz + (n – 1)H 2 O  Suda çözünmez  İ nsanların sindirim sistemi, selülozu sindirecek enzimler sahip de ğ ildir. Bu nedenle besinlerle alınan selüloz sindirilmeden vücuttan atılır.