CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

1. BİTKİLER 2. Hayvanlar

BİTKİLERİ HAYVANLARDAN AYIRAN ÖZELLİKLER NELERDİR?

Bünyelerindeki klorofil sayesinde CO2 asimilesi yaparak anorganik maddelerden organik maddeler oluştururlar (FOTOSENTEZ). Yani kendi besinlerini kendileri üretirler. Bitkiler bir yere bağlı kaldıkları halde hayvanlar serbest olarak hareket edebilmektedir. Fakat tek hücreli veya koloni halinde yaşayan bazı bitkilerin de hareket ettikleri bilinmektedir. Bitki hücreleri plazma zarından başka karbonhidrat bileşiklerinden veya kitinden yapılmış bir çeper ile kaplı iken hayvan hücrelerinde genelde böyle bir çeper bulunmamaktadır

Bitkiler meristematik (devamlı bölünme özelliğindeki) hücreleri sayesinde devamlı bir şekilde yeni dokular oluşturarak gelişme yeteneğindedirler, hayvanlarda meristematik doku olmadığı için gelişmeleri belirli bir zaman sonra durmaktadır. Hayvanlar besinleri ağız yolu ile alırken bitkiler dışarıda eriyik halinde bulunan maddeleri yüzeylerindeki hücrelere osmos yoluyla geçirirler (böcek kapanlar) Metabolizma sonucu meydana gelen atık maddeler hayvanlarda dışarı atılırken, bitkilerde depo edilmektedir. Bitkilerin sinir sistemleri yoktur.

FOTOSENTEZ

6 H2O + 6 CO2 → C6H12O6 + O2 IŞIK+KLOROFİL   FOTOSENTEZ OLAYI İLE MEYDANA GELEN ORGANİK MADDE ÜRETİM MİKTARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER?????????

DIŞ FAKTÖRLER Işığın Miktarı Işığın kalitesi Işığın süresi Hava sıcaklığı Yaprak sıcaklığı CO2 miktarı Toprak miktarı Su miktarı Ortamdaki mineral tuzlardan demir, mangan ve mağnezyum

BİTKİNİN GENETİK ÖZELLİKLERİ Bitkinin soyu Bitkinin türü   BİTKİNİN DURUMU Bulunduğu alan Komşuluk ilişkileri Yaprak yüzeyinin durumu Sağlık durumu Yaprak kalınlığı

BİTKİLERİN SINIFLANDIRILMASI

GÖVDESİZ BİTKİLER GÖVDELİ BİTKİLER -Eğreltiler -Tohumlu Bitkiler -İğne Yapraklı Ağaçlar (Çam-Ladin-Göknar-Sedir-Melez-Sekoya vs) Geniş Yapraklı Ağaçlar (Kayın-Meşe-Kestane-Kavak-Söğüt-Çınar-Dişbudak-Huş-Meyve Ağaçları-Demir vs) MELEZ: Kışın yaprağını döker. İğne yapraklı ağaçtır. DEMİR: Herdem yeşildir, görüntüsü iğne yapraklı ağaçlara benzer, yapraklar ibre şeklindedir, yapraklı ağaçtır.

Bir diğer sınıflandırma şekli;   DOĞAL BİTKİLER EGZOTİK BİTKİLER Doğal bitkilerin aksine yayılış alanları dışında, götürüldüğü yörenin yada yetişme yerinin iklim, toprak ve diğer çevresel koşullarına uyum sağlayarak yetişen dış kaynaklı bitkilerdir.

BİTKİLERDE BÜYÜME   Boy Büyümesi Çap Büyümesi veya Çap Artımı BİTKİLERDE BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?????

Isı Işık Su Parazitler Sıcaklık Gazlar Hücrenin büyüklüğü vb   ORMANIN TANIMI

BOTANİK BİLİMİ AÇISINDAN Kayacık ve Aytuğ (1980)’a göre GENEL ANLAMDA Yerleşim merkezi, köy ve kasabaların dışında kalan kırsal, ağaç ve çalı gibi bitki formasyonlarıyla kaplı alanlardır. BOTANİK BİLİMİ AÇISINDAN Belirli bitki türlerinin saf veya karışık olarak yaşama biçimidir. Kayacık ve Aytuğ (1980)’a göre Oldukça geniş bir alanda, kendine özgü iklim yaratabilen, belirli yükseklik ve sıklıktaki ağaçların, ağaççık, çalı ve otsu bitkiler, yosun,eğrelti ve mantarlar, toprak altı ve üstünde yaşayan mikroorganizmalar ile çeşitli böcek ve hayvanlarla orman varlığının birlikte oluşturduğu hayat birliğine orman adı verilmektedir.

Kalıpsız (1982)’a göre Beş metreden daha boylu ağaçların çoğunlukta ve birbirini etkileyecek sıklıkta bulunan , kendine özgü iklim ve yaşam koşulları oluşturan bir yaşam birliğidir.   Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) (1968)’nün tanımlamasına göre Her büyüklükte ağaçların egemen olduğu, işletilsin veya işletilmesin odun veya diğer orman ürünleri üreten, iklim ve su rejimi üzerinde etkisi bulunan evcil veya yabani hayvanlara barınak sağlayan bütün alanlardır.

HERHANGİ BİR BİTKİ ÖRTÜSÜNE ORMAN DİYEBİLMEMİZ İÇİN

ODUNSU YAPI BOY EN AZ 5 M BELİRLİ BÜYÜKLÜKTE ALANI KAPLAMA BU ALANDA BİREYLERİN BELİRLİ SAYIDA OLMASI TOPRAĞI BELİRLİ ORANDA SİPERLEMESİ

AĞAÇ, AĞAÇÇIK VE ÇALININ TANIMI

Boyu 5m’nin üzerinde olan yükselmiş bitki şekillerdir. AĞAÇ Boyu 5m’nin üzerinde olan yükselmiş bitki şekillerdir.

ÇALI VE AĞAÇÇIK Boyları 5 m’nin altında olan bitki şekilleridir. Büyük: 3-5 m Orta: 1.5-3 Küçük: 1.5 m’den kısa

AĞAÇÇIK VE ÇALI ARASINDAKİ FARKLAR

Ağaççık tek gövdelidir. 5 m’yi geçince ağaç adını almaktadır.   Çalı iki veya daha fazla gövdelidir. 5m ‘yi geçse bilse tek gövdeli olmadığından ağaç ismini almamaktadır.

ORMAN AĞAÇLARININ BOYLAR İTİBARIYLE SINIFLANDIRILMASI

1. BİRİNCİ SINIF AĞAÇLAR: Boyları 25-40m 100-150 yaşlarında ladin, göknar, sedir, sarıçam, kızılçam 2. SINIF AĞAÇLAR Boylar10-25 m   3. SINIF AĞAÇLAR Boylar 5-10 m

BİR AĞACI AĞAÇ YAPAN ÖZELLİKLER

3. ÖZELLİK: Gövde sayısı*** 1. ÖZELLİK: Boy 2. ÖZELLİK: Yapı şekli Bir ağacın; Kök Gövde Tepe (taç) kısmı olmalıdır. 3. ÖZELLİK: Gövde sayısı***

ORMANIN ÖNEMİ

ORMANIN SAHİP OLDUĞU DEĞERLER

Estetik kaynaklar ve değerler Su kaynakları Akarsu Peyzaj renkleri Göl Peyzaj dokusu Sazlık Peyzaj yapısı Bataklık Peyzaj karmaşası   Kültürel değerler Hayvansal kaynaklar Tarihsel değerler Böcek Arkeolojik değerler Kuş Bitkisel kaynaklar Yaban hayvanları Ağaç Balık Meyve Çalı Meşçere Mantar

TOPLUMUN KESİMLERİ İÇİN ÖNEMİ

EKONOMİSTLER BAKIMINDAN: Doğal bir zenginlik kaynağı YOĞUN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE YAŞAYAN İNSANLAR İÇİN: Boş zaman değerlendirme kaynağı, sosyal aktivite merkezi ve dinlenme aracı KIRSAL YÖRELERDE YAŞAYAN İNSANLAR İÇİN Bu insanlar ve hayvanları için barınak, iş ve gelir kaynağıdır

ORMANLARIN MAL VE HİZMET ÜRETİM İŞLEVLERİ

a6. Yuvarlak sanayi odunu Mal üretim işlevi Kabuk A. Odun üretimi Palamut Kök a. Yapacak odun üretimi Meyve a1. Direk (maden, tel) Çiçek a2. Travers Katran a3. Tomruk Salep a4. Sırık ve çubuk Çam fıstığı Kestane a5. Lif ve selüloz odunu Çam balı a6. Yuvarlak sanayi odunu Kekik b. Yakacak odun üretimi: Enerji üretiminde kullanılmaktadır. Mantar vb. B2. Hayvansal ürünler Kuşlar Balıklar B. Odun dışı ürünler B3. Mineral ürünler (Su, çakıl, maden, taş ve kum) B1. Bitkisel ürünler Yaprak Reçine Eterik yağlar

Hizmet üretim işlevi Su koruma Toprak koruma Ekstrem iklim koşullarına karşı koruma Ulusal parklar Doğal koruma Çevre düzenleme Estetik değer yaratma Ulusal savunma Toplumsal güvence Eğlenme Dinlenme Toplum sağlığı vb.

ORMAN ÇEŞİTLERİ

a.İğne yapraklı ağaç ormanları b.Yapraklı ağaç ormanları 1. Ağaç türlerine göre a.İğne yapraklı ağaç ormanları b.Yapraklı ağaç ormanları c. Karma ormanlar (İYA + YA)

2. İnsan ilişkilerine göre a 2. İnsan ilişkilerine göre a. Bakir ormanlar: İnsan elinin olumsuz etkilerinden uzak kalmış, doğanın etkisiyle ortaya çıkan orman şeklidir. Doğanın etkisiyle zamanla bozulabilmekte fakat yerini yeni bir orman biçimi almaktadır. İlkel insanların kendilerine özgü ihtiyaçları dışında yararlanma yani işletmeciliğin olmadığı tohum ve sürgünden oluşan ormanlardır. b. Doğa ormanları: İnsan etkisiyle el değmemişliği bozulmuş, ancak doğal olma niteliğini taşıyan, kendi haline bırakıldığında yeniden ormana dönüşebilecek orman şeklidir. Doğa ve insanların sürekli etkisi söz konusudur. Fakat, doğanın etkisi ağır basmaktadır. İşletmecilik bu tür ormanlarda uygulanmaktadır. c. Kültür (işletme ) ormanları: Bu ormanlar üzerinde doğanın etkileri yanında insanoğlunun etkileri de önemli rol oynamaktadır. Toplumun odun, altyapı ve barınak gibi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla değerlendirilmektedirler. İnsan eliyle kurulan ve işletilen ormanlardır.

3.Yetişme şekline göre a. Doğal: Kendi kendine yetişmiş orman şeklidir. b. Yapay: Emekle yetiştirilmiş orman şeklidir

4. Yetişme ve işletme şekline göre a 4. Yetişme ve işletme şekline göre a. Koru ormanları: Tohumdan yetişmiş veya yetiştirilmiş orman şeklidir. İnsan eliyle kurulmuştur. b. Baltalık ormanlar: Kütük ve kök sürgünlerinden yetişmiş orman biçimidir. c. Korulu baltalık ormanlar: Bireyler hem tohumdan hem de kök, gövde ve kütük sürgünlerinden meydana gelmiştir.

5. Kullanım amacına göre a. İstihsal (üretim) ormanı: Ormandan bir ürün elde etmek amacıyla işletilen orman şeklidir.   b. Muhafaza (koruma) ormanı: Ürün almaktan başka ormanın diğer özelliklerinden yararlanmak amacıyla işletilen orman şeklidir (Milli parklar, av ormanları, orman parkları)

6. Yaşlarına göre A. Değişik yaşlı (seçme) ormanlar: Yaş, boy ve çap bakımından farklı bireylerden meydana gelen orman şeklidir. a. Düzenli orman: Hasat dahil tüm müdahaleler teknik ve kurallara uygun olarak gerçekleştirilmiş ormanlardır. b. Düzensiz orman: Hasat dahil tüm müdahaleler teknik ve kurallara uygun olarak gerçekleştirilmemiş ormanlardır. c. Park ormanı: Dinlenme tesislerinin yakınlarında eğlenme ve dinlenme amacına yönelik olarak kurulmuş ormanlardır. d. Koru ormanı: Bu ormanların kuruluş amacı toprak kaymaları ve çığları önlemektir. B. Eşit yaşlı (maktalı) ormanlar: Yaş, boy ve çap bakımından eşit bireylerden meydana gelen orman şeklidir. a. Baltalık orman: yakacak odun ve maden direği üretiminde kullanılan bireylerden oluşmaktadır. b. Korulu baltalık orman: Koru ve baltalık ormanların karışımından oluşan orman şeklidir.

DÜNYA ÜZERİNDEKİ ORMAN ŞEKİLLERİ

1. TROPİK YAĞMUR ORMANLARI Dünyanın en canlı, en kuvvetli, yayılma yeteneği en yüksek orman şeklidir. Dünya ormanlarının % 10’unu oluşturur. Yıllık yağış miktarı 2000-4000 mm (kamerun’da 10000-12000mm) Yüksek sıcaklık ve bağıl nem bir arada Yıllık sıcaklık ortalaması 20-28 C. En soğuk aylarda bile 18 C’yi düşmez. Mevsim değişiklikleri yoktur Maun ve abanoz gibi değerli yapraklı ağaçlar Endonezya, Hindistan, Kamerun, Brezilya, Karayipler

1.1. MANGROVEN Deniz istilasına uğramış bölgelerde 10-20 m boylarında Herdem yeşil, tüylü yapraklı ağaçlar Denizin yükselmesi halinde (med) ağaçların tepeleri su yüzeyinde kalmakta, deniz alçalınca (cezir) ağaç gövdeleri açığa çıkmaktadır.

1.2. Tropik İğne Yapraklı Ağaç Ormanları   - İğne yapraklı türler   - Çoğunlukla yapraklı ağaçlarla karışık haldedirler.   - Endüstride çok iyi değerlendirilebilecek hızlı büyüyen çam türlerinden oluşmaktadırlar. Bu ormanlardan reçine de elde edilmektedir.

1.3.Bambus Ormanları Dünya üzerinde bambus bitkilerinin bilinen 600-700 türü mevcuttur. Bunları büyük bir bölümü tropik yağmur ormanlarında, birkaç türü de Japonya, Çin, Güney ve Kuzey Amerika’da bulunmaktadır. Boyları 30m’ye kadar ulaşır. Tuzlu toprakları sevmezler. Hindistan ve Doğu Asya’da yapı malzemesi ve kağıt üretiminde hammadde olarak değerlendirilen ormanlardır.

2. Kış (Monzun-Yağmur Yeşili Yapraklı Ağaç) Ormanı -Bu ormanların yetiştiği bölgelerde sert bir kış mevsimi olmayıp daha çok serince bir yaz karakteri hakimdir. -Sonbaharda oldukça uzun süren yağmur peryotları sırasında ağaçlar yeşillenmekte, ilkbaharda ise yapraklarını dökmektedirler. -Tropik yağmur ormanları ile karşılaştırıldıklarında; ağaçların büyümeleri daha yavaş, ağaçlar daha zayıf ve boyları daha kısadır.

3. Sert Yapraklı Ağaç Ormanları -Bu ormanlar yazları sıcak ve yağışça fakir, kışları ılıman ve yağışça zengin olan Akdeniz kıyı şeridi, Kuzey Amerika (Kaliforniya), Güney Amerika (Orta Şili) ve Güney Afrika’da yayılış göstermektedir. - Meşe ve Okaliptus ağaçlarınca zengin bir orman şeklidir.

4. Yaz Ormanları - Ilımlı deniz iklimine sahip yörelerde yetişen Kayın, Meşe, Akçaağaç, Ihlamur, Kızılağaç, Karaağaç, Söğüt, kavak, Gürgen, Huş, Dişbudak ve Kestane ağaçlarının bol miktarda bulunabildiği bir orman şeklidir.

5. İğne Yapraklı Ağaç Ormanları -Yaşama alanları Kuzey yarımkürenin kışları sert, düzenli kar ve don peryodu gösteren yüksek enlemleridir. -Dünyanın en düşük kış sıcaklıklarına (-40, -50 ºC) dayanıklı ağaç türlerinden (Ladin ve Sarıçam) oluşmaktadır

6. Galeri Ormanları -İç Anadolu, Afrika ve Güney Amerika’nın yağmurca fakir, kurak mıntıkalarında nehirler boyunca dar veya geniş şeritler halinde yer alan kuvvetli büyüme gösteren orman şeklidir. -Rutubet bakımından ağaç ve orman yetişmesine elverişli olmayan bu yörelerde, bu ormanları oluşturan ağaçların yaşaması, dere ve nehirlerden yan etki yapan taban suyunun toprağı yeteri kadar nemlendirmesi ile mümkün olmaktadır. Kavak ve Söğüt ağaçlarından oluşan bir orman şeklidir.

MEŞÇERE

Tanım   Orman eko sistemini gösteren en küçük orman parçasıdır (en az 1 hektar büyüklüğünde). Bir orman değişik iç yapı, değişik ağaç türleri ve değişik gelişme çağlarına sahip meşçerelerin birleşmesinden meydana gelmektedir.

MEŞÇEREYİ ORMANDAN AYIRAN ÖZELLİKLER

YAŞ AĞAÇ TÜRÜ BÜYÜME KURULUŞ BİÇİMİ vb. Faktörlerin biri veya birkaçı

MEŞÇERELERİN SINIFLANDIRILMASI

Kökenlerine göre meşçereler - Koru meşçereleri: Meşçereyi oluşturan bireyler tohum kökenlidir. -Baltalık meşçereler: Kökeni gövdeden gelen sürgünleridir. -Korulu-baltalık meşçereler

Karışımlarına göre meşçereler a.Saf meşçereler: % 90 ve daha fazlası tek ağaç türünden oluşan meşçerelerdir. b. Karışık meşçereler: Birden fazla ağaç türünden oluşan ve bir türün karışıma katılma oranı % 10’dan fazla olan meşçerelerdir

Kapalılık derecesine göre meşçereler  Meşçereyi oluşturan bireyler önceleri bağımsız gelişirler. Zamanla teperli birbirine yaklaşır ve alanı tümüyle örtmeye başlarlar. Bireylerin tepeleri ile toprak siperlenir. Bu siperleme ve örtme olayına meşçere kapalılığı adı verilmektedir. Kapalılık derecesindeki farklılıklar ağaçların gövde kalitesi üzerinde önemli bir rol oynamaktadır. Kapalılık derecesine göre meşçereler 5 grupta incelenmektedir. a.Sıkışık kapalı meşçereler. : Ağaçların tepeleri birbiri içine girmiş ve sıkışık durumdadır. Ağaçların sayıları normal sayıdan daha fazladır ve birbirlerini sıkıştırırlar. Ağaçlar rahat bir şekilde büyüyüp gelişemezler.   b.Normal kapalı meşçereler: Ağaçlar birbirlerine tepelerdeki dal uçları ile dokunur ve birbirine karışmamış 5-10 yıl içerisindeki gelişmelere yeterli olabilecek boşluklara sahip kapalılıktadır. c.Gevşek kapalı meşçereler: Tepeler aralarında boşluklar oluşturmakla birlikte çağına göre normal bir tepenin sığmayacağı kadar yakın meşçerelerdir. Şiddetli rüzgarlarda ağaçların tepeleri birbirlerine değmektedir. d.Işıklı kapalılıktaki meşçereler. Tepeler çağına göre oldukça aralanmış, şiddetli rüzgarda dahi tepeleri birbirine değmeyen meşçerelerdir. e.Serbest meşçereler: Tepeler birbirinden uzak, her ağaç bağımsız durumda gelişmiş, etkilenme kalmamış meşçerelerdir.

Gelişme çağ ve yaşlarına göre meşçereler   -Gençlik çağı: Meşçerelerin kurulmasından meşçere kapalılığının oluşmasına kadar süren bir gelişme çağıdır. Bireylerin göğüs yüksekliklerindeki çapları genellikle 8 cm’den düşüktür. -Sıklık çağı: Meşçere kapalılığının oluşmasından doğal dal budanmasına kadarki meşçere çağıdır. Meşçerede kapalı ve sıkışık durum oluşunca gövdedeki alt dallar ışık alamaz, gelişme durur, bir süre sonra kurur ve gövdeden ayrılırlar. Bu olaya doğal dal budanması denilmektedir. Bu çağın sonunda bireylerdeki çap 10 cm’ye kadar ulaşmaktadır, boyları ise insan boyundan fazladır.

-Direklik çağı:Bireylerin büyük bir bölümü direk verecek kadar kalınlaşmıştır. Gerçek orman ürünlerinin alındığı çağın başlangıcı sayılır. Bireylerin ortalama çapları 11-19.9 cm arasındadır. -Ağaçlık çağı: Bireylerin kalınlaşarak çoğunun göğüs yüksekliğindeki çapları 20 cm’den daha fazla olduğu dönemdir.

  -Olgunluk (yaşlı-gençleştirme) çağı: Meşçerenin gelişmesini tamamladığı çağdır. Artım ve büyüme olayı tamamen durmuştur. Yaşlı kuşağın alınarak yerine genç kuşağın getirileceği çağdır.

Tabakalılığına (katlılığına) göre meşçereler Ağaçlar arasındaki boy farklılıkları katlılık veya tabakalılık olarak adlandırılmaktadır. Bir tabakalı meşçereler:Ağaçların boyları hemen hemen birbirine yakın ve aynı düzeydedir. İki tabakalı meşçereler: Ağaçlar arasındaki boy farkı miktar ve oran bakımından önemli düzeydedir. - Seçme meşçereler: Ağaçlar arasında sadece boy değil yaş ve çap farklılıkları da mevcuttur.

YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİNİN AĞAÇ VE ORMANLAR ÜZERİNE ETKİLERİ

1. Klimatik Faktörler

IŞIK

hacim ve kalite verimi gövde ve tepe şekillenmesi fotosentez   gövde ve tepe şekillenmesi fotosentez yapraklara pozisyon verici etki

SICAKLIK

Gelişme   Bitkilerin yayılışı Yatay ve dikey yön sınırları

Ağaçların yaşama belirtilerinin sınır değerleri Minimum: 0-5 C   Optimum: 20-30 C Maksimum: 40-50 C

SU

- Besin maddelerinin kökten yapraklara iletilmesi - Fotosentez - Besin maddelerinin kökten yapraklara iletilmesi   - Fidanlardaki sıcaklık düzeni

GAZLAR Kükürt dioksit (SO2) Fabrika bacaları Asit yağmurları Muğla Yatağan Termik Santrali, Murgul Bakır Fabrikaları

RÜZGAR

Olumlu Etkiler   Toz ve kirleri uzaklaştırır. Denizden karalara doğru nemli havayı taşır. Bu hava yağmur oluşturur. Polen uçuşuna neden olur. Uçuşan polenler döllenmeyi gerçekleştirir. Tohumların yayılışında rol oynar. - Soğuk havanın uzaklaşmasını sağlar.

Olumsuz Etkiler İbre ve yaprakların birbirine çarpması ve sürtünmesine neden olur. Tepe ve dalların ölümüne sebep verir. Tepenin bir tarafa yatmasına neden olur. Yararlı toprak katmanının uzaklaşmasına neden olur. - Orman yangınının oluşmasına ve yayılmasına neden olur söndürme işlemlerini güçleştirir. -Soğuk havayı getirir.

2.TOPRAK İçindeki mineral maddeler

3. BİTKİLER

Ağaç fidanlarının haricindeki otsu ve odunsu bitkilerden oluşan diri örtü:   yeni oluşmuş veya birkaç yaşındaki fidanların gereksinim duydukları ışığı etkiler. Bu nedenle fidanlar cılız olur veya ölürler. Ayrıca toprağa düşen tohumların çimlenmelerini veya çimlenmiş fidelerin büyümelerini engellemektedir. Diri örtü topraktaki suyu kullanacağı için fidanların suyuna da ortak olmaktadır. Fakat diri örtünün, kurak mıntıkalarda toprağı gölgeleyerek topraktaki suyun uzaklaşmasını (buharlaşmasını) engellemesi gibi faydalı yönleri de mevcuttur

4. HAYVANLAR

-Kuşlar tohumların yayılmasında yardımcı olurlar.   -Bazı hayvanlar tohumları yemek için toprak altında gizlemekte, bazen unuttukları bu tohumlar sonradan çimlenmektedir. Fakat, tohumlar hayvanlar tarafından yenilip bitirildiklerinde o alanda çimlenecek tohum kalmamaktadır. -Fidanlar ise çeşitli şekillerde hayvanlar tarafından zarar uğratılmakta ve çoğunlukla ölmektedirler.

5. İNSANLAR

Mühendisler (Orman Mühendisleri) ormana müdahale ederek klimatik faktörlerin olumsuz etkilerini azaltabilir. Kırsal yörelerde yaşayan insanlar kendi gereksinimlerini karşılamak için ormanlara zarar verebilirler.

AĞACIN VE ODUNUN YAPISI

ODUN (SEKONDER KSİLEM)’UN TANIMI

Teknik Tanım   Kabuklar soyulduktan sonra kalan kök, gövde ve dallardan oluşan kısımlardır.     Kimyasal Olarak Selüloz, hemiselüloz ve lignin içeren dokulardır.

GENEL YAPI

Yaşayan bir ağaç; -Kök -Gövde -Yaprak -Kabuk -Taç (tepe)’den oluşmaktadır.

1. GÖVDE

-Toprak üstünde bulunur - Yaprak ve üreme organlarını üzerinde taşır - Köklerin topraktan aldığı: Ca, K, P, S , Fe, Mg, N vb. mineral tuzlarından oluşan ham besi suyunu yapraklara iletir. -Destek sağlar.

2. YAPRAK

- Ham besi suyunu özümlenebilir besi suyuna çevirir (Fotosentez).

3. KABUK

3.1. DIŞ KABUK

-Ölü hücrelerden oluşmaktadır -Ölü hücrelerden oluşmaktadır. Ağaç gövdesini yaralanma ve açık hava iklim koşullarına karşı korur.

3.2. İÇ KABUK (FLOEM)

-Yapraklarda oluşan besin maddelerini ağacın kullanacağı veya depo edeceği yerlere ulaştırır.

4. KAMBİYUM

-İç kabuk ile öz arasında yer alır -İç kabuk ile öz arasında yer alır. -Kök, gövde ve dalları saran üreyimli dokudur. - Bu hücreler bölünerek çap yönde artım yapıyorsa bu olaya ‘’sekonder büyüme’’ veya ‘’sekonder kalınlaşma’’, boyuna yöndeki artıma ise (gövde, dal ve kök uçları) ‘’primer büyüme’’ adı verilmektedir.

5. ÖZ

-Gövdenin tam ortasındadır -Gövdenin tam ortasındadır. - Ağaç fidan iken ham besi suyunun yapraklara iletilmesini sağlar -Ölü hücrelerdir -Köklerde bulunmadığından kök ile gövde odunu kolaylıkla ayrılır.

6. ÖZ ODUN

-Yaşlı ve ölü hücreler -Koyu renkte -Mekanik destek sağlar -Rutubeti daha az -Emprenyesi zordur (geçit aspirasyonu, tül oluşumu). -Daha az çalışır (reçine) - Mantar ve böceklere karşı daha dayanıklı (tanen ve fenol) - Belirgin bir koku olabilir (aromatik maddeler)

YALANCI ÖZ ODUNU  

-Yaşlanma. ve. yaralanma sonucu oluşur -Yaşlanma ve yaralanma sonucu oluşur. - Gövdenin iç kısmında girintili, çıkıntılı sınıra sahip enine kesiti düzensiz öz odunudur.

7. DİRİ ODUN

-Genç ve canlı hücrelerden oluşur -Genç ve canlı hücrelerden oluşur. - Açık renkli - Destekleme, iletim ve gıda maddelerinin depo edilmesini sağlar -Daha fazla rutubet ihtiva eder. -Emprenyesi kolaydır -Daha çok çalışır -Mantar ve böceklere karşı daha dayanıksız

DİRİ ODUN-ÖZ ODUN KARŞILAŞTIRMASINDA İSTİSNAİ AĞAÇ TÜRLERİ

Öz Odunu ve Diri Odunu Aynı Rutubete Sahip Ağaç Türleri Gürgen ve Ihlamur Öz Odunu Diri Odundan Daha Fazla Rutubete Sahip Ağaç Türleri Huş ve Carya   Öz Odunu Daha Açık Renkli Ağaç Türleri Armut ve Batı Mazısı

8. TAÇ

-Dallanmanın görüldüğü üst kısımdır -Dallanmanın görüldüğü üst kısımdır. - Ağaç türlerinin ayırt edilmesinde önemli rol oynar .

9. KÖK

-Ağacı toprağa bağlar -Topraktan alınacak mineral tuzları absorbe eder

ODUN HÜCRELERİ

Odun hücre adı verilen birimlerden oluşur Odun hücre adı verilen birimlerden oluşur. Ounsu hücrede belirli kalınlıkta bir hücre çeperi ve bu çeperin sınırladığı bir hücre boşluğu vardır (lümen). Bölünme ile meydana gelen hücre ince bir primer çeper tabakası ile çevrelenmiştir. Odunsu hücre son şekli ve boyutlarını aldıktan sonra primer çeper tabakası üzerinde sekonder tabakası oluşmakta ve çeper kalınlaşmaktadır (S1, S2 ve S3). Gelişme tamamlandıktan sonra hücreler ölmekte ve çepere lignin depolanmaktadır. Bu olaya odunlaşma adı verilmekte ve hücre oluşumunda en son safha olarak tanımlanmaktadır.

-Hücre çeperinde selüloz kafes şeklinde bir iskelet oluşturmaktadır -Hücre çeperinde selüloz kafes şeklinde bir iskelet oluşturmaktadır. -Selülozu meydana getiren yapı taşı anhidro glikoz üniteleridir. -Selüloz yan yana gelerek mikrofibrilleri, bunlarda birleşerek fibril demetlerini meydana getirmektedirler. -Fibril demetleri içindeki mikrofibriller birbirine paralel uzanıyorsa kristalit zon, aksi durumda amorf zon adını almaktadır.

ÇEPER ÖZELLİĞİNDE DEĞİŞİKLİKLER

ODUNLAŞMA: lignin MANTARLAŞMA: süberin- Bu madde ile kaplı hücreler ölüdürler. KUTİNLEŞME: Bitkilerin genç kısımlarının kutin maddesi ile kaplanmasıdır. MUMLAŞMA: Kutin tabakası bazen mumun katılmasıyla daha az su geçirir hale gelebilir. SİLİSLEŞME: SİO2. Silisyum oksit bitkilere dayanıklılık ve diklik verir (örneğin kamış). Kesicilerde aşınma yapar. KİREÇLEŞME: CaCO3 toplanmasıdır. Çeperler gevrekleşmektedir. PELTELEŞME: Hücre çeperinin polisakkaritlere dönüşmesidir.

GEÇİTLER

GÖREVLERİ

Hücreler arası besin maddeleri ve su alışverişi

BULUNDUKLARI BÖLGE

Primer ve sekonder çeper

GEÇİTLERİN ÖNEMİ

Kurutma Emprenye Geçirgenlik Tutkallama Presleme

GEÇİT ASPİRASYONU

TORUSUN PORUSU TIKATMASI

NEDENLERİ?

1. Hızlı Kurutma 2. Kuraklık

ÖNEMİ?

Margo; öz odun ekstraktif maddeleri ve lignin vb Margo; öz odun ekstraktif maddeleri ve lignin vb. çözülmeyen maddelerle tıkanmıştır.   Bu nedenle emprenyeyi ve kurutmayı güçleştirir.

YILLIK HALKALAR Odun ilkbahar ve yaz odunlarından ibaret iç içe geçmiş yıllık halkalardan oluşmaktadır. Bir ağacın toprağa yakın kısmındaki enine kesitinde bulunan yıllık halkalar sayılarak ağacın yaşı belirlenmektedir

İLKBAHAR VE YAZ ODUNLARI İLKBAHAR ODUNU Vejetasyon mevsiminin başlangıcında oluşmaktadır. İlkbahar odununu oluşturan hücreler geniş çaplı, ince çeperli ve geniş lümenlidir. Bu hücreler su iletimini sağlamaktadır. YAZ ODUNU vejetasyon mevsiminin sonunda oluşan, ilkbahar odunu hücrelerine oranla nispeten küçük çaplı, kalın çeperli ve dar lümenli hücrelerden oluşmaktadır. Kalın çeperli hücrelerden oluşmasından dolayı yaz odununun rengi ilkbahar odununa göre daha koyudur, daha yoğun ve sert bir zon oluşturmaktadır. Yaz odunu hücrelerinin odundaki görevi desteklemedir.

ODUNUN MAKROSKOPİK YAPISI   Odunun çıplak gözle veya lup (10x) altında görülebilen özellikleridir. Ağaç malzemede; enine, teğet ve radyal olmak üzere üç yüzey bulunmaktadır

KESİTLER Enine Kesit: Ağacın gövde eksenine dik yöndeki kesitidir KESİTLER       Enine Kesit: Ağacın gövde eksenine dik yöndeki kesitidir.   Radyal Kesit: Gövdenin öz ışınlarına paralel yönde kesilmesiyle elde edilen yüzeydir.   Teğet Kesit: Gövde eksenine paralel ve öz ışınlarına dik yöndeki yüzeydir.

RENK

-Renk oduna estetik özellik kazandırdığı için özellikle mobilya üretiminde aranan bir özelliktir. -Odun siyahtan beyaza kadar her rengi içerebilir. -Odundaki renk farklılığı; hücre çeperi ve lümendeki kimyasal maddelerden (öz odun), kesim işleminden sonra hava teması ve güneş ışınlarının etkisinden ve özgül ağırlık farklılıklarından kaynaklanmaktadır.

KOKU

-Odunun kokusu içerdiği kimyasal maddelerden kaynaklanmaktadır -Odunun kokusu içerdiği kimyasal maddelerden kaynaklanmaktadır. -Bu maddeler; tanen, reçine, yağ, protein ve karbonhidratlardır. -Bunlara ek olarak odunun mikroorganizmalar tarafından bozundurulması da kokuya neden olmaktadır. -Bazı ağaçlar hoş (örneğin; sedir, meşe), bazıları ise kötü kokuya (örneğin; yalancı akasya, bataklık servisi) sahipken, bazı ağaç türleri kokusuzdur (örneğin; göknar ve ladin). -Hoş kokulu ağaçlar, dolap, parke, sandık, kutu, tütün ve puro kutuları yapımı ile parfümeri sanayiinde değerlendirilmektedir. -Bazı odunların acı tatları vardır

PARLAKLIK

-Odun yüzeylerinin yansıttığı ışık parlaklık olarak adlandırılmaktadır -Odun yüzeylerinin yansıttığı ışık parlaklık olarak adlandırılmaktadır.   -Odunda parlaklığı etkileyen faktörler; ağaç türü, kesme açısı, hücre çeşidi ve kimyasal madde çeşididir.  -Farklı kesitlerde değişik parlaklıklar söz konusudur. -En parlak yüzeyler öz ışınlarından dolayı radyal yüzeylerdir. -Öz odunu diri odundan parlak olabildiği gibi yağlı ve mumsu maddelerce zengin öz odunlarında parlaklık azalmaktadır.

TEKSTÜR

-Tekstür; bir yıllık halkadaki yaz odunu genişliğinin toplam yıllık halka genişliğine oranıdır. -Odunlar bu oran büyük ise kuvvetli, küçük ise zayıf tekstürlü olarak nitelendirilmektedir. -Kuvvetli tekstürlü odunların mekanik ve teknolojik özelikleri yüksek olup ticarette kıymetli odunlar olarak bilinmektedirler. -Bazı kaynaklarda hücre boyutlarına göre tekstür farklı şekilde tanımlanmaktadır. Buna göre; büyük çaplı, geniş lümenli ve ince çeperli hücreler kaba tekstürü, küçük çaplı, dar lümenli ve kalın çeperli hücreler ise ince tekstürü simgelemektedir. -Özellikle mobilyacılıkta ince tekstürlü odunlar tercih edilmektedir.

LİF YAPISI

DÜZGÜN LİFLİLİK     Hücrelerin yönü birbirine ve uzunluk (gövde) eksenine paralel ise bu ağaçlar düzgün lifli olarak adlandırılmaktadır.

LİF KIVRIKLIĞI   -Eğer lifler gövde ekseninden sapma gösteriyor fakat birbirlerine paralel seyrediyorlarsa bu odunlar kıvrık liflidir. -Bu oluşum kabukta da gözlenebildiğinden ağacın dış kısmından belirgin bir biçimde izlenebilir.   -Odunun direncini azalttığı, ve yüzey işlemlerini güçleştirdiği için ağaç malzemede istenmeyen bir özelliktir.

LİF EĞİKLİĞİ   -Ağaç boyu istikametindeki bazı liflerin demet halinde birbirinden farklı yönlerde yer almasına lif eğikliği adı verilmektedir. -Lif eğikliği olan ağaçlar radyal yönde yarılamaz, rendelenmesi zordur ve rendelenmiş malzemede mat ve parlak bölgeler oluşmaktadır. Kurutma işlemi sırasında çatlama ve çarpılmalar meydana gelmektedir. -Kaplama ve mobilya endüstrisinde dekoratif bakımdan aranan bir özelliktir.

ONDÜLELİ LİFLİLİK   -Liflerin birbirlerine paralel olmak koşulu ile gövde eksenine göre dalgalı gidişi ondüleli liflilik olarak adlandırılmaktadır. -Kemanların sırt kısımları sırt kısımları bu tip ağaç malzemeden üretilmektedir. -Kaplama ve mobilya sanayiinde de renk farklılaşması nedeniyle aranan bir özelliktir. -Bununla birlikte işlenmesinin güç olması ve kurutma sırasında çarpılmaların meydana gelmesi arzu edilmeyen özelliklerdir

REAKSİYON ODUNU NEDENLERİ

-Arazi yapısı (eğimli), -Kar, - Işık, - -Arazi yapısı (eğimli), -Kar, - Işık, -****Rüzgar gibi olumsuz nedenlerden dolayı ağaç gövdesi özel hücre dokusu oluşturabilmektedir. Bu özel hücre dokusu reaksiyon odunu olarak adlandırılmaktadır.

BASINÇ ODUNU   İğne yapraklı ağaçlarda bu oluşum, rüzgarın geldiği yönün aksi tarafında meydana gelmekte ve basınç odunu olarak adlandırılmaktadır Basınç odununun normal odunla karşılaştırılması Rengi daha koyudur Daha serttir Daha ağırdır Traheit çeperleri daha kalındır Selülüz oranı daha azdır Lignin oranı daha fazladır Odunlar kurutulduklarında, eğrilme, çatlama ve çarpılma gibi kusurlar meydana gelir S3 tabakası çok incedir veya hiç oluşmayabilir S1 ve S2 normal odundan daha kalındır Hücreler arasında boşluklar oluşmuştur

ÇEKME ODUNU Yapraklı ağaçlarda ise reaksiyon odunu rüzgarın geldiği yön tarafına doğru meydana gelmekte ve çekme odunu olarak adlandırılmaktadır. Çekme odunu ile normal odunun karşılaştırılması Biçildiğinde pürüzlü yüzey oluşmaktadır Selüloz miktarı daha fazladır Odunlar kurutulduklarında, eğrilme, çatlama, çarpılma ve collaps (hücre çökmesi) gibi kusurlar meydana gelebilmektedir S2 ve S3 veya sadece S3 tabakası yerine jelatinli bir tabaka oluşmuştur.

MİKROSKOPİK YAPI NEDİR VE NASIL BELİRLENİR

Odundan ince kesitler alınarak hazırlanan preparatların mikroskop altında incelenmesi ile saptatan hücreler odunun mikroskobik yapısında yer almaktadır. Bu hücreler iğne yapraklı ve yapraklı ağaçlarda farklılıklar göstermektedir.

İĞNE YAPRAKLI AĞAÇLAR

ASLİ ELEMANLAR

BOYUNA TRAHEİTLER   -İğne yapraklı ağaç odunlarının önemli bir kısmını işgal etmektedir. -Ağaç boyu yönünde uzanan genellikle sivri uçlu hücrelerdir. -Üst üste ve yan yana gelerek çeperlerindeki kenarlı geçitler vasıtasıyla su iletimi yaptıkları gibi bitkiye destek de sağlarlar. -İnce çeperli, geniş lümenli ilkbahar odunu traheitleri su iletimi ve destek yaparken, kalın çeperli, dar lümenli yaz odunu traheitleri desteklik görevini yerine getirmektedirler.

ÖZ IŞINLARI   -Enine yönde uzanan ve yarıçap yönünde besi suyu iletimi yapan hücrelerdir.  

TALİ ELEMANLAR

BOYUNA PARANŞİM -Miktarı az olmakla birlikte bünyelerinde koyu renkli maddeler bulunduğu için belirgin bir biçimde fark edilebilmektedirler. - İçleri depo maddeleri ile doludur. -

REÇİNE KANALLARI  

-Reçine kanalları boyuna ve enine yönlerde oluşabilmektedir -Reçine kanalları boyuna ve enine yönlerde oluşabilmektedir. Ağaç boyu istikamette olanlar boyuna traheitler arasında yer alırken, enine yönde olanlar öz ışını hücreleri arasında bulunmaktadır.   Reçine kanalları normal ve patolojik olmak üzere iki çeşittir.   Normal reçine kanalları: Çam, pseudotsuga melez ve ladin de mevcuttur.

Patolojik reçine kanalları: Yaralanma, hava ve toprak kirliliği, don, kuraklık, şiddetli rüzgar ve yangın gibi dış etkiler sonucu göknar, tsuga ve sequoia odunlarında sonradan oluşmaktadır. Odunun zarar gördüğü bölgelerde dış etkilere karşı koruma ve yara kapatma gibi fonksiyonları yerine getirirler. Patolojik kanallar normal reçine kanallarından boyut olarak daha büyüktürler.   Reçine Keseleri: Ağaçlar dikili halde iken rüzgarın etkisi sonucu kambiyumda yarılmalar veya çatlaklar oluşabilir. Kambiyuma yakın civarda yer alan bazı reçine kanallarından sızan reçine bu boşluklara dolarak reçine keselerini meydana getirmektedir.   Odunun Çıralanması: Dikili haldeki bir ağaçta yaralanma sonucu hücre çeperinin suyunu kaybetmesi ile suyun bıraktığı bölgelere reçinenin yerleşerek katılaşmasıdır.

YAPRAKLI AĞAÇLAR

ASLİ ELEMANLAR

TRAHELER -Besi suyu ileten hücrelerdir TRAHELER   -Besi suyu ileten hücrelerdir.   -Toprakta ve suda erimiş mineral maddeleri yapraklara iletmektedirler.   -Traheler yıllık halka içerisindeki dağılışları bakımından 3 grupta incelenmektedir.

Halkalı Traheli Odunlar : İlkbahar odunu traheleri ile yaz odunu traheleri arasında büyük oranda çap farklılıkları mevcuttur. İlkbahar odunu traheleri daha büyük çaplıdır. Yaz odunu traheleri çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük çaplıdır

Dağınık Traheli Odunlar: Yaz odunu ve ilkbahar odunu trahe çapları arasında belirgin bir fark yoktur ve iki trahe grubunu da çıplak gözle görmek zordur. Traheler yıllık halka içerisinde grup oluşturarak veya tekli dağılmışlardır

Yarı Halkalı Traheli Odunlar: İlkbahar ve yaz odunu trahelerinin çapları arasında belirgin bir fark olup, ilkbahar odunundan yaz odununa geçiş tedricidir

PERFORASYON TABLASI Ağaç boyu yönünde üst üste dizilen trahe hücreleri arasında çeperler mevcuttur. Hücrelerin gelişme evrelerinde bu çeperler erimekte ve kaybolmaktadırlar. Kaybolan çeperlerde oluşan yapıya perforasyon tablası adı verilmektedir.

TÜL (TİLL) OLUŞUMU Trahe çeperlerinde kenarlı geçitler bulunmaktadır TÜL (TİLL) OLUŞUMU       Trahe çeperlerinde kenarlı geçitler bulunmaktadır.   Trahelere komşu paranşim hücreleri ile traheler arasındaki osmotik basınç farklılıkları nedeniyle boyuna ve öz ışını paranşimleri trahe lümenine girip, trahe lümeninde torba şeklinde baloncuklar oluşturmakta ve lümeni tıkamaktadır. Bu olaya Till Oluşumu adı verilmektedir.

NEDENİ   Bu oluşumun nedeni trahelerdeki su iletiminin kesilmesine dayandırılmaktadır.

OLUMSUZ ETKİLERİ   -Öz odunu traheleri tillerle tamamen tıkandığı zaman odunda su iletimi gerçekleşememekte, emprenye ve kurutma işlemi güçleşmektedir. Tül oluşumu diri odunda da görülebilmektedir. Büyük çaplı trahelerde görülme olasılığı daha çoktur. Tiller permeabiliteyi (geçirgenliği) azaltmaktadır. Bu nedenle sıvı maddelerin konulduğu fıçılarda bu odunlar kullanılmaktadır.

LİFLER   Lifler   -Perforasyon tablası bulunmayan, oduna desteklik sağlayan traheal elemanlardır. -Ölü hücrelerdir. -Çeperlerinde lignin birikmiştir.   -Ağaç boyu yönünde uzanan ince ve uzun hücrelerdir.

BOYUNA PARANŞİM Ağaç boyu yönünde uzanan uzun ve asli elemanlardır BOYUNA PARANŞİM Ağaç boyu yönünde uzanan uzun ve asli elemanlardır.     Boyuna paranşimin odundaki görevleri:  1. Nişasta, yağ, yağ asitleri ve azotlu bileşikler gibi besin maddelerini depo etmek.  2. Bu maddeleri ağacın ihtiyacı olan yere iletmek.

ÖZ IŞINLARI   Kambiyumdan öze doğru radyal yönde uzanan paranşim hücreleridir.  

TALİ ELEMANLAR

Trahe hücrelerinde hava kabarcıkları oluşması sonucu basınç düşmesi yaşanmakta bu da su iletiminin kesilmesine neden olmaktadır.   Bu durum iletimin yedek iletim elemanlarınca üstlenmesi sonucunu doğurmaktadır.   Bu hücreler ağaç boyu yönünde uzanan çeperleri ligninleşmiş ölü hücrelerdir. Trahelere benzemekle birlikte uçları kapalı hücrelerdir, perforasyon tablaları yoktur. Bu hücreler iki çeşittir: 1. Vasküler Traheitler 2. Vasisentrik Traheit

ODUNUN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Odunun elementer bileşimi; 1. Carbon © 2. Hidrojen (H) 3. Oksijen (O) 4. Azot (N) 5. Kül ‘den oluşmaktadır. Kül; odunun yakılması ile meydana gelmekte, öz odunda diri oduna göre, yapraklı ağaçlarda iğne yapraklı ağaçlara oranla daha fazla bulunmakta ve içerisinde; 1. Sodyum (Na) 2. Silisyum Oksit (SiO2) 3. Kalsiyum (Ca) 4. Manganez (Mn) 5. Potasyum (K) 6.Mağnezyum (Mg) bulunmaktadır.

-Odun gövdesi kimyasal anlamda esas (ana bileşen) olarak: 1. Selüloz 2 -Odun gövdesi kimyasal anlamda esas (ana bileşen) olarak: 1. Selüloz 2. Hemiselüloz 3. Lignin olarak isimlendirilen üç doğal organik polimerden meydana gelmektedir. -Odunu oluşturan hücreler bu maddelerin hücre çeperi içerisinde bir araya gelmesiyle oluşmuşlardır. -Hücre çeperi içerisinde bu üç ana bileşenden başka, molekül ağırlıkları daha küçük, sıcak, soğuk su, alkol, benzen eter veya aseton gibi organik çözücülerde çözünebilen ekstraktif madde olarak adlandırılan maddeler ile külü oluşturan maddelerde yan bileşen olarak bulunmaktadır.

SELÜLOZ   Selüloz   -Anhidro glukoz (C6H10O5)n ünitelerinin birbirine oksijen köprüleriyle bağlanmasından oluşmaktadır. -Selüloz zincirini meydana getiren anhidro glukoz ünitesi sayısına polimerizasyon derecesi adı verilmektedir. -Bozunmaya uğramamış odun selülozunun polimerizasyon derecesi 10.000-12000 arasında değişirken, pamuk selülozunda bu değer 15.000’e ulaşabilmektedir.

-Polimerizasyon derecesi düşük odunların selüloz lifleri kısa, mekanik direnç özellikleri düşüktür. Örneğin; polimerizasyon derecesinin 800’ün altına düşmesi kağıt üretimi açısından arzu edilmeyen bir durumdur. Polimerizasyon derecesinin yüksek olması ile liflerin kopma, çekme, kırılma ve esnekliğe karşı direncinin yüksek olduğunun bir göstergesidir.   -Selüloz kristal yapıdadır, eğilme ve çekmeye karşı dayanıklıdır.

HEMİSELÜLOZ -Selüloza göre polimerizasyon derecesi daha düşüktür HEMİSELÜLOZ   -Selüloza göre polimerizasyon derecesi daha düşüktür. -Selülozdan farklı olarak değişik şeker birimlerinden oluşmaktadır. -Selüloz gibi kristal yapıda değil de amorf yapıdadır. -Hücre çeperi içerisinde fibriller ve mikrofibriller arası boşluklarda bulunmaktadır. -Bir kısmı selüloza bir kısmı ise lignine bağlı olduğundan lignin ile selülozun birlikteliğini sağlamaktadır. -Hemiselülozlar alkalilerde çözünür, asitlerle hidrolize olurlar, selülozdan daha çok su çekmekte ve daha fazla oranda şişmektedirler.

-Olumsuz görülen bu bileşenin bazı faydaları da vardır: Su içerisinde liflerin daha kolay şişmesini sağlayarak, dövmenin etkisini arttırır. (Lif levha)  Kağıdın kurutulması sırasında sağlamlık kazandırır.     3. Kağıt hamurlarında kopma ve patlama direncini arttırır.   Fakat; yüksek hemiselüloz oranı kağıt hamurunda süzülme problemine neden olmakta, laminat gibi üretim tekniklerinde dekor kağıtlarında kullanımda çabuk

bozulmalar yaratabilmektedir bozulmalar yaratabilmektedir. İğne yapraklı ağaçlar daha az hemiselüloz ihtiva ettiklerinden kimyasal maddelere karşı yapraklı ağaçlardan daha dayanıklıdırlar ve kimyasal madde depo ve tanklarının yapımında kullanılabilmektedir.   Selüloz ve hemiselülozlar odun polyosları veya holoselüloz olarak adlandırılmaktadır.

LİGNİN   -Fenil propan ünitelerinden oluşan karmaşık yapılı bir polimerdir. -Lignin hidrofil karakterde bulunan odun polyoslarının aksine hidrofob özellikte olup odunun su çekmesini sınırlandırmaktadır. -Lignin ısıtıldığında yumuşayıp tutkal gibi bir özellik kazanmaktadır. -Lignin basınca karşı dirençlidir. -Asitlerle hidrolize edilemeyen, kolaylıkla okside olabilen aromatik bir maddedir. -Odunda lignince en zengin kısım orta lameldir. -Hücre çeperindeki lignin oranı daha düşüktür. -Gazete kağıtlarının zamanla sararmasının nedeni odundaki lignindir. -Kaliteli beyaz bir kağıt üretimi için ligninin uzaklaştırılması gerekmektedir.

EKSTRAKTİF MADDELER   -Su ve organik maddelerde çözünebilen hücre çeperi veya lümenine yerleşmiş odunun yan bileşenleridir.   -Bu bileşenler oduna renk ve koku verdiği gibi, geçirgenlik, dış hava koşullarına dayanım ile fiziksel ve mekanik özellikler üzerinde de etkili olabilmektedir.   -Öz odundaki ekstraktif madde miktarı diri odundan daha fazladır.

NİŞASTA VE YAĞ -Özellikle nişasta odundaki en önemli depo maddesidir NİŞASTA VE YAĞ   -Özellikle nişasta odundaki en önemli depo maddesidir.   -Nişasta ve yağ miktarı kambiyumda öze göre, tepede, ağacın alt kısımlarına oranla daha fazladır.

TERPENLER VE REÇİNE ASİTLERİ   -İğne yapraklı ağaç odunlarında bulunan terpenler ve reçine asitleri odunu koruyucu özelliktedirler.   -Bu maddelerin oranı öz odununda diri oduna göre daha yüksektir.

SEPİ MADDELERİ   -Bu maddelerden hayvansal derilerin tabaklanmasında yararlanılmaktadır.   -Ağaç malzemenin kesiminden sonra meydana gelen renk koyuluğunun nedeni sepi maddelerinin oksidasyonudur.

FENOLİK MADDELER   -Özellikle iğne yapraklı ağaçlarda bulunan tropolonlar oduna orijinal renk kazandırdığı gibi mantarlara karşı fungisit (mantar öldürücü-zehirli) etki de kazandırmaktadırlar.   -Fenolik maddeler içerisindeki diğer bir önemli grup tanenlerdir. Ülkemizde doğal olarak yetişen meşe ve kestanede tanen bulunmaktadır. İğne yapraklı ağaçların çoğunun kabuğunda bulunan tanen de odunu mantar enfeksiyonlarına karşı korumaktadır.   -Bazı ağaç türlerinde bulunan pinosilvin gibi maddeler zehirli özelliğe sahip olduklarından biçilmeleri sırasında işçiler üzerinde allerjik, deri, boğaz tahrişleri, baş ağrısı, nefes darlığı gibi rahatsızlıklar yaratabileceğinden, çalışma sırasında koruyucu elbiseler ve iyi bir toz emme sitemi gereklidir.

BOYAR MADDELER   Özellikle tropik ağaçlarda bulunan bu maddelerden kumaş ve derilerin boyanmasında faydalanılmaktadır.

STEROL VE TERPONİK BİLEŞİKLER   -Özellikle kağıt yapımında istenmeyen bileşiklerdir.   -Bu maddeler eleklere ve metal yüzeylere yapışmakta, bakım masraflarını arttırmakta ve çalışma ömürlerini kısaltmaktadırlar.

TERABANTİN YAĞI VE KOLOFAN   İğne yapraklı ağaç odunlarının reçine kanallarında reçine bulunmaktadır. Reçine odunun su buharı destilasyonu ile terabantin yağı ve kolofan elde edilmesinde değerlendirilmektedir.

TERABANTİN YAĞININ KULLANIM ALANLARI 1. Yağlı boya 2. Vernik 3 TERABANTİN YAĞININ KULLANIM ALANLARI   1. Yağlı boya 2. Vernik 3. Merhem ve pomat 4. Güzellik maddeleri 5. Ayakkabı boyası 6. Parke cilası

KOLOFANIN KULLANIM ALANLARI 1. Makine ve motor yağı üretimi 2 KOLOFANIN KULLANIM ALANLARI   1. Makine ve motor yağı üretimi 2. Kibrit üretimi 3. Matbaa boyası 4. Yağlı boya ve vernik üretimi Mühür Şarapnel yapımı Sabun

MİNERAL MADDELER   -Odunun yakılmasından sonra oluşan kül içerisinde kalan maddeler mineral maddeler olarak adlandırılmaktadır.   -Tropik ağaçlarda nispeten daha yüksek oranda bulunmakta olan mineral maddelerce ağacın en zengin kısımları sırasıyla; yaprak, kabuk, kök, dal ve gövdedir.   -Ağaç malzeme belirli bir oranın üstünde silis ihtiva ediyorsa, işlenmesi sırasında kesicilerde aşınma meydana gelmekte buda kesicilerin çabuk körlenmesine neden olmaktadır.   -Odunun fazla miktarda Mn içermesi kağıdın ağartılabilme özelliğini olumsuz yönde etkilemektedir.

ODUN KUSURLARI Odundaki herhangi bir özelliğin kusur sayılabilmesi ağaç malzemenin kullanım alanına bağlıdır. Bir özellik bazı kullanım yerleri için kusur sayılabilirken farklı bir alanda istenen bir özellik olabilmektedir.   Normal bir ağaç hangi özelliklere sahip olmalıdır;

a. Toprak üzerinde dik durmalı b. Gövde dolgun olmalı c a. Toprak üzerinde dik durmalı b. Gövde dolgun olmalı c. Enine kesiti daire şeklinde d. Gövde şekli ise silindirik olmalıdır.   GÖVDE CILIZLIĞI Ağaç gövdesinde dip kısımdan itibaren (toprağa yakın kısım) 2 m’den sonra her 1 m ‘de yaklaşık 1-1.5 cm’den fazla çap azalması gövde cılızlığı olarak adlandırılmaktadır. Pek çok kullanım yeri için önemli bir kusur olarak kabul edilmektedir.

Bu kusur; Ağaç yaşı Büyüme şekli Ağaç cinsi Taç kısmın büyüklüğünden etkilenmektedir.   -Ağaç yaşının artması ile daha dolgun gövdeler oluşmaktadır.   -Ormanlarda yapılan aralama çalışmaları gövde cılızlığını arttırırken, budama işlemi olumlu yönde etki etmektedir.

-Rüzgar gövde cılızlığını arttırıcı yönde etki yapmaktadır -Rüzgar gövde cılızlığını arttırıcı yönde etki yapmaktadır.   -Meşçere içinde gelişen ağaçlar, açık büyüyen ağaçlara göre daha dolgun gövdelidir.   -Ağaçların taç kısmı büyüdükçe gövde cılızlığı artmaktadır.   EĞRİ GÖVDELER

Eğri gövdeler üretim aşamasında çok büyük hammadde kayıplarına neden olmaktadır. NEDENLERİ; Kök ile tepe arasında su iletim dengesinin bozulması Şiddetli rüzgar, aşırı kar yükü, şiddetli kış donları Büyüme hormonlarının yer değiştirme eğilimleri Toprak kalitesinin düşüklüğü Meyilli arazi Toprak kayması

Ağaç yaşlandıkça gövde düzgünlüğü artmaktadır Sakıncaları   kullanım imkanlarını kısıtlamakta   verimi düşürmekte   işlenmesini zorlaştırmakta   işlenme masraflarını arttırmaktadır.   Fazla eğri odun hammaddesinde gövde bölümlere ayrılmak zorundadır. Eğri ağaç malzemenin küçük tekneler ve ambalaj sandıkları gibi kullanım alanları da mevcuttur.

DİP ŞİŞKİNLİKLERİ ağacın dip kısımlarındaki fıçı şeklinde şişkinliklerdir. Açıkta büyüyen ağaçlarda daha fazla görülmektedir Nemli yetişme bölgelerindeki ağaçlarda daha fazla görülür Büyük tepe tacına sahip ağaçlarda daha fazla görülmektedir

OLUKLU GÖVDE OLUŞUMU öz ışınlarının bulunduğu kısım civarındaki doku kadar hızlı bir gelişme göstermemişse enine kesitteki halkalar kaba, dalgalı, girintili ve çıkıntılıdır. Kaplama sektörü, müzik aletleri

DAİRESEL ENİNE KESİTTEN UZAKLAŞMA Nedenleri: Aşırı ve şiddetli rüzgar Ağaç tacının tek taraflı gelişmesi   Sakınca   Bu tür hammaddelerin üretiminde büyük hammadde kayıpları meydana gelmektedir.

LİF YÖNÜNDE SAPMALAR (LİF KIVRIKLIĞI)   Ağaç boyu yönünde uzanan hücrelerin eksene paralellikten sapmasıdır. Ağaç malzemenin direncini azaltırlar.

Liflerin ağaç eksenine paralel değil de, sağa veya sola seyretmesine lif kıvrıklığı adı verilmektedir. Nedenleri: Rüzgarın döndürücü etkisi Güneş hareketi   Normal Odundan Farkları   Bu kusurun bulunduğu ağaçlarda ilkbahar odunu hücre çeperleri daha kalındır   İyi yetişme ortamında ve sık meşçerelerde daha az lif kıvrıklığı tespit edilmiştir

Budama işlemi gövdenin alt tarafında lif kıvrıklığını azaltmaktadır   Sakıncaları -Odunun direncini azaltır -Odunun daralma ve genişlemesini arttırır -Yüzey işlemlerini güçleştirir -İşlenmeyi güçleştirir   Avantajları Lif kıvrıklığına sahip (grift lifli-liflerin sürekli boyuna yönde yön değiştirmesi) radyal kaplama levhalar dekoratif özelliklere sahip olduklarından mobilya üretiminde tercih edilmektedirler.

Kısmen grift lifli bazı ağaçlar (karaağaç)’ın odunları çok serttir Kısmen grift lifli bazı ağaçlar (karaağaç)’ın odunları çok serttir. Bu nedenle bu ağaçlar ahşap tokmak ve et kesme tahtası olarak değerlendirilmektedirler   AY HALKASI

öz odunu içerisinde öz oduna dönüşmemiş açık renkte diri odun karakterinde yıllık halka oluşmaktadır.Diri odun özellikleri taşımaktadır. Nedeni: Aşırı soğuk havadır. Şiddetli soğuğun etkisiyle nişastanın öz odunu maddelerine dönüşümünün aksamasıdır. İSTENMEYEN BİR OLUŞUMDUR

EKSANTRİK ÖZ OLUŞUMU   Özün enine kesitin ortasında değil de çevreye yakın bölgelerde olmasıdır. Özün geometrik merkezin 5 cm veya daha üzeri uzaklıkta bulunması bir kusur olarak kabul edilmektedir.   NEDENLERİ Ağacın eğri olarak gelişmesi Gövdenin tek taraflı daha iyi beslenmesinden kaynaklanmaktadır. İstenmeyen bir sorundur.

Gövde Çatallanması, İkiz veya Fazla Sayıda Özlü Gövde Oluşumu Nedenleri -Tepe tomurcuğunun don, kar, dolu, hayvan ısırmaları, mantar ve böcek tahribatı ile zarar görmesi, -Zarar gören bu kısmın yerine yan sürgün ve tomurcukların geçmesi

-Bir dalın gövde içine gömülmesi sonucu oluşan bir kusurdur -Bir dalın gövde içine gömülmesi sonucu oluşan bir kusurdur.   Sakıncaları -Gövdenin kalitesini düşürmekte, -Mantar zararına karşı açık hale getirmekte, -Direnç değerleri düşmektedir.   Kullanım Alanları Küçük tekne, ambalaj sandığı üretiminde

GÖZ VE URLAR Nedeni Tomurcukların gövde içerisinde kalması ve bu kısımların yanında liflerin yön değiştirerek kıvrılması kuş gözü denilen oluşumlara neden olmaktadır.   Yaralanma, mantar, böcek enfeksiyonu ve yangınlar urlara sebebiyet vermektedir.

Kullanım Yerleri ahşap kaplama levhalarında ve kerestelerde güzel görüntüler nedeniyle: pipo ve ahşap kaplama sektöründe   BUDAK

Oluşma Nedeni Meşçere kapalılığı oluşmaya başladığında gövdenin alt tarafındaki dallar yeteri derecede beslenemedikleri, ışık alamadıkları için ölerek düşmektedirler. Dalların veya dal çıkıntılarının gelişmekte olan gövde içerisinde kalmasıyla budaklar oluşmaktadır.

KULLANILDIĞI ALANLAR Teknik bakımdan önemli bir kusur sayılmakla birlikte mobilya ve lambri üretiminde dekoratif görüntü açısından, ayrıca su inşaatı direkleri, tel ve maden direkleri gibi kullanım alanlarında budaklı odunlar değerlendirilmektedir. Kaplama levhası

Kesinlikle kullanılmaması gereken alanlar İçki fıçıları ayakkabı kalıpları uçak yapımında   Yapraklı ağaçlarda gövde içerisinde kalan dalın olduğu kısımlarda tiller oluşmakta, tiller içerisine öz odun maddeleri yerleştiği için bu kısımlar mantar ve böcek tahribatına karşı dayanıklı olmaktadırlar   İğne yapraklı ağaçlarda budaklı kereste kurutulduğu sırada koyu renkli ve yoğunluğu yüksek olan budak düşmekte ve kerestede boşluk meydana getirmektedir.

Budaklar;   -Tekstürü bozmakta -İşlenmeyi güçleştirmekte -Kesicileri aşındırmakta -Yüzey pürüzlülüğünü artırmakta -Renk heterojenliğine neden olmakta -Üst yüzey işlem maddelerini bozmakta (fazla reçineli budaklar) -Direnç özelliklerini düşürmekte -Lif ve kağıt üretiminde selüloz verimini düşürmekte -Liflerin düzgün gidişini bozmaktadırlar. -Liflerin düzgün şekilde gidişatının bozulması malzemenin düzgün bir şekilde yarılmasını engellemektedir.

YILLIK HALKA DÜZENSİZLİKLERİ Ağaç türlerinde yıllık halkalar geniş veya dar seyredebilmektedir. Fakat bir gövde de yıllık halka genişliğinin devamlı değişmesi önemli bir kusur olup; çalışma sertlik ve tekstür gibi özellikler ağacın her tarafında homojen değildir.

Bu tür odunlar; -Serttir -Kurutma işlemi sırasında çatlar veya çarpılır -İşlenmesi güçtür -Yüzey işlemlerini güçleştirir  Kullanım Alanı Özellikle teğet kesitte güzel şekiller oluşturması nedeniyle kaplama üretiminde ve müzik aletleri yapımında kullanılabilir.

YALANCI YILLIK HALKALAR Nedenleri Mevsimin önce kurak sonra yağışlı geçmesinden, mantar ve böcek saldırılarından ya da geç gelen donlarla yaprakların dökülmesinden kaynaklanmaktadır. Teknik anlamda kusur sayılmamaktadır.

DEVAMLI OLMAYAN YILLIK HALKALAR Nedeni Kambiyumun yaralanması sonucu meydana gelen beslenme yetersizliğinden meydana gelmektedir.   Teknik bakımdan bir kusur sayılmamaktadır.

DİŞLİ YILLIK HALKALAR Nedenleri Çok yüksek rakımlarda ve sıcak bölgelerde yetişen ağaçlarda görülebilmektedir. Kullanım Alanı Kaplama ve akustik özellik kazandırdığı için müzik aletleri yapımında kullanılabilmektedir

GEVREKLİK Ağaç malzemenin düşük yük değerleri altında bile liflere dik yönde ani olarak kırılmasıdır. Nedenleri -Çok dar veya çok geniş yıllık halkalar, -basınç odunu, -çürüklük, -aşırı ısınma ve -basınç çatlakları

Normal Odunla Gevrek Odunun Ayrılması     Gevrek bir malzemede kırılma yüzeyi düzgünken,   normal bir odunda kırılma yüzeyleri kıymıklı ve sivri uçludur.

ÖZ LEKESİ - -Koyu renkli lekelerdir ÖZ LEKESİ   -  -Koyu renkli lekelerdir.   -Öz lekesi bir böcek türünün larvaları tarafından kambiyumda meydana getirilen yaralanmalar neden olmaktadır.   -Böcek ağacı delerek yaşayan dokulara yumurtasını bırakmakta, yumurtadan çıkan larvalar kambiyuma ulaşarak kanallar açıp ilerlemekte sonradan da toprağa geçmektedirler.

-Kambiyum larvanın açtığı kanalları kapatmak için çalışmakta ve paranşim hücreleri ile boşluk doldurulmaktadır.   -Paranşim hücreleri içerisindeki koyu renkli maddeler lekeli görünüşe neden olmaktadır.

MİNEREL ÇİZİKLER Bazı yapraklı ağaçların öz suyunu emen bir kuş türünün zararı olduğu sanılan, odunlarda koyu renkli lekeler şeklinde kendini gösteren bir oluşumdur   Normal Odunla Karşılaştırılması -Daha serttir -İşlenmesi daha güçtür -Aletlerde körleşme yaratır -Emprenye işlemini güçleştirir - Direnç özelliklerinde herhangi bir değişiklik yaratmaz -Kurutma sırasında çatlaklara neden olur

KORUYUCU ODUN   Ağaçlarda bazen bakteri ve mantar zararlarına karşı koymak için ekstraktif madde oranlarında artış olmakta ve bu nedenle renk değişimi meydana gelmektedir.   Bu renk değişikliğinde öz odun rengine yakın bir değişiklik söz konusudur

DONMUŞ ÖZ ODUNU Düşük sıcaklık değerlerinde görülen bir oluşumdur DONMUŞ ÖZ ODUNU   Düşük sıcaklık değerlerinde görülen bir oluşumdur.   Bu tip odunlarda tiller az veya yoktur. Bu nedenle kurutma ve emprenye işlemi kolaydır.

RADYASYON SONUCU MEYDANA GELEN KUSURLAR   Çevreden gelebilecek yüksek derecedeki radyasyon sonucu: lümen çapı hücre boyu çeper kalınlığında azalma görülebilmektedir.

BİTKİSEL ZARARLILARIN ETKİSİ

Teke Böceği

Parkede böcek zararı

Oyucu Midye:   Deniz Kurtları: Deniz zararlılarına karşı silisyum oksit oranı yüksek ağaç türleri kullanılmalıdır.

MEMELİ HAYVANLAR VE KUŞLARIN ETKİLERİ   Geyik, otlak hayvanları, keçi, at ve karacalar; sürgünleri tahrip etmekte, yaralamakta ve kabuk soymaktadırlar. Sürgünlerin tahribi; gövdede çatallanma ve eğriliklere, kabuk soyma ve yaralama ise; çürüklüklere, mantar enfeksiyonlarına ve şişkinliklere neden olmaktadır.

Tavşan, sincap ve fareler; kabuk ve dış kısımdaki odun tabakasını zarar uğratmaktadır.   Ağaçkakanlar; odun içerisindeki kurtları yeme amacı ile gövdelerde hatta telefon, telgraf ve elektrik direklerinde oyuklar açmaktadırlar.

YANGIN ZARARLARI   Ağaç malzemenin sıcaklığı 100 ºC’nin üzerine çıktığında;   Kimyasal bileşimlerde bozunma başlamakta Odunun rengi koyulaşmakta Fazla su dışarı atılmakta Ağırlık kaybı başlamaktadır

Sıcaklık 100-200 ºC iken;   1. Su ile birlikte karbondioksit ve karbon monoksit gazları açığa çıkmakta 2. Sıcaklık etkisiyle odunsu yapı yavaş yavaş bozulmakta (piroliz)’dır.   Sıcaklık 200 ºC’nin üzerine çıktığında piroliz hızlanmaktadır.

260-350 ºC’lerde; 1. Piroliz iyice hızlanmakta 2 260-350 ºC’lerde; 1. Piroliz iyice hızlanmakta 2. Yanıcı gazlar açığa çıkmaktadır. 3. 270 º’nin üzerinde yanma meydana gelmektedir.   Uçucu gazlar çıktıktan sonra geriye kömür kalmakta, kömür tabakası odunun iç kısımlarına ısının geçiş hızını azaltmaktadır.

En sonunda iç kısma geçen ısı, yanıcı gazların çıkması için yeterli olmamakta, alev sönmekte, yanan kısımlar soğumaktadır.   Bu duruma yanan ağaç malzemenin kendi kendini söndürme özelliği adı verilmektedir.   Yangına karşı koruma sağlamak için ağaç malzeme; yanmayı geciktirici kimyasal maddelerle emprenye edilmelidir.

Odunun Fiziksel Özellikleri

1. Rutubet Odun bünyesindeki hücre çeperini oluşturan fibril ve miseller arasındaki boşluklar ile lümen nedeniyle gözenekli bir cisim özelliği taşımaktadır. Kurutma fırını içerisinde odun tam kuru hale getirilmediği sürece içerisinde su mevcuttur. Odunun su miktarı belirli sınırlar içerisinde iken; Direnç özellikleri Sertlik İşlenebilme yeteneği Isı yalıtımı Çürümeye karşı dayanıklılık Selüloz verimi ve kalitesi Boyutsal stabilite gibi özellikleri üzerinde son derece etkilidir.

Odunda su hücre çeperi ve lümen içerisinde bulunmaktadır Odunda su hücre çeperi ve lümen içerisinde bulunmaktadır. Hücre çeperindeki fibril ve miseller arasındaki boşluklarda bulunan suya bağlı su, lümenlerde tutulan suya ise serbest su adı verilmektedir. Canlı bir ağacın hücre çeperindeki su miktarı mevsimler itibariyle sabit kalmakta, lümendeki su miktarı ise değişmektedir. Lümenlerdeki su fotosentez için kullanılmakta ve besi suyu olarak adlandırılmaktadır.

Odunun rutubeti; tam kuru haldeki ağırlığına oranla içerisindeki su miktarıdır ve aşağıdaki formül ile hesaplanır: r (%) = (ms / mo) x 100 ms = mr-mo r (%) = ((mr-mo) / mo) x 100 Yukarıdaki eşitlikte; r = Rutubet ms = Odundaki su miktarı mo = Tam kuru haldeki ağırlık mr = Rutubetli ağırlık

Taze haldeki bir odun kurumaya bırakıldığı zaman ilk olarak serbest su buharlaşmakta, odunda sadece hücre çeperine bağlı su kalmaktadır. Bu durumdaki rutubet miktarına lif doygunluğu noktası (LDN) adı verilmektedir. Ağaç türlerine bağlı olarak % 20-35 arasında değişmekle birlikte ortalama % 28 olarak kabul edilmektedir.

Odun higroskopik bir madde olup, çevresindeki havadan rutubet almakta veya rutubetini havaya vermektedir. Odun ile çevresi arasındaki bu rutubet alış verişi higroskopik denge oluşuncaya kadar devam etmektedir. Ağaç malzeme kendisini bulunduğu ortama rutubet bakımından uydurabilir. Bulunduğu ortama bağlı olarak ağaç malzeme belirli bir rutubet derecesine ulaştıktan sonra rutubet alması veya vermesi sona ermektedir. Buna denge rutubeti (DRM) adı verilmektedir

Odunun çevresindeki havadan su alması adsorpsiyon, bünyesindeki, suyu havaya vermesi ise desorpsiyon (kuruma) olarak isimlendirilmektedir. Odun içerisinde bulunduğu ortamın sıcaklığı ve bağıl nemine göre değişen belirli denge rutubeti değerine sahiptir. Eğer odunun rutubeti bulunduğu ortamdan elde edeceği denge rutubetinden düşük ise su alarak (adsorpsiyon), aksi durumda su kaybederek (desorpsiyon) denge rutubetine ulaşmaktadır. Desorpsiyon halindeki denge rutubeti ile adsorpsiyon halindeki denge rutubeti arasındaki fark histerez olarak isimlendirilmekte ve odunun kullanımdan önce kurutulması gerektiğini göstermektedir.

Desorpsiyon halindeki denge rutubeti ortam sıcaklığı 18-22 C ve bağıl nemi % 60-70 iken yaklaşık % 12 olup odunun bu rutubet derecesine hava kurusu hal adı verilmektedir.

Lif doygunluk noktasının altında ağaç malzeme hücre çeperindeki suyu kaybederse selüloz zincirleri birbirine yaklaşacağından daralmakta, hücre çeperine su girdiğinde selüloz zincirleri birbirlerinden uzaklaşacağı için ise genişlemektedir. Odundaki bu olaylar çalışma olarak adlandırılmaktadır. Ağaç malzemenin çalışması her yönde aynı değildir. Normal yapıdaki bir odunda boyuna yöndeki (liflere paralel yön) çalışma dikkate alınmayabilir veya en az denilebilir. Yıllık halkalara teğet yöndeki çalışma radyal yöndeki çalışmanın 1.5-2 katı kadardır. Lif doygunluk noktasından sonra ağaç malzeme rutubet aldıkça ağırlığı artmakta fakat hacminde değişiklik olmamaktadır.

Ağaç malzemenin üç yönde farklı oranlarda çalışması olumsuz özelliklerinden en önemlisidir. Farklı çalışma miktarları ağaç malzemelerde iç gerilmelere, kullanım yerlerinde boyutların değişmesine, çarpılma ve eğrilmelere, başlangıçta düzgün olan kısımların kamburlaşmasına ve çatlamalara sebep olmaktadır. Odun ile su arasındaki bu ilişkiler teknik ve ekonomik açıdan büyük önem arz etmektedir.

Ağaç malzemenin rutubete bağlı olarak hacim ve boyutlarındaki değişiklikler: Yükleme ve ulaşımda ağırlığının artması Bu işlemlerdeki masrafların yükselmesi Suda yüzme kabiliyeti Mantarlara karşı gösterdiği direnç İşlenebilme özellikleri Yalıtım özellikleri Kurutulması Mekanik direnç özellikleri Bükülme özellikleri Özgül ağırlık üzerinde son derece önemli etkiler yaratmaktadır

Yukarıdaki eşitlikte; D = Yoğunluk ( g/cm3 veya kg/m3) Yoğunluk; bir odun örneğinin ağırlığının hacmine bölünmesi ile hesaplanmaktadır. D = m / V Yukarıdaki eşitlikte; D = Yoğunluk ( g/cm3 veya kg/m3) m = Odunun ağırlığı ( g veya kg) V = Odunun hacmi ( cm3 veya m3)

Odunun yoğunluğu, ağırlığı ve hacmine dolayısıyla içerdiği rutubet miktarına göre değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle ağaç malzemede özgül ağırlığın belirlenmesinde standart veya sabit bir değer olması bakımından tam kuru yoğunluk (D0) veya hava kurusu yoğunluk (D12) esas alınmaktadır

Bir ağacın yoğunluğu onun yapısı ve kullanım yerleri hakkında bilgi sahibi olmamıza yardımcı olmaktadır. Odunun yoğunluğu arttıkça; Direnç değerleri Isı iletkenliği Sertliği Aşındırıcı etkilere karşı direnci artmaktadır.

Odunun Mekanik Özellikleri

Mekanik özellikler; dışarıdan etkileyen kuvvetler sonucu ağaç malzemenin şekil ve boyut değişmelerine, gerilme ve kırılmalara gösterdiği dirençtir. Yapılan yüklemeler: -Basınç -Çekme -Bükme -Makaslama -Eğme’ ye zorlayıcı şekilde olabilir. Dışardan uygulanan kuvvet; -Ani-şok -Tesir yönü değişen -Uzun süreli ve yorma -Yavaş yavaş artacak şekillerde olabilir.

Ağaç malzemenin; -Binalarda taşıyıcı eleman -Döşeme kirişi -Çatı örtüleri -Tel direkleri -Mobilya alanlarında değerlendirilmesinde mekanik özelliklerinin belirlenmesi gerekmektedir.

Ağaç malzemenin dışarıdan yapılan yüklemelere karşı göstereceği karşı koyma gücü; -Kuvvetin yönüne -Kuvvetin büyüklüğüne -Kuvvetin uygulanma zamanına -Kuvvetin çeşidine -Malzemenin büyüklüğüne -Malzeme yüzeyinin şekline -Ağaç türüne -Anatomik yapıya -Yoğunluğa -Kimyasal yapıya -Rutubet miktarına -Kusurların bulunup bulunmaması veya miktarına -Sıcaklığa -Yetişme orijinine -Yetişme bölgesi şartlarına -Kuvvetin etki yönü ile lif yönü arasındaki açıya bağlıdır.

Bazı ağaç malzemeler kırılma sınırındaki değerden önce ses vermeye başlar (Gürgen, Meşe, Kayın, Çam, Ladin, Melez). Bu özelliğe haber verme özelliği adı verilmektedir. Ağaç malzemenin haber verme yeteneği özellikle maden direği üretiminde önemli rol oynamaktadır

Ağaç malzemenin mekanik özellikleri şunlardır:

Eğilme direnci: Kirişlerde önemlidir. Elastiklik modülü: Kiriş ve uzun sütunlarda önemlidir. Sertlik: Merdiven, parke ve döşeme gibi aşınmaya maruz kalan yerlerde ve işlenebilme yeteneği açısından önemlidir. Şok direnci: Ani yüklemeye maruz kalan yerlerde, uçak yapımı, taşıtlar, makineler, merdivenler, spor aletleri ve alet sapları için önemlidir. Çekme direnci: Binalarda yapısal kısımlar arasındaki bağlantılar ve yapısal elemanların alt kısmında önemlidir. Eğilme direnci: Kirişlerde önemlidir. Makaslama direnci: Kısa kirişlerin yük taşıma kapasitesinde ve malzeme birleşim yerlerinde önemlidir. Basınç direnci: Taşıyıcı kirişler ile bağlantılı olan kısımlarda, endüstride ve el sanatlarında önemlidir. Yarılma direnci: Yakacak odun, fıçı ve müzik aletleri yapımında önemlidir. Aşınma direnci: Döşeme ve parke üretimi için son derece önemlidir.

Odunun Termik Özellikleri

1. Termik uzama veya genleşme Ağaç malzemenin sıcaklığının artması sonucu moleküller arasındaki mesafe artacağından boyut ve hacim bakımından genleşme olacaktır. Soğuma halinde ise moleküller arası mesafe azalacağından büzüşme meydana gelmektedir. Ağaç malzemede ısı etkisi ile meydana gelebilecek genleşme veya büzüşme ihmal edilecek kadar küçüktür. Bu nedenle özellikle yangınlarda yapılarda meydana gelebilecek çökme ve çatlamayı önlediğinden ağaç malzeme kullanımı büyük bir önem arz etmektedir ve çeliğe göre üstünlük göstermektedir.

2. Özgül Isı Odunun 1 kg’ının sıcaklığını 1 C değiştirmek için gerekli ısı miktarı özgül ısı olarak adlandırılmaktadır. Odunun özgül ısısı demir, taş ve betondan yüksek olup aynı miktarda ısı ile daha az ısınmaktadır. Bu kavram özellikle kurutma ve emprenye gibi alanlarda son derece önemlidir.

3. Isı İletme Kabiliyeti Ağaç malzeme poroz bir yapıya sahip olduğu için ısıyı az iletmektedir yani iyi bir ısı yalıtkanıdır. Bu nedenle bina inşaatı, bira fıçıları, yer döşemeleri, kibrit üretimi, buzdolaplarında, ateşte kullanılan aletlerin saplarında ısı izolasyon maddesi olarak ağaç malzemeden faydalanılmaktadır

4. Isı Değeri Odunun 1 kg’ının yakılması ile oluşan kalori miktarına ısı değeri denilmektedir

Odunun Elektriksel Özellikleri

Bir iletkenin içerisinden elektrik akımı geçirildiği zaman iletkenin atomlarının elektronların geçişine zorluk göstermesine elektriksel direnç adı verilmektedir. Elektriksel direnç odundaki su miktarı ve yoğunluk arttıkça azalmaktadır. Odun içerisindeki suda çözünen ekstraktif maddelerin miktarı dirençte artırıcı yönde etki yapmaktadır. Parafin veya suni reçineler (örneğin fenol formaldehid) ile ağaç malzemenin emprenye edilmesi oduna elektriğe karşı izolasyon özelliği kazandırmaktadır.

Odunun Akustik Özellikleri

Ağaç malzeme müzik aletleri yapımı ve akustik özellikler için uygun bir materyaldir. Odunda homojenlik arttıkça ve rutubet azaldıkça sesin yayılma hızı artacağı için müzik aletleri yapımına elverişlilik artmaktadır. Binalarda gürültüyü azaltmak için ağaç veya ağaç levha ürünleri (kontrplak, yongalevha vb.) kullanılmaktadır. Odun tek başına iyi bir ses yalıtıcısı değildir. Bu nedenle ağaç malzemelerden yapılacak bölmeler arasına kum, kil vb. maddeler konularak gürültü azaltılabilir veya aralarına küçük hava tabakaları bırakacak şekilde çok sayıda levha kullanılarak gürültü azaltılabilir. Yer döşemesi ve parkelerde ise farklı döşeme teknikleri ile (balık sırtı, çapraz) ses izolasyonu sağlanabilir. Tiyatro ve sinemalarda delikli izolasyon lif levhaları kullanılarak akustik özellikler iyileştirilebilir.

Geçirgenlik (Permeabilite)

Yapraklı ağaçlar trahelerindeki perforasyon tablası nedeniyle iğne yapraklı ağaçlara oranla daha permeabildirler. Diri odunun permeabilitesi öz odunundan yüksektir. Odundaki permeabilite özellikle ağaç malzemenin kurutulması, preslenmesi, emprenye edilmesi ve tutkallanması üzerinde önemli rol oynamaktadır.

Odun Hammaddesinin Özellikleri

Ağaç malzeme insanlığın kullandığı en eski doğal hammadde kaynaklarından biridir. İnsanlık tarihinin başlangıcından beri yakacak, barınak ve silah olarak kullanılmaya başlanmış, günümüzde kullanım alanları oldukça artmıştır. Bina, mobilya, parke, dekorasyon, tel direği, müzik aleti, kontrplak, kontrtabla, yongalevha, liflevha, LVL, laminat, glulam, kibrit, kurşun kalem, kömür, un, kereste, doğrama, palet, ambalaj sandığı, askı, ayakkabı kalıbı, oyun tavlası, kaplama, gaz, briket, patlayıcı maddeler, impreg, compreg, etil alkol, hayvan yemi, kağıt, karton vb. olmak üzere oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Ağaç malzemenin özellikleri Diğer mühendislik materyallerine göre daha kompleks yapıdadır. Kısa süreli yüklemelerde selüloz elastik, uzun süreli yüklemelerde lignin plastik bir davranış göstermektedir. Yeni kesilmiş ağaç malzeme rutubetlidir. Bu haldeyken kullanım alanı sınırlıdır. Özellikle iç mekanlarda kullanılacak ağaç malzemeler kurutulmalıdır. Ağaç malzeme anizotrop bir malzemedir. Enine, teğet ve radyal yönlerde farklı özellikler göstermektedir. Ağaç malzeme higroskopik bir maddedir. Çevresindeki sıcaklık ve rutubet değişikliklerinden etkilenir.

Yanıcı bir maddedir. Yakıt olarak kullanılabildiği gibi, alkol ve bazı gazların üretiminde değerlendirilebilir. Yapılarda ateşe maruz kaldığı zaman yüzeylerinde kömürleşme meydana gelmekte bu tabaka ısının odun içerisine ilerleyişini engellemekte ve dolayısıyla tahribat derecesi azalmaktadır. Odunun düşük ısı iletkenliği ve kömürleşen yüzeylerinin izolasyon özelliği nedeni ile ısı etkisiyle uzama miktarı problem teşkil etmemektedir. Yangında daha uzun sürede yıkımlanır.

İçerisinde hava bulunması dolayısıyla ısı, ses ve elektriğe karşı iyi bir yalıtkandır. Tuğla, cam, beton, çelik, metal ve alüminyumdan daha fazla ısı izolasyonuna sahiptir. Kuru halde elektriği iletmez. Bu nedenle elektrik direği ve yangın merdivenlerinde değerlendirilmektedir. Mantarlar, böcekler ve bakteri tarafından tahrip edilebilir. Açık havada kullanıldığı zaman hidrolize ve okside olabilirler.

Ağaç malzeme tutkal, çivi ve vida gibi bağlayıcı maddelerle kolaylıkla birleştirilebilir. Uygun şartlar altında odunu tahrip eden faktörler karşısında uzun yıllar dayanıklılık gösterebilir. Poroz bir yapıya sahip olduğu için vernik, cila ve boya ile muamele edilebilir. Kolaylıkla işlenebilir. Yetişme ortamlarında değişik etkiler altında kaldıklarında özellikleri ağaçtan ağaca ve aynı ağacın çeşitli kısımlarında farklı şekilde değişebilmektedir.

Ağaç malzeme yenilenebilir kaynaklardan elde edilir Ağaç malzeme yenilenebilir kaynaklardan elde edilir. Üretim-tüketim dengesi iyi kurulduğu takdirde bir ülkenin ana hammadde kaynağıdır. Kusurları kolaylıkla uzaklaştırılabilir. Yoğunluğunun düşük olmasına rağmen direnç özellikleri yüksektir. Basit aletler ve makinalarla kolay kesilebildiği için sadece fabrikalarda değil, basit atölyelerde de işlenebilirler. Çeliğin aksine mükemmel bir titreşim azaltma özelliği vardır.

Metal konstrüksiyonlarla karşılaştırıldığında sıcaklık yükselmesi sonucu daha az miktarda boyutsal değişikliğe uğramaktadır. Kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır. Hafifi oluşu nedeni ile montajı kolay, işçilik masrafları düşüktür. Yerinden sökülmesi durumunda düşük zayiatla tekrar kullanılabilir. Ticari olarak dünyada büyük miktarda değerlendirilmektedir. Geniş çapta endüstriyel kullanımı olduğundan dünyadaki en önemli hammaddelerden biri olarak değerlendirilmektedir.

AĞAÇ MALZEMENİN DENİZ ARAÇLARINDA KULLANIMI

1. BÜYÜK GEMİ YAPIMINDA

KULLANILACAK HAMMADDEDE ARANAN ÖZLELİKLER

geniş yıllık halkalı, ağır, basınca dayanıklı, meşe odunu tercih edilmektedir.   Özellikle kutuplarda buzun basıncına karşı esnek olması nedeniyle gemi yapımında ağaç malzemeden faydalanılmaktadır

BÜYÜK GEMİLERDE AĞAÇ MALZEMENİN KULLANILDIĞI YERLER

Güverte Döşemeleri   Güverte döşemeleri çelik güverte örtüsünü dış hava etkilerinden ve güneşten koruyan elemanlardır. Bu nedenle güverte döşemelerinde kullanılacak ağaç malzeme;   Sürtünme ve aşınmaya dirençli olmalı Fazla çalışmamalı Elastik olmalı Tanen miktarı Dış hava etkilerine karşı uzun süreli dayanıma sahipz olmalıdır

Bu amaçla en çok kullanılan ağaç türü Tig ‘ dir Bu amaçla en çok kullanılan ağaç türü Tig ‘ dir.   Meşe odununun güverte döşemesi olarak kullanılmamasının nedeni içerdiği tanen miktarının fazla olmasıdır. Oluşan tanen asidi çelik güverte örtüsünü paslandırmaktadır.   Güverte döşemelerinde tercih edilmesi gereken diğer tür Pinus palustris’dir

İç Dekorasyon   Kamaralar ve salon mobilyalarının yapımında ağacın rengi, güzelliği ve tekstürü ön planda gelmektedir.     Dünyanın en ağır ve sert ağacı olarak biline pelesenk, basınca ve aşınmaya karşı son derece dirençli olduğu için pervane mil yataklarında değerlendirilmektedir.

Gemi İçi Zemin Katlar ve Döşemeleri   Bu kullanım yerinde odunda aranan özellik dirençtir.  

2. KÜÇÜK GEMİ YAPIMI   Ağaç malzeme ülkemizde Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde balıkçı teknesi,   Ege ve Akdeniz de ise yat, sandal ve sportif teknelerde değerlendirilmektedir   Ağaç Malzemede Aranan Özellikler ???

-özgül ağırlığının yüksek olması   -malzemenin radyal yönde hazırlanması arzu edilir.  

TERSANELERDE KULLANIM

Geminin denize kaydırılmasında kullanılan kızakların yapımında ise sertlik ve aşınmaya karşı direnç istenmektedir.  

KAYIK KÜREĞİ

Kayık küreği üretiminde; rutubeti max Kayık küreği üretiminde;   rutubeti max. % 30 olan   Kayın odunu kullanılmaktadır

AHŞABIN ÖZEL KULLANIM ALANLARI

AYAKKABI KALIBI

*Kullanılacak ağaç malzemede aranan özellikler; Yüzeysel çatlaklar bulunabilir Renklenme olabilir Küçük böcek delikleri bulunabilir Kabuk bulunmamalıdır Çürük bulunmamalıdır Reaksiyon odunu bulunmamalıdır 1 mm’den büyük çaplı budaklar bulunmamalıdır

AYAKKABI

* Ağaç ayakkabılar * Ağaç takunyalar *

MAKARALAR

Hammadde de Aranan Özellikler Çatlaksız Budaksız Ardaksız d * Hammadde de Aranan Özellikler Çatlaksız Budaksız Ardaksız d. Düzgün gövde kısımlarından yapılması gerekir

PİPO

Kullanılan Hammaddeler Pipo başlıklarının yapımında. İnce uç kısmı Kullanılan Hammaddeler   Pipo başlıklarının yapımında *   İnce uç kısmı * Özellikle Erica arborea’da yanmayı önleyici silis maddesi mevcuttur.   Üretimde çatlamayı önlemek için Polietilen glikol kullanılmaktadır.

ARABA VE KAROSERİ

Hammadde de Aranan Özellikler   Yüksek dirençli Budaksız Sağlam Kusursuz   *

OYUNCAK

SPORTİF GEREÇLER

Tabakalı olarak yapıştırılmış ağaç malzeme hokey ve golf sopaları imalinde kullanılmaktadır.   * Bu kullanım yerinde ağaç malzemede aranan en önemli özellikler   yüksek elastikiyet ve şok direncidir

HEYKEL VE BİBLOLAR

Hammadde de Aranan Özellikler   Kolay işlenebilmeli Şeklini muhafaza edebilmeli Çatlamamalı Homojen bir yıllık halka yapısı olmalı  (Dağınık traheli) *

MÜZİK ALETLERİ

Kullanılan Hammaddeler en çok Ladin ve Akçaağaç odunları tercih edilmektedir.   Ayrıca; Şimşir, *Huş ve Erik   Hammadde de Aranan Özellikler   Dar yıllık halkalı olmalı Düzgün lifli olmalı Homojen yapıda olmalı Öz ışınlarına paralel biçilmelidir Geniş budak bulunmamalı Lif kıvrıklığı % 2’yi geçmemeli Çürük, kovuk, delik ve yaralar içermemelidir.

Müzik aletleri yapımında kullanılacak ağaç malzemede yıllık halka genişlikleri   Keman için 0.5-1 mm   Viyola, gitar, ud ve tambur için 1-1.5mm   Piyano ve viyolensel için 1.5-2 mm

ELBİSE ASKILARI

Hammadde de Aranan Özellikler   Budaksız, çatlaksız, ardaksız olmalı Düzgün lifli olmalı Sert ağaç malzemeden üretilmelidir

TAVLA

Kullanılan Hammaddeler Ahşap Kontrplak LVL   Hammadde de Aranan Özellikler   Düzgün lifli olmalı   Homojen yapılı olmalı (dağınık traheli)   Sert olmalı

PROTEZ

Kullanılan Hammaddeler Kavak ve Ihlamur (Hafif olduklarından)

ALET SAPLARI

Kullanılacak ağaç malzemenin mekanik özellikleri:   özellikle şok, eğilme direnci ve elastiklik modülü yüksek olmalıdır.   *

TERSİMAT ALETLERİ

Palet Kullanımının Amaçları Nelerdir??? PALET ENDÜSTRİSİ Paletler Palet Kullanımının Amaçları Nelerdir???

Palet Kullanımının Avantajları Nelerdir??? Eşya ve yüklerin bir araya getirilmesi Depolanması Kaldırılması Taşınması Paletlerin taşınmasında forklift araçları kullanılmaktadır. Taşıma Palet Kullanımının Avantajları Nelerdir???

Az sayıda işçi kullanılır. Pahalı konveyor sistemlerinin kullanım ihtiyacını ortadan kaldırır. Belli bir hacme daha fazla eşyanın depolanması sağlanır. Eşyalar toplu halde paletle taşındığında; etiketleme ve işaretleme daha az yapılmaktadır. Stok kontrolü kolaylaşmaktadır.   Taşıma hızı arttırıldığı için iş süresinden tasarruf sağlanır.

Taşıma masrafları azalır. İş kazaları azalmaktadır.   Elle taşımaya göre eşyanın düşme ve devrilme riski daha azdır. Eşyaların yükleme ve boşaltılma zamanından tasarruf sağlanmaktadır. Palet Üretiminde Kullanılan Ağaç Türleri Nelerdir????????

Palet üretiminde kullanılacak ağaç cinsi ; taşınacak yükün ağırlığına göre değişmektedir.

Hammadde de Aranan Özellikler Nelerdir?????

Sağlam olmalı Çürüklük içermemeli*********** Belirli bir boyuttan büyük budak ve sulama içermemeli Küçük böcek delikleri, hafif yüzeysel çatlaklar ve renk değişikliği ise içerebilir.   Ağaç Malzeme Kulanım Nedenleri Nelerdir???

Yeterli direnç ve elastikiyete sahip olması Yazı yazılabilmesi Ucuz olması Hafif olması Yeterli direnç ve elastikiyete sahip olması Yazı yazılabilmesi Etiket yapıştırılabilmesi Çivi tutma yeteneğinin yüksek olması ÜRETİMDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR NELERDİR????

% 12 rutubete kadar kurutulan keresteler;   Bakır naftenat, çinko sülfonat ve penta kloro fenol vb emprenye maddeleri ile muamele edilerek rutubet, mantar ve böceklere karşı dayanım sağlanmaktadır. Taban tahtalarının genişliği 14 cm, kalınlığı 20 mm’den az olmamalıdır.

Palet Türleri Nelerdir????? Palet Üretim Tesisi Palet Üretimi Palet Türleri Nelerdir?????

İmalat Şekli Bakımından Sınıflandırma Paletler imalat şekilleri bakımından; kirişli ve takozlu paletler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Takozlu Paletler Kirişli Palet

Forklift Çatalının Girişine Göre Forklift çatalının girişine göre paletler; iki yönden ve dört yönden girişli olmak üzere iki çeşittir.

İki Girişli  Forklift çatalı ile paletin sadece iki yönünden girilebilen latalı/ayaklı tabir edilen paletlerdir. İki yönden girişli paletler kirişli paletlerdir. İki Yönden Girişli

Dört Girişli Forklift çatalı ile paletin dört yönünden de girilebilir. Bu paletler genellikle takozlu olup, latalı paletlerde de parça ile forklift giriş oyuğu açılabilir. Dört yönden girişli paletler takozlu paletlerdir. Dört Yönden Girişli

olmak üzere iki çeşittir. Tabanlarına Göre Yük konulacak tabanlarına göre paletler tek tabanlı ve iki tabanlı olmak üzere iki çeşittir. İki Tabanlı Palet Tek Tabanlı Palet

Kullanım Şekline Göre Kullanım şekline göre paletler üç çeşittir. Genel Amaçlı Kullanılan Paletler: Yıllarca iş görebilen paletlerdir. Eşyaların üretim yerlerinden başka yerlere taşınmasında kullanılmaktadır. 2. Bir Defa Kullanılan Paletler: Genellikle gemi nakliyelerinde yükle birlikte gönderilen geri gelmesi beklenmeyen paletlerdir. 3. Özel Amaçlı Paletler: Özel yüklerin taşınması amacıyla üretilen paletlerdir. Hafif ve ağır tipte olmak üzere bu paletler iki çeşittir.

a. Ağır Tiptekiler: Tel kangallar, çelik levhalar, gazete kağıdı ruloları vb. malzemelerin taşınmasında kullanılırlar. b. Hafif Tiptekiler: Elektrik ampulleri ve boş teneke vb. ürünlerin taşınması için kullanılırlar.

Diğer Palet Türleri Sandık Palet Maden ocaklarında ve askeri mühimmat taşınmasında tercih edilen kapaklı veya kapaksız üretilebilen palet çeşididir.

Sandık Paletler

taşınmasında kullanılan palet çeşitleridir. Silo ve Tank Palet sıvı ve toz malzemelerin taşınmasında kullanılan palet çeşitleridir. Silo ve Tank Paletler

Dikmeli Palet Aralarında bağlantı elemanı bulunmayan sökülebilir veya sabit dikmelerden meydana gelen palet şeklidir. Buzdolabı televizyon vb. Dikmeli Palet

Özellikle canlı hayvan taşımacılığında kullanılan palet şeklidir. Parmaklıklı Palet Özellikle canlı hayvan taşımacılığında kullanılan palet şeklidir. Parmaklıklı Palet

AMBALAJ SANDIKLARI VE KUTULARI Ambalaj sandıklarının kullanım amaçları nelerdir???????;

Malzemelerin taşınması Malzemelerin korunmasıdır.

Bu endüstri kolu meyve ve sebze üretim bölgelerinde daha çok yaygınlaşmıştır. Ağaç Malzeme Kullanım Nedenleri Nelerdir?????

Fiyatının ucuz oluşu İşlenmesinin kolay olması Kokusuz ve tatsız olması Hafif olduğundan taşıma masraflarının düşük olması Yazı yazma ve etiket yapıştırmanın kolaylığı Çivi tutma direncinin yüksek oluşu Yeterli direnç ve elastikiyete sahip olması

İyi Bir Ambalaj Kabının Özellikleri Nelerdir?????

İçindeki malzemeyi dış etkilere karşı korumalı İçindeki malzemenin şekline uygun olmalı Hafif olmalı Yeterli dirence sahip olmalı Yeterli elastikiyete sahip olmalı Tekrar kullanılabilmeli İçindeki maddenin özelliklerini bozmamalı

Ağaç Malzemede Aranan Özellikler Nelerdir?????

Düşük değerli ağaçlar kullanılabilir Renk kusurları içeren ağaçlar kullanılabilir Çürüklük istenmez***************** Budakların tahta genişliğinin 1/3’ünü aşması gerekir. Lif kıvrıklığının % 10-15’i geçmemesi gerekir. 6.Yüzeysel çatlaklar kusur sayılmaz

Ambalaj Sandık ve Kutu Tipleri Nelerdir??? Çürüklük yüzeyden 2-4 cm’den derine nüfuz etmemelidir. 6-12 cm’den büyük sağlam budak istenmemektedir. Düşen budakların çapının 2 cm’den büyük olmasına izin verilmemektedir. Ur ve şişkinlikler kusur sayılmaz. Eksantrik büyüme ve ikiz özlülük bulunabilir. Ambalaj Sandık ve Kutu Tipleri Nelerdir???

Ahşap ambalaj kabı olarak; Kuru meyve sandıkları (üzüm, incir) Yaş meyve sandıkları

Kumaş sandıkları, tekstil ve konfeksiyon sandıkları Çeyiz sandıkları Ahşap Sandıklar

Askeri mühimmat sandıkları

Takım sandıkları Ahşap Takım Sandığı Sandık Üretiminde nasıl bir iş akışı vardır, sandık üretimi sırasıyla nasıl yapılır???

2. Aşama: Kurutma (% 9-15 rutubete kadar keresteler kurutulur) 1. Aşama: Kereste Biçme 2. Aşama: Kurutma (% 9-15 rutubete kadar keresteler kurutulur) 3. Aşama: Planyalama (Kalınlık hataları giderilir) 4. Aşama: Ön Birleştirme 5. Aşama: Planyalama 6. Aşama: Tutkallama ve Çivileme 7. Aşama: Zımparalama

Sandıklara arzu edildiği takdirde boyama ve vernikleme gibi üst yüzey işlemleri uygulanabilir. Mühimmat sandıkları oksit sarısı ve bezir yağı karışımı ile boyanarak, dış hava koşulları, mantar ve böceklere karşı dayanım sağlanmaktadır.

Ahşap Sandık İşlemeciliği Osmanlı Dönemi Ahşap Sandık Ceviz Oymalı Sandık İşlemeli Ahşap Sandık

ODUNUN YAKIT OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Odunun Yakacak Olarak Kullanımının Amaçları Nelerdir? 1. Yakacak Odun Odunun Yakacak Olarak Kullanımının Amaçları Nelerdir?

Yakacak Olarak Değerlendirilebilen Odun Hammaddeleri Nelerdir? 1. Endüstride su buharı elde etmek 2. Tutuşturma 3. Pişirme 4. Isıtma (Ev ve binalar) Yakacak Odun Yakacak Olarak Değerlendirilebilen Odun Hammaddeleri Nelerdir?

Yapacak ve sanayii odunu dışındaki tüm odun hammaddesi kullanılabilir. Yakacak odun olarak; Yapacak ve sanayii odunu dışındaki tüm odun hammaddesi kullanılabilir. Budaklı, çürüklük taşıyan, fazla eğri, dal ve gövdenin kusurlu kısımları bu amaç için kullanılmaktadır. Bunlar dışında; asli orman ağaçları dışında maki bölgelerinde bulunan sandal odunu, orman gülü vb., odunlar da yakacak olarak değerlendirilmekte ve Süceyrat Tan (Çalı) odunu adı altında satılmaktadır. Odunun Yakılması İle Elde Edilen Isı Değerleri Nelerdir?

Odunun tam kuru halde ki 1 kg’ının yakılması ile; İğne yapraklı ağaçlardan 4600 kcal, Yapraklı ağaçlardan ise 4300 kcal ısı elde edilmektedir. Bazı ağaç türlerinin yakılmasıyla edilen ısı miktarları aşağıda verilmiştir: Gürgen 4062 kcal/kg Meşe 4356 kcal/kg Kayın 4802 kcal/kg Huş 4506 kcal/kg Göknar 4651 kcal/kg Çam 5066 kcal/kg Ladin 4726 kcal/kg

Odunun ana bileşenlerinden; selüloz 3450 kcal /kg, lignin 6000 kcal/kg ısı vermektedir. Odunun rutubet miktarı arttıkça elde edilen ısı miktarı azalmaktadır. Odunun yakılmasıyla elde edilen ısı değerlerinin diğer yakıt malzemeleriyle karşılaştırılması

Bütan Gaz 12000 kcal/kg Fuel-oil 10000 kcal/kg Antrasit 7800 kcal/kg Taş Kömürü 7000 kcal/kg Kok 6300 kcal/kg Linyit 4200 kcal/kg Odun 3000 kcal/kg Son yıllarda teknolojinin gelişmesine bağlı olarak odunun yerini fuel-oil ve doğal gaz gibi yakıt maddeleri aldığından odunun yakacak olarak kullanımı azalmaktadır.

Kullanılan Hammaddeler Nelerdir? 2. Odun Briketi Kullanılan Hammaddeler Nelerdir?

Diğer Yakıt Malzemeleriyle Karşılaştırma Odun briketi üretiminde Testere ve rende talaş artıkları, Yongalar, Ağaç kabukları, Lifli ürünler, Teskstil ve kağıt artıkları, Meyve kabukları, Ağaç yaprakları ve Yıllık bitki artıkları vb. tüm küçük boyutlu atıklar kullanılabilmektedir. Diğer Yakıt Malzemeleriyle Karşılaştırma

Odun briketi diğer yakıt malzemeleriyle karşılaştırıldığında; a. Ucuzdur b. Kül oranı azdır c.Depolaması kolaydır, az yer kaplar d.Çevre ve kullanım temizliği sağlar Briket Üretimi İçin Gerekli Şartlar Nelerdir???

Ağaç malzemenin briket üretiminde değerlendirilebilmesi için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir: Kurutma tesisleri bulunmalıdır (Kuru materyal değerlendirildiği için) Tüketim yerlerinin yakınında üretilmelidir Üretim maliyeti düşük olmalıdır Hammadde fazla miktarda temin edilebilmelidir Hammadde sürekli olarak temin edilebilmelidir Toplanması kolay ve ekonomik olmalıdır Odun Briketi Üretim Yöntemleri Nelerdir???

Briket üretiminde kullanılacak atıklar 15 mm’den küçük boyutlu olmalı ve % 6-8 rutubete kadar kurutulmalıdır. Odun Briketi Üretimi

Yoğunlaştırma Yöntemi Bu yöntemde tutkal kullanılmamaktadır. Atıklar; basınç veya basınç + sıcaklık altında preslenmektedir.

B. Basit Yöntem İlk yönteme göre Üretimde daha düşük basınç uygulanmakta Ve tutkal kullanılmaktadır. Tutkal olarak; katran, zift ve asfalt, reçine, hayvan gübresi vb. maddelerden faydalanılmaktadır.

Odun Briketinin Özellikleri Nelerdir??? C. Gelişmiş Yöntem Bu yöntemde; 175-230 C sıcaklık 1000-1800 kg/cm2 basınç uygulanmaktadır. Tutkal kullanılmamaktadır. Odun Briketinin Özellikleri Nelerdir???

Kükürt miktarı çok azdır Kirleticiliği düşüktür Tümüyle yanmakta, atık gaz ve kirleticiler kalmamaktadır Kolay depolanabilmektedir Taşınması kolay ve ekonomiktir Atıklar üretimde değerlendirildiği için çevre kirliliğinin azaltılmasına katkı sağlar Duman oluşumu azdır Isı değerleri yüksektir Odunun briketinin ısı miktarı aynı rutubetteki reçineli odunun ısı miktarına eşdeğerdir

3. Odun Kömürü Odunun yakılması havanın az olduğu bir yerde gerçekleştirilirse odun kömürü elde edilmektedir. Odun kömürüne olan talep son yıllarda artış göstermektedir. Özellikle mangal kömürünün piknik alanlarında, kebap, döner, balık lokantalarında yaygın olarak kullanılması, Bu kömürün kükürt içermemesi nedeniyle yanma sırasında havayı diğer kömür cinslerine göre daha az kirletmesi tercih edilmesine neden olmuştur.

Odun kömürü yatık, dik ve madeni torluklarda üretilmektedir. Torluklarda verim; ağırlık bakımından % 20, hacim bakımından % 50-60 kadardır. Torluğun Kurulurken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler Nelerdir????

2. Torluğun kurulacağı zemin düzgün olmalıdır. 1. Torluğun kurulacağı yer rüzgar almamalı veya rüzgara karşı dallar veya toprakla bir koruyucu perde yapılmalıdır. 2. Torluğun kurulacağı zemin düzgün olmalıdır. 3. Odun hammaddesinin fazla miktarda bulunabileceği bir bölgede kurulmalıdır. 4. Su kolayca temin edilebilmelidir. 5. Tomruğun üzerine kurulacağı toprak gevşek ve geçirgen olmalıdır (killi kumlu toprak) 6. Torluğun orta kısmı kenarlardan 20-30 cm yüksek olmalıdır (Baca). 7. Tomruğun kurulacağı toprak ağır ise kum, hafif ise kil dökülmelidir. 8.Eski torluk yerleri tercih edilmelidir.

Kömür Üretimi Nasıl Gerçekleştirilir? Bunun nedeni; Eski torluklardan geri kalan kömür kırıntı ve tozlarının torluk yerinin özelliklerini iyileştirmesidir. 11. Bir torlukta bir ağaç cinsine ait ağaçlar veya yaklaşık aynı özgül ağırlığa sahip ağaçlar bulunmalıdır. Kömür Üretimi Nasıl Gerçekleştirilir?

Torluklarda kömür üretiminde iş akışı nasıldır??? Dik Torluklarda Dik Torluk Torluklarda kömür üretiminde iş akışı nasıldır???

1. İşlem: Baca içerisine yanabilen çalı, çırpı, yonga ve talaş doldurulur. 2. İşlem: Baca etrafına yarılmış, ince çaplı kuru odunlar altlık olarak yerleştirilir. 3. İşlem: Kömür üretilecek odunlar dikine istiflenir. Çevreye doğru odun çapı küçülmelidir. En üste konulacak odunlar yatık yerleştirilmelidir. 4. İşlem: Hava ile teması kesmek için istifin üzeri ilk önce yeşil örtü (çimen artıkları, ağaç dalları, eğrelti, yosun vb.) (15-20 cm kalınlıkta) daha sonra toprak örtüsü (kömür toz ve kırıntısı ile killi topraktan hazırlanan çamur) (5-10 cm kalınlıkta) ile kaplanmaktadır.

Torluğun Desteklenmesi Torluğun Kurulması 5. İşlem: Örtünün korunması için alt kısımlara ağaç destekler konulur. Torluğun Desteklenmesi 6. İşlem: Baca içerisindeki maddeler yakılır. Yakma işlemine sabahları, rüzgarsız bir havada başlamak gerekmektedir. Ateş torluk içerisinde üstten yanlara ve aşağıya doğru yelpaze biçiminde ilerlemektedir.

Torluğun Ateşlenmesi Ateşin İlerlemesi 7. İşlem: Ateşin ilerlemesi için torluğun üst kısımlarından başlayarak çok sayıda toprak ve yeşil örtü de delikler açılır. İlk önce deliklerden su buharı, daha sonra sırasıyla sarı ve mavi renkli dumanlar çıkmaktadır. Torluğun dip kısmına açılan deliklerden beyaz duman çıktığında kömürleşmenin sona erdiği anlaşılmaktadır.

9. İşlem: Torluğun soğuması için beklenilir. 8. İşlem: Delikler tıkanır. 9. İşlem: Torluğun soğuması için beklenilir. 10. İşlem: Demir kancalarla torluk yıkılır. Kömür elde etme süresi, ağaç cinsi ve torluk hacmine göre 76 saat ila 107 saat sürer ve yaklaşık 100kg odundan 20 kg kömür elde edilir.

Yatık Torluk Yatık Torluklarda Torluk kurulacak arazi hafif eğimli olmalı, odunlar kalın çaplılar ortada olmak üzere yatık olarak istif edilmelidir. Üretim dik torluklarda olduğu gibidir. Yatık Torluk

Madeni Torluklarda (Retord)   Toprak torlukların hazırlanma zorluğu ve yanma sırasında çevreye yayılan sirke asidi kokusunun verdiği rahatsızlık nedeniyle, artık odun kömürü üretimi metal ocaklarda "Retord" adı verilen kapalı tesislerde yapılmaktadır. Bunlar seyyar torluklardır. Retordlar da kömür üretiminde verim ve kapasite torluklara göre daha yüksektir. Retordlarla kömür üretimi sırasında odundan bazı yan ürünlerde elde edilmektedir.

Kayın Odunu İğne Yapraklı Ağaçlar Odun kömürü Odun kömürü Odun katranı Odun katranı Sirke asidi Neft yağı Odun ruhu Terabantin yağı Kömür Üretiminde Kullanılan Ağaç Türleri Nelerdir??????

En iyi kömürleşen ağaçlar; Karaağaç, Huş, Gürgen, Kayın, Meşe, ve Dişbudak gibi sert yapraklı ağaçlardır. Yoğunluğu düşük ağaçlarda kömürleşme güçtür. İğne yapraklı ağaçlarda ise kömürleşme orta derecededir. İyi Bir Odun Kömürünün Özellikleri ve Odun Kömürü Standardı Nedir???

Odun kömürünün ısı değeri 7900 kcal/kg’dır Odun kömürünün ısı değeri 7900 kcal/kg’dır. Diğer yakıt maddelerine oranla daha az oranda kükürt içermektedir. İyi bir odun kömürü aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır: Mavimsi siyah bir renkte olmalı Sert bir cisme vurulduğu zaman metal sesi çıkarmalıdır Odunun yapısı görülebilmelidir Kokusuz olmalıdır Yüzeyi yağlı bir parlaklıkta olmalıdır Elle ayrılmama ve dağılmamalıdır. Yandığı zaman kısa mavimsi bir alevle yanmalıdır.

Yeterli oranda kömürleşmemiş kısımlar (marsık)’dan başka yabancı madde içermemelidir. Marsık 1 sınıf kömürde bulunmamalı, 2. sınıf kömürde max. % 5, 3 sınıf kömürde ise max. % 5-10 oranında bulunabilir. Odun kömürü boylarına göre üç grupta sınıflandırılmaktadır: Kırık Kömür: 0-20 mm uzunluktadır. Parça Kömür: 21-40 mm uzunluktadır. Elleme Kömürü: 41 mm’den uzundur.

Odun Unu Odun unu mekanik yollarla çok ince bir şekilde parçalanmış ve elenmiş odun olarak tanımlanmaktadır. Odun unu üretiminde kullanılacak ağaç malzemede aranan özellikler şunlardır: Reçinesiz veya az reçineli olmalıdır Açık renkte olmalıdır Emiciliği yüksek olmalıdır Hafif ve çok yumuşak olmalıdır

Bu nedenlerden dolayı odun üretiminde; çam, ladin, douglas göknarı (elektrik izolasyonu ve kalıpçılıkta), sekoya (rengin önemli olmadığı yerlerde), balsam göknarı, kızılağaç, kavak, söğüt, akçaağaç, huş ve kayın odunları kullanılmaktadır. Odun unu üretiminde; 1. % 8-10 rutubetteki kerestelerin biçilmesinden elde edilen planya ve testere talaşları 2. Kapak tahtaları 3. Çıtalar 4. Zımpara tozları kullanılmaktadır.

Odun ununun tane büyüklüğü 200-150 mikron arasındadır. Odun unu; incelik, reçine miktarı ve rengine göre üç sınıfa ayrılmaktadır:

1. Sanayii Tipi: En fazla miktarda üretilen odun unudur 1. Sanayii Tipi: En fazla miktarda üretilen odun unudur. Bu tip odun unu; ahşap oymacılık, plastik, dinamit, linolyum ve bakalit üretiminde kullanılmaktadır.

Bakalitin Kullanım Yerleri

Teknik Odun Unu: Maliyeti yüksektir Teknik Odun Unu: Maliyeti yüksektir. Bu sınıfa giren odun unları 60 numaralı elekten geçmektedir. Granülometrik Odun Unu: Fiyatı en yüksek ve en kaliteli odun unudur. Üretim miktarı diğerlerine göre düşüktür.

Linolyum Zemin ve Kaplamalar Odun unu; dolgu malzemesi, absorbent, izolatör ve aşındırıcı madde olarak kullanılmaktadır. Dolgu malzemesi olarak: Kontrplak endüstrisinde tutkala karıştırılır. Linolyum, plastik üretiminde, duvar kağıtlarında ve bazı özel boyalar ve sabunlarda kullanılır.

İzolatör olarak: Elektrik ekipmanlarında, ve tuğlalarda Absorbent olarak: Dinamit yapımında şok direncini arttırmak için kullanılır. Kürklerin temizlenmesinde yağ emici olarak değerlendirilir. Aşındırıcı olarak: Kuyumculukta malzemelerin parlatılması için kullanılır.

Odun Gazı Odun gazı üretiminde yongalanmış odunlar üstten jeneratöre doldurulur. Jeneratörde huni şeklindeki kanal vasıtasıyla bu yongalar yanma odasına ulaşır. Yanma sonucu meydana gelen gaz özel tertibatla emilmektedir. Odun Gazı Üretimi

Odun gazının kalori değeri benzinden çok düşüktür. Odun gazı ile çalışan motorlar daha fazla bakıma ihtiyaç duymaktadırlar. Gazın temizlenmesi gerekir.