Hazırlayan Mustafa DEM İ R İ ç Denetçi Nisan SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU 1

SUNUM PLANI Kamu Mali Yönetimi Anlayı ş ına Yönelik Ele ş tiriler KMYKK’nun Amacı, Kapsamı ve Bazı kavramlar Bütçe Süreci Faaliyet Raporu ve Kesin Hesap İ ç Kontrol Sistemi Dı ş denetim Kamu Zararı 2

01 Ocak sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu

Kamu Yönetimi Anlayışımıza Dönük Temel Eleştiriler (1)  Kaynak Yönetiminde Merkezi planlama  Hata aramaya odaklı, yönetsel insiyatif ve giri ş imcili ğ i caydıran / cezalandıran denetim anlayı ş ı  Mali yönetim sisteminin ve bütçenin kapsamının dar kaldı ğ ı ve bütçe dı ş ı harcamaların arttı ğ ı  Kalkınma planı ile bütçeler arasındaki ba ğ ın koptu ğ u  Harcama sürecinin katı ön kontrole tabi oldu ğ u  Harcama sürecinde yetki-sorumluluk dengesinin iyi kurulamadı ğ ı  Bütçe hazırlama, uygulama ve kontrol sürecinde idarelere yeterli inisiyatif tanınmadı ğ ı 4

Kamu Yönetimi Anlayışımıza Dönük Temel Eleştiriler (2) 5  Sayı ş tay denetiminin kapsamının dar kaldı ğ ı  Standart bir muhasebe sisteminin bulunmayı ş ı  Ça ğ da ş kamu mali yönetim anlayı ş ında hakim olan;  stratejik planlama,  çok yıllı bütçeleme,  performans esaslı bütçeleme,  hesap verebilirlik, mali saydamlık,  etkin mali kontrol ilkelerinin sistemde yer almadı ğ ı.

Özetle… 6  Politika olu ş turma süreci zayıftır.  Kamu mali yönetim sisteminin kapsamı dardır.  Uygulama, izleme ve denetim safhaları yetersizdir.

Kamu Mali Yönetiminde Değişimin Kaynakları İ ç Etkenler  Kamu kaynaklarının kullanımı konusunda artan kamuoyu hassasiyeti  Kamu kesiminde ve akademik çevrelerde olu ş an de ğ i ş im talepleri Dı ş Etkenler  Avrupa Birli ğ ine uyum süreci  İ MF ve Dünya Bankası ile ili ş kiler 7

KMYKK’nun Amacı Kalkınma Planları ve programlarda yer alan hedefler do ğ rultusunda; Kamu kaynaklarının etkili ekonomik ve verimli kullanılması Hesap verilebilirlik ve mali saydamlı ğ ın sa ğ lanması Kamu bütçelerinin Hazırlanması Uygulanması Tüm mali i ş lemlerin muhasebele ş tirilmesi ve raporlanması Mali kontrolün sa ğ lanması 8

Etkili, ekonomik ve verimlilik kavramları GERÇEKLE Ş EN SONUÇLAR PLANLANAN SONUÇLAR ETK İ L İ L İ K MAL İ YET G İ RD İ (KAYNAKLAR) ÇIKTI (PLANLANAN SONUÇ) EKONOM İ KL İ K AZAM İ LE Ş T İ RME G İ RD İ (KAYNAKLAR) ÇIKTI (SONUÇLAR) VER İ ML İ L İ K 9

5018 Sayılı Kanunun Kapsamı GENEL YÖNET İ M MERKEZ İ YÖNET İ M SOSYAL GÜVENL İ K MAHALL İ İ DARELER KURUMLARI GENEL BÜTÇEL İ İ DARELER SGK İŞ -KUR ÖZEL BÜTÇEL İ İ DARELER DÜZENLEY İ C İ DENETLEY İ C İ KURUMLAR 10

11

12

13

Bazı Tanımlar Üst Yönetici: Bakanlıklarda müste ş ar, di ğ er kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye ba ş kanı üst yöneticidir. (MSB’de Bakan) Mali Hizmetler Birimi: Strateji Geli ş tirme Ba ş kanlı ğ ı Harcama Birimleri: Bütçe ile ödenek tahsis edilen birimlerdir. Gerçekle ş tirme Görevlileri: Harcama talimatı üzerine; i ş in yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ili ş kin i ş lemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler. 14

ÇSGB Teşkilatı (1) Ana Hizmet Birimleri 1. Çalı ş ma Genel Müdürlü ğ ü, 2. Dı ş İ li ş kiler ve Yurtdı ş ı İş çi Hizmetleri Genel Müdürlü ğ ü, 3. İş Sa ğ lı ğ ı ve Güvenli ğ i Genel Müdürlü ğ ü, 4. Avrupa Birli ğ i Koordinasyon Dairesi Ba ş kanlı ğ ı 15

ÇSGB Teşkilatı (2) Danı ş ma ve Denetim Birimleri 1. Tefti ş Kurulu Ba ş kanlı ğ ı, 2. İş Tefti ş Kurulu Ba ş kanlı ğ ı, 3. İ ç Denetim Birimi Ba ş kanlı ğ ı, 4. Strateji Geli ş tirme Ba ş kanlı ğ ı, 5. Hukuk Mü ş avirli ğ i, 6. Basın ve Halkla İ li ş kiler Mü ş avirli ğ i 16

ÇSGB Teşkilatı (3) Yardımcı Birimler 1. Personel Dairesi Ba ş kanlı ğ ı, 2. İ dari ve Mali İş ler Dairesi Ba ş kanlı ğ ı Ta ş ra Te ş kilatı Yurt Dı ş ı Te ş kilatı Ba ğ lı Kurulu ş lar 1. Çalı ş ma ve Sosyal Güvenlik E ğ itim ve Ara ş tırma Merkezi, 2. Amele Birli ğ i Biriktirme ve Yardımla ş ma Sandı ğ ı İ lgili Kurulu ş lar 1. Sosyal Güvenlik Kurumu Ba ş kanlı ğ ı 2. Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlü ğ ü, 3. Mesleki Yeterlilik Kurumu 17

Kamu Kaynağının Kullanılmasının Genel Esasları (1) Mali Saydamlık Her türlü kamu kayna ğ ının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sa ğ lanması amacıyla kamuoyu zamanında bilgilendirilir. Bu amaçla; a) Görev, yetki ve sorumlulukların açık olarak tanımlanması, b) Hükümet politikaları, kalkınma planları, yıllık programlar, stratejik planlar ile bütçelerin hazırlanması, yetkili organlarda görü ş ülmesi, uygulanması ve uygulama sonuçları ile raporların kamuoyuna açık ve ula ş ılabilir olması, c) Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından sa ğ lanan te ş vik ve desteklemelerin bir yılı geçmemek üzere belirli dönemler itibarıyla kamuoyuna açıklanması, d) Kamu hesaplarının standart bir muhasebe sistemi ve genel kabul görmü ş muhasebe prensiplerine uygun bir muhasebe düzenine göre olu ş turulması, Zorunludur. 18

Kamu Kaynağının Kullanılmasının Genel Esasları (2) Hesap Verme Sorumlulu ğ u Her türlü kamu kayna ğ ının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar,  kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden,  kullanılmasından,  muhasebele ş tirilmesinden,  raporlanmasından ve  kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmı ş mercilere hesap vermek zorundadır. 19

Kamu Kaynağının Kullanılmasının Genel Esasları (3) Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde;  gelece ğ e ili ş kin misyon ve vizyonlarını olu ş turmak,  stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak,  performanslarını önceden belirlenmi ş olan göstergeler do ğ rultusunda ölçmek ve  bu sürecin izleme ve de ğ erlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar. 20

Performans Göstergeleri Performans Göstergeleri Misyon Vizyon Misyon Vizyon Stratejik Amaçlar Stratejik Plan Öncelikli stratejik amaç ve hedeflerin belirlenmesi Öncelikli stratejik amaç ve hedeflerin belirlenmesi Projeler Faaliyetler Performans Programı (Kaynak İhtiyacı) Maliyetlendirme Stratejik Hedefler Performans hedeflerinin belirlenmesi Performans hedeflerinin belirlenmesi Kalkınma Planları Programlar Mevzuat Maliye Bakanlığı TBMM Kamuoyu (Müzakereler) Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme 21

Hedef 5.2. İş Tefti ş Kurulu Ba ş kanlı ğ ı’nca yürütülen genel denetimler arttırılacak ve proje denetimi ş eklinde gerçekle ş tirilmesine öncelik verilecek. Faaliyet 1: Plan dönemi içerisinde, İş Tefti ş Kurulu’ndaki müfetti ş sayısı alınacak 250 i ş müfetti ş yardımcısı ile arttırılacak ve hizmet içi e ğ itimleri yapılacak. İ lgili Birim: İş Tefti ş Kurulu Ba ş kanlı ğ ı İş birli ğ i Yapılacak Bakanlı ğ ımızın İ lgili Birimleri: Personel Dairesi Ba ş kanlı ğ ı Faaliyet 2: Plan dönemi boyunca, genel denetimlerin proje denetimi biçiminde devam edilecek. İ lgili Birim: İş Tefti ş Kurulu Ba ş kanlı ğ ı İş birli ğ i Yapılacak Bakanlı ğ ımızın İ lgili Birimleri: -- Bu hedefe ili ş kin izlenecek stratejiler: Halen müfetti ş kadrosu 1020 olan ve bu kadrolardan 579’u ile görevini yerine getiren İş Tefti ş Kurulu Ba ş kanlı ğ ı’nda 5 yıl sonunda müfetti ş sayısının arttırılması gerekmektedir. Çalı ş ma hayatının sorunlarına yönelik olarak mevcut tefti ş sistem ve yakla ş ımlarının yanında, alan, meslek kolu, i ş kolu, belirli riskleri ve konuları kapsayan, heyetler tarafından gerçekle ş tirilecek, i ş ve i ş yerini, i ş verenleri, i ş veren vekilleri ve i ş çileri kapsayacak ş ekilde, i ş çi ve i ş veren ili ş kilerinde bütünlük ölçüsünde çözüm üretecek özellik arz eden konularda, klasik tefti ş yöntemleri dı ş ında yeni bir anlayı ş ve yakla ş ımla ele alınarak projelendirilmi ş tefti ş ler yapılacak. 22

KAMU İDARE BÜTÇELERİ Bütçe Türleri 1. Merkezi Yönetim Bütçesi  Genel Bütçe (I sayılı Cetvel)  Özel Bütçe (II sayılı Cetvel) Bk.lı ğ a ba ğ lı veya ilgili, Belirli bir kamu hizmeti Gelir tahsisi ve gelirden harcama yetkisi Özel kanunla düzenlenme  Düzenleyici Denetleyici Kurum Bütçesi (III sayılı cetvel) 2. Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi (IV sayılı cetvel) 3. Mahalli İ dare Bütçesi 23

Bütçe Süreci 24 Orta Vadeli Program-DPTMayıs sonu Orta Vadeli Mali PlanMaliye Bakanlı ğ ı15 Haziran Bütçe Ça ğ rısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi Maliye Bakanlı ğ ıHaziran sonu Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Progr.DPTHaziran sonu Bütçe Gelir ve Gider TeklifleriKamu İ dareleriTemmuz sonu Yatırım TeklifleriKamu İ dareleriTemmuz sonu Maliye Bakanlı ğ ı ile Kamu idarelerinin görü ş meleri Bakanlar kurulu tarafından TBMM ye sunulur 15 Ekim Komisyon ve Genel Kurul da bütçe görü ş meleri ve oylanması Cumhurba ş kanınca onay

Geçici Bütçe ve Ek Bütçe Geçici Bütçe Zorunlu nedenlerle merkezi yönetim bütçenin yürürlü ğ e konulamaması Ek Bütçe Ödeneklerin yetersiz kalması Öngörülemeyen hizmetlerin yerine getirilmesi 25

Gelirlerin Toplanması Vergi Resim Harç Ba ğ ı ş ve Yardımlar Di ğ er gelirler 26

Faaliyet Raporları İ dare hakkında genel bilgiler Bütçe hedef ve gerçekle ş meleri ile meydana gelen sapmaların nedenleri İ darenin varlık ve yükümlülüklerini Mali bilgilerini Stratejik Plan ve Performans Programı uyarınca yürütülen faaliyetleri Performans bilgilerini 27

Kesin Hesap Muhasebe kayıtları dikkate alınarak Maliye Bakanlı ğ ınca hazırlanır 1 yıllık uygulama sonuçları kar ş ıla ş tırmalı olarak gösterilir İ zleyen mali yılın Haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kurulunca TBMM’ye sunulur 1 örne ğ i de Sayı ş taya gönderilir. 28

Ta ş ınır ve Ta ş ınmazlar Kamu Hesapları ve Mali İ statistikler Muhasebe Sistemi Devlet Muhasebe Standartları Kurumu : kamu idarelerinde, uluslararası muhasebe standartlarına uygun standartların belirlenmesi amacıyla olu ş turulmu ş tur muhasebe birli ğ i hesap verebilirlik mali saydamlık mali raporlama 29

İç Kontrol Sistemi İ ç Kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmi ş politikalara ve mevzuata uygun olarak; 1.faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir ş ekilde yürütülmesini, 2.varlık ve kaynakların korunmasını, 3.muhasebe kayıtlarının do ğ ru ve tam olarak tutulmasını, 4.mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini, sa ğ lamak üzere idare tarafından olu ş turulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan mali ve di ğ er kontroller bütünüdür. *5018 Sayılı Kanun Md.55 30

İç Kontrol Nedir, Ne Değildir  İ ç Kontrol Nedir ? Kurumsal hedeflere ula ş abilmenin yoludur. Ancak hedefleri belirlemez. Belirlenmi ş hedeflere ula ş abilmek için makul güvence sa ğ lar. Yönetimin sorumlulu ğ undadır. Risk esasına dayanır. İ darenin mali ve mali olmayan tüm i ş lemlerini kapsar.  İ ç Kontrol Ne de ğ ildir ? İ ç Denetim De ğ ildir. Ön Mali Kontrol De ğ ildir. 31

Ön Mali Kontrol Nedir? Harcama birimlerinde i ş lemlerin gerçekle ş tirilmesi a ş amasında yapılan kontroller Strateji Geli ş tirme Birimi tarafından yapılan kontroller SGB de bu i ş lemler idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve di ğ er malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edilir. Zorunlu Ön Mali Kontrole Tabi İş lemlerden bazıları Kanun tasarılarının malî yükünün hesaplanması Ödenek gönderme belgeleri Ödenek aktarma i ş lemleri Kadro da ğ ılım cetvelleri Sözle ş meli personel sayı ve sözle ş meleri Yurtdı ş ı kira katkısı 32

İç Kontrol Sisteminin Yapısı ÜST YÖNETİCİ Mali Hizmetler Birimi (Strateji Gel.Bşk) İç Denetim Birimi Harcama Birimi Ön Mali Kontrol Alanı İÇ KONTROL SİSTEMİ Harcama Birimi Harcama Birimi Muhasebe Birimi BAKAN 33

Merkezi Uyumlaştırma Fonksiyonu Mali yönetim ve iç kontrol süreçlerine ili ş kin standartlar ve yöntemler MAL İ YE BAKANLI Ğ INCA (Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü ğ ü) İ ç denetime ili ş kin standartlar ve yöntemler İ Ç DENET İ M KOORD İ NASYON KURULUNCA belirlenir, geli ş tirilir ve uyumla ş tırılır. *5018 Sayılı Kanun Md.55 34

Merkezi Uyumlaştırma Birimlerinin Görevleri Standartlar belirleme Düzenlemeler yapma İ zleme E ğ itim programlarının hazırlanması Uyumla ş tırma İ yi uygulama örneklerini yaygınla ş tırma 35

İç Kontrolün Amaçları Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir ş ekilde yönetilmesini, Kamu idarelerinin kanunlara ve di ğ er düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, Her türlü mali karar ve i ş lemlerde usulsüzlük ve yolsuzlu ğ un önlenmesini, Karar olu ş turmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara kar ş ı korunmasını, Sa ğ lamaktır. * 5018 Sayılı Kanun Md.56 36

İç Kontrolde Yetki ve Sorumluluklar Üst Yönetici Harcama Birimleri Mali Hizmetler Birimi (Strateji Geli ş tirme Ba ş kanlı ğ ı) İ ç Denetçiler ( İ ç Denetim Birimi Ba ş kanlı ğ ı) 37

Üst Yöneticinin Sorumluluğu Üst Yöneticiler, Mali Yönetim ve İ ç Kontrol Sisteminin; Kurulması İş leyi ş i Gözetilmesi İ zlenmesi konusunda Bakana kar ş ı sorumludurlar. Üst yöneticiler, bu sorumlulu ğ un gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılı ğ ıyla yerine getirirler. *5018 Sayılı Kanun Md.55, İ ç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İ li ş kin Usul ve Esaslar Md.8 38

Harcama Birimlerinin Sorumluluğu Görev ve yetki alanları çerçevesinde; İ dari ve malî karar ve i ş lemlere ili ş kin olarak iç kontrolün i ş leyi ş inden sorumludurlar. Her yıl, i ş ve i ş lemlerinin amaçlara, iyi malî yönetim ilkelerine, kontrol düzenlemelerine ve mevzuata uygun bir ş ekilde gerçekle ş tirildi ğ ini içeren iç kontrol güvence beyanını düzenler ve birim faaliyet raporlarına eklerler. İ ç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İ li ş kin Usul ve Esaslar Md.8 39

Strateji Geliştirme Biriminin Sorumluluğu İ ç Kontrol Sisteminin Bakanlı ğ ımızda; Kurulması, standartlarının uygulanması ve geli ş tirilmesi konularında çalı ş malar yapmak. İ ç Kontrol ve ilgili di ğ er mevzuatın uygulanması konusunda üst yöneticiye ve harcama yetkililerine gerekli bilgileri sa ğ lamak ve danı ş manlık yapmak * 5018 Sayılı Kanunun Md.60, İ ç Kontrol Ve Ön Mali Kontrole İ li ş kin Usul Ve Esaslar Md. 8 *Strateji Geli ş tirme Birimlerinin Çalı ş ma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik Md.5 40

İç Denetim Biriminin Sorumluluğu İ ç Kontrol Sisteminin, Yeterlili ğ i ve etkinli ğ inin incelenmesi ve denetlenmesi ( İ DÇUEHY.Md.7) Geli ş tirilmesine yönelik önerilerde bulunması Kurulması a ş amasında üst yöneticiye ilkelere yönelik görü ş bildirmek * İ ç Denetçilerin Çalı ş ma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Md.7 vd. 41

İç Kontrolün Unsurları A.Kontrol Ortamı B.Risk De ğ erlendirmesi C.Kontrol Faaliyetleri D.Bilgi ve İ leti ş im E. İ zleme 42

İç Kontrol Bileşenleri 43

KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI Kontrol Ortamı Risk Değerlendirmesi Kontrol FaaliyetleriBilgi ve İletişimİzleme 1. Etik Değerler ve Dürüstlük 1. Planlama ve Programlama 1. Kontrol stratejileri ve yöntemleri 1. Bilgi ve iletişim 1. İç Kontrolün Değerlendirilmesi 2. Misyon, organizasyon yapısı ve görevler 2. Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi 3. Prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi 2. Raporlama2. İç Denetim 3. Personelin yeterliliği ve performansı 3. Görevler ayrılığı 3. Kayıt ve dosyalama sistemi 4. Yetki Devri 4. Hiyerarşik kontroller 4. Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirilmesi 5. Faaliyetlerin sürekliliği 6. Bilgi sistemleri kontrolleri 44

İç Kontrol Standartları Kamu İ ç Kontrol Standartları Tebli ğ i ( R.G.) İ ç kontrol sistemlerinin bu Standartlarına uyumunu sa ğ lamak üzere; yapılması gereken çalı ş maların belirlenmesi, bu çalı ş malar için eylem planı olu ş turulması, gerekli prosedürler ve ilgili düzenlemelerin hazırlanması çalı ş malarını yürütmeleri bu çalı ş maları en geç tarihine kadar tamamlamaları konusunda bir takvim belirlenmi ş tir. 45

A. Kontrol Ortamı Standartları 1. Etik De ğ erler ve Dürüstlük 2. Misyon, organizasyon yapısı ve görevler 3. Personelin yeterlili ğ i ve performansı 4. Yetki Devri 46

A1. Etik Değerler ve Dürüstlük Üst yönetimin destekleyici tavrı ve personelin sahiplenmesi Kamu Görevlileri Etik Davranı ş İ lkeleri Kamu Görevlileri Etik Sözle ş mesinin personel tarafından benimsenmesi Faaliyetlerde dürüstlük, saydamlık ve hesap verilebilirlik Mal Bildirimi Beyanlarının (Harcırah beyannameleri) mevzuata uygun olarak süresi içinde yapılması Personele ve hizmet verilenlere e ş it davranma Yapılan ba ğ ı ş ve yardım i ş lemlerinin mevzuata uygun yapılması A. KONTROL ORTAMI 47

A2. Misyon, organizasyon yapısı ve görevler Bakanlık ve alt birimlerinin misyon ve görevleri Personelin görev da ğ ılımı Te ş kilat ş eması ve fonksiyonel görev da ğ ılımı Hassas görevler ve buna ili ş kin prosedürler Yöneticilerin sonuçları takibi A. KONTROL ORTAMI 48

A3.Personelin yeterliliği ve performansı Personelin i ş e alınması ve görevde yükselme prosedürlerinin belirlenmi ş olması Bu konuda ş effaflı ğ ın sa ğ lanması Mesleki yeterlilik ve uzmanla ş ma E ğ itim ihtiyacı Personelin de ğ erlendirilmesi Yetersiz personel için önlem alma Ba ş arılı personelin ödüllendirilmesi İ nsan kaynaklarına ili ş kin düzenlemelerin yazılı olması ve personele duyurulması A. KONTROL ORTAMI 49

A4. Yetki Devri Yetki devrine ili ş kin usul ve esaslar üst yönetim tarafından açıkça belirlenmeli İş akı ş süreçlerindeki imza ve onay mercileri belirlenmeli ve personele duyurulmalıdır. Yetki devredilen personel görevin gerektirdi ğ i bilgi, deneyim ve yetene ğ e sahip olmalı Periyodik bilgilendirme A. KONTROL ORTAMI 50

B.Risk Değerlendirmesi 1.Planlama ve Programlama 2.Risklerin belirlenmesi ve de ğ erlendirilmesi 51

B1. Planlama ve Programlama Katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlaması Bakanlı ğ ımız ve birimleri yürütecekleri program, faaliyet ve projeleri ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren performans programı hazırlamalıdır. Bütçenin ve bakanlık faaliyetlerinin Stratejik Plan ve performans programlarına uygun olması İ darenin ve birimlerinin hedefleri kendilerine özgü, ölçülebilir, ula ş ılabilir ilgili ve süreli olmalıdır. B. R İ SK DE Ğ ERLEND İ RMES İ 52

B2. Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi Bakanlı ğ ımız ve birimleri, her yıl sistemli bir ş ekilde ula ş mak istedikleri amaç ve hedeflerin önündeki riskleri belirlemelidir. Bu risklerin gerçekle ş me olasılı ğ ı ve muhtemel etkileri analiz edilmelidir. Bu risklere kar ş ı alınacak önlemler belirlenerek eylem planları olu ş turulmalıdır. (Riskin transferi, riskin kabul edilmesi, riskten kaçınma, riski azaltma) B. R İ SK DE Ğ ERLEND İ RMES İ 53

C.Kontrol Faaliyetleri 1.Kontrol stratejileri ve yöntemleri 2.Prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi 3.Görevler ayrılı ğ ı 4.Hiyerar ş ik kontroller 5.Faaliyetlerin süreklili ğ i 6.Bilgi sistemleri kontrolleri 54

C1. Kontrol stratejileri ve yöntemleri Uygun kontrol strateji ve yöntemleri (düzenli gözden geçirme, örnekleme yoluyla kontrol, kar ş ıla ş tırma, onaylama, raporlama, koordinasyon, do ğ rulama, analiz etme, yetkilendirme, gözetim, inceleme, izleme vb.) Önleyici kontroller, yönlendirici kontroller, ortaya çıkarıcı-tespit edici kontroller, düzeltici kontroller Belirlenen kontrol yönteminin maliyeti beklenen faydayı a ş mamalıdır. C. KONTROL FAAL İ YETLER İ 55

C.2 Prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi Bakanlı ğ ın faaliyetleri ile mali karar ve i ş lemleri hakkında yazılı usul ve esaslar belirlenmelidir. Bu usul ve esaslar güncel, kapsamlı, mevzuata uygun, ilgili personel tarafından anla ş ılabilir ve ula ş ılabilir olmalıdır. C. KONTROL FAAL İ YETLER İ 56

C3.Görevler ayrılığı Birimlerdeki her faaliyet veya mali karar ve i ş lemin Onaylanması, Uygulanması, Kaydedilmesi Kontrolü görevleri farklı ki ş ilere verilmelidir. Personel sayısı yetersizli ğ i nedeniyle görevler ayrılı ğ ı ilkesinin tam olarak uygulanamadı ğ ı idarelerin yöneticileri, risklerin farkında olmalı ve gerekli önlemleri almalıdır. C. KONTROL FAAL İ YETLER İ 57

C4. Hiyerarşik kontroller Yöneticiler belirlenen usul ve esasların etkin bir ş ekilde uygulanması için gerekli kontrolleri yapmalıdırlar. Yöneticiler personelin i ş ve i ş lemlerini izlemeli, hata ve usulsüzlüklerin giderilmesi için gerekli talimatları vermelidirler. C. KONTROL FAAL İ YETLER İ 58

C5. Faaliyetlerin sürekliliği Personel yetersizli ğ i, geçici veya sürekli olarak görevden ayrılma, yeni bilgi sistemlerine geçi ş, yöntem veya mevzuat de ğ i ş iklikleri ile ola ğ anüstü durumlar gibi faaliyetlerin süreklili ğ ini etkileyen nedenlere kar ş ı gerekli önlemler alınmalıdır. Gerekli hallerde usulüne uygun olarak vekil personel görevlendirilmelidir. Görevinden ayrılan personelin, i ş veya i ş lemlerinin durumunu ve gerekli belgeleri de içeren bir rapor hazırlaması ve bu raporu görevlendirilen personele vermesi yönetici tarafından sa ğ lanmalıdır. C. KONTROL FAAL İ YETLER İ 59

C6. Bilgi sistemleri kontrolleri Bilgi sistemlerinin süreklili ğ ini ve güvenilirli ğ ini sa ğ layacak kontroller yazılı olarak belirlenmelidir. Bilgi sistemine veri ve bilgi giri ş i ile bunlara eri ş im konusunda yetkilendirmeler yapılmalı, hata ve usulsüzlüklerin önlenmesi, tespit edilmesi ve düzeltilmesini sa ğ layacak mekanizmalar olu ş turulmalıdır. C. KONTROL FAAL İ YETLER İ 60

D.Bilgi ve İletişim 1.Bilgi ve ileti ş im 2.Raporlama 3.Kayıt ve dosyalama sistemi 4.Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirilmesi 61

D1.Bilgi ve İletişim Yatay ve dikey iç ve dı ş ileti ş im İ leti ş im araçları Yöneticiler ve personel, görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli ve yeterli bilgiye zamanında ula ş abilmelidir. Bilgiler do ğ ru, güvenilir, tam, kullanı ş lı ve anla ş ılabilir olmalıdır. Yönetim bilgi sistemi, yönetimin ihtiyaç duydu ğ u gerekli bilgileri ve raporları üretebilecek ve analiz yapma imkanı sunacak ş ekilde tasarlanmalıdır. D. B İ LG İ VE İ LET İŞİ M 62

D2.Raporlama Bakanlı ğ ımız her yıl, amaçları, hedefleri, stratejileri, varlıkları, yükümlülükleri ve performans programlarını kamuoyuna açıklamalıdır Bakanlı ğ ımız bütçesinin ilk altı aylık uygulama sonuçları, ikinci altı aya ili ş kin beklentiler ve hedefler ile faaliyetlerini kamuoyuna açıklamalıdır. Faaliyet sonuçları ve de ğ erlendirmeler idare faaliyet raporunda gösterilmeli ve duyurulmalıdır. D. B İ LG İ VE İ LET İŞİ M 63

D3. Kayıt ve dosyalama sistemi Kayıt ve dosyalama sistemi kapsamlı ve güncel olmalı, yönetici ve personel tarafından ula ş ılabilir ve izlenebilir olmalıdır. Kayıt ve dosyalama sistemi, ki ş isel verilerin güvenli ğ ini ve korunmasını sa ğ lamalıdır. Kayıt ve dosyalama sistemi belirlenmi ş standartlara uygun olmalıdır. Gelen ve giden evrak zamanında kaydedilmeli, standartlara uygun bir ş ekilde sınıflandırılmalı ve ar ş iv sistemine uygun olarak muhafaza edilmelidir. D. B İ LG İ VE İ LET İŞİ M 64

D4. Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirilmesi Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirim yöntemleri Yöneticiler, bildirilen hata, usulsüzlük ve yolsuzluklar hakkında yeterli incelemeyi yapmalıdır. Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukları bildiren personele haksız ve ayırımcı bir muamele yapılmamalıdır. D. B İ LG İ VE İ LET İŞİ M 65

E.İzleme 1. İ ç Kontrolün De ğ erlendirilmesi 2. İ ç Denetim 66

E1.İç Kontrolün Değerlendirilmesi İ dareler iç kontrol sistemini yılda en az bir kez de ğ erlendirmelidir. İ ç kontrol sistemi, sürekli izleme veya özel bir de ğ erlendirme yapma veya bu iki yöntem birlikte kullanılarak de ğ erlendirilmelidir. İ ç kontrolün de ğ erlendirilmesi sonucunda alınması gereken önlemler belirlenmeli ve bir eylem planı çerçevesinde uygulanmalıdır. E. İ ZLEME 67

Dış Denetim Dı ş denetim, genel kabul görmü ş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak; a) Kamu idaresi hesapları, mali tabloların mali denetimi ile kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ili ş kin malî i ş lemlerinin kanunlara ve di ğ er hukuki düzenlemelere uygun olup olmadı ğ ının tespiti, b) Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadı ğ ının belirlenmesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından de ğ erlendirilmesi, suretiyle gerçekle ş tirilir. 68

Kamu Zararı (1) Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, i ş lem veya eylemleri sonucunda kamu kayna ğ ında artı ş a engel veya eksilmeye neden olunmasıdır. Kamu zararının belirlenmesinde; a) İş, mal veya hizmet kar ş ılı ğ ı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması, b) Mal alınmadan, i ş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması, c) Transfer niteli ğ indeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması, d) İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması, e) İ dare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil i ş lemlerinin mevzuata uygun bir ş ekilde yapılmaması, f) (Mülga: 22/12/ /10 md.) g) Mevzuatında öngörülmedi ğ i halde ödeme yapılması, Esas alınır. 69

Kamu Zararı (2) 70 Kontrol Denetim İ nceleme Kesin hükme Ba ğ lama Yargılama Sonucunda tespit edilen kamu zararı, zararın olu ş tu ğ u tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir.

TE Ş EKKÜRLER İ leti ş im: