ÇEVRE SAĞLIĞI DR. LEVENT ÖZDEMİR. KATI ATIKLAR  Atık: insanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu geriye kalan ve çevreye bırakılan maddeler. 

... konulu sunumlar: "ÇEVRE SAĞLIĞI DR. LEVENT ÖZDEMİR. KATI ATIKLAR  Atık: insanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu geriye kalan ve çevreye bırakılan maddeler. "— Sunum transkripti:

1 ÇEVRE SAĞLIĞI DR. LEVENT ÖZDEMİR

2 KATI ATIKLAR  Atık: insanların üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu geriye kalan ve çevreye bırakılan maddeler.  Artık: Yine bu faaliyetler sonucu geriye kalan fakat ekonomik değeri olan ve kullanılan maddeler  Bu tanımlama durumsaldır.  Tüketim sonucu kalan ekmek bir sonraki öğünde kullanılmak üzere saklandığında artık, çöpe atıldığında atık tanımlamasına girer.

3 ATIKLAR  Teknoloji artımıyla artan atık üretimi çevrede sürekli birikmektedir.  Refah düzeyi ile atık miktarındaki artış tam anlamıyla paralellik göstermemektedir.  OECD raporuna göre en çok atık üreten on ülke (kilo / kişi / yıl) ABD  721Hollanda  497 Norveç  472 Macaristan  463 İsviçre  441 Japonya  411 İsveç  374 Türkiye / İtalya  353 İngiltere  348 Belçika  343

4 ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI  Madde durumuna göre; 1- Katı 2- Sıvı 3- Gaz  Kaynağına göre 1- Endüstriyel 2- Evsel 3- Tarımsal 4- Tıbbi atıklar 5- Savaş atıkları

5 ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI  Çevreye ve insana verdiği zararlar 1- Tehlikeli (özel) 2- Tehlikesiz (genel)  Doğadaki çevrimlerine göre 1- Yıkılabilen / ayrışabilen 2- Yıkılmayan / ayrışmayan

6 Çevrede Biriken Atıklar (Önem ve Çokluk Sırasına Göre)  Evsel (yiyecek atıkları, kuru atıklar, kül)  Sanayi atıkları  Tarım atıkları  Savaş ve savaş aletlerinin atıkları

7 Atık Miktarının Azaltılması  Günümüzdeki üretim ve tüketim anlayışları değiştirilerek atık miktarında büyük bir azalma sağlanabilir.  Tüketimin düzenlenmesi * Bilinçsiz tüketim (al ve at mantığa) önlenmelidir. - ABD’de bir bebeğin bakımı için çevreye bırakılan atık miktarı Hindistan’dan 27 kat fazladır. * İnsanlara işlevsel ve gerçek gereksinimine yönelik bir tüketim alışkanlığı kazandırılmalıdır. Toplumun eğitimi ve yönlendirilmesi ile atık miktarı azaltılabilir. * İnsanlar gereksinimlerini karşılamada çevre dostu ürünleri tercih etmelidir.

8 Atık Miktarının Azaltılması  Üretimin düzenlenmesi * Geleneksel üretimde yalnızca ekonomik kazanç ve üretim ile ilgilenilmiş, atıklar ve ürünün tüketim sonrası durumu gözardı edilmiştir. * Geleneksel üretim devam edemez. Çünkü tüm doğal kaynaklar atığa yerküre ise çöplüğe dönüşecektir.

9 Atık Miktarının Azaltılması  Üretimin düzenlenmesi * Üretim yeni bir anlayışla düzenlenmeli en az atık bırakan hammadde ve üretim teknolojisi tercih edilmelidir. * Üretim sonunda ürünler az atığa neden olmalıdır. * Hijyenik ve tıbbi malzemeler dışında gereksiz disposible madde kullanımından kaçınılmalıdır. - pet şişe yerine cam şişe - tek kullanımlık pil yerine şarjlı pil

10 Atık Miktarının Azaltılması  Üretimin düzenlenmesi * Üretici üründe sorumlu olmalı, kullanıldıktan sonra yeniden kazanım/ kendine veya başka bir maddeye dönüşüm sorumluluğunu taşımalıdır.  İşlevsel ve küçük ambalajlar kullanılmalı. *Atıkların önemli bir kısmı kullanılan eşyadan çok ambalajlarından oluşmaktadır. *İşlevsellikten çok, tüketim albenisi yaratan, reklama yönelik abartılı ambalajlardır. Olabildiğince küçük olmalı az atık bırakmalıdır.

11 Atık Miktarının Azaltılması  Ambalajlarda doğal yıkımı olan maddeler kullanılmalıdır  naylon, plastik, metal yerine cam, kağıt, tahta tercih edilmelidir.

12 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  Atıkların kendisi veya bir başka madde yapımında kullanılması dönüşüm; Bu maddelere dönüşümlü madde Bu tür madde üreten sanayiye dönüşümlü sanayi denir. * Atık hacmi azalacak ve bu maddelerin doğal rezervlerinin ömrü uzayacaktır.

13 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  Dünya metropollerinin katı atık içerikleri  %35 kağıt  %22 mutfak orjinli organik madde  %12 plastik  %10 cam  %10 kül/toz  %9 metal  %2 kumaş *Bunların çoğu yeniden kazanılabilir ve değerlendirilebilir maddelerdir

14 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  Kağıt, cam, metal, pil, plastik tekrar kendisine dönüştürülebilecek maddelerdir.  Dönüşüm sonucu atık miktarı %30-60 oranında azalabilir.  KAĞIT: Dönüşümü çok kolay ve ekonomiktir.  1 ton atık kağıdın yeniden kullanıma sokulması *17 büyük ağacın kesilmesinin önler *4100 kw enerji 26 ton su tasarrufu sağlar  Doğanın otopürifikasyonuna katkı  Gelecek kuşaklara ağaç rezervi  Katı atık hacmini%30 azaltma  Enerji tasarrufu  Ekonomik girdi vb.

15 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  METALLER  Geri dönüşüm doğal rezervleri korur  Çevrede birikmesi ve ham metal işlenmesi sırasında açığa çıkan atıklar önlenmiş olur  İnsan sağlığını ciddi şekilde tehdit eden ağır metallerin çevrede birikmesini önler  En çok bilinen ağır metaller; kurşun, civa, kadmiyum, arsenik, alimünyum, nikel, bakır, kalay, demir, mangan, antimon, kobalt, volfram  Çoğu kanser ve kronik toksikasyona neden olurlar

16 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  Organik maddeler  Komposito işlemi: Mutfak kökenli organik atıklar; açık alanlarda yayılarak yada kompostaj kulelerinde ayrıştırılarak (60 C 0 de aneorop fermantasyona tabi tutma) gübre olarak kullanılır.  Atık miktarını %20 azaltır.  Kimyasal gübrelerin elde edilmesinde kullanılan enerji tasarruf edilir, atmosfere atılan kükürt ve CO 2 miktarı azalır.

17 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  PVC şişeler (PET) tekrar kendine, kaliteli bir ipe dönüştürülüp tekstil sanayinde, araba aksamı, fırça, film, banyo küveti yapımında kullanılıyor.  Türkiye’de SASA tarafından Adana’ da kurulan bir fabrika var.  Yılda 10.000 ton pet şişe işleyecek kapasiteye sahip.  Tam kapasite ile çalışırsa Türkiye’ deki petlerin %35’ i geri dönüşebilecek

18 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  Araba lastikleri yol inşaatında dolgu maddesi olarak  Eski spor ayakkabılarının tabanları atletizm pisti ve tenis kortlarının zemin döşemesi olarak  Sıvı besin ambalajında kullanılan tetrapak mobilya üretiminde kullanılabilir.  Bu maddelerin doğada yıkımı yok

19 ATIKLARIN YENİDEN KAZANILMASI  Gelişmiş ülkelerde atıkların %60’ ı yeniden kullanıma sokuluyor ve enaz 3-4 kez sirküle ediliyor  İngiltere kağıdın % 64 ‘ ünü Belçika %57’ sini yeniden kullanıma sokuyor.  Fransa çöplerden yılda 200.000 ton cam, 150.000 ton aleminyum, 150.000 ton bakır elde ediyor.  Gelişmiş ülkeler sağlık sakıncası yüksek ve giderilmesi zor atıkları gelişmekte olan ülkelere ucuza satarak veya çok az bir kira ile ihraç ediyor.

20 ATIKLARIN YOK EDİLMESİ/ZARARSIZ HALE GETİRİLMESİ  Biriktirilmesi ve taşınması  Ev ve işyerlerinde biriktirme(karışık veya türüne göre ayrım/kaynakta ayırma)  Sokaklarda biriktirme kapları (Belediyeler görevli)  Atık işleme veya çöp yok etme merkezlerine taşıma (İdeal taşıma günlük olmalıdır).

21 YAKMA  Deponi alanlarında basit yakma yapılabilir  Modern yakma tesislerinde yakılarak enerji elde edilebilir  Çöp yakma tesisleri gelişmiş bir teknoloji gerektirir.  Çevreye çok yoğun toksik gazlar, ağır metaller, bazı kimyasallar veriyor  Fransa çöp yakma işlemiyle 300.000 ton fuel- oile eşdeğer enerji üretiyor  Paris’ te ırvy çöp fabrikasında yılda 100.000 ton fuel-oile eşdeğer enerji üretiliyor. 150.000 kişiye elektrik, bu bölge konutlarının % 20’ sinin ısınmasını karşılıyor

22 GÖMME  Küçük yerleşim alanları ve gelişmemiş ülkelerde kullanılıyor.  Kentler için usulüne uygun çöplük alanlarının inşası (deponi) bunların yanına modern çöp işleme tesislerinin yapılması zorunludur.  Çöplük alanlarının seçiminden deponinin düzenlenmesine kadar bir çok plan yapılmalı Çöpler gelişigüzel gömülemez. Yoksa çöpten tüten dağlar oluşur.

23  Yer seçimi  Çöp toplama merkezleri yerleşim yerlerinden yeteri kadar uzak olmalıdır.  Buradan oluşacak duman, gaz, toz, vektör, ve koku gibi konforu bozacak unsurlar insan yerleşimlerine ulaşmaması gerekmektedir.  Planlama yapılırken kentin gelişim yönü ve hızı dikkate alınmalıdır.

24 Yer seçimi  Çöp toplama alanı yer altı ve yerüstü sularını kirletmemeli ve bu riski taşımamalıdır.  Deponi alanının jeolojik, hidrolojik ve topografik yapısı etüt edilerek sağlam bir zemine sahip su kaynaklarından uzak toprak kayması riski taşımayan bir yer seçilmelidir.  Hakim rüzgarların kokuşma ve yanma gazlarını sehre taşıyamayacağı bir yer seçilmelidir

25 DEPONİ İNŞASI  Seçim yapıldıktan sonra çöp dökülecek alanın zemini geçirgen olmayan (kil veya plastik maddeler) malzeme ile döşenir.  Üzerine su drenaj kanalları (şıra) döşenir. Organik maddelerin aneorobik yıkımı sonucu oluşan suya şıra denir. Şıra kolloidal hale gelen organik maddeler, çöplükten karışan ağır metal ve kimyasallarla yüklü bir sıvıdır.

26 ŞIRA  Bakterilerin üremesi için çok uygun, ağır metallerin yayılımı için iyi bir taşıyıcıdır.  Çöp üzerine yağan yağmurlar şıranın miktarını artırır ve yayılım alanını genişletir yer altı ve yerüstü suları kirletir.  Önlem; drenaj kanalından akan şıranın şıra toplama havuzlarında depolanması ve arıtma tesisleri kurularak arıtılması.  Şıra miktarının artışını önlemek için çöplerin üzerinin geçirgenliği az bir toprak ile kaplanması ve çöplük yüzeyinin eğimli olması gerekmektedir.

27 Gaz drenaj bacaları  Çöplük zemini tamamlandıktan sonraki aşama bacaların kurulmasıdır.  Drenaj borularının etrafına tel bir kafes geçirilmiştir. Boru ile kafes arasındaki boşluk çakılla doldurulur. Hava çıkışı sağlanır.  Organik maddelerin aneorobik parçalanması ile metan, amonyak, hidrojen sülfür, karbondioksit, karbonmonooksit, hidrojen ve nitrojen gazları oluşur.  Gazlar uzaklaştırılmadığı zaman metan patlaması, H 2 S nin sulara karışması ve niteliğini bozması gerçekleşebilir. *28 nisan 1993’de Ümraniye hekimbaşı çöplüğünün patlaması gibi

28  Metan gazı renksiz çok az kokulu bir gazdır.  Çevrede yaşayanları rahatsız etmez, farkına varılmaz.  Kapalı ve havalı ortamlarda yoğunluğu %5-6 ya ulaşınca patlama riski taşır.  Mamak çöplüğünde olduğu gibi yer çatlakları arasından ilerleyerek kanalizasyona girer evlere dek ulaşabilir.  Çöplük kapatılsa bile metan uzun yıllar boyunca devam eder. Kayseri Erciyes eteğinde Beştepeler çöplüğü zaman zaman yeşil alan üzerindeki ağaçların yanmasına neden olmaktadır.

29 İşletme  Deponi alanları kullanılmaya başladığında çöpler tabakalar halinde yayılarak bastırılır.  Bu tabaka üzeri 15-20 cm toprakla örtülür tekrar bastırılır. Böylece hacim kazanılır ve ileride meydana gelebilecek alan çökmeleride asgariye indirilir.  Örtmek için killi toprak tercih edilmelidir.  Deponi alanı dolunca en üste 60-70 cm lik toprak tabakası örtülür. Üzeri yeşil alan yapılır.  Bu alanlarda zaman zaman çökmeler olabilir.  Metan gazı oluşumu ise 60-70 yıl kadar sürer.

30 AÇIK DENİZE ATMA  Çevre duyarlılığının az olduğu dönemlerde radyoaktif ve kimyasal kirleticiler açık denizlere atılırdı. Ülkemiz dahil bir çok ülkede yasaklanmıştır.

31 TÜRKİYE’ DE DURUM  Üç büyük kentteki çöplüklerin tamamı kullanıma biran önce son vererek rehabilite edilmesi gereken çöplüklerdir.  İstanbul’ da Küçükçekmece, Tepecik, Arnavutköy, Ümraniye, Tuzla, Kemerburgaz çöplükleri,  Ankara’ da Mamak “Tüten Dağ” olarak nitelenebilecek gelişigüzel bırakılmış çöp dağlarından oluşmuştur.

32 TÜRKİYE’ DE DURUM  Geri dönüşüm sınırlı. Çöplükler ihaleye verilerek insanlar tarafından (özellikle çocuklar) ayrım yapılıyor.  Yanlızca İstanbul’da çöpte kalan kağıdın yılda 300,000 ton olduğu hesaplanıyor. Bunun karşılığı 5 milyon ağaç demektir.  Çeşitli gönüllü kuruluşlar zaman zaman küçük çapta kampanya ve katılım düzenliyorlar. Bu uygulamalrla üç büyük kentte  Kağıdın%30-35’ i  Camın %30’ u  Metallerin %6’ sı  Plastiğin %3’ ünün geri dönüşümü sağlanabiliyor.

33 Yasal düzenleme ve yönetmelikler  Umumi Hıfzıssıha Kanunu ve Çevre Kanunu  UHK’nun 20. Maddesi Belediyeleri çöp toplanması ve yok edilmesi ile görevli kılmaktadır.  Katı Atıkları Kontrol Yönetmeliği, Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği vb.  Merkezi idarede Çevre Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ve bunların taşra teşkilatı yetkili ve sorumlu kılınmıştır.  İl İdaresi Kanunu, İmar Kanunu, Türk Ceza Kanunu kişi ve kuruluşların sorumluluklarını ve sorumlulukların yerine getirilmemesi durumunda verilecek cezalar belirtilmiştir.

34  GSM

35 1. Sınıf GSM  Çimento fabrikaları  Seramik ve porselen fabrikaları  Kireç alçı ve zımpara fb  Her nevi kağıt fabrikaları  Her türlü sabun fabrikaları  LPG dolum tesisleri ve depoları  Halı fabrikaları  Hayvan kesim yerleri ve kombinalar  Şeker fabrikaları

36 2. Sınıf GSM  Tuğla ve kiremit fabrikaları  Mermerin ikinci işleme yeri  Maden cevheri depolama yerleri  Çamaşır suyu imalathaneleri  LPG perakende satış yerleri  Un, makarna, bisküvi, ekmek fab.  Yemek fabrikaları  Et ve sakatat işleme yerleri  Steril katküt imalathanesi

37 3. Sınıf GSM  İnşaat malzemeleri depo ve satış  Çini atölyeleri  Fötr şapka ve keçe imal yerleri  Ekmek ve simit fırınları  Tarla balıkçılığı  Hamam, sauna ve güzellik salonları  Un değirmeni  Kolonya imalathaneleri  Yufka ve pasta imalathaneleri

38 Yeni gayrisıhhi müesseseler yönetmeliğine göre;  Büyükşehir belediyelerinde; 1 nci sınıf gayri sıhhi müesseseler büyükşehir belediyelerince; 2 nci ve 3 üncü sınıf gayri sıhhi müesseseler ilçe ve ilk kademe belediyelerince ruhsatlandırılacak ve denetlenecektir.

39 Büyükşehir olmayan il belediyelerinde; 1 inci, 2 nci ve 3 üncü sınıf gayri sıhhi müesseseler belediye tarafından ruhsatlandırılıp denetlenecektir.

40 Büyükşehir dışındaki ilçe ve kasaba belediyelerinde; 1 inci sınıf gayri sıhhi müesseseler il özel idarelerince; 2 inci ve 3 üncü sınıf gayri sıhhi müesseseler ilgili belediye tarafından ruhsatlandırılacak ve denetlenecektir.

41 Belediye sınırları dışında; 1 inci, 2 nci ve 3 üncü sınıf gayri sıhhi müesseseler il özel idarelerince ruhsatlandırılıp denetlenecektir.

42 Yeni yönetmeliğe göre; İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik" ile, Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmış, Sağlık ve Çevre Bakanlıklarının yetkileri yok edilmiş, 30 tondan düşük kapasiteli LPG dolum istasyonlarının da yer aldığı ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler etrafındaki sağlık koruma bandı bulundurma zorunluluğu ve yer seçimi izni kaldırılmış,

43 ÇED olumlu belgesi almış olan birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler için yer seçimi ve tesis kurma incelemesi kaldırılmış, Yerel yönetimlerin karar organları olan İl Genel Meclisi ve Belediye Meclisleri'nin yasal görev ve yetkileri kısıtlanmış, Jeolojik tehlikelerin (deprem, heyelan vb )neden olabileceği riskler göz ardı edilerek jeolojik ve jeoteknik araştırma ve değerlendirmelerden uzak bir şekilde toplum yeni "riskli çevreler ve yapılar" ile karşı karşıya bırakılmıştır.

44 GÜRÜLTÜ  “Genel olarak istenilmeyen rahatsız edici ses” Bu tanım daha çok konfor azaltıcı bir olay olarak ele almaktadır.  Ses: havanın titreşimi sonucu oluşan işitme organı tarafından algılanan bir olay.  Sesin frekansı; ses dalgalarının bir saniyedeki titreşim sayısıdır. Hertz olarak (Hz) gösterilir.  16 Hz   infrason  20,000 Hz   ultrason  İnsan kulağı 16-20,000 hertz arasında etkilenir.  İnfra ve ultra sesin insan üzerindeki etkileri farklıdır.

45  Sesin şiddeti: Birimi desibel’ dir (dB)  Gürültü şiddeti attıkça etkiside artar.  100-120 dB ileri derecede rahatsız edici  130-140 dB ağrılı  150 dB  kulak zarı yırtılır.

46 GÜRÜLTÜ46 Gürültü Tipleri – I – Sürekli Bant Gürültüsü

47 GÜRÜLTÜ47 Gürültü Tipleri – II – Sürekli Dar Bant

48 GÜRÜLTÜ48 Gürültü Tipleri – III – Kararlı

49 GÜRÜLTÜ49 Gürültü Tipleri – IV – Kararsız

50 GÜRÜLTÜ50 Gürültü Tipleri – V – Dalgalı

51 GÜRÜLTÜ51 Gürültü Tipleri – VI – Kesikli

52 GÜRÜLTÜ52 Gürültü Tipleri – VII – Vurma Gürültüsü

53  Gürültü şiddeti attıkça etkiside artar.  100-120 dB ileri derecede rahatsız edici  130-140 dB ağrılı  150 dB  kulak zarı yırtılır.

54 Çeşitli gürültü kaynaklarının şiddetleri

55 Gürültünün sağlık üzerine etkileri  Yüksek gürültülü bir ortamda kaldıktan sonra daha az şiddette gürültülü bir yere geçildiğinde daha önceki yüksek gürültü etkisiyle işitme kapasitesinde geçici bir azalma olur (ışıkta gözün kamaşması gibi).  Gürültüye karşı ruhsal bir uyum gerçekleşir.

56 Kulak üzerine etki  Şiddeti yüksek bir gürültüyle karşı karşıya kalındığında işitme duyusu azalmaya başlar.  Mesleksel sağırlık meydana gelmesinde en önemli faktör sesin şiddetidir.  Bir insan günde 8 saat süre ile 80-85 dB gürültüde herhangi bir işitme güçlüğü olmadan çalışabilir.  Gürültünün zararlı etkileri zamanla birikir. Ve yıllar geçtikçede artar.  90-100 dB de 20 yıl çalışma ile işitme kaybı oluşabilir.  100-105 dB de ortalama 14 yılda  105 dB den fazla olan yerlerde 6 yılda işitme bozukluğu oluşur.  Yüksek frekanslı sesler düşük frekanslı seslerden daha zararlıdır  Ani sesler daha zararlıdır. Kulağın kendini korumasına imkan vermez.

57 Kişiye ilişkin özellikler  İnsanların % 20’ si gürültüye karşı aşırı duyarlıdır.  Yaş; işitme fonksiyonu 40 yaşından sonra daha çabuk bozulabilir.  Cins; Kadınlar yüksek frekanslı seslerden erkeklerden daha çok etkilenirler.  İç kulağın daha önce geçirdiği hastalıklar; Kulak iltihabı ve travmalar etkilenimi arttırır.  Daha önce gürültülü bir ortamda bulunmak işitme kaybını hızlandırır.

58 Mesleksel sağırlığın çeşitleri  Geçici sağırlık; (Eşik düşmesi) kulak yorgunluğunun neticesidir.

59  Kalıcı sağırlık; Heriki kulakta simetrik olarak oluşur. Gürültülü ortamdan uzaklaşılsa bile gerilemez.  1. DEVRE: Kulaktaki işitme kaybının farkında olunmadığı devredir.Ancak odiometrik inceleme ile tanısı konur.  Günlük konuşma frekansı 500-2000 HZ dir. Bozukluk ise 4000 -4500 arasındadır.  2.DEVRE: Kalıcı sağırlık ilerledikçe bozukluğun frekans yayılımı genişler. Fısıltılı güçlükle duyulur.  3.DEVRE: Bozukluğun frekans yayılımı çok genişlemiştir. Normal konuşmalar duyulmaz olur. Normal hayat içinde sağır bir insan oluşmuştur.

60 Gürültünün sağlık üzerine etkileri  Yorgunluk; gürültü şiddeti 50-60 desibele ulaşınca ortaya çıkar.  Psikolojik etkiler; Dikkat azalır, sinirlilik, huzursuzluk, karekter değişiklikleri.  Uyku bozukluğu  iş veriminde düşme  Fizyopatolojik etkiler;  Taşikardi ve ekstrasistol (90dB  ),  Hipertansiyon(70dB  ),  GİS motilitesinde düşme(ülser),  Derinin elektriksel dayanıklılığında azalma,  Sinir sisteminde etkilenim; Baş dönmesi, reflekslerde canlılık, nistagmus, midriazis, adrenal bez hiperaktivasyonu

61 KORUMA  Kaynakta kontrol Daha az gürültü veren teknik Makine bakımlarının zamanında yapılması Trafikteki araçlara susturucu takılması, havalı kornaların yasaklanması  Alıcıda kontrol Kulak tıkaçları Kulaklıklar Başlıklar

62 ÇEVREDE KONTROL  Yapı elemanı planlanması;  Bina planlanması  Şehir planlanması  Yerleşim yeri seçimi  Yollarda ve yol kenarlarında alınacak önlemler  Bina grubu( komşuluk ünitelerinin) planlanması

63 ÇEVREDE KONTROL  Binaların duvar özellikleri ve çift cam gibi teknik özellikler gürültüyü enaz 30dB azaltır. Yol ile bina arasında 30 m genişliğinde bir ağaçlık trafik gürültüsünün evlere ulaşmasını engeller.  Yol kenarlarına konulan perdeler ve engeller gürültüyü azaltmaktadır. Ayrıca  Düşük frekanslı yüksek genlikli vibrasyon etkisi sinir ve kas iskelet sistemine olumsuz etki yapar  Ultrasonik kirlenme ekolojik dengeyi bozar.

64 Odyometri:  Odyometrik ölçüm sonuçlarının ileriye dönük maluliyet değerlendirmelerinde ve periyodik muayenelerde kanıt ve belge olarak saklanabilmesi, işitme zararının seyrini izleme olanağı vermesidir.  Odyometri ses ve konuşma odyometrisi olarak iki tür impulsla yapılır.  Kademeli olarak verilen impulslar tarama ve seri muayenelerde genellikle 1000-6000 Hz. arasındaki frekanslarda, daha ayrıntılı muayenelerde 500-8000 Hz.'lik frekanslarda uygulanır. Daha çok ses odyometrisi kullanılır. Konuşma odyometrisi standart konuşma bandlarının kullanılmasıyla yapılmalıdır ve daha çok ayrıntılı muayeneler için gereklidir; fonksiyon analizlerine yarar.

65 Mesleksel nedenlerle işitme azlığı  iki yanlıdır ve 4000 Hz'lik frekanslardan başlar. Odyogramda önce bu bölgede bir çökme görülür. Buna "akustik çanak" ve "akustik çentik" denir. Meslek hastalığı için tipiktir. Bu dönemde kişi işitme bozukluğunun farkına varmaz. Nedeni, konuşma seslerinin 500-2000 Hz.'lik frekanslarda oluşudur. Zarar ilerleyerek bu alanlara da yayıldıkça işitme zorluğu subjektif olarak da hissedilir.  Mesleksel işitme zararları, zararlı etken ortadan kalktıktan sonra ilerlemezler.  Odyometri ile saptanan bulgular, yaşa göre düzeltilmelidir. 40 yaştan sonra her yaş için yarım desibel'lik azalma fizyolojik düşme sayılır ve dikkate alınmaz.

66 Mesleksel nedenlerle işitme azlığı  Her frekans kademesinde saptanan işitme azalması desibel (dB) olarak ölçülür.  Odyometrinin doğru sonuç vermesi için muayene edilecek kişi 80 dB (A)'dan yüksek gürültülerden en az 14 saat ayrı kalmış olmalıdır.  (Yeterli kulak koruyucuları kullanılarak da sağlanabilir. Bu kurala uyulmazsa, fazla gürültü sonucu olan geçici işitme azlığı, yanıltıcı sonuca neden olabilir.

67  Sonometri  İşyeri ortamındaki gürültü düzeyinin ölçülmesi için türlü ölçüm araçları vardır. Bunlarla en basit şekilde gürültü ölçümünden en karışık ölçümlere kadar çalışmalar yapılabilir. Daha ayrıntılı incelemelerde, banda alınan ortam sesleri, özel laboratuvarlarda uzmanlarca ses analizleri yapılarak değerlendirilir. Basit ölçüm araçları işyeri hekimince de kullanılabilirler.

68 işitme sağlığı açısından kabul edilebilir en yüksek gürültü düzeyleri için değerler  Gürültüye maruz kalınan süre(saat/gün)--------------- Maksimum Gürültü düzeyi (dB - A)  7.5------------------------------------80  4 -------------------------------------90  2 -------------------------------------95  1 -----------------------------------100  0.5 ---------------------------------105  0.25 -------------------------------110  1/8--------------------------------- 115

69  Gürültüsü 80 desibeli aşan işlerde günde 7,5 saatten fazla çalışılamayacağı (Gürültü Kontrol Yönetmeliği; madde 11/1)  Gürültüsü 80 desibeli aşan işlerde günde 7,5 saatten fazla çalışılamayacağı (7,5 Saat Veya Daha Az Çalışıl. Gereken İşl. Hk. Tüzük, Madde 2)  Ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı yerlerinde, gürültü derecesinin 90 desibeli geçmemesi, daha çok gürültülü çalışmayı gerektiren işlerde, bunun en çok 95 desibel olması, bu durumlardan işçiye başlık, kulaklık ya da kulak tıkacı gibi uygun koruyucu araç ve gereç verilmesi

70  Gürültü çıkaran makinalarin montajında, işyeri tabanının sesi azaltacak malzeme ve sistemle yapılması  Gürültülü işyeri duvarlarının ses yansımasını önleyecek malzeme ile kaplanması, bu yapıların çift kapı ve pencereli olması, duvarların ses geçirmez malzemeden yapılması  Gürültülü yerlerdeki işçilere uygun kulak tıkaçları, verilmesi, bunların her gün temizlenmesi ve sterilize edilmeden başka bir işçiye verilmemesi  Gürültü zararlarının meslek hast. sayılabilmesi için gürültülü işte en az 2 yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olması gerekli  Yükümlülük süresi: 6 ay.

71 Kesin meslek hastalığı  Bilateral eşik odyogramı yapılmalıdır. Değerlendirmede 40 yaşından sonraki her yaş için yarım desibellik düşme fizyolojik azalma olarak hesaplanmalıdır,  Odyometri konuşma ve ses odyometrisi olarak yapılmalıdır, fısıltı sesi ile yapılan konuşma odyometrisinin değeri yoktur.  İşyerinde sağlığa zarar verecek derecede gürültü bulunduğu saptanmalıdır, Varsa işe girişte ve periyodik muayenelerde çekilmiş odyogramlardan yararlanılmalıdır, İşitme zararına yol açan travmatik, toksik, medikamentöz ve dejeneratif diğer etken ve nedenler giderilmelidir. Bu esaslara göre kesinleşen tanının meslekte kazanma gücü oranını ne derece azaltacağı (maluliyet derecesi) S. Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü 5-7. maddesindeki esaslara ve hesaplama yöntemlerine göre, Tüzüğe ekli A cetveli, liste III'de belirtilmiş "arıza ağırlık ölçüleri" ve buradaki diğer esaslara göre hesaplanır. Bu işlemler içiıi SSK Meslek Hast. Hastaneleri yetkili ve görevlidir.

72 GÜRÜLTÜ72 Mevzuat -2872 sayılı Çevre Kanunu, 1983 M14 -Gürültü Kontrol Yönetmeliği, 1986 -1475 sayılı iş kanunu, 1971; ve İşçi Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü, 1973; 22, 87 ve 525. Maddeleri -4857 sayılı iş kanunu,2003 -23.12.2003 tarihli Gürültü yönetmeliği - 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 2005; 183. Maddesi -1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 1930; 268, 269, 274 m. -2559 sayılı polis vazife ve salahiyetleri Kanunu, 1934; 14. Maddesi -1580 sayılı Belediye Kanunu, 1930 ve buna dayalı olarak çıkarılan Belediye Sağlık Zabıta Talimatnamesi 4. Bölüm 1. Maddesi -6785 sayılı İmar Kanunun ve İmar Nizamnamesine dayalı olarak çıkarılan organize sanayi bölgesi talimatnamesi, 45. ve 60. Maddeleri -Karayolları Trafik Kanunu, 1983; 30. Maddesi -“Akustik“ başlığı altında yer alan Türk Standardları

73 GÜRÜLTÜ73 Yerleşim bölgeleri sınır gürültü düzeyleri +25Endüstri bölgesi veya ağır vasıtaların geçtiği anayollar +20Trafik akımına 20m uzakta işyerleri +5-15Trafik akımına 100m uzakta konut alanları, işyerleri 0Şehir dışı konut Temel kriter 35-45 dB Bölge tanımı

74 GÜRÜLTÜ74 Teşekkürler….