AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE TÜRKİYE’DE ŞİRKETLER VE REKABET HUKUKU NE KADAR REKABETÇİ? DAHA İYİ BİR GELECEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER YRD.DOÇ.DR.NECMİDDİN.

... konulu sunumlar: "AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE TÜRKİYE’DE ŞİRKETLER VE REKABET HUKUKU NE KADAR REKABETÇİ? DAHA İYİ BİR GELECEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER YRD.DOÇ.DR.NECMİDDİN."— Sunum transkripti:

1 AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE TÜRKİYE’DE ŞİRKETLER VE REKABET HUKUKU NE KADAR REKABETÇİ? DAHA İYİ BİR GELECEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER YRD.DOÇ.DR.NECMİDDİN BAĞDADİOĞLU HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ MALİYE BÖLÜMÜ 28 ŞUBAT 2005, ANKARA TOBB VE TAIEX İŞBİRLİĞİ İLE DÜZENLENEN İÇ MEVZUAT HAFTASI ŞİRKETLER VE REKABET HUKUKU SEMİNERİ

2 AVRUPA BİRLİĞİ’NİN TÜRKİYE’DEN İSTEDİĞİ Alışkanlıklarını Değiştirmesi TÜRKİYE’NİN İSTEDİĞİ Çağdaş Medeniyet Seviyesine Ulaşmak BU İKİ İSTEK NE KADAR ÖRTÜŞÜYOR?

3 SUNUMUN TEMEL AMAÇLARI:  Avrupa Birliği’nde Şirketler ve Rekabet Hukuku Ne Kadar Rekabetçi?  Türkiye’de Şirketler ve Rekabet Hukuku Ne Kadar Rekabetçi?  Türkiye’de Sektörler Ne kadar Rekabetçi?  Daha İyi Bir Gelecek İçin Neler Yapılabilir?

4 ESKİMEYEN SORUNA YENİ ÇÖZÜM  ESKİMEYEN SORUN Piyasa Aksaklıkları (Bilginin Eşit Dağılmaması ve Doğal Tekel) Dört Amansız Düşman: Yoksulluk, Açlık, Hastalık ve Cehalet  DENENMİŞ ÇÖZÜM Doğrudan Müdahale, Merkezi Planlama, Kamu Girişimciliği  SONUÇ Devlet Başarısızlığı Piyasa Başarısızlığından Daha Zararlı!  YENİ ÇÖZÜM Rekabet ve Piyasa Mekanizması AYRICALIKLAR SİSTEMİNİ TEMELİNDEN SARSAN ESASLI GÜÇ - REKABET - AVRUPA BİRLİĞİ’NİN TEMEL FELSEFESİ VE REKABETİN ROLÜ

5 AVRUPA BİRLİĞİ’NİN REKABET POLİTİKASI  İÇ PİYASADA *Anti-Tröst Kontrol Politikası - Şirketlerin Rekabet Karşıtı Hareketlerini Önlemek - Şirketler Arası Kısıtlayıcı Anlaşmalar - Hakim Durumun Kötüye Kullanılması * Devlet Yardımlarını Kontrol Politikası - Hükümetlerin İç Piyasadaki Rekabete Zarar Verecek Şekilde Devlet Yardımı Yapmasını Önlemek  ULUSLARARASI PİYASADA * İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalar yoluyla Avrupalı Şirketlerin Rekabet Gücünü Yükseltmek

6 TEMEL MEVZUAT 1957 Roma Anlaşması’nın 81 – 89 Maddeleri 81. Madde: Teşebbüslerin, fiyat belirleme ve kartel oluşturma gibi yollarla rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar yapmasını ya da uyumlu faaliyetlerde bulunmasını ya da ortak kararlar alıp icra etmesini yasaklamaktadır. 82. Madde: Pazara hakim olan teşebbüslerin, rakiplerini pazardan silmek amacıyla yıkıcı fiyat uygulamasını yasaklamaktadır. 83. Madde: Avrupa Birliği Konseyine, 81 ve 82. Maddelerdeki prensipleri hayata geçirecek yönetmelik ve direktifleri çıkarma yetkisi vermektedir. 84 ve 85. Maddeler: Sırasıyla, Avrupa Birliği Komisyonu’nun ve Üye Devlet rekabet kurumlarının geçiş dönemi boyunca 81 ve 82. Maddeleri uygularken sahip oldukları yetkileri belirlemektedir. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN İÇ PAZARA YÖNELİK REKABET POLİTİKASI MEVZUATI

7 TEMEL MEVZUAT 86. Madde: Söz konusu rekabet kurallarının kamu teşebbüsleri için de geçerli olduğunu belirtmektedir. 87. Madde: Üye bir Devlet tarafından yapılan devlet yardımının ya da kamu fonlarıyla desteklenen teşebbüslerin ya da üretim kollarının, Üye Devletler arasındaki rekabeti tahrip etmesi ya da böyle bir tehlike yaratması durumunun İç Pazara uygun bir hareket tarzı olmadığını belirtmektedir. 87. Madde: Üye bir Devlet tarafından yapılan devlet yardımının ya da kamu fonlarıyla desteklenen teşebbüslerin ya da üretim kollarının, Üye Devletler arasındaki rekabeti tahrip etmesi ya da böyle bir tehlike yaratması durumunun İç Pazara uygun bir hareket tarzı olmadığını belirtmektedir. 88 ve 89. Maddeler: Devlet yardımlarının hangi durumlarda yapılabileceğini düzenlemektedir. 1957 ROMA ANLAŞMASI, REKABET POLİTİKASININ GEREKLERİNİ YERİNE GETİRMEK ÜZERE AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYONU’NU YETKİLİ KILMIŞTIR. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN İÇ PAZARA YÖNELİK REKABET POLİTİKASI MEVZUATI

8 TEMEL KAVRAMLAR Kısıtlayıcı Anlaşma Kısıtlayıcı Anlaşma Birlikte Hareket Etme Birlikte Hareket Etme Yatay Anlaşmalar Yatay Anlaşmalar Dikey Anlaşmalar Dikey Anlaşmalar Hakim Durumun İstismarı Hakim Durumun İstismarı Şirket Birleşmeleri Şirket Birleşmeleri AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ŞİRKETLERE YÖNELİK KURALLARI

9 AVRUPA BİRLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN HUSUS: Devlet Yardımının Neden ve Nasıl Yapıldığı Değil, Rekabete Olan Etkisidir REKABETE ZARAR VEREN DEVLET YARDIMLARI - Yardım Yapılana Ekonomik Avantaj Sağlıyorsa - Sadece Belli Şirketlere ya da Malların Üretimi İçin Yapılıyorsa - Yapıldığı Zaman Ülke İçi Rekabeti Tahrip Etme İhtimali Varsa - Üye Devletler Arasındaki Ticareti Etkiliyor ve Rekabeti Kısıtlayıcı Etki Yapıyorsa AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DEVLET YARDIMLARINA YÖNELİK KURALLARI

10 YAPILMASI KAÇINILMAZ DEVLET YARDIMLARI - Sosyal Nitelikli, Tüketiciler Hedeflenerek Verilen ve İlgili Malların Menşeine Yönelik Bir Ayrıcalık Tanımayan - Doğal Afetler ve Olağanüstü Durumların Yarattığı Zararların Telafisi İçin Yapılanlar - Almanya’nın Bölünmüşlüğünden Dolayı Etkilenmiş Bölgelere Yapılanlar YAPILMASI KAÇINILMAZ DİĞER DEVLET YARDIMLARI - Belirli Faaliyetlerin ve Bölgelerin Gelişmesini Hızlandırmak İçin Yapılanlar - Avrupa Birliği’nin Ortak Çıkarına Hizmet Edecek Önemli Bir Projenin Hayata Geçirilmesi İçin Yapılanlar - Üye Bir Devletteki Ciddi Bir Ekonomik Rahatsızlığın Giderilmesi İçin Yapılanlar - Kültür ve Tarihi Mirasın Karunmasına Yönelik Yapılanlar - Avrupa Konseyinin Belirlediği Daha Az Öneme Haiz Hususlar İçin Yapılanlar AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DEVLET YARDIMLARINA YÖNELİK KURALLARI

11 GENEL EKONOMİK ÇIKARA HİZMET EDEN FAALİYETLER, HUKUKEN VE FİİLEN GÖREVLERİNİ AKSATMADIKLARI SÜRECE REKABETE TABİDİRLER Alt Yapı ve Ticari Faaliyet Ayrımını Gerektiren Sektörler * Enerji (Gaz ve Elektrik Üretim ve Dağıtımı) * Posta Hizmetleri * Telekomünikasyon * Ulaştırma AVRUPA BİRLİĞİ’NİN BELİRLİ SEKTÖRLERE YÖNELİK KURALLARI

12 ŞİRKETLER HUKUKU BAKIMINDAN - Şirket Faaliyetleri Şirket Kurma Prosedürü 19 adımdan 3’e indi - Muhasebe Sermaye Piyasası Kurulu’nun Yeni Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarından 33’ü Uluslararası Nitelikte - Fikri ve Endüstriyel Mülkiyet Hakları Korsan ve Taklit Üretimle Mücadele - Sözleşme Sorumluluklarının Yerine Getirilmesi Geç Gelen Adalet Adalet Değildir 2004 İLERLEME RAPORUNA GÖRE TÜRKİYE’NİN ALDIĞI MESAFE

13 REKABET HUKUKU BAKIMINDAN - 4054 Sayılı Rekabet Kanunu 1994’te yürürlüğe girdi * 4. Madde: Rekabeti Bozucu Anlaşmalar * 6. Madde: Hakim Durumun Kötüye Kullanılması - Rekabet Kurulu 1997’de oluşturuldu DEVLET YARDIMLARI BAKIMINDAN - Devlet Yardımlarını Düzenleyen Kanunun ve Devlet Yardımlarını İzleme Kurulunun Oluşturulma Çalışmaları Hala Devam Ediyor 2004 İLERLEME RAPORUNA GÖRE TÜRKİYE’NİN ALDIĞI MESAFE

14 2003 YILI İTİBARİYLE SEKTÖREL İHRACAT PERFORMANSLARI % Pay Değer % Pay Değer Sanayi ürünleri %83,9 40.2 milyar dolar Tarım ürünleri %12,7 6.1 milyar dolar Madencilik ürünleri % 3,4 1.6 milyar dolar TÜRKİYE’NİN SEKTÖREL REKABET KAPASİTESİ

15 2003 YILI İHRACATÇI BİRLİKLERİNİN VERİLERİNE GÖRE 10 SEKTÖR İTİBARİYLE İHRACAT RAKAMLARI VE YÜZDELERİ %Artış % Pay Değer %Artış % Pay Değer Hazır Giyim ve Konfeksiyon %25.4 %24 (11.5 milyar dolar) Taşıt Araçları ve Yan Sanayi %15,1 %52 (7.3 milyar dolar) Tarım ürünleri %33.1 %12,7 ( 6.1 milyar dolar ) Demir ve Demir Dışı Metaller %18.5 %11,3 (5.4 milyar dolar) Elektrik-Elektronik %25.5 %9,2 (4.4 milyar dolar) Tekstil ve Hammaddeleri %32.3 %7,6 (3.7 milyar dolar) Kimyevi Maddeler %33.7 %7.5 (3.6 milyar dolar) Madencilik Sektörü %138.7 %3.4 (1.6 milyar dolar) Makine ve Aksamları %42.9 %3.1 (1.4 milyar dolar) Deri ve Deri Mamulleri %33.3 %2.1 (0.997 milyar dolar) TÜRKİYE’NİN SEKTÖREL REKABET KAPASİTESİ

16 İHRACAT RAKAMLARININ ÜLKE GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI (1000 Dolar) ÜLKE GRUBU 20022003 Değ.(%) Pay(%) Avrupa Birliği18.717.25324.818.053 32.6 51.8 NAFTA3.673.4993.820.966 4.0 8.0 Eski Doğu Bloku3.759.6345.716.642 52.1 11.9 Ortadoğu4.740.0636.717.319 41.7 14.0 Türk Cumhuriyetleri736.4441.117.872 51.8 2.3 LİSTE TOPLAMI31.626.89342.190.852 33.4 88.1 DİĞER ÜLKELER4.547.3135.700.907 25.4 11.9. TOPLAM36.174.20647.891.759 32.4 100.0 TÜRKİYE’NİN SEKTÖREL REKABET KAPASİTESİ

17 2003 YILINDA TÜRKİYE’NİN EN FAZLA İHRACAT YAPTIĞI 5 ÜLKE 2002 2003 2002 GENEL 2003 GENEL ÜLKELER (1000 $) (1000 $) DEĞ. (%) İÇİ PAY (%) İÇİ PAY (%) ALMANYA5.967.7177.547.48126,5 16,5 15,8 İNGİLTERE3.087.9253.713.57620,3 8,5 7,8 ABD3.363.4423.554.2865,7 9,3 7,4 İTALYA2.386.3893.277.11137,3 6,6 6,8 FRANSA2.172.3072.833.68830,4 6,0 5,9 TÜRKİYE’NİN SEKTÖREL REKABET KAPASİTESİ

18 2003 YILINDA TÜRKİYE’NİN İHRACATININ %50’NİN ÜZERİNE ÇIKTIĞI ÜLKELER VE ARTIŞ ORANLARI Irak (%110,6) Dubai (%96,8) Çin Halk Cumhuriyeti (%90,6) Tunus (%89,1) Bulgaristan (%64,7) Suriye (%64,2) İspanya (%62,6) Finlandiya (%61,4) Romanya (%60,5) İran (%58,9) Rusya Federasyonu (%56,4) Libya (%55,3) Yunanistan (%54,3) İsveç (%52,8) Fas (50,8)

19 DAHA İYİ BİR GELECEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER YUKARIDAKİ ANALİZ İKİ NEDENLE TÜRKİYE’NİN GERÇEK REKABET GÜCÜNÜ GÖSTERMEKTEN UZAKTIR - İthalat Rakamları Kullanılmamıştır - Kayıtdışı Ekonomi Dikkate Alınmamıştır DEVLETİN EKONOMİK FAALİYETLERE MÜDAHALE EDİŞ BİÇİMİ DEĞİŞMELİDİR - İşi Bizzat Yapmayı Bırakmalı ve Kuralları Belirleyen ve Denetleyen Olmalı

20 UNUTMAYINIZ REKABETİN OLMADIĞI YERDE REHAVET VARDIR !