19 Ekim 2004 TBB MAKRO EKONOMİ ALT ÇALIŞMA GRUBU.

... konulu sunumlar: "19 Ekim 2004 TBB MAKRO EKONOMİ ALT ÇALIŞMA GRUBU."— Sunum transkripti:

1 19 Ekim 2004 TBB MAKRO EKONOMİ ALT ÇALIŞMA GRUBU

2 2 İÇİNDEKİLER I- Makro Göstergeler I- Makro Göstergeler II- Büyüme II- Büyüme III- İstihdam III- İstihdam IV- Dış Ticaret IV- Dış Ticaret V- Cari İşlemler Dengesi V- Cari İşlemler Dengesi VI- Kamu Maliyesi VI- Kamu Maliyesi VII- Enflasyon VII- Enflasyon VIII- 2005 Yılı Hedefleri

3 3 I- MAKRO GÖSTERGELER (%)20012002 2003 2003 2004 Hedef Büyüme-9,57,95,9 13,5 (1) Enflasyon TEFE88,630,813,9 12,5 (2) TÜFE68,529,718,4 9,0 (2) Cari Açık/GSMH2,3-0,8-2,9-2,9 Bütçe Açığı/GSMH16,214,211,210,9 Kamu Borç Stoku KKBG/GSMH16,512,6 8,7 (T) 8,1 (P) Net Kamu Borcu/GSMH91,078,7 70,5 (T) 67,7 (P) (T) : Tahmin (P) : Projeksiyon (1): Ocak-Haziran dönemi (2): Eylül sonu uçtan uca yıllık enfllasyon (T) : Tahmin (P) : Projeksiyon (1): Ocak-Haziran dönemi (2): Eylül sonu uçtan uca yıllık enfllasyon İktisat programının hedefleri ile alınan sonuçlar uyumlu bir gelişim göstermektedir.

4 4 II- BÜYÜME / Üretim Yöntemiyle Sektörel Büyüme 2003/I2003/II2003/I+II20032004/12004/II2004/I+II Tarım2,0-0,80,1-2,5-7,53,4-0,4 Sanayi8,84,26,37,810,314,912,7 İnşaat-13,8-12,7-13,2-9,02,90,21,4 Hizmetler8,74,46,46,59,012,710,9 GSYİH8,13,95,8 10,113,411,9 GSMH7,43,65,35,912,414,413,5 Kaynak: DİE Türkiye ekonomisinde ikinci çeyrekte kaydedilen %14,4’lük artış, 1990 yılının ikinci çeyreğinden bu yana ulaşılan en yüksek üç aylık büyüme hızıdır.

5 5 BÜYÜME / Harcamalar Yöntemiyle GSYİH Katkı Payı (% puan) Yılın ikinci çeyreğinde büyümeye en yüksek katkıyı özel tüketim ve yatırım harcamaları ile ihracat sağlamıştır. Kaynak: DİE 20032004 (% puan) IIII+IIYıllıkIIII+II Tüketim5,61,63,44,08,09,68,9 Özel Özel5,81,83,64,27,810,29,1 Kamu Kamu-0,2-0,2-0,2-0,20,2-0,6-0,2 Yatırım2,01,41,61,99,211,110,2 Özel Özel3,12,22,62,69,411,510,5 Kamu Kamu-1,1-0,8-1,0-0,7-0,2-0,4-0,3 Stok Değişimi 3,85,64,83,03,31,42,3 Net İhracat -2,9-4,7-3,8-3,1-9,8-8,5-9,1 İhracat İhracat6,25,05,66,34,76,95,9 İthalat İthalat9,19,79,49,414,515,415,0 Net Hata Noksan -0,40,0-0,20,0-0,6-0,2-0,4 GSYİH8,13,95,85,810,113,411,9

6 6 BÜYÜME / Bekleyişler Kaynak: DİE ­ Sınai üretim ve kapasite kullanım oranının seyri, üçüncü çeyrekte büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğine işaret etmektedir. ­ Belirli bir doygunluğa ulaştığı tahmin edilen tüketim ve yatırım malı talebi paralelinde sınai üretim ve ihracat verilerinde görülmeye başlanan nispi yavaşlama ve baz etkisi nedeniyle, yılın ikinci yarısında büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğini ve 2004 yılı büyümesinin %9 civarında gerçekleşeceğini bekliyoruz. ­ Sınai üretim ve kapasite kullanım oranının seyri, üçüncü çeyrekte büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğine işaret etmektedir. ­ Belirli bir doygunluğa ulaştığı tahmin edilen tüketim ve yatırım malı talebi paralelinde sınai üretim ve ihracat verilerinde görülmeye başlanan nispi yavaşlama ve baz etkisi nedeniyle, yılın ikinci yarısında büyümenin bir miktar ivme kaybedeceğini ve 2004 yılı büyümesinin %9 civarında gerçekleşeceğini bekliyoruz.

7 7 III- İSTİHDAM Kaynak: DİE 2004’ün ikinci çeyreğindeki hızlı büyümenin yanısıra mevsimsel faktörlerin de etkisiyle, istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir.

8 8 İSTİHDAM Türkiye ekonomisinde yılın ikinci çeyreğinde yaşanan yüksek oranlı büyümenin ve mevsimsel faktörlerin etkisiyle istihdam rakamlarında iyileşme gözlenmektedir.

9 9 İSTİHDAM Kaynak: DİE ­ İşsizlik oranının seviyesini büyük ölçüde özel sektör yatırımları belirlemektedir. ­ Son yıllarda yüksek büyüme hızları yakalanmış olmasına rağmen, verimlilik artışı nedeniyle istihdam rakamlarında henüz iyileşme gözlenmemektedir. ­ İşsizlik oranının seviyesini büyük ölçüde özel sektör yatırımları belirlemektedir. ­ Son yıllarda yüksek büyüme hızları yakalanmış olmasına rağmen, verimlilik artışı nedeniyle istihdam rakamlarında henüz iyileşme gözlenmemektedir.

10 10 İSTİHDAM / Değerlendirme - İnşaat sektörünün canlanmaya başlaması ve kapasite kullanım oranının yüksek seyri, yeni istihdam alanlarının yaratılması açısından olumlu beklentilere neden olmaktadır. - Yüksek ve istikrarlı büyüme ile makul reel faizler, istihdam açısından sağlanması gereken asgari koşullar arasındadır. - Bu açıdan yeni IMF anlaşması büyük önem arzetmektedir. - AB’den müzakere tarihi alınması, işsizlikle mücadelede bir rahatlama sağlayacaktır. - İnşaat sektörünün canlanmaya başlaması ve kapasite kullanım oranının yüksek seyri, yeni istihdam alanlarının yaratılması açısından olumlu beklentilere neden olmaktadır. - Yüksek ve istikrarlı büyüme ile makul reel faizler, istihdam açısından sağlanması gereken asgari koşullar arasındadır. - Bu açıdan yeni IMF anlaşması büyük önem arzetmektedir. - AB’den müzakere tarihi alınması, işsizlikle mücadelede bir rahatlama sağlayacaktır.

11 11 IV- DIŞ TİCARET Ocak-Ağustos 2003 Ocak-Ağustos 2003 Ocak-Ağustos 2004 Ocak-Ağustos 2004 Değer (milyon $) Pay (%) Değer (milyon $) Pay (%) Değişim (%) İhracat29.749100,039.220100,031,8 Sermaye malları Sermaye malları2.8489,64.09410,443,8 Ara malları Ara malları11.94340,115.91240,633,2 Tüketim malları Tüketim malları14.76649,619.10748,729,4 Diğerleri Diğerleri1920,61070,3-44,5 İthalat43.080100,061.791100,043,4 Sermaye malları Sermaye malları6.43014,911.14018,073,2 Ara malları Ara malları32.11574,541.50067,229,2 Tüketim malları Tüketim malları4.28810,08.85414,3106,5 Diğerleri Diğerleri2460,62970,520,8 Dış Ticaret Dengesi -13.330-22.57169,3 İhracatın ithalatı karşılama oranı (%) 69,163,5 Kaynak: DİE 2004 yılı Ağustos ayında geçen aya göre ihracat $1.018 milyon azalarak $4,6 milyara, ithalat ise $839 milyon gerileyerek $7,8 milyara inmiştir.

12 12 DIŞ TİCARET / Bekleyişler Eylül Eylül Ocak-Eylül Ocak-Eylül (milyon $) 2003 2004Değişim20032004Değişim İhracat4.1155.55034,933.86444.77032,2 İthalat6.2067.80025,749.28569.59141,2 Dış Ticaret Açığı -2.091-2.2507,6-15.421-24.82161,0 Ocak-Eylül 2004 döneminde dış ticaret açığının $24,8 milyar civarında, ihracatın ithalatı karşılama oranının ise %64,3 düzeyinde gerçekleşmesini beklemekteyiz. - Tüketici kredisi faizlerindeki artış, - Otomobilde hurda teşvikinin azaltılması, - Tüketici kredilerinde KKDF’nin yükseltilmesi ve - Kurdaki düzeltme gibi faktörlerin etkisiyle önümüzdeki dönemde ithalat artışının bir miktar yavaşlayacağı tahmin edilmektedir. - Tüketici kredisi faizlerindeki artış, - Otomobilde hurda teşvikinin azaltılması, - Tüketici kredilerinde KKDF’nin yükseltilmesi ve - Kurdaki düzeltme gibi faktörlerin etkisiyle önümüzdeki dönemde ithalat artışının bir miktar yavaşlayacağı tahmin edilmektedir.

13 13 V- CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ağustos Cari işlemler dengesi 2004’te aylık bazda ilk defa Ağustos’ta fazla verdi. 2004’ün ilk sekiz aylık döneminde cari işlemler açığı 2003 yılının aynı dönemine göre %123 artarak $9.822 milyona ulaşmıştır. Son 12 aylık açık ise $12,3 milyar düzeyindedir. Cari işlemler dengesi 2004’te aylık bazda ilk defa Ağustos’ta fazla verdi. 2004’ün ilk sekiz aylık döneminde cari işlemler açığı 2003 yılının aynı dönemine göre %123 artarak $9.822 milyona ulaşmıştır. Son 12 aylık açık ise $12,3 milyar düzeyindedir. Ocak-Ağustos Ocak-AğustosDeğişim (milyon $) 200020012002200320032004(%) Cari İşlemler Hesabı -9.8193.390-1.522-6.850-4.404-9.822123,0 Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Dengesi-22.410-4.543-8.337-14.034-8.401-16.25593,5 Hizmetler Dengesi Hizmetler Dengesi11.3689.1307.87910.5056.4068.00224,9 Yatırım Geliri Dengesi Yatırım Geliri Dengesi-4.002-5.000-4.554-5.427-3.777-3.8221,2 Cari Transferler Cari Transferler5.2253.8033.4902.1061.3682.25364,7 Sermaye ve Finans Hesapları 12.581-1.7191.3732.8622.5768.553232,0 Net Hata ve Noksan -2.762-1.6711493.9881.8281.269-30,6 Dış Finansman İhtiyacı (*) -12.5811.719-1.373-2.862-2.576-8.553232,0 Cari İşlemler Dengesi/GSMH (%) -4,92,3-0,8-2,9--- Dış Finansman İhtiyacı/GSMH (%) -6,21,2-0,8-1,2--- (*) Cari işlemler dengesi ve net hata noksan kalemlerinin toplamıdır. Kaynak: TCMB

14 14 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ağustos - Dış ticaret açığındaki yüksek oranlı artış, cari işlemler dengesindeki bozulmanın temel nedenidir. - %26,4 oranında artan net turizm gelirleri ile %64,7 oranında artan cari transferler, cari işlemler açığındaki genişlemeyi sınırlamıştır. - Dış ticaret açığındaki yüksek oranlı artış, cari işlemler dengesindeki bozulmanın temel nedenidir. - %26,4 oranında artan net turizm gelirleri ile %64,7 oranında artan cari transferler, cari işlemler açığındaki genişlemeyi sınırlamıştır. Ocak-Ağustos Ocak-AğustosFarkDeğişim (milyon $) 20032004 (%) (%) Dış Ticaret Dengesi -8.401-16.255-7.85493,5 İhracat İhracat32.13641.8529.71630,2 İthalat İthalat-40.537-58.107-17.57043,3 Turizm (net) 6.6708.4281.75826,4 Gelir Gelir8.15110.1862.03525,0 Gider Gider-1.481-1.758-27718,7 Cari Transferler 1.3682.25388564,7 Bedelsiz İthalat Bedelsiz İthalat7101.542832117,2 Kaynak: TCMB

15 15 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ağustos Yılın ilk sekiz ayında ortaya çıkan açık; doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, diğer yatırımlar ile net hata ve noksan kalemiyle finanse edilmiştir. Ocak-Ağustos Ocak-AğustosDeğişim (milyon $) 20032004 (%) (%) Sermaye ve Finans Hesabı 2.5768.553232,0 - Doğrudan Yatırımlar - Doğrudan Yatırımlar5741.358136,6 Yurtiçine Yurtiçine8391.970134,8 Yurtdışına Yurtdışına-265-612130,9 - Portföy Yatırımları - Portföy Yatırımları1.2493.185155,0 - Diğer Yatırımlar - Diğer Yatırımlar3.1994.77549,3 - Rezerv Varlıklar - Rezerv Varlıklar-2.446-765-68,7 Net Hata ve Noksan 1.8281.269-30,6 Kaynak: TCMB

16 16 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Ocak - Ağustos Cari açık, ağırlıklı olarak Hazine’nin eurobond ihraçları, ticari krediler, bankalar ve banka-dışı özel sektörün yurt dışından kullandığı krediler ile finanse edilmiştir. 2004’ün ilk sekiz ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $3,8 milyar net kredi kullanmıştır. Cari açık, ağırlıklı olarak Hazine’nin eurobond ihraçları, ticari krediler, bankalar ve banka-dışı özel sektörün yurt dışından kullandığı krediler ile finanse edilmiştir. 2004’ün ilk sekiz ayında bankacılık sektörü $3,4 milyar, diğer sektörler $3,8 milyar net kredi kullanmıştır. Ocak-Ağustos Ocak-Ağustos (milyon $) 20032004 Bankalar (net) 6363.413 Uzun vade Uzun vade-525673 Kısa vade Kısa vade1.1612.740 Diğer Sektörler (net) 2653.815 Uzun vade Uzun vade163.388 Kısa vade Kısa vade249427 Kaynak: TCMB

17 17 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Yılın geri kalan kısmında cari açıktaki genişlemenin yavaşlaması beklenmektedir. Dış ticaret dengesi Hizmetler dengesi İthalatta yavaşlama İhracatın yüksek performansını sürdürmesi İthalatta yavaşlama İhracatın yüksek performansını sürdürmesi Net turizm gelirlerinin giderek artması

18 18 (milyon $)(*) AdetTutar Sendikasyon82.800 Seküritizasyon51.195 IFC3150 TOPLAM164.145 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler -Bankalarımız, yurtdışından giderek artan tutarlarda kaynak sağlamaktadırlar. 2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi. 2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi. -Bankalarımız, yurtdışından giderek artan tutarlarda kaynak sağlamaktadırlar. 2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi. 2003 yılında sağlanan kaynak tutarı $ 5.200 milyar düzeyindeydi. FinansmanFinansman (*): 13 Ekim 2004 itibariyledir.

19 19 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Kaynak: Chicago Board of Trade -Vadeli piyasaların faiz artırımına yönelik beklentileri giderek azalmaktadır. -ABD’deki faiz artırımlarının neden olabileceği risklerin, devam etmekle birlikte bir miktar azaldığı düşüncesindeyiz. -Vadeli piyasaların faiz artırımına yönelik beklentileri giderek azalmaktadır. -ABD’deki faiz artırımlarının neden olabileceği risklerin, devam etmekle birlikte bir miktar azaldığı düşüncesindeyiz. Finansman / ABD - Kısa Vadeli Faizler

20 20 Kaynak: Reuters / 14 Ekim 2004 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Büyüme, istihdam ve enflasyon verilerinin beklentilerin altında gerçekleşmesi, ABD Hazine tahvillerinin getirilerinde azalmaya neden olmuştur. Finansman / ABD Hazine Tahvilleri Kritik Seviye

21 21 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Kaynak: JP Morgan / 14 Ekim 2004 Finansman / Eurobond - Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla azalmıştır. - Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir. - Son dönemde, Türkiye’nin risk primi diğer gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla azalmıştır. - Bu durum, cari açığın finansmanı açısından olumlu bir gelişmedir.

22 22 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı Merkez Bankası’nın döviz rezervleri son yılların en yüksek seviyesindedir. FinansmanFinansman

23 23 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Kaynak: DİE, TCMB ­ En yüksek turizm geliri Temmuz-Eylül döneminde elde edilmektedir. ­ Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı bir önceki yıla göre, Eylül ayında %13,3, Ocak- Eylül döneminde ise %28,2 artış göstermiştir. ­ 2004 yılında net turizm gelirlerinin $13 milyarı aşması beklenmektedir. ­ En yüksek turizm geliri Temmuz-Eylül döneminde elde edilmektedir. ­ Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı bir önceki yıla göre, Eylül ayında %13,3, Ocak- Eylül döneminde ise %28,2 artış göstermiştir. ­ 2004 yılında net turizm gelirlerinin $13 milyarı aşması beklenmektedir. TurizmTurizm

24 24 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Artan turizm gelirlerinin etkisiyle hizmetler dengesindeki iyileşme, Mayıs- Temmuz döneminde cari işlemler açığındaki genişlemeyi yavaşlatmakta, Ağustos-Ekim döneminde ise cari denge fazla vermektedir. Mevsimsel Trend

25 25 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler İthalat artışının bir miktar yavaşlayacağı, ihracatın yüksek performansını koruyacağı ve özellikle yaz aylarında turizm gelirlerinde önemli bir iyileşme kaydedileceği öngörüleriyle 2004 yılında, cari işlemler açığının GSMH’ya oranının %4,0-4,5 aralığında gerçekleşeceğini ve finansmanında bir sıkıntıyla karşılaşılmayacağını bekliyoruz. 2005 yılında ise, cari açıktaki genişlemenin devam etmesi halinde finansmanında sıkıntılar olabilecektir. Ancak; - Aralık ayında AB’den müzakerelere başlama konusunda bir tarih alınması halinde İthalat artışının bir miktar yavaşlayacağı, ihracatın yüksek performansını koruyacağı ve özellikle yaz aylarında turizm gelirlerinde önemli bir iyileşme kaydedileceği öngörüleriyle 2004 yılında, cari işlemler açığının GSMH’ya oranının %4,0-4,5 aralığında gerçekleşeceğini ve finansmanında bir sıkıntıyla karşılaşılmayacağını bekliyoruz. 2005 yılında ise, cari açıktaki genişlemenin devam etmesi halinde finansmanında sıkıntılar olabilecektir. Ancak; - Aralık ayında AB’den müzakerelere başlama konusunda bir tarih alınması halinde - Artan AB yardımları, - Doğrudan yabancı sermaye girişlerinin ivme kazanması ve - Yurtdışı piyasalardan daha fazla borçlanabilme imkânları bu sıkıntıları hafifletebilecektir. - Artan AB yardımları, - Doğrudan yabancı sermaye girişlerinin ivme kazanması ve - Yurtdışı piyasalardan daha fazla borçlanabilme imkânları bu sıkıntıları hafifletebilecektir.

26 26 CARİ İŞLEMLER DENGESİ / Bekleyişler Bununla birlikte - Azalmakla beraber halen çok yüksek olan Dış Borç Stoku/GSMH rasyosu - Petrol fiyatlarındaki artışın devam etmesi - Global terör tehdidi - ABD’de kısa vadeli faizlerin beklentilerin üzerinde artması (FED Funds Futures kontratlarına göre 2004 sonunda kısa vadeli faizlerin %2 seviyesine yükselmesi beklenmektedir.) cari açık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir. Bununla birlikte - Azalmakla beraber halen çok yüksek olan Dış Borç Stoku/GSMH rasyosu - Petrol fiyatlarındaki artışın devam etmesi - Global terör tehdidi - ABD’de kısa vadeli faizlerin beklentilerin üzerinde artması (FED Funds Futures kontratlarına göre 2004 sonunda kısa vadeli faizlerin %2 seviyesine yükselmesi beklenmektedir.) cari açık açısından risk oluşturmaya devam etmektedir.

27 27 VI- KAMU MALİYESİ / Bütçe Ocak-Eylül Ocak-EylülDeğişimHedefGerçekleşme (trilyon TL) 20032004(%)2004%’si Harcamalar101.576100.858-0,7149.94567,3 Faiz Harcamaları Faiz Harcamaları46.56545.176-3,066.05068,4 Sosyal Güvenlik Har.(*) Sosyal Güvenlik Har.(*)12.82414.80015,419.46676,0 Gelirler71.75179.77811,2104.10976,6 Vergi Gelirleri Vergi Gelirleri60.14564.8517,888.89373,0 Bütçe Dengesi -29.825-21.080-29,3-45.83646,0 Faiz Dışı Denge 16.74024.09643,920.214119,2 Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine, Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır. Kaynak: Maliye Bakanlığı Sosyal güvenlik harcamaları 2004 yılı hedefine, Emekli Sandığı’na Transfer, Bağ-Kur’a Transfer, SSK’ya Transfer ve İşsizlik Sigortası Fonu’na Transfer kalemleri toplanarak ulaşılmıştır. Kaynak: Maliye Bakanlığı - Geçen yılın ilk 9 aylık dönemine kıyasla harcamalar %0,7 azalmış, gelirler ise %11,2 artmıştır. - Faiz dışı fazlada yılsonu hedefi TL 3,9 katrilyon aşılmıştır. - Geçen yılın ilk 9 aylık dönemine kıyasla harcamalar %0,7 azalmış, gelirler ise %11,2 artmıştır. - Faiz dışı fazlada yılsonu hedefi TL 3,9 katrilyon aşılmıştır.

28 28 KAMU MALİYESİ / Kamu Net Borç Stoku (trilyon TL) 20002001200220032004/2 Net İç Borç Stoku 47.73793.125127.198172.298185.643 Net Dış Borç Stoku 24.43467.46589.16179.11679.829 Net Kamu Borç Stoku 72.171160.590216.358251.414265.472 Net İç Borç Stoku/GSMH (%) 38,052,846,248,3- Net Dış Borç Stoku/GSMH (%) 19,538,232,422,2- Net Borç Stoku/GSMH (%) 57,591,078,770,5- Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kamu net borç stoku giderek artmaktadır. Bununla birlikte, stokun GSMH’ya oranı azalma eğilimindedir.

29 29 KAMU MALİYESİ / Kamu Net Borç Stoku Kamu net borç stoku/GSMH oranındaki düşüş eğiliminin sürdürülebilmesi için ­ hızlı büyümenin sağlanması, ­ reel faiz oranlarının düşürülmesi ve ­ faiz dışı fazla elde edilmesi gerekmektedir. Bu üç faktör arasında faiz dışı fazla, hükümetlerin üzerinde en fazla kontrol sahibi olduğu değişkendir. Kamu net borç stoku/GSMH oranındaki düşüş eğiliminin sürdürülebilmesi için ­ hızlı büyümenin sağlanması, ­ reel faiz oranlarının düşürülmesi ve ­ faiz dışı fazla elde edilmesi gerekmektedir. Bu üç faktör arasında faiz dışı fazla, hükümetlerin üzerinde en fazla kontrol sahibi olduğu değişkendir.

30 30 VII- ENFLASYON TÜFE TÜFETEFE Çekirdek Enflasyon (%)200320042003200420032004 Eylül1,900,940,051,850,20,6 Ocak-Eylül 13,844,8510,729,319,78,6 Uçtan Uca Yıllık 23,009,0019,0712,5015,811,2 Yıllık Ortalama 28,4312,8730,2611,1625,910,1 Kaynak: DİE Piyasalarımız, TÜFE’de yıl sonu için %9,7, önümüzdeki 12 aylık dönem için %9 artış beklemektedir.

31 31 ENFLASYON Kaynak: DİE 2003 2004

32 32 ENFLASYON Kaynak: DİE Genel endeksteki düşüşün aksine, imalat sanayii enflasyonu kamu fiyat ayarlamaları ve global emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak artmaya devam etmektedir. İmalat Sanayii Aylık Fiyat Artışları (%) 2003 2004

33 33 ENFLASYON Kaynak: DİE Tarımdaki fiyat artışlarının mevsimsel etkisi azaldıktan sonra, TEFE’de %71,1 paya sahip olan imalat sanayinin genel endeksi daha fazla etkilemesi beklenmektedir. İmalat Sanayii Yıllık Fiyat Artışları (%) 2003 2004

34 34 ENFLASYON / Bekleyişler Yüksek büyüme hızına rağmen, uygulanan ekonomik program ve sıkı para ve maliye politikaları enflasyondaki artışı sınırlamaktadır. 2004 yılının ikinci çeyreğinde iç talepteki canlanmanın yarı dayanıklı-dayanıksız tüketim mallarına da yayılmaya başladığı görülmektedir. Bu durum iç talep göstergelerinin yakından takip edilmesini gerektirmektedir. 2005 yılına ilişkin olarak ise, - iç talep ve işgücü maliyetlerinin enflasyondaki düşüşe geçtiğimiz yıllardaki kadar destek veremeyecek olması - yüksek petrol fiyatlarının enerji maliyetlerini artırması - uluslararası piyasalardaki faiz artışları - tarımsal gelişmelerden kaynaklanan gıda fiyatı artışları - hizmet fiyatlarındaki katılığın devam etmesi gibi riskler görünmekle birlikte, bütçe disiplininin devam etmesi, herhangi bir dışsal şok yaşanmaması halinde enflasyondaki düşüşün devam edeceği düşünülmektedir. Yüksek büyüme hızına rağmen, uygulanan ekonomik program ve sıkı para ve maliye politikaları enflasyondaki artışı sınırlamaktadır. 2004 yılının ikinci çeyreğinde iç talepteki canlanmanın yarı dayanıklı-dayanıksız tüketim mallarına da yayılmaya başladığı görülmektedir. Bu durum iç talep göstergelerinin yakından takip edilmesini gerektirmektedir. 2005 yılına ilişkin olarak ise, - iç talep ve işgücü maliyetlerinin enflasyondaki düşüşe geçtiğimiz yıllardaki kadar destek veremeyecek olması - yüksek petrol fiyatlarının enerji maliyetlerini artırması - uluslararası piyasalardaki faiz artışları - tarımsal gelişmelerden kaynaklanan gıda fiyatı artışları - hizmet fiyatlarındaki katılığın devam etmesi gibi riskler görünmekle birlikte, bütçe disiplininin devam etmesi, herhangi bir dışsal şok yaşanmaması halinde enflasyondaki düşüşün devam edeceği düşünülmektedir.

35 35 VIII- 2005 YILI HEDEFLERİ Hükümet, temel makroekonomik göstergelerle ilgili 2004 yılına ilişkin gerçekleşme tahminleri ile 2005 yılı beklentilerini açıkladı. (%)20042005 Büyüme10,05,0 TÜFE10,08,0 FDF/GSMH6,56,5 Bütçe Açığı/GSMH -8,0-6,1 İhracat (Milyar $) 62,071,0 İthalat (Milyar $) 95,5104,0 Dış Ticaret Açığı (Milyar $) -33,5-33,0