ANTİK DÜNYADA MİSTİK TIP UYGULAMALARI VE BERGAMA ASKLEPIEIONU

ANTİK DÜNYADA MİSTİK TIP UYGULAMALARI VE BERGAMA ASKLEPIEIONU
Prof. Dr. Tamer Akça Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi A.D.

Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu
Genel bİlgİ Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Paleopatolojik Bulgular Prehistorik Resimler ve Aletler Günümüzdeki İlkel Toplumlardan Edinilmiş Bilgiler Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

İnsan Neden Hastalanır ? Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Hastalığın doğrudan doğruya herhangi bir insanın eylemine bağlı olduğuna inanılan insan aracılığı (büyüsel nedenler) Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Tinsel veya doğa üstü bir varlığın ya da daha kesin olarak, insan olmayan fakat yine de az ya da çok belirli bir şekilde kişileştirilebilecek bir aracının etkisi (dini nedenler) Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Bizim alışılmış bir şekilde doğal nedenler diye adlandırdığımız nedenler (modern tıp) Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

İçgüdüsel Tıp Ampirik Tıp Kutsal Görünümlü Tıp (Büyüsel Tıp) Tapınak Tıbbı Felsefi Tıp Bilimsel Tıp Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Mezopotamya; Gula, Ba ve Asu
Dinsel Tıp çok tanrılı dinler; büyünün etkisinden kurtularak bir varlık felsefesine (kozmogoni) sahip bir ahlak sistemi rahip sınıfı tapınaklarda bütün kutsal bilgilerle birlikte tıbbi bilgileri de korudular çok tanrılı dönemde tapınaklarda bazı tanrılar hastalık iyileştirici olarak tanındılar Hindistan; Davantari eski Mısır; İmhotep Mezopotamya; Gula, Ba ve Asu Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Antik Yunan dünyası yüzyıllar boyunca sağlığını emanet ettiği rahip hekimlerin iyileştirme yeteneklerinin sınırlılığını fark etmiş ve dönemin güçlü felsefi akımlarının da etkisiyle hastalıkları sorgulamayı ve belirtilerini gözlemlemeyi öğrenmiştir. Bu süreç birkaç bin yıldan beri devam etmekte olan dinsel-büyüsel tıp anlayışını temelden sarsmış ve o günkü anlamda bilimsel tıbbın da önünü açmıştır. Ancak bu dönüşüm sürekli olarak tek bir doğrultuda olmamış, her iki tıp anlayışı da (çoğu zaman birbirine rakip olarak ancak zaman zaman da birbirlerinin yerine kullanılarak ve birbirlerini tamamlayarak) yüzyıllar boyunca dalgalanmalarla ilerleme göstermiştir. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Asklepios, hem bir hekim tanrı hem de bilicilerin tanrısı olan Apollon’un oğlu olarak Yunan mitolojisine girmiş, başlangıçta başarılı bir hekim iken, zamanla ölüleri diriltecek seviyeye gelmiş ve hekimlikte babasının şöhretini geride bırakarak büyük bir kahraman durumuna yükselmiştir. Onun ölüleri diriltme yetisi Zeus’un öfkesini üzerine çekerek onun yıldırımları ile yok edilmiştir. Asklepios tanrıdan yaratılmış hem tanrı hem de insan olarak iki dünya arasında bir köprü görevi görmüştür. Kendisi bir kurtarıcı (Soter) olarak, körleri ve topalları da iyileştirebilen Hıristiyan geleneğine de esin vermiştir. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Antik Yunan uygarlığının erken dönemlerinde tıp çoğunlukla dinsel ve büyüsel temellere dayalı olarak uygulanmaktaydı1,2. Ayrıca M.Ö yüzyıllar civarında yaşadığı düşünülen âmâ şair Homeros’un İlyada’sından edinilen bilgilere dayanarak, o dönemde cerrahinin dâhili tıptan farklı bir alan olarak değerlendirildiği ve hekimlerin yaralanmalar ve diğer yaraların tedavisinde oldukça deneyimli oldukları fikrine ulaşılabilir. Bitkisel karışımlar o dönemde Yunanlıların ilgi alanında olmadığından, tedavilerde sıklıkla basit merhemler ve iksirler ilaç olarak kullanılmaktaydı. Bazen de hastalara kükürt, safran yağı, afyon ya da sadece sıcak su veya şarap verilirdi. Bu tür uygulamalı pratik çözümlerden sonra görevi dualar ve büyülü sözler devralırdı. Rahatsızlığı olan Yunanlıların bir kısmı Delphoi’deki Apollon tapınağını ziyaret ederlerdi. Bir hasta Apollon tapınağının kâhinine başvurduğunda, kâhin bir süreliğine transa geçer ve sonrasında da hastaya iyileşmesi için uyması gereken talimatları verirdi. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Thales M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren Yunan tıbbında laik bir dönüşüm ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu anlayışta deneyim ve gözleme özel bir önem atfedilmekteydi. Bu dönüşümün o dönemin yükselen değeri olan felsefe okulları ile yakından bağlantılı olduğu görülmektedir. Bu okulların sağladığı değişik bakış açıları sayesinde, insanların sağlıklı kalabilmek için insan vücuduna ait farklı anlayışlar, farklı davranış modelleri ve süreçler ortaya çıkmıştır10 Bu süreçte öne çıkan üç önemli filozof Miletli Thales (M.Ö ), Miletli Anaximenes (M.Ö ) ve Efesli Herakleitos’dur (M.Ö ). Anaximenes Herakleitos Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Hastalıkların belirtileri ve nedenleri üzerine dikkatlerin çevrilmesine neden olan laik tıbba geçiş süreci birkaç binyıldan beri devam etmekte olan dinsel-büyüsel tıp anlayışını temelden sarsmış ve o günkü anlamda bilimsel tıbbın da önünü açmıştır. Ancak bu dönüşüm sürekli olarak tek bir doğrultuda olmamış, her iki tıp anlayışı da (çoğu zaman birbirine rakip olarak ancak zaman zaman da birbirlerinin yerine kullanılarak ve birbirlerini tamamlayarak) yüzyıllar boyunca dalgalanmalarla ilerleme göstermiştir. Etkileri günümüzde de yer yer devam eden dinsel tıp anlayışı geleneksel tıp pratiği ile sürekli bir yarışma içinde olagelmiştir1,2. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

ASKLEPİOS KÜLTÜ Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Asklepios’un ismi yazılı kaynaklarda ilk olarak Homeros’un İlyada’sında geçer. Ancak Homeros eserde Asklepios’dan bir tanrı olarak değil, Troya Savaşı için Yunan koalisyonuna katılmış iki Teselya’lı hekimin, Makhaon ve Podaleiros’un “kusursuz hekim” babası olarak bahseder4. Homeros öncesi döneme ait sözlü geleneklerde, Asklepios yeraltı dünyasında kertenkele ve yılanlarla birlikte mağaralarda yaşadığına inanılan bir yeraltı ruhu olarak da anılmaktadır. Asklepios kelimesinin yılan anlamına gelen “askalabos”dan türetildiği düşünülmektedir. M.Ö. 700 civarında yaşayan Yunanlı şair Hesiodos, Asklepios’un destansı geçmişi üzerinde özellikle durmuştur. Hesiodos’un anlatımıyla Asklepios, karısı Epione ve başta kızı Hygieia olmak üzere bütün aile bireyleri ile esenlik ve sağlıktan sorumlu bir kahraman haline gelmiştir33. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Trikya kralı Phlegyas’ın kızı olan Koronis’tir. En yaygın kabul gören anlatıma göre; Apollon, Koronis ile sevişir ve onu bir erkek çocuğa hamile bırakır. Özellikle Pindaros’un M.Ö. 5. yüzyıl civarında yazdığı Pythian Ode’unda benimsediği sürüm budur. Ancak, Koronis bu çocuğa hamileyken bir ölümlünün, Elatos’un oğlu İskhys’e âşık olur. Bu olayı tanrıya kutsal kuşu kuzgun haber verir. İhaneti öğrenen Apollon, çok öfkelenir ve bembeyaz olan bu kuşun tüylerini karaya boyar. Apollon’un emriyle Koronis suçunun cezasını çekmesi için yakılmak üzere odunların üzerine konur. Bu sırada, Apollon henüz yaşayan çocuğu Koronis’in karnından çekip alır ve böylece hekim tanrı Asklepios doğar. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Podalirios Makhaon Aegle (Aiglê) Akeso İaso Hygieia Panakeia
Aegle (Aiglê); Asklepios’un kızlarından birisidir ve babasının yardımcılarındandır. Aegle sözcüğünün kökeninde “parlaklık” veya “ihtişam” anlamları bulunmaktadır. Sağlıklı bir bedenin güzelliğinin ifadesidir37,38. Akeso yaraları iyileştirici ve hastalıkları iyi edici tanrıçadır. Kız kardeşi Panakeia’nın aksine tedavinin kendisinden çok tedavinin aşamalarında hazır bulunmaktadır37,38. İaso ise adı “deva, iyileştirici” anlamına gelen sağlık tanrıçasıdır37,38. Adı sağlık anlamına gelen Hygieia, hekim tanrı Asklepios’un kızı ve yardımcısıdır. Hygieia yalnız hasta insanlara değil, hayvanlara da bakar ve dertlerine deva, hastalıklarına ilaç bulur. Hekimlikle ilgili bütün tanrılar gibi o da yeraltı simgeleri taşır ve özellikle yeraltı yaratıklarının en özgürü olan yılanla bir arada gösterilir. Hiçbir efsanesi yoktur34,35,39. Panakeia, bitkiler sayesinde her hastalığı iyileştirilebileceği fikrini temsil eden tanrıçadır. Söylencelerde Asklepios ile Helios’un (Güneş) kızı Lampetia’nın kızı olarak geçer34. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

ASKLEPIEIONLAR Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Tanrı Asklepios adına kurulmuş olan ve sayısı yüzlerle ifade edilen Asklepieionlar tüm Helenistik dünyaya, hatta Roma’ya kadar yayılmışlardır. Geleneksel olarak “inkübasyon” yani rüya yoluyla telkin tedavisi uygulayan ve M.Ö. 5. yüzyıldan, M.S. 2. yüzyıla dek Helenistik dünyanın en gözde tedavi merkezleri olan Asklepieionların en önemlilerinden birisi de bugün İzmir’in Bergama ilçesi sınırları içerisinde yer alan Bergama (Pergamon) Asklepieionu’dur. Günümüze kadar ulaşmış Asklepieionların içinde arkeolojik olarak en iyi durumda olan Bergama Asklepieionu, 1934’de Alman arkeolog Wiegand’ın başkanlığında başlayan kazılar sonucu ortaya çıkarılmıştır5. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Önceleri babası Apollon ile birlikte tapınılan ve kendine özel bir tapınağı bulunmayan Asklepios kültü giderek daha fazla önem kazanmaya başlamış ve M.Ö. 5. yüzyılda Epidauros’daki tapınak kompleksinde asıl ilgi odağı olmuştur. Bu durum, M.Ö. 430 civarında Asklepios adına yeni bir tapınak yapılması ile sonuçlanmıştır. Bu tapınaklar tanrı Asklepios adına yaptırılmış olan ve içinde Asklepios oğulları anlamına gelen Asklepiades’lerin rahip hekim olarak görev yaptıkları antik dünyanın sağaltım merkezleri idi. Asklepieion olarak bilinen bu merkezlerde, sıklıkla uygulanan “inkübasyon” yani rüya ile telkin tedavisinin yanı sıra dönemin halk tıbbı uygulamaları da yapılmaktaydı39 Epidauros Kos Atina Başlangıçta bazı bölgelerde tapım yeri mağaralar iken, bunlar daha sonra düzenli tapınaklar ile yer değiştirmiştir. ASKLEPIADES Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Asklepios kültü üzerine yapılan çalışmalar, antik dünya insanının rahatsızlık ve hastalık kavramına bakışının içyüzünü anlamada önemli ipuçları sağlamaktadır. Hastalar bir tür uykuya yatmak olarak tanımlanabilecek “inkübasyon” törenini gerçekleştirmek için tapınağa gelir ve burada kaldıkları süre içerisinde Asklepieionlara bırakılan votivlerden yola çıkarak bazı tapınakların bazı konularda özelleşmiş oldukları da öne sürülebilir. Örneğin baş, kulak, göz, dil, gövde, toraks, kadın memeleri, erkek genital organları, kol, el, ayak gibi çok bol miktarda votiv kalıntılarının ele geçirildiği Corinth Asklepieionu’nda sayısal üstünlüklerine bakılarak ekstremiteler, meme ve genital hastalıklar üzerine bir özelleşmeye kaydıkları düşünülebilir. Buna karşın bırakılan votivlerin çokluğuna bakılarak Atina Asklepieionu’na yapılan başvurularda göz hastalıkları ön sıraları alırken, Amphiareion’da göğüs hastalıklarının öncelikli olduğu görülmektedir57mucizevi bir tedavi, hastalığın reçetesinin bildirileceği veya tedavinin çözümünü içeren şifreli bir rüya görmeyi ümit ederlerdi. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

KUTSAL YOL Kutsal yol, ziyaretçilerin Asklepieion’a girmek için kullanmayı törensel bir görev saydıkları yoldur. Asklepieion’un yapıldığı zamandan beri var olduğu düşünülen ve bugünkü Virankapı’dan başlayan yol yaklaşık 950 metredir. Bu kapıdan başlayan yol aynı zamanda kapının sağına düşen bölgedeki bir tiyatroya da uzanmaktaydı. Asklepieion’a yakın bölgede, günümüzde bile kullanılabilir durumda olan birbirine düzenli yanaştırılmış kesme taşlarla döşeli yolun iki tarafında sütunlar bulunmaktadır (foto ; 06a, b_kutsal_yol: Şekil 6a, b. Bergama Asklepieionu’na girmek için kullanılan sütunlu yol). Virankapı civarındaki eski sütunların yapısından yola çıkarak Deubner bu yolun üzerinin kemerlerle örtülü olduğunu bildirmekte ve bu yolun İtalya Spoleta’daki Madonna di Loreto Kilisesi’nin girişindeki kemerli yol gibi olduğunu belirtmektedir (foto; 07a, b_madonna_loreto_kilisesi: Şekil 7a, b. Bergama Asklepieionu’na giden sütunlu yolun benzeri bir girişe sahip olan İtalya Spoleta’daki Madonna di Loreto Kilisesi). Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Her iki tarafındaki kalıntılardan yol boyunca dükkânların sıralı olduğu düşünülmektedir (foto; 08a, b,_kutsal_yol_dukkanlari : Şekil 8a, b. Kutsal yolun iki tarafına sıralanmış ve muhtemel dükkan kalıntıları). Bu dükkânlarda büyük olasılıkla ziyaretçilerin ve tapınak görevlilerinin ihtiyaçlarına yönelik çeşitli eşyalar ve belki de hazır votivler, pişmiş topraktan ve metal teşekkür plaketleri satılmaktaydı. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Bu kemerli yol, tapınak girişine 150 metre kala, yanlardan gelen yollarla birlikte taş döşeli geniş bir meydana açılmaktaydı Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Bu geniş meydandan yan yana çıkan ve birkaç basamaktan oluşan üç ayrı merdivenle Aristides’in “küçük liman – dış liman” adını verdiği daha küçük bir meydana inmektedir. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Girişteki 4 adet Korinth tarzı başlıklı mermer sütunları üzerinde, 4 metre uzunluğunda, 12 metre genişliğinde üçgen şeklinde görkemli bir propylon (alınlık) yükselmekteydi. Üzerinde “Claudius Charax propylonu bağışladı” ibaresi bulunan alınlığın parçaları, bugün tahminen bir deprem sonrası devrildiği yerde durmaktadır Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Propylonun sağ tarafındaki Artemiş köşesinin bitişiğinde, kuzey portikonun doğu köşesinde kütüphane binası bulunmaktaydı Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Asklepieion’un kuzey sınırlarını belirleyen kuzey duvarı boyunca uzanan sundurma (portiko), ziyaretçilerin ve konaklayanların gündelik yaşamlarında güneşten, yağmurdan korunmalarını sağlamaktaydı Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Kuzey portikonun batı ucunda, sundurmanın sırtını dayadığı duvarın arkasında, tepenin yamacına yapılmış olan “kutsal tiyatro” Asklepieion’un en önemli sosyal aktivasyon alanlarından birisi idi Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Tiyatro köşesinden başlayarak güneye doğru uzanan batı sundurmasının, zemini taş döşeli olup, İon tarzı sütunlarla desteklenmiştir. Bu bölümün önünde uzanan alanın Aristides’in çamur banyosu yaptığını söylediği “kutsal gymnasium” olma olasılığı oldukça yüksektir. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Kot farkı nedeniyle sundurma ve alt galeri şeklinde iki katlı olarak yapılan güney portiko, tuvaletlerden, doğu duvarına kadar uzanmaktadır Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Büyük meydan genellikle adak töreni başta olmak üzere birçok etkinliğin yapıldığı bir çeşit iç bahçe/avludur. Doğusunda Asklepieion’un girişi, propylon, kütüphane, Asklepios-Zeus tapınakları, kuzey, güney ve batısında ise sütunlarla desteklenmiş portikolar bulunmaktadır Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Büyük meydanın batı bölümüne yakın tarafında, havuzların arasında bulunan bölgede Asklepieion’un erken dönem yerleşimine ait temeller bulunmaktadır Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Kaynak suları Asklepieionların en önemli unsurlarındandır. Suya normal ihtiyaç dışında hem kutsal arınma törenlerinde, hem de dönemin fizik tedavi yöntemlerinde her zaman başvurulmaktaydı. Asklepieion sınırları içinde kalan bir kaynak çeşme, bir kutsal kuyu ve üç havuzun varlığı suyun Bergama’da da aynı şekilde önemli olduğunun göstergesidir. Bu çeşmelerden birine ait olan ve gövdesine sarılmış iki yılan kabartmasının içinden su içerken betimlendiği yaklaşık 2 metre çapındaki dev çeşme altlığı Ayasofya Müzesi dış narteksinin kuzey ucunda sergilenmektedir Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

KAYA HAVUZ MERMER HAVUZ VE KUTSAL KUYU İÇME HAVUZU ÇEŞME Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Asklepieion’a gelen kutsal yolun sonlandığı küçük meydanın hemen solunda Asklepios’un tapınağı vardır. Bugün sadece temelleri kalmış olan bu bina, hemen güneyinde bulunan Telesphoros tapınağı ile birlikte, tapınaktaki diğer binalardan farklı olarak dairesel bir şekle sahiptir Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Zeus-Asklepios tapınağının hemen güney komşusu olan ikinci yuvarlak binanın rüyaları yorumlayan ve nekahat tanrısı olan Telesphoros’a adandığı düşünülmektedir Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Tapınağın alt katı bir yandan merdivenlerle üst kata bağlanırken, diğer taraftan da yaklaşık 80 metre uzunluğunda, metre genişliğinde ve 2.7 metre yüksekliğindeki bir yeraltı geçidi ile çeşmelerin hemen önünden büyük meydana açılmaktadır Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Plan olarak birbirinin içinde bulunan üç daireden oluşan alt katın kültün asıl kalbi olduğuna inanılmaktadır. Asklepieion’a gelen hastalar, bu etkileyici yeraltı geçidinden geçerek rüyaya yattıkları ve tanrıdan aldıkları mesajları rahiplere aktardıkları inkübasyon odalarına ulaşmaktaydılar. Gece rüyaya yatmak için gelen hastalar; büyük olasılıkla loş dehlizler, taş duvarlardan yansıyan ışıklar, kutsal yılanlar ve etrafta beyaz harmanileri ile dolaşan tapınak rahiplerinin oluşturduğu büyüleyici atmosferin de etkisi ile Asklepios’un gücüne çok daha inanarak tedaviyi kabulleniyorlardı. Yine bu katta bulunan çeşme ve havuzların, hastaların hem su ihtiyacını karşıladıkları, hem de fizik tedavi amaçlı kullanıldıkları düşünülebilir Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

BULGULAR Yazıtlar Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

YAZITLAR (n=89) MERMER (n=66) KİREÇTAŞI BRONZ Beyaz (n=52) Mermer (n=5) Mavi-Gri (n=4) Açık mavimsi (n=2) Mavi (n=2) Siyah (n=1) (n=1) (n=22) Altar 14 3 1 Altlık 10 2 Levha 5 Mezar taşı Güneş saati Blok Arşitrav/ baştaban Sütun kalıntısı Stele Propilon Mermer parçası Saçak korniş Bilinmeyen Tabula Ansata 15 Kulak Göz Bileklik Halka yazıtlar Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

ziyaretçiler sade vatandaşlar Romalı tüccarlar lejyon askerleri (gladyatör?) doktoru başrahip senatör 13 ithaf: kadınlar Epiktesis (Asklepiad) Bergama Bithinya İskenderiye Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

ithaflar Asklepios Artemis Hygieia Apollon Telesphoros moireler nymphealar Nikephoros Panakeia Demeter Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

sebep göz kulak çocuğu için duacı rüya tedavi Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Aelius Aristides - Hieroi Logoi
55 adet söylev retorik üzerine 2 çalışma 6 çalışma hastalıklar üzerine 5 tam + 1 yarım Roma İmparatorluğu döneminde Mysia’da doğan büyük Yunan söz ustası Aelius Aristides’in ( ) günümüze ulaşan eserleri 55 adet söylev ve retorik üzerine 2 adet çalışmayı içermektedir. Bu söylevlerden 5’i tam 1’i de yarım olmak üzere 6 tanesi Bergama Asklepieionu’nda gördüğü tedavilerle ilgili olup, tapınak tıbbı konusunda çok önemli bir kaynak durumundadır. Aristides’in Bergama Asklepieionu’nda gördüğü tedavileri anlattığı 6 söylevinde geçen hastalıkları ve tedavi yöntemleri kendi sözleri ile şöyle sıralanabilir: Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

hastalıklar nezle soğuk algınlığı korkunç öksürük boğulma/tıkanma (astım?) kan tükürme hazımsızlık mide ağrısı baş ağrısı diş ağrısı kulak ağrısı yüz felci boyunda ankiloz romatizma lumbago opsitotonik (kasılma) nöbetler uykusuzluk aşırı terleme ateş şişlikler Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

tedaviler ilaçlar hidroterapi diyetler egzersizler güneş tedavisi kan alma lavman/müshil sihir mental destek İlaçlar: Bal ve meşe palamudu karışımı; balsam; kireç suyu (kalsiyum hidroksit); baldıran; kaynatılmış kuru üzüm; pelinotu; tuzlu veya tuzsuz yağ; demir oksit; yaban soğanı ve binlerce başka ilaçlar kullanıldığını ifade etmektedir. Hidroterapi: “Tanrı’nın hizmetkârı ve yardımcısı” olduğu için su diğer önemli bir tedavi aracıdır. Aristides Sıcak banyolar, deniz, nehir ve havuz tedavilerinin yanı sıra kar ve çamur banyoları da uygulamıştır. Diyetler: Diyet tedavisi bazen o öğündeki menünün bir kısmının yenmemesi şeklinde olurken, bazen de bir tür gıdanın (et, balık, sebze vb.) hiçbir şekilde alınmaması şeklinde olmaktaydı. Genellikle dispeptik şikâyetler için verilen tedaviler arasında sirkeli Absinth (pelin otu ile yapılan anasonlu yeşil bir içki); yumurta ve bitkiler; emetik olarak bal ve meşe palamutu; zaman zaman yasaklanıp serbest bırakılan şarap; kümes hayvanları dışında hayvan etinin veya yeşil salata dışında sebzenin yasaklandığı dönemler; tatlı veya balıksız diyetler bunlar arasında sayılabilir. Egzersizler ve güneş tedavisi: Soğuk kış günlerinde çıplak ayakla koşu, ata binme ve zorlu deniz seferleri gibi ağır fiziksel egzersizler ile birlikte Asklepieion’un taraçalarında, bahçelerinde ve portikolarında güneşlenmek, masaj ve deri friksiyonları da tedavi seçenekleri arasındaydı. Kan alma ve lavman/müshil: Kan alma ve lavman/müshil de tedavi yöntemlerinden bazıları idi. Sihir: Bu tedavilerin yanı sıra arkadaşı/özel öğretmeni Zosimos’un ölümün eşiğinden döndüren bazı gizli sözcükler de bulunmaktaydı. Ancak Aristides bunların telaffuz edilmesinin doğru olmadığını söylemektedir. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Aelius Aristides rüyasında gördüğü simgeleri yorumlayarak ertesi gün tedavisini planlamakta doğrudan rüyasında tedavi önerileri almakta kasığında bilinmeyen bir sebeple şişlik çok şiddetli ağrı ve ateş (apse? fıtık?) doktorlar; cerrahi temelli öneriler (insizyon veya koterizasyon) Tanrı; sabır dört aylık çıplak ayakla egzersiz ve at binme tüm vücudunu tuzlu karışımla ovalama tümör kaybolur tedaviyi tamamlamak için vücudunu yumurtayla ovalama Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Aelius Aristides kış soğuğunda çıplak ayakla koşması kutsal kuyuda yıkanma ve açık havada yağla bütün vücudu ovalama soğuk kış günü çamur banyosu ve kutsal kuyuda yıkanma tapınağın çevresini koşarak üç kez dolanma vücudunu çamur ile sıvayıp Zeus tapınağının salonunda oturma kuzey rüzgârının estiği buz gibi havada sadece keten bir giysi ile dışarı çıkarak yıkanma Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Aelius Aristides kan alma lavman diyet kusturucu olarak bal ve meşe palamudu pürgatif olarak ise mercimek ve arpa suyu dispeptik ilaçlar Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Hippokratik tıp anlayışı
vücuttaki unsurların dengesini sağlamak kan alma deriyi kazıyarak kanatma kusturma lavman egzersiz hidroterapi diyet küçük cerrahi müdahaleler dışarıdan görülen lezyonlara travmatik yaralanma cilt veya meme tümörleri turnike ve/veya koterizasyon kanamalar bandaj ile sabitleme kırık ve çıkıklar Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

Hippokratik tıp anlayışı
ilaçlar lapa merhem hap pesser ovül veya suppozituvar tarçın, kakule ve safran vb. katkılar yara temizliği ve pansumanlar enflamasyon ve püyü en aza indirecek şekilde çeşitli bitkiler şarap eklenmiş kaynatılmış su yarayı kuru tutmak ve iyileşmesini sağlamak bakır ve kurşun tuzları bunların oksitli formları sütür apse drenajı trepanasyon yapay pnömotoraks akciğerleri söndürmek için toraksa dren ekstremite ampütasyonu gangren Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

tapınak tıbbı inkübasyon; tapınakta rüyaya yatma bir takım ön ayinlerin devamında ilahi rüyalar görme umudu uzun süreli açlık tecrit (belki de) halüsinojenik içecekler Asklepios’un resmi veya heykelinin önünde bir hayvan postunun üzerinde Tanrının dokunması kutsal yılanın veya köpeğin yalaması Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

epidauros (M.Ö. 5. yy) 5 yıl boyunca hamile dolaşan Kleo sadece hamile kalmak istediğini söyleyip doğurmak istediğini söylemediği için kızını 3 yıl boyunca karnında taşıyan Pellene’li Ithmonike Özellikle M.Ö. 5 yüzyılda kurulan Epidauros’da bulunan çok miktarda teşekkür yazıtı bize Asklepieionlarda uygulanan tedaviler ile ilgili ayrıntılı bilgiler vermektedir. Örneğin 5 yıl boyunca hamile dolaşan Kleo ve sadece hamile kalmak istediğini söyleyip doğurmak istediğini söylemediği için kızını 3 yıl boyunca karnında taşıyan Pellene’li Ithmonike’nin hikâyeleri Asklepieiona gelip orada uykuya yatmaları ile mutlu sonla biter. Her ikisi de çocuğunu kucağına alır ve Tanrıya şükrederler. Bir başka yazıtta, biri dışında tüm parmakları felçli olan ve rüyasında zar oyunu oynarken Tanrının parmaklarını yakalayıp tek tek esneterek tedavi ettiğini anlatan “inançsız” bir adamın öyküsünden bahsedilmektedir. Atinalı Ambrosia’nın öyküsü de yine inançsızlık ve tapınak tedavileri ile alay eden bir kadının utandırılmasını anlatmaktadır. Tek gözü kör olan Ambrosia inanmamasına rağmen tapınağa gelir ve uykuya yatar. Tanrı rüyasında Ambrosia’nın görmeyen gözünü çıkarır ve oraya ilaç döker. Sonra da kadına inançsızlığının saçmalığını hatırlatması için tapınağa gümüş bir domuz bağışlamasını emreder. Sabah olduğunda kadın artık iki gözüyle de görebilmektedir. Yuttuğu sülükleri Asklepios tarafından toraksı kesilerek dışarı çıkarılan veya karnında var olduğuna inandığı solucanın Tanrı tarafından karnının kesilerek içeriden çıkarıldığına ve yaranın tekrar dikildiğine şahit olan kadının ifadelerinin yanı sıra, rüyaya yattığında başına sürülen ilaçla kellikten kurtulan, kaybettiği sesine yeniden kavuşan veya çenesinden bir mızrak ucu çıkarılan ziyaretçilerin anlattıkları da diğer mucizevi tedavilere örnek olarak verilebilir44,45,56. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

epidauros (M.Ö. 5. yy) biri dışında tüm parmakları felçli olan ve rüyasında zar oyunu oynarken tanrının parmaklarını yakalayıp tek tek esneterek tedavi ettiği “inançsız” bir adam Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

epidauros (M.Ö. 5. yy) tek gözü kör olan Ambrosia inanmamasına rağmen tapınağa gelir ve uykuya yatar tanrı rüyasında Ambrosia’nın görmeyen gözünü çıkarır ve oraya ilaç döker inançsızlığının saçmalığını hatırlatması için tapınağa gümüş bir domuz bağışlamasını emreder sabah olduğunda kadın artık iki gözüyle de görebilmektedir Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

epidauros (M.Ö. 5. yy) yuttuğu sülükler Asklepios tarafından toraksı kesilerek dışarı çıkartılan kadın karnındaki solucan tanrı tarafından karnı kesilerek çıkartılan ve yarası dikilen kadın Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

epidauros (M.Ö. 5. yy) rüyaya yattığında başına sürülen ilaçla kellikten kurtulan ziyaretçi kaybettiği sesine yeniden kavuşan, çenesinden bir mızrak ucu çıkarılan ziyaretçi Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

hastalıklar tedavisi mümkün olmayan (incurable) körlük felç kısırlık kellik mucizevi yöntemler sıradan günlük hastalıklar baş ağrısı ateş öksürük mide ağrısı dönemin Hippokratik tıp anlayışı diyet egzersiz güneşlenme temiz hava cerrahi müdahaleler basit kırık ve çıkıklar yaralar M.S. 2.yüzyıl M.Ö. 5.yüzyıl Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

laik tıbba yöneliş popülerliklerini devam ettirebilmek için ciddi dönüşüm Tanrı yine rüyalara girer Tanrının kendisinin bizzat gerçekleştirdiği mucizevi tedaviler çok daha az sıklıkla tedavi yolunu gösteren öneriler vermekle yetinmekte çağdaş Hippokratik tıp uygulamaları sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar temizlik önlemleri tedaviler daha uzun ve yorucu yazıtlardaki güven verici kesin tedavi ifadeleri ortadan kalkar Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

laik tıbba yöneliş her hastalığı çözen mucizevi el sıkı rejimler sıkı tedavi süreçleri sıcak/soğuk banyoları egzersizler beden hareketleri güneşlenmeler diyet düzenlemeleri kan alma ilaç ve merhemler Asklepieionlar (tedavi amaçlı konaklama yerleri) uzun tedavi süreçleri şifalı sularının varlığı Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

inanç telkin Bu bağlamda, tüm bu tapımlardan yaklaşık sene sonra dahi benzer umut yolculuklarının (üstelik de neredeyse bütün ritüelleri ile aynı şekilde) yapılmaya devam ettiğini birçok örnekten sadece birisi olarak Antakya Harbiye’de bulunan Şeyh Yusuf el Hekim türbesine yapılan ziyaretlere bakarak söyleyebiliriz71. Antik Dünyada Mistik Tıp Uygulamaları ve Bergama Asklepieionu

ANTİK DÜNYADA MİSTİK TIP UYGULAMALARI VE BERGAMA ASKLEPIEIONU

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "ANTİK DÜNYADA MİSTİK TIP UYGULAMALARI VE BERGAMA ASKLEPIEIONU"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

ANTİK DÜNYADA MİSTİK TIP UYGULAMALARI VE BERGAMA ASKLEPIEIONU

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "ANTİK DÜNYADA MİSTİK TIP UYGULAMALARI VE BERGAMA ASKLEPIEIONU"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim