Eski Roma Tıbbı Prof. Dr. Tamer Akça.

... konulu sunumlar: "Eski Roma Tıbbı Prof. Dr. Tamer Akça."— Sunum transkripti:

1 Eski Roma Tıbbı Prof. Dr. Tamer Akça

2 Roma Tiber nehrinin iki yanındaki yedi tepede (M.Ö. 753) Yönetim önceleri krallar asiller yönetiminde Cumhuriyet (M.Ö.509) M.Ö. III. yy itibaren yayılarak tüm Akdeniz havzasını topraklarına kattı Jül Sezar yaşam boyu diktatör (M.S.45) Romulus Augustule ‘un barbar komutan Odokar tarafından tahtından indirilmesiyle son buldu (M.S. 476) Roma Tıbbı

3 Tıp Düşüncesinin Gelişmesi
kutsal dönem tıp okulları dönemi galenik dönem Roma Tıbbı

4 Kutsal Dönem Tıbbı Plinius (M.S. I) ‘tıp yok, hekimler var’ Etrüsk Tıbbı tıbbi gelenekleri antik Mezopotamya’ya benzer (hepatoskopi) Roma Tıbbı

5 Tıp Okulları Dönemi eski Yunan tıbbının bir devamı başlangıçta tababet, bir sanat olarak Roma halkının şerefine yakıştırılmıyordu baba, ailenin hekimi idi tedaviler tanrıdan niyaz edilerek bazı hekimler Romalı ailelerin esirleri yunan hekimleri için cazip merkez hekimlere vatandaşlık hakkı (Sezar, M.Ö. 46) İlk Yunanlı hekim; Archagatus (M.Ö. 219, Isparta) Roma Tıbbı

6 Tıp Okulları Dönemi “özellikle cahil hekimleri cezalandıracak kanunların bulunmayışı, onlara hiçbir zaman idam cezası verilmemiş olması esefle karşılanacak bir haldir. Böyle olmakla beraber, ıstıraplarımız onlara ders teşkil ediyor ve bizi öldüre öldüre tecrübe sahibi oluyorlar” Pline l’Ancien, Historie Naturelle (M.S. 23–79) Roma Tıbbı

7 Tıp Okulları Dönemi “Şimdi gladyatörsün, daha önce göz hekimi idin.
Şimdi gladyatörken yaptığını, o zaman hekim iken de yapıyordun” *** “Hastayım, Symmacchus’a haber gönderdim, İşte geldi, yüzlerce öğrenci de onun arkasından geldiler, Buz gibi elleriyle göğsüme dokundular, Evvelden ateşim yoktu, fakat şimdi yanıyorum.” Martial (M. S. 40–120) Roma Tıbbı

8 Tıp Okulları Dönemi ‘Atomistler’
Bitinyalı Asklepiades (M.Ö ) İnsan organizması bir “atomlar bütünü” idi. Bunlar “porlar” aracılığıyla sürekli değişim ve herket halinde idiler Asklepiades’e göre ateş, iltihap ve ağrılar bu atomların kötü konumu nedeniyle idi Roma Tıbbı

9 Tıp Okulları Dönemi ‘Metodistler’
Laokdikyalı Themisson (M.Ö. 123–43) Epiküryen felsefe Evren aklın (tanrının müdahale edemediği) tesadüfen bir araya gelen fevkalade küçük sonsuz atomlardan oluşuyordu. Metodikler olayların kutsal niteliğini reddediyordu, hastalıklara açıklama getirmişlerdi. Tonus fazlalığı (veya striktum) apopleksi den sorumlu idi. Hâlbuki atoni (veya laksum), kolera, hemoroide neden oluyordu. Efesli Soranus (M.S. I yy.) Aydınlı Thesallos (M.S. I yy) Roma Tıbbı

10 Tıp Okulları Dönemi ‘Pnömatistler’
Atinalı Atene (M.Ö.10-M.S. 54) Stoacı felsefe Her şey canlı veya cansız (anime- inanime) idi. Her bedenin bir soluğu vardır. Pnömanın gücü maddelerde farklı yoğunluk oluşturarak etkir. pnöma, larinks, özefagus, ve porlardan içeri çekilip kalbe ulaşan ve kalpte psişik soluk olan, tüm vücuda ulaşıp yöneten, büyüme ve uyum sağlayan, düşünce hareketleri, duygu, arzu ve hissi yöneten bir güçtür Eğer pnöma bir organda toplanıyorsa ciddi düzensizlikler ortaya çıkar; Bağırsaklarda kabızlık Uterusta, histeri Tüm vücutta epilepsi Roma Tıbbı

11 Tıp Okulları Dönemi ‘Eklektistler’
Apamee’li Archigenes (MS I. yy) hastalıklar sadece bilinen nedenlerle değil, çok sayıda gizli etkenlere de bağlı idiler. eklektism, her tıbbi gerçeğin tecrübeye dayandığı konseptini kabul eder. Roma Tıbbı

12 Galenik Tıp Claudius Galenus hipokrat kadar önemli bir antikçağ hekimi tıpta 1500 yıl etkisi görülmüştür Roma Tıbbı

13 ROMA’DA KORUYUCU TIP Roma Tıbbı

14 birinci yüzyılda Roma kentine 14 su kanalı memba suyu getirmekte idi kişi başına düşen su miktarı 400 litreyi bulmakta idi ki, bu standarda bugün bile hiçbir kent erişemedi ayrıca Roma hamamları ve şifalı kaplıcaları da önemli idi Roma Tıbbı

15 ESKİ ROMA’DA SAĞLIK İŞLERİ
Roma Tıbbı

16 ordu ve donanmanın sağlık işlerinin teşkilatlandırılması Vespasianus (M.S. 69–79) orduya hekim yetiştirmek için tıp hocaları tayin etti askeri hekimler; astsubay + vergi muafiyeti birinci sınıf harp gemilerinde ve lejyon ve kohortlarda (belirli bir özelliğe sahip (aynı yılda doğma, aynı işte çalışma, aynı bölgede oturma v.b.) kişilerin oluşturduğu grup) cerrahlar vardı. fakirlere bakmak için bölgeleri dahilinde çalışan hükümet tabipleri “Archiatrus” Roma Tıbbı

17 Tedaviler Tiryak içinde 70 türlü madde mevcut olan ve vahşi hayvanların ısırığına karşı kullanılan bir antidot (panzehir) pontus kralı Mitridates (Manisa Mesiri) Su *alkali sular mide sorunlarında *kükürtlü sular deri hastalıkları, ağrılar ve romatizmada *bakırlı sular mukoza hastalıkları, ağız ve göz hastalıklarında *tuzlu sular lenfatiklere ve dismenoreli kadınlara önerildi Roma Tıbbı

18 Tedaviler Kan Alma İltihapta da , “akut ateşte” de hatta bazen kanamada (kanın yolunu değiştirmek için) Galen: *hastalık başlarken bilhassa nabız şiddetli ise kanatılır *kuvveti hesaba katılmalı *14 yaşından önce yapmamalı *özellikle kol damarlarını açmalı, bazen juguler bazen safen bazen de arterler açılabilir Roma Tıbbı

19 Eski Roma’da Hastaneler
Roma’da baş gösteren veba salgını (M.Ö. 293) üzerine Epidaros’a bir heyet gönderilir şifa işi bir yılana tevdii edilir yılan yüzerek Tiber nehrinden yukarı gider ve St. Bartholeme adasına çıkar (hastane inşa edilir) cumhuriyet devrinde asiller hasta esirlerini tedavi zahmetine katlanmamak için bu ada hastanesine gönderdiler fakir hastalar için bir sığınak Roma Tıbbı

20 Eski Roma’da Hastaneler
Valetudinaria özel hastahane veya şifa yurdu Novaesium (Düsseldorf; M.S. 100); hasta ve yaralı askerler için askeri hastaneler koridor sistemi ile inşa edilmiştir Roma Tıbbı

21 ÜNLÜ HEKİMLER Roma Tıbbı

22 Asclepiades (Bithinia, Bursa; M.Ö. 124–40)
Atina ve İskenderiye’de tıp tahsili Roma’da yerleşmiş zekâsı ve kuvvetli şahsiyeti ile zamanın en kuvvetli hekimi Çiçeron ve Markus Antonius’un dostu Hippokrat’ın aksine, tabiatın şifa verici hassasını inkâr etmiş ve perhiz, fizik tedavi ve ilaçla olan tedaviyi önermiştir “Cito, tuto et Jucunde” süratle, emniyetle ve uygun surette tedavi Roma Tıbbı

23 Loadikyalı Themisson (M.Ö. 123–43)
Laodicea; Goncalı-Denizli Asclepiades’in öğrencisi - Methodist Hastalıkları iki gruba ayırmıştır: Por’larda gerginliğe (status striktus) neden olanlar Por’larda gevşemelere (status laktus) neden olanlar Akut hastalıklar bir status striktus ile sonlanıyordu ve antifilojistik ve uzaklaştırıcı tedavi uygulanır.  Kronik hastalıklar bir status laktusla sonuçlanır. Şaraba ve soğuk suya dayanan tonik tedavi uygulanır. Roma Tıbbı

24 jinekoloji ve pediyatri ile ilgili eseri 14 asır tek kaynak kitap idi
Efesli Soranus (M.S. 78–117) jinekoloji ve pediyatri ile ilgili eseri 14 asır tek kaynak kitap idi raşitizmden ilk bahseden yazar Antonius Musa (M.Ö. I.yy.) Bir köle; İmp. Augustos’u akut hepatit iken soğuk banyo, yeşil sebze ve salata kürleri ile başarıyla tedavi etti Roma Tıbbı

25 Efesli Rufus “Sorgulama” eseri gerçek bir semiyoloji ders kitabı niteliğindedir. Burada doğru tanıya varmak için hastayı nasıl muayene etmek gerektiği yazılır: “Hastayı sorgulamak gerekir. Bu sorular sayesinde hastalık hakkında daha doğru bilgi alınarak en iyi tedavi yapılır. Önce hastanın kendisine soru sorarım. Düşüncesi ne kadar sağlıklı veya bulanık ve gücü hangi derecede fazla veya zayıf” Kayserili Aretaeus (M.S.50-?) Şeker hastalığına Diabetes (aradan geçen) adını verdi Roma Tıbbı

26 Celsus Aslen hekim değil De Re Medicina adındaki Latince tıbbi eseri günümüze kadar gelmiştir İltihabın 4 belirtisini tarif etti Celsus cerrahiyi şöyle anlatır. “Elleri kuvvetli, metanetli, sağ eliyle olduğu kadar sol eliyle de mahir olan, gözleri keskin, iyi ahlakta, genç veya orta yaşlı birisi olmalıdır. Merhametten o kadar mahrum olmalıdır ki, arzusu ancak hastasını iyi etmek olduğu halde onun feryatlarına müteessir olarak lüzumundan fazla acelecilik göstermesin yahut lüzumundan az kesmesin.” Roma Tıbbı

27 Galenos (Bergama; 131–200) bir mimarın oğlu Atina’da felsefe ve İskenderiye’de tıp öğrenimi 28 yaşında Bergamaya dönerek bir gladyatör okulunda hekim cerrah Roma’ya giderek orada hekimlik 70 yaşında Bergama’da öldü Roma Tıbbı

28 Galenos (Bergama; 131–200) vücudun kan, balgam, sarı safra ve kara safradan teşekkül ettiğine inanan humor nazariyesini kabul etti iyi bir teşhisçi tıp tarihine geçmiş Eudamus vakası onun bu üstünlüğünü gösterir tıpta temel bilimlerin önemini de kavramıştı (anatomi bilmeyen hekim planı olmayan mimara benzer) Roma Tıbbı

29 Galenos (Bergama; 131–200) beynin dış yapısı kranial sinirler (görme, yüz kulak siniri) duyu siniri ile motor sinirleri birbirinden ayırt etmiş, sempatik sinir sitemini keşfetmiştir Galenos ‘a göre; hayati cevher nefes alma ile akciğerlere giren ve oaradan kana karışan ”pneuma” dan ibarettir Roma Tıbbı

30 Galenos (Bergama; 131–200) arterlerin o zamana kadar sanıldığı gibi yalnız hava ile değil kanla dolu olduğunu biliyordu. kanın damarlarda med-cezir yaptığına inanırdı. kalbin gözenekli oluşu ve diğer dolaşım hakkındaki kanaatleri asırlarca gözü kapalı kabul edilmiştir. iyi bir yazardı, 500’den fazla eser birçok el yazması evinde yangında kayboldu 80 kadar eser günümüze gelmiş ve bunlar batı dillerine çevrilmiştir Roma Tıbbı

31 Roma Tıbbı

32 Tıbbın Kapıları: Galen
okuma önerisi Tıbbın Kapıları: Galen Jeanne Bendick Çeviren: Ebru Solmaz Duman Yurt Kitap Yayın Ortaçağ İslam Tıbbı