İ.Ö. YEDİNCİ ve ALTINCI YÜZYILLARDA DASKYLEİON’UN TİCARİ İLİŞKİLERİ

... konulu sunumlar: "İ.Ö. YEDİNCİ ve ALTINCI YÜZYILLARDA DASKYLEİON’UN TİCARİ İLİŞKİLERİ"— Sunum transkripti:

1 İ.Ö. YEDİNCİ ve ALTINCI YÜZYILLARDA DASKYLEİON’UN TİCARİ İLİŞKİLERİ
Daskyleion'daki Doğu Yunan ürünlerinin genel ithalat oranlarını değerlendirecek olursak, 7. ve 6. yüzyıllar içinde ele geçen Güney Ionia boyalı seramiklerinin (Yaban Keçisi Stili, Ionia kylixi, Fikellura seramikleri), Kuzey Ionia ürünlerinin (Yaban Keçisi Stili, kuşlu, rozetli, bantlı, meanderli skyphoslar) yaklaşık iki katına yakın olduğu görülmüştür. Daskyleion’da Orientalizan seramiklerden 7 ve 6. yüzyıllardaki ürünlerin bir arada değerlendirilmesi sonucunda, yukarıdaki oranlara ulaşılırken, 7. yüzyıl içinde ve 6. yüzyıl içinde ayrı ayrı değerlendirildiğinde oldukça farklı sonuçlar çıkmıştır.7. yüzyıl ithalatına odaklanıldığında, Miletos ve Güney Ionia seramiklerinin baskın olduğu; 6. yüzyıl da ise, Kuzey Ionia ürünlerinin ağırlık kazandığı görülmüştür. Daskyleion’daki Lydia seramikleri, çeşitli bezeme tekniklerine sahip olup en yoğun buluntu grubunu lydionlar oluşturmaktadır. Hipponax’tan edinilen bilgiler ve günümüze değin yapılmış çeşitli kil analizi çalışmaları doğrultusunda, bu merkezde ele geçen lydionların bir kısmının ve içindeki kozmetik ürününün ‘bakkaris’, Daskyleionda da üretilmiş olma ihtimali bulunmaktadır. Lydia seramiklerinin lydionlar dışında ticari karakter taşımadıkları bilgisinden yola çıkarak, Daskyleion’daki örneklerin, bizzat bu kentte yaşayan Lydialı halkın, kendi zevkleri doğrultusunda tercih etmiş oldukları seramikler olduğunu söylemek mümkündür. Bu merkezde ele geçen Lydia seramikleri arasında Sardis kaynaklı buluntu yoğunluğu dikkate alındığında, genelini lydionların oluşturduğu, bir ya da birkaç parti malın, Sardis’ten Daskyleion’a getirilmiş olduğu anlaşılmıştır.Lydia ve Daskyleion ilişkileri konusunda, bu merkezde ele geçen Lydia kökenli seramiklere ek olarak, farklı sosyo-ekonomik dinamikler de dikkate alınmıştır. Bu veriler ışığında, ticari kimliği ile ön plana çıkmış Lydia gibi bir devletin, Propontis ve Hellespontos’a olan ilgisinin sadece askeri ve politik çıkarlar ile değil, aksine ticari nitelikteki tüm kanalları zorlama arzusu ile şekillenmiş olduğu düşünülebilir. Bu gözlem doğrultusunda, tarih boyunca ticaret yolları üzerinde ve önemli liman kentlerine yakın olması yönünden Daskyleion’un, Lydia için askeri ve stratejik önemi dışında güçlü bir pazar ve yanı sıra tüccarlar için güvenilir bir ara istasyon işlevine sahip olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca Daskyleion ve çevresindeki güzergahlar ile ilişkili olarak, Lydialı tüccarların muhtemelen bu hatları izleyerek, karayolu veya nehir taşımacılığı yaptıkları, ticari etkinlik süreci içinde aracı rolü üstlenmiş oldukları da düşünülebilir. Genel olarak Doğu Yunan ürün grafiğine bakıldığında, Daskyleion’un Yunanlı olmayan, yoğunlukla Phrygialı ve Lydialı halkların yaşadığı kozmopolit bir yerleşim olarak, Yunan kolonilerinin tüketim tablosu ile paralellik gösterdiği söylenebilir. Bu doğrultuda Daskyleion da dahil olmak üzere, boyalı Doğu Yunan ürünlerini ithal eden kentlerin, etnik ya da kültürel yapılarından çok, bu malların piyasaya sürüldüğü ve pazara ulaştırıldığı ölçüde tüketildiği sonucuna ulaşmak mümkündür. Daskyleion’da Phrygia ile ticari ilişkiler bağlamında kanıt olarak sunulabilecek çeşit ve yoğunlukta seramik buluntu ele geçmemiştir. Bu durum aslında, Phrygia’nın ticari amaçlar ile kaliteli seramik üretmemiş olması ile de paralel bir sonuçtur. Gordion’da erken 6. yüzyıldan itibaren, inşai projeler başta olmak üzere kültürel ve sanatsal faaliyetler bakımından, Doğu Yunan etkileşimini belgeleyen bir Hellenizasyon sürecine girilmiş olduğu yönündeki yorumlar da dikkate alındığında, şimdiye dek söylenile geldiği üzere Phryg ve batısında kalan Ion yerleşimleri arasında derin bir kopukluk bulunduğu yönündeki görüşlerin de yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Attika Siyah Figür seramiklerinin piyasaya sürülmeye başladıkları Erken Siyah Evresinden itibaren, Daskyleion’a ihraç edilmiştir. Buluntular arasında tanınmış sanatçılara atfedilen pek çok ürün yer almaktadır. 6. yüzyıl ortasından önce Atina ile Daskyleion arasında genel olarak doğrudan bir ticari ilişkiden söz etmek mümkün değildir. Bu dönemde Attika Siyah Figür seramiklerinin pazarlanması ile ilişkili olarak daha çok Ionialı tüccarlar, muhtemelen Propontis’teki liman kentlerinin geniş hinterlandlarında yer alan potansiyel pazarları hedeflemiş olmalıdırlar. Sonuç olarak Phrygia halklarının, güneyde nehir vadilerini kullanarak, Ionia merkezleri ile ilişkiler kurmuş olduğu ve bu ilişkiler içinde, Lydia’nın da belirleyici bir rol oynamış olması muhtemeldir. Ayrıca Eski Phryg dilindeki yazılı belgelerin batıda Myrina ile birlikte, Daskyleion’a dek yayılmış olması da, Kuzeybatı Anadolu yerleşmeleri ile ilişkileri bakımından geç dönem kaynaklarında, ‘Hellespontin Phrygia’ ve Phrygia Epiktetos’ olarak adlandırılan Daskyleion ve çevresindeki geniş bir alanda, Phryg halkının yaşamış olduğunun kanıtlarını sunmaktadır. Bu verilere ek olarak, Daskyleion’un bünyesinde taşımış olduğu Phrygialı unsurlar da bu merkezin, Phrygia’nın Hellepontos’a ve Propontis’e açılmasında önemli bir kavşak noktası olabileceğine işaret etmektedir. Erken Akhaemenid dönem ile birlikte, Daskyleion’un önemli bir ekonomik güce ve bu gücü ayakta tutabilecek bir yönetime sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu dönemde Daskyleion’da ithal seramikler arasında Attika Siyah Figür ve Attika Siyah Firnisli seramiklerin yoğunluğu dikkat çekici oranda yükselmiştir. 6. yy 2. yarısı ile birlikte Daskyleion’a Attika Siyah Figür seramiklerini doğrudan Atinalı tüccarların getirmiş olma olasılığı çok daha fazladır. Öyle ki, Atina 6. yüzyıl ortasında, Batı Anadolu kentlerinin içine girmiş bulunduğu karmaşık siyasi süreçten yararlanmayı bilerek, bu tarihten itibaren kendi mallarını taşıyan daha fazla tüccarı ve gemiciyi teşvik etmiş görünmektedir. Phrygia’nın Anadolu’nun batı kıyılarında yer alan liman kentleri ile ilişkileri bağlamında kullandığı öne sürülen Sardis bağlantılı güney güzergahının bir diğer alternatifinin, Propontis-Hellespontos limanlarına ulaşan Daskyleion bağlantılı kuzey güzergahı olduğu ve 7 ile 6. yüzyıllarda bu güzergahların çok yoğun olmamakla birlikte aktif olduklarını söyleyebiliriz. Dolayısıyla Phryglerin batıya açılması bağlamında, Daskyleion’un işlevinin, güney güzergahı üzerinde konumlanan Sardis ile benzer nitelikte olduğu anlaşılmaktadır. Daskyleion’a ithal edilmiş en yoğun buluntu grubunu Korinth seramikleri oluşturmuştur. Bu seramikler, Daskyleion’a ilk üretilmeye başladıkları dönemden itibaren ihraç edilmiştir. Pazarlarda oldukça popüler olmuş ve uzun dönem piyasayı hiçbir mal grubuna kaptırmamış olan Korinth seramiklerinin, Daskyleion’daki buluntu yoğunluğunun, diğer ithal ürünleri de geride bırakmış olması bakımından, bizzat Korinthli tüccarlar tarafından doğrudan yapılmış bir ticari etkinlik ile ulaştırılmış olması akla daha yatkındır. Korinth ile kulmuş doğrudan bir ticari ilişki olasılığını, Propontis güneyinin, zengin kaynaklar sunan bir bölge olması da güçlendirmektedir. Daskyleion’un 7 ve 6. yüzyıllarda ithal seramikler arasında, en yoğun grubu, Korinth seramikleri ardından sırasıyla Doğu Yunan ürünleri, Attika Siyah Figür seramikleri, Lydia seramikleri ve son olarak, birkaç parçadan oluşan Phrygia ve Lakonia ürünleri gelmiştir. Daskyleion’da en erken seramikler 8. yüzyılın ikinci yarısına ait olup, ithalat pazarında en yoğun alımın yapıldığı ve farklı kültürlere ait seramik çeşitlerinin arttığı yıllar, 7. yüzyılın son dörtlüğüdür. Daskyleion’a bol miktarda ürünün genel olarak Propontis bölgesinin Alyattes kontrolü altında olduğu dönemde girmesi, bu yönetici döneminde kentte ve bölge genelinde sağlanan refah ve huzur ortamı ile ilişkili olmalıdır. 6. yüzyıl ortasından önce, Daskyleion’a ihraç edilen ticari amphora yoğunluğu en fazla olan merkez, Kuzey Ionia’da Klazomenai’dir. Ardından, sırasıyla Samos ve Miletos ürünlerinden oluşan Güney Ionia ticari amphoraları ve Khios ürünleri ithal edilmiştir. Klazomenai çıkışlı ürünler, bu merkeze 7. yüzyılın 3. dörtlüğünden itibaren ihraç edilmiş görünmektedir. Klazomenai’nin Karadeniz bölgesine giden rota üzerinde yer alan limanlara sahip, aynı zamanda zengin ve verimli hinterlandları bulunan Propontis kentlerine ve daha iç kesimlerine yönelmiş olması doğaldır. Miletos çıkışlı Güney Ionia amphoralarının Daskyleion ve çevresindeki yoğunluğu da, ürünleri kolonileri tarafından tüketilen anakent modeline uygunluk göstermektedir. Öyle ki, Miletos muhtemelen kolonisi Kyzikos’a mallarını ihraç edip, iç kesimlere de buradan dağıtımı yapılmaktadır. Samos ürünlerinin Daskyleion’da temsil edilmiş olması, yeni gelişen Karadeniz ticareti ile ilişkili olarak, Propontis’in bu ticaretin önemli bir parçası haline gelmiş olması yakından ilişkili görünmektedir. Propontis’teki kolonizasyon etkinlikleri ile ticari etkinlikler arasında bir paralellik olması da, Miletos ve Samos gibi merkezlerin, Daskyleion’da erken dönemlerden itibaren temsil edilmesi olgusunu açıklar niteliktedir. Bu merkezde ithal seramik oranları ve çeşitliliği dikkate alındığında, B. W. Hodder tarafından geliştirilen model ile yakınlık gösterir. Bu model bağlamında daha önceden var olan bir ticaret rotasının üzerinde ya da yakınında bulunmanın getirmiş olduğu bir avantaj söz konusudur. Bu doğrultuda bölge genelinde Kyzikos’tan gelen malların, özellikle kendi çevresinde konumlanmış küçük yerel pazarlara ulaştırılmasında rol oynamış olması muhtemeldir. Daskyleion’un kurulmuş olduğu alanın, tarih boyunca sadece askeri ya da stratejik ağırlıklı bir alan olmadığı, aynı zamanda ticari etkinliklerin de gerçekleştirilmiş olduğu doğal güzergahlara sahip olması yönünden önem taşımış olduğu açıktır. Bu bağlamda Daskyleion sadece bölge genelinde değil, daha uzak mesafede Lydia, Batı Anadolu Ion kentleri ve Phrygia ticari ve kültürel ilişkilerinde önemli bir kavşak noktası olmalıdır. Akhaemenid Evre ile birlikte Daskyleion’un ticari amphora ithalat oranları önemli ölçüde değişmiştir. Bu evre içinde Daskyleion amphora ithalat pazarından en çok payı Khios alırken, ardından Lesbos ve Güney Ionia gelirken, Thasos ve Klazomenai, en az temsil edilmiş merkezler olmuştur.Daskyleion’daki ithal ticari amphoralar içinde, Thasos’un geç dönemde üretime başlamış olması nedeniyle, sayısal bakımdan gerilerde kalması anlaşılır bir durumdur. Fakat 6. yüzyıl ortasından sonra, Klazomenai ürünlerinin bu merkezde yok denecek kadar az olması dikkat çekicidir. Daskyleion ve çevresindeki Pers yönetimi ile ilişkili olarak, Klazomenai ürünlerinin bir nedenle tercih edilmemiş olduğu, Gordion ve iç kesimlere de ulaştırılan malların transferinin bir kısımının Propontis limanları aracılığıyla gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Bu görüşümüzü destekleyen bir diğer veri de, Dorylaion gibi yerleşimlerden Kuzey Ege kökenli Thasos ürünlerinin gelmesidir ki, bu adanın ürünlerini konumu gereği, güney güzergahını kullanmak yerine kuzeyde Hellepontos’tan geçerek, Propontis limanlarına bırakması daha mantıklıdır. Bu bakımdan 7 ve 6. yüzyıllarda, Propontis-Hellespontos limanlarına ulaşan Daskyleion bağlantılı kuzey güzergahının kullanımda olduğu bir kez daha açığa çıkmaktadır. Araş.Gör. AYLİN KOÇAK YALDIR