KİŞİLİK VE KİŞİSEL FARKLILIKLARIN ANALİZİ BÖLÜM-4

... konulu sunumlar: "KİŞİLİK VE KİŞİSEL FARKLILIKLARIN ANALİZİ BÖLÜM-4"— Sunum transkripti:

1 KİŞİLİK VE KİŞİSEL FARKLILIKLARIN ANALİZİ BÖLÜM-4

2 KİŞİLİK A.Genel Düşünceler Fiziksel – tutumsal – davranışsal – farklılıklarımız var. Olaylar insanların hareketleri, duyguları, fikirleri bakımından birlerinden farklı olduklarını gösterir. Aile, kültür, grup bireylerinin davranışları aynı olsaydı; farklılıkların sebebi çevresel koşullar diyebilirdik. Ancak Her birey benlik ve özellik kazandıran unsurları, Eğitim- duygusal hayat, organik bileşim ve çevre koşullarının Etkisinden de bahsedebiliriz.

3 Kişilik Nedir? Bireyin; Fizyolojik, Zihinsel, Ruhsal özellikleri hakkındaki bilgisidir. Yani kişilik; insanın kendisinde olup bitenleri değerlendirmesi; ve kendisine tatmin ve çıkar sağlayacak bir duruma geçmeyi istemesidir. Başkaları açısından; kişiliğinin toplum içinde belirli özelliklere ve rollere sahip olmasıdır.

4 Kişiliği Belirleyen Etkenler
Dış görünüm (fiziksel ayrılıklar), Faaliyet alanındaki rolü/görevi (üstlendiği görev), Zeka, enerji, arzu, ahlak vb. (potansiyeli), İçinde bulunduğu toplumsal özellikler (kültür, ahlak, din, vb) Bunlardan etkilenme ile tamlaşma ‘benlik bütünleşmesi’ karşımıza çıkar. Kişinin özelliklerini ortaya koyan hususların tümünün oluşturduğu sistemdir. Kişilik bir ve tek olduğunu belirtmektedir.

5 Kişilik – Karakter İlişkileri Karakter: Kişiliğinde bulunan, doğuştan var olan ve çevrenin tesiri ile kuvvetli olarak ortaya çıkan eğilimlerin tümüdür. Kişilik: ergenlikte oluşur (kendini tanır, değerlendirir, içedönük, derin, sessiz, sosyal, dışa dönük, faal, vb.) Karakter: doğuştan – değişmez - sürekli olanlar. Karakter, kişilik teşekkül edene kadar dışında, Kişilik oluşunca içinde olan bir kavramdır. Doğuştan; mizaç organik yapısı yani sinirler dokular salgı bezlerinin oluşum tarzları, huy ve zeka.

6 Kişiliğin Özellikleri;
Kişilik- doğuştan var olan ve sonradan edinilen eğilimlerin bütününden meydana gelir, Kişilik bu kazanılan eğilimlerin düzenlenmesidir Kişilik özelliğini diğerlerinden ayıran bir takım farklılıklar mevcuttur (sayısız tipi vardır), Kişilik bireylerin eğilimlerini çevreye uydurur (farklı çevrelerde, farklı tutumlar --- sosyal uyum kavramı) Her kişiliğin doğuştan kazanılmış bir tek karakteri vardır, karakter kişiliğin vazgeçilmez bir unsurudur.

7 C- KİŞİLİK KURAMLARI (bazıları) Sigmund Freud’un Kişilik Kuramı
Kişilik güdüsü ve kişinin en büyük yoksunluğu sevgidir. İnsanın bilinçli ve bilinçdışı güçlerle hareketi var. Bilinçdışı davranışlar psikanalizle – sevgi arayışı olduğu görülür. Sevgi yoksunluğu – bunalım asosyal davranışa götürür. Freud’a göre; Üst Benlik Üst Benlik Benlik (ego) Topluma uydurulduğu kısım Kişiliğin üç bölümü İlkel Benlik-ID Sevgi güdüleri toplanır. (bireyin baskı/etki olmadan tüm istek ve arzularının olduğu yerdir

8 Bilinç Seviyeleri ve Buzdağı Benzetmesi
Freud'un bilincin çeşitli katmanlarından bahsettiği kuramı "topografik zihin modeli" olarak da adlandırılıyor. Topografinin sözcük olarak yer betimi anlamına geldiğini göz önünde bulunduracak olursak buzdağı ve bilinç arasındaki benzeşimi kurmak çok da zor olmuyor. Çünkü Freud, bilinci bir buzdağına benzeterek farklı bilinç aşamalarını bu buzdağının suyun altında ve üstünde kalan kısımlarıyla, yerlerini su seviyesine göre betimleyerek bağdaştırıyor. Dolayısıyla su seviyesini bilinç eşiği olarak düşünürsek, bu eşiğin altında bilincin en büyük alanını oluşturan bilinçaltının yattığına inanıyor. Bilinç ve bilinçaltı arasında bulunan ön bilinç aşamasında ise o anda farkında olmadığımız ancak her an bilince taşıyabileceğimiz anılarımız ve dünya bilgileri yer alıyor.

9

10 Üst Benlik: Kişinin üst düzey denetimini sağlar
Üst Benlik: Kişinin üst düzey denetimini sağlar. Koşullar uygun etrafta kimse de yok ama adalet, hakkaniyet ve vicdan ile duygularını kontrol eder. Alt benlikte gizli olan kişiyi yönlendiren güdüler (gizli içgüdüler) yaşam ve ölüm içgüdüleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Yaşam içgüdüleri (beslenme, seks- açlık susuzluk giderilir ama seks toplumsal duruma göre başarılabilir) Bilinç altında sevgi-seks eksiklerini ortaya çıkararak kişiler tedavi Olabilirler.

11 Freud, kişiliği oluşturan üç temel yapıdan söz ediyordu: İd, ego ve süper ego. Bu üç yapıyı arzu, mantık ve vicdan olarak da düşünebiliriz. Eğer ki kimi zamanlarda farklı bir kişiymişçesine hareket ettiğinizi düşünüyorsanız bu dalgalanmalar Freud'a göre farklı kişilik yapılarınızın savaşımından kaynaklanıyor olmalı. İd, ilkel ve doğuştan getirdiğimiz dürtülerimizi kapsıyor. Bedensel ihtiyaçlarımızın, cinsel arzularımızın ve saldırgan tepkilerimizin idden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Freud'a göre idin arzu ve istekleri tamamen bilinç dışı ve "zevk prensibi"yle işlemekte.

12 Ancak ne yazık dünya tüm arzu ve dürtülerimizi o anda tatmin etmemize olanak sağlamıyor. Eğer haz tatmini odaklı yaşamaya devam edersek pek çok sorunla yüz yüze kalabiliyoruz. Yaşamın bu şartlarıyla başa edebilmekse ikinci kişilik yapımız olan egoya düşüyor. Ego, idin tatmin edilebileceği elverişli şartlar oluşana kadar onu kontrol altında tutuyor. Öyleyse ego "gerçeklik prensibi"yle işliyor. Çevresel şartları değerlendirerek pek çok davranışın olası sonuçlarını tartıyor. Bu şekilde, uygun zamanı kollayarak bireyin anlık dürtüleri sonrasında acı çekmesini engellemiş oluyor. Egonun kimi işlevleri bilinçliyken kimileri bilinç dışı gerçekleşiyor.

13 Eric Berner’in Kişilik Kuramı
Berne de Freud gibi kişiliği 3 kısımda inceler. ( Sevgi yoksunluğu ile Freud’dan ayrılır) Çocukluk(kişisel istek ve arzular var ve özgür davranır)-toplumsal boyut yok. Olgunluk (yetişkinlik) çocukluk kısmını disipline eden eğilimleri ortama uygun gelecek biçimde düzenleme. (yapmak isteyip yapamadıkları bilinç altında baskı altında muhafaza edilir). Baskı artınca uymaya bilir. Herkes bilinçli/bilinçsiz uygun olmayan davranışlar yapabilir, bunlara da HATA denir. Bireysel hatalar örgütlerde normaldir. Atalık (öğüt verici kısım) Olgunluk (yetişkin kısım) Çocukluk (olgun olmayan kısım)

14 Atalık Yapma: Başkalarına yol gösterme, nasihat etme halidir
Atalık Yapma: Başkalarına yol gösterme, nasihat etme halidir. Bu da örgütlerde hataları düzeltmek için önemlidir. Carl Jung ve Alfred Adler’in Kişilik Kuramları (Freud’un Öğrencisi) Sevgi ve seks güdülerinin abartıldığını düşünerek; Psikanaliz yerine Analitik Psikoloji’nin temellerini atarlar. Analitik Psikoloji Temel kavramları psikanalize benzer Jung Kişiliğin parçaları bilinçdışı ve benliktir. Ancak (IRK- Bilinçdışı kavramını eklerler). Atalardan gelen kalıtımsal davranış. Ancak genlerin karışmasından ötürü bunu bilimsel olarak kabul etmek zor. Ancak örf, adet, yaşama biçimi, iş ahlakı ve davranışları açısından doğru olan mantıksal olabilir.

15 Bugünkü davranışım----geçmiş alışkanlığım- bilinç dışı olabilir
Jung: Davranış geçmişten etkilenir geleceğe dönüktür. Dolayısı ile insan geleceğini tayin edecek kişiliğe sahiptir. Adler: Seks ve sevgi davranışları yönlendiren güdüler değil İnsanın gelecekte amaçladığı şey – onu toplumda güçlü hale getirir. (bireyin amacı onu toplumda güçlü kılacak davranışları göstermek) Beni güçlü kılacak davranışlarım (güçlü hissetmediği konularda toplumda aşağılık kompleksi olur, güçlü olduğu alanla bunu telafi etmeye çalışır) Örn: matematikte zayıf-sosyalde iyi olmaya çalışır.

16 Adler kişisel özelliklerden çok toplumsal özelliklere/sosyal ilişkilerin önemine dikkat çeker. Ona göre; Kişiliğin temel elemanı ENDİŞE ve KORKU’dur. Her birey endişelerini ve korkularını yenmek amacıyla faaliyette bulunur. Kişiler gerilimden/korkularından kurtulmak için yaptıkları ile bazı davranış kalıpları (taktikler) geliştirirler. Bunlar da ; Bireyi sinirsel gerilimden kurtarmayı amaçlar Sosyal İlişkileri yönlendirirler.

17 İnsanlara Sevgi ve yakınlık ile endişe ve korkuları giderici taktikler, Uzak dur + karışma --- endişe ve korkuları giderici, İnsanlara karşı gel mücadeleye gir – güçlü olduğunu görsünler. Bunun yanında kişisel özelliklerin; (fiziksel ve ruhsal) + ihtiyaçların tatmini ile ilgili en yaygın kuramlardır.

18 KİŞİLİK SINIFLARI (Fransız düşünür Le Senne)
Heyecanlılık durumu, Faallik, Etkilerin Sürekliliği durumu (nörofizyoloji’den) 3) Etkilerin Sürekliliği Durumu: Birincil grup Etkilendi Tepkisini vermedi Geleceğe bıraktı Gelecekte İZLERİ olur Bu özelliğe göre Le Senne kişilik tablosu…

19 Bu özelliğe göre Le Senne kişilik tablosu…
Kişilik Tipi Göstergeler Kombinezonu Hakim Özellik 1 Heyecanlı, gayri faal, birincil Sinirli 2 Heyecanlı, gayri faal,ikincil Duygulu 3 Heyecanlı,faal, birincil Hiddetli 4 Heyecanlı, faal,ikincil Tutuklu 5 Heyecansız, faal, birincil Sıcakkanlı 6 Heyecansız, faal, ikincil Soğukkanlı 7 Heyecansız, gayri faal, birincil Silik 8 Heyecansız, gayri faal, ikincil Duygusuz Örgütlerde çalışan ast ve üstleriniz hakkında bilgi edinmenize yardımcı olur. Kişilik, kişiye verilen görevle de ilgili olduğuna göre , kişiye bu sosyal rolü ile kazandırılan bazı objektif unsurlar onun bilincini etkilemekten geri kalmayacaktır. Örn. Kumanda ettiği personel sayısı ve niteliği, amirlerin tutumu, olumsuz kişisel arzu ve tutumlar.

20 Kişilik= kişiye verilen görevlerle ilgili Kişiye bu sosyal rolü kazandıran bazı objektif unsurlar onun bilincini de etkilerler. Örn. Yönettiği personel sayısı, yönettiği personel niteliği Kişiliği o/olumsuz etkiler. Amirlerin tutumu, Astların verim düşürücü olumsuz kişisel arzu ve tutkuları

21 II- KİŞİSEL FARKLILIKLAR Kişiler hayat görüşü bakımından, diğerlerinden ayrılabilir. Onları harekete geçiren güdüler çeşitlilik ve şiddet bakımından farklılık gösterebilir. Amaçların farklılığı da bu durumu etkiler. Güdülerin tatmininde de ayrılıklar artar çünkü arzu, hırslar, ve ihtiyaçların şiddeti farklıdır. Örn. Birisi sorumluluk alıp mevkisinde yükselmekten mutlu olurken, bazıları bundan korkar. Farklılıklarımızdan dolayı yöneticiler genel politikaların yanında kişisel politikalar da geliştirmeleri gerekir. Her bireye göre değişik yollar izlemek, özendirmek gerekir ve bu kolay iş değildir.

22 B. Toplumsal gelenekler ve kişisel farklılıklar Birçok davranışın kökeni bilinçaltı ve akıldışı alanlardan gelir. Davranışları izah ederken Freud Psikanaliz yöntemlerinden yararlanılır. Sadece somut durumlar değil bütünü ile kişiyi düşünmek gerekir. İnsan sosyal yaşama alışmak zorunda olan bir varlıktır. Kişisel arzular toplumsal geleneklerle çatışma halinde olabiliyor. Bu onu fedakarlıklara iter ve içine işleyerek kişiliğinin parçası olur. Toplumsal gelenekler toplumun iradesini ve yapılması uygun olan Şeylerden oluşurlar. Kişiliğin yanında sağduyuya sahibiz. İkisi devamlı çatışırlar. Sağduyu arzuları toplumsal ananelere göre frenler. Günah veya ayıp duyguları ile cezalandırırken üzerinde güçlü bir disiplin kurar.

23 Sağduyu ayrıca bilinçte yasak fakat bilinçaltında yer etmiş olan arzuların birçoğunu giderir, kişinin enerjisini yararlıya yöneltir. Özet olarak, sağduyu kişisel farklılıkları toplumsal kurallar, ahlak vb. ile düzenleyerek çoğunluğun kabul ettiği geleneklere yaklaştırır. Sağduyu en iyi telkin ile kazandırılır. Örgütlerde saygılı kişiler model gösterilip dürüst davranışlar mutlaka ödüllendirilmelidir.

24 c. Kişisel Farklılıkları doğuran nedenler
Örgütsel açıdan 4 tanesi önemli Olayların gerçeğine dayanma (Nesnellik=objektivite) astlarına bağıran yönetici (bunalım, tatminsizlik) gizlenen gerçek ve onların cereyan ediş biçimi kişileri farklılaştırır. İsteklerine engel olan şeylere tepki ussal olmaktan uzaklaşıyor. Objektif değil, tatminsiz ve saldırgan/ içine kapanık olabiliyorlar. Kişisel verimliliği ve yetenekleri etkiler. Dolayısı ile örgütün verimliliği ve gayeleri de etkilenir. Daha çok amirlerinin yanlış tutum ve davranışlarına maruz kalan kimselerde görülür. Objektif olmayan davranış-----yetenekleri kaldırıp ve normal kişilik farklılaşır.

25 c. Kişisel Farklılıkları doğuran nedenler
Girişim Ruhu: başkaları ile olan ilişkilerde, teşebbüsü ele alma ve duruma hakim olma eğilimi anlamına gelir. Yöneticiler bundan dolayı farklılaşır. (Mali kaynak arayışı- yönetici davranışı). İçinde yaşanılan olaylarda kişileri girişimci olmaya zorlayabilir. c) Hırslı Olma: Hırslı kişi zihninde daima mevkii ve örgütte ilerleyip yükselme tutkuları vardır. Fazla hırslı kişilere ayrıca ‘Mobile’ denir. Özendirme çalışmaları hırslı kişileri daha çok etkiler. Bazıları da belirlediği haddinden fazla bir yere gelmek istemezler. Hırslı olmada ayrıca hızlı karar alma erken ve iyi düşünmeden alınan kararların sakıncalarını içerir. Kararlar zamanında alınmalı, geç kalıp acele alınan kararlar genelde tutarsızlık gösterir.

26 d) Toplumculuk (Sociabilite) Kişinin ilişkili olduğu kimselerin tutum ve arzularına karşı olan duyarlığını ifade eder. Toplumculluğu yüksek kimse kendisini gruptan ayrı hissedemez. Bu özellikteki kimse disiplinlidir, grup yasalarına ve düzenine uyar. Tersi kişiliklerde ise, kişi kendisi dışında hiçbir güç ve otorite tanımaz. Başarısızlığa uğrama ve yalnız kalma ihtimali yüksek olup, bu durumda tatminsiz olurlar. (bazıları tembel olduğundan bazıları diğerlerinden daha çok çıkar sağlamak için daha çok çalışarak kendini kabul ettirmeye çalışır) Toplumcul kimseler grup değeri ön plandadır.

27 D) Kişisel Farklılıkların Uygulamadaki Önemi
İşe devamlılık da kişisel yeteneklerden biri olarak ele alınır. (ücret hesaplamaları, verimlilik) Kişiler arasında kapasite farklılıkları mevcutsa, onları farklı değerlendirmek gerekir. Herkese yeteneğine uygun düşen ölçüde davranıldığı zaman üretim artar. Yeteneklilerin yeteneklerinden faydalanma, Kalifiye elemanlar özendirilmeli, İşlenmeyen bilgi ve yetenek zamanla kaybolur…. Bu arada kişiler arasında oluşacak çatışma ve çekişmeler de minimize edilerek maksimum verimlilik sağlanmalı.Bunun için yöneticinin farklı yetenekleri keşfedebilir olması gereklidir.

28 E) Kişisel Farklılık Alanları İnsanlar; Öğrenme, Unutma, Hatırlama, Düşünme, Fizyolojik Özellikler, Yetenekler, Bilgiler, Çatışma, Heyecan, Duygu, Dikkat, Görme, İşitme, İdrak etme vb. Faaliyet, duygu ve süreçler bakımından farklılaşırlar. Bunun yanında benzeştikleri durumlar da ortaya çıkar.

29 E) Kişisel Farklılık Alanları Kişisel farklılıkların yönetim psikolojisindeki önemi, belirli amaçları en etkin ve en verimli biçimde gerçekleştirmek için bireysel farklılıklardan nasıl yararlanılacağını araştırmaktır. Bir işte başarının ne ölçüde hangi bireysel özelliklere bağlı bulunduğu anlamak önemlidir. Her bireyin örgütsel etkinlik ve verimlilikleri de aynı değildir. Çünkü her birey her duruma aynı uyumu göstermez. Uyum kavramı zeka ile ilgilidir. Her bireyin yetenekleri farklı iş kollarına uygunluk gösterebiliyor. Eğitim, yetenekler ve zeka işe alımlarda değerlendirilir.

30 F) Kişisel Farklılıkların İstatistiksel Analizi
Frekans dağılımı ve dağılım grafikleri: (tablo-2 say.99) Bir psikolojik testin 200 kişiden oluşan insan grubunda alınan puanlara göre nasıl dağıldığını öğrenmek istediğimiz zaman frekans dağılımını yaparız. Her puan grubuna düşen kişi sayılarına frekans adını veriyoruz. Zeka Puan Gr. Her Gr. İsabet eden Frekansların % insan sayısı dağılımı 50-60 dan az 10 kişi %5 60-70 den az 15 kişi %7.5 70-80 den az 20 kişi %10 80-90 dan az 30 kişi %15 den az 35 kişi %17,5 dan az 25 kişi %12.5 den az 20 kişi %10

31 Normal dağılım eğrisi: herhangi bir ölçme ile elde edilen neticelerin normal dağılımına göre nasıl bir eğilim gösterdiklerini mukayese etme aracıdır. İki tepeli bir eğriye bimodal (testte 2 ana gr. olduğunu gösterir) Dalgalı eğrilere mültimodal dağılımlar denir. b) Merkeze yığışma ölçüleri Mod (ölçmede en yüksek frekansa sahip olan puana) Medyan (dağılımda tam orta yere isabet eden puan) ortanca Aritmetik Ortalama (bir ölçmede verilen tüm puanların toplamının frekans toplamına bölümü sonucu elde edilen ortalama değere aritmetik ortalama denir)

32 c) Bir değişkenlik ölçüsü olarak dağılımın standart sapması Dağılım eğrisine az çok uygun olarak dağılmış bulunan olaylarda kullanılır. Standart sapma: Bir dağılımdaki puanların aritmetik ortalamadan farklarının karesinin frekanslara bölümüdür. Şekil 11- Sy 104 e) Korelasyon Katsayısı Örgütsel psikolojide en çok kullanılan yöntemlerden birisi de, korelasyon katsayısı hesap edilerek kişisel farklılıkların kişinin çalışma ve verim gücüne etkisinin araştırılmasına ilişkindir. Böylece kişinin veya grubun bu özelliği ile verim gücü arasındaki ilişki ve derecesi tespit edilmiş olacaktır. İki olay arasında ilişki yoksa korelasyon katsayısı ‘0’ İki olay arasında ilişki biri artarken diğeri de artıyor KK ‘+1’ İki olay arasında ilişki biri artarken diğeri de artmaya uygun azalıyorsa KK ‘-1’ Örn:Sayfa 107

33 G. Yetenek, Verim ve Kişisel Farklılıklar Yetenek: Bir kimsenin üstesinden gelebileceği şeyi veya potansiyel kudretini belirler. Verim: Bir kimsenin halihazırda başarabildiği şeyi ifade eder. Yetenek ve verim arasında fonksiyonel ilişki vardır. Verim, kişinin yeteneğine ve o işi yapma arzusuna güdüsüne bağlıdır. Verim= Yetenek X Güdüleme Güdüleme katsayısı 0 ila 1 arasında yer alır Kişinin iş yerinde kişisel amaçlarını gerçekleştirecek çıkarı yoksa , güd.kats.=0 Kişi tüm arzu ve ihtiyaçlarını karşılıyorsa ve eksiksiz güdüleniyorsa güd.kats=1 (tüm yeteneklerini kullanır) Yetenek de sıfır olursa sonuç yine olumsuz etkilenecektir. Şekil 12- Güdülemeye bağlı olarak verimlilik değişimleri…

34 G. Yetenek, Verim ve Kişisel Farklılıklar Verimliliği iyileştirmek için potansiyel olarak en yetenekli kimseleri en fazla güdülemek gerekmektedir. Çünkü her bireyin kapasitesi aynı değildir. Adalet için Sezarın hakkını Sezar’a vermeli. H. Kişisel Farklılıkların Ortaya Çıkışını Engelleyen Bir Tutum Sınırlandırılmış Üretim Sorunu Sosyal bir hastalığa sebep olur Yönetimin işçilerin belirsiz ve güvensiz tutumunu ortadan kaldıracak bir politika izlemesidir. İşletmenin amaç ve politikalarını bilmesi, onların kendilerini etkileyecek kararlara katılma olanaklarına kavuşmaları, yönetime güven duygusunu artıracak ve işletme aleyhine oluşacak sosyal tutumları engelleyecektir.

35