Üretim Yönetimi Talep Tahminleme ve Ürün Yönetimi Hafta 4

... konulu sunumlar: "Üretim Yönetimi Talep Tahminleme ve Ürün Yönetimi Hafta 4"— Sunum transkripti:

1 Üretim Yönetimi Talep Tahminleme ve Ürün Yönetimi Hafta 4
Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

2 Giriş Bu hafta talep tahminleme ve ürün yönetimini inceleyeceğiz.
İşleyeceğimiz ana başlıkları madde madde sayabiliriz: Tahmin nedir? Tahmin metotları nelerdir? Talep Tahminleme Süreci 4. Talep Tahminleme Çeşitleri 5. Talep Araştırmasında Yapılması Gerekenler Talep Araştırma Yöntemleri Talep Tahmin Yönteminin Seçimi Hizmet Sektöründe Tahminleme Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

3 Tahmin Nedir? Genel anlamda tahmin gelecekteki olayları bilmenin sanat ve bilimidir. Tahmin aynı zamanda; bazı matematik modellerle tarihsel verileri alarak geleceğe göre tasarlamaktır. Üretim dersimizde tahmin etme, ekonomik ve teknolojik tahminlemelerin yanı sıra öncellikli olarak talep tahmini konusunu içermektedir. Talebi tahmin ederek gelecekte ne kadar üretmemiz gerektiğine karar veririz. Satış/Pazarlama Bölümleri “Talep Tahminleme“ Üretim Planlama Bölümü Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

4 Talep Tahmin Yapıları Zaman Serileri : Bir hizmetin ya da ürünün talebinin ortaya çıkışının tekrarlayan gözlemleri. Beş temel talep zaman serisi yapısı bulunmaktadır: 1. Yatay: Sabit bir ortalama etrafında verinin dalgalanması. 2. Trend: Zaman içerisinde serinin ortalamasındaki sistematik artış ya da azalış. 3. Mevsimsellik: Günün, haftanın, ayın veya mevsimin zamanına bağlı olarak talepteki artış ya da azalışın tekrarlayan yapısı. 4. Devirsellik: Daha uzun zaman periyotlarında (yıl, on yıl, vb.) talepteki daha az öngörülebilir kademeli artış ya da azalışlar. 5. Rastgele: Talepte tahmin edilemeyen değişim. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

5 Talep Yapıları Kaynak: Lee J. Krajewski, Larry P. Ritzman, Manoj K. Malhotra (Çeviri: Prof. Dr. Semra Birgün) Üretim Yönetimi, Nobel Yayınları, 2013.

6 Tahmin Etmede Önemli Kararlar
Neyin Tahmin Edileceğine Karar Verme -Toplama Düzeyi Toplama : Benzer hizmetleri ya da ürünleri, ürün aileleri şeklinde tahminlerini ve planlamalarını yapabilmek için kümelemek. -Ölçüm Birimleri Tahmin Sisteminin Seçimi İş Birliğine Dayalı Planlama, Tahmin ve İkmal (CPFR) : Tedarikçi ve müşterilere, internet kullanarak talep tahmini yapmada iş birliği imkânı sağlayan dokuz adımlı tedarik zincirinin bütünleşmesi süreci. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

7 Tahmin Tekniği Türünün Seçimi
Yargısal Yöntemler : Yönetici fikirlerini, uzman görüşlerini, müşteri araştırmalarını ve satış grubunun öngörülerini kantitatif tahminlere dönüştüren tahmin yöntemi. Nedensel Yöntemler : Talebi tahmin etmek için tanıtım kampanyaları, ekonomik koşullar ve rakiplerin eylemleri gibi bağımsız değişkenlerin geçmiş verilerini kullanan kantitatif tahmin yöntemi. Zaman Serileri Analizi : Gelecekte talebin büyüklüğünü tahmin etmek için ağırlıklı geçmiş tarihsel veriye dayanan, trendleri ve mevsimsel yapıları tanımlayan istatistiksel bir yaklaşım. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

8 Yargısal Yöntemler -Satış ekibinin tahminleri Satış Ekibinin Tahminleri : Firmanın satış ekibinin üyeleri tarafından periyodik olarak yapılan öngörülerden derlenen tahminler. -Yönetici görüşü Yönetici görüşü : Bir ya da birden fazla yöneticinin ya da müşterinin görüşlerinin, tecrübelerinin ve teknik bilgilerinin tek bir tahmine ulaşmak için özetlendiği tahmin yöntemi. Teknolojik Tahmin : Teknolojideki son gelişmeleri takip etmek için yönetici görüşü yaklaşımı Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

9 Yargısal Yöntemler (devam)
-Pazar araştırması Pazar Araştırması : Dış müşterinin bir hizmete ya da ürüne ilgisini, veri toplama anketleri ile hipotezler oluşturarak ve test ederek belirleyen sistematik yaklaşım. -Delphi yöntemi Delphi Yöntemi : Anonimlik sağlayarak bir grup uzmanın uzlaşı sağlama süreci. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

10 Tahmin Metotları Tahmin metotları hem nitel (qualitative), hem de nicel (quantitative) özelliktedir. Nitel metotlar; 1. Yöneticilerden oluşan düşünce jürisi 2. Bileşik satışlar kuvveti 3. Delphi metodu 4. Tüketici pazar incelemesi/Pazar araştırması 5. Toy yaklaşım Nicel metodlar ise; 1. Hareketli ortalama 2. Üstel düzeltme 3. Trend tahminleri 4. Doğrusal regresyon Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

11 Talep Tahminleme Süreci
İleride gerçekleşecek olan üretim faaliyetlerinin planlanmasında, öncelikli konu üretilmesi gereken veya istenen miktarlardır. Üretilmesi düşünülen ürüne ne kadar talep olacağı bilinmeden herhangi bir planlamaya geçilmemesi gerekir. Hammadde, yedek parça, yarı mamul, makina, insangücü ve yatırım ihtiyaçlarının saptanmasında temel veri talep tahminleridir. Talep tahminleri, firmanın birden çok bölümü tarafından belirlenir ve birbirinden faklılıklar gösterebilir. Örneğin: Üretim yapan A firmasında, talep tahminlerini satış veya pazarlama bölümleri yapar. Sonuçların kullanılması ise üretim planlama bölümü tarafından yapılır. Bu sebeple taleplerle ilgili veriler bir takım tahminler sonucunda ayarlanır. Talep tahminleme açısından, üretim planlama ile satış/pazarlama arasında çok yakın bir işbirliği vardır. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

12 Talep Tahminleme Süreci
Şimdi iki bölüm arasında oluşabilecek görev dağılımıma bakalım: Görevler Sorumlu Bölüm 1.Talep Tahminleme…………………………………Satış/Pazarlama 2. Üretim Planlarında Veri Kullanma……………...Üretim Planlama 3. Gerçek değerlerle satışlar arasındaki sapmaların tespiti………………………………….…Üretim Planlama 4. Sapmaların nedenlerinin araştırılması……………………………………………Satış/Pazarlama 5. Düzeltmelerin yapılması ………………………….Satış/Pazarlama 6. Düzeltmelerin üretim planlarına yansıtılması…………………………………………….Üretim Planlama Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

13 Talep Tahminleme Çeşitleri
Tahminleri zaman aralığına göre sınıflandırmak mümkündür. Çok Kısa Vadeli Tahminler: günlük, haftalık Kısa Vadeli Tahminler: 3-6 aylık Orta Vadeli Tahminler: 6 aydan, 5 yıla kadar Uzun Vadeli Tahminler: 5 yıl ve daha uzun süre Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

14 ‘Çok Kısa Vadeli’ Tahminler
Haftalık veya günlük olarak parça, malzeme ve ürün stoklarının kontrolü veya montaj hattı iş programlarının hazırlanması amacıyla yapılmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

15 ‘Kısa Vadeli’ Tahminler
Uygun olan üretim hacimlerini, tedarik zamanlarının, sipariş büyüklüğünün saptanmasını kapsar. Makinalarla iş yükleme ve insan gücü ihtiyaçlarının tespiti faaliyetlerine veri hazırlamak için de yapılır. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

16 ‘Orta Vadeli’ Tahminler
Tedarik süresi belirsiz veya uzun olan malzeme alımlarının, üretim prosesi karmaşık ürünlere ait üretim faaliyetlerinin, talebi mevsimsel dalgalanma gösteren ürün stoklarının planlanması amacına hizmet ederler. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

17 ‘Uzun Vadeli’ Tahminler
Fabrikanın upgrade edilmesi, genişletilmesi, yeni makinalar/robotların alınması gibi yatırım planlamasını ilgilendiren konulara veri sağlama amacını taşırlar. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

18 Talep Araştırmasında Yapılması Gerekenler
Tahmin Yönteminin Seçimi ve Hata Hesaplamalarının Yapılması Verilerin Toplanması Talep Tahmin Periyodunun Tespiti Tahmin Sonuçlarının Geçerliliğinin Araştırılması Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

19 Talep Araştırma Yöntemleri
Tecrübelere Dayanan Talep Araştırması Ekonomik Göstergelere Dayanan Talep Araştırması Kişi başına düşen yıllık gelir Nüfus artışı Çalışan/çalışmayan nüfus Fiyat artışları İstatistik Yöntemlerle Yapılan Talep Araştırması Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

20 Talep Tahmin Yönteminin Seçimi
Bilimsellik Derecesi Zaman Kararların Niteliği Bilgi Kaynakları Değişmelerde İstikrar Karar Vericinin Niteliği Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

21 Hizmet Sektöründe Tahminleme
Kısa vadeli geçmiş kayıtları takip ederek, gelecek satışları tahmin etmek hizmet sektöründe de önemli bir tekniktir. Örnek: Fast-food Restoranda gerçekleşmiş olan saat bazındaki satış rakamlarını görmektesiniz. Saat 12.00’de 10 birim satılırken, saat 13.00’de 18 birim satılmaktadır. Gün içinde belli zamanlarda yoğunluk yaşanmaktadır. Şekil 1: Fast-food restorandaki saat bazında satış oranları Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme

22 Sonuç Bu hafta, tahminleme konusunu inceledik. Üretimde tahminleme, talebin tahmin edilmesinden oluşmaktaydı. Doğru tahminleme üretimin önemli adımlarından bir tanesidir. Gelişmiş yöntemler arasından en uygununa karar vermeli ve firmalarımızda uygulamalıyız. Bir sonraki dersimizde, stratejik kapasite planlama ve yönetiminden bahsedeceğiz. Tartışma Soruları: 1. Talep tahminleme sürecinde firmanın hangi bölümleri önemli rol oynamaktadır? 2. Talep tahminleme çeşitlerini sınıflandırarak bir firma üzerinden örneklerle açıklayınız. Kaynaklar: 1. Prof. Dr. Bülent Kobu, Üretim Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul, Yrd. Doç. Dr. Murat Ayanoğlu, Üretim Yönetimi, Sakarya Yayıncılık, Lee J. Krajewski, Larry P. Ritzman, Manoj K. Malhotra (Çeviri: Prof. Dr. Semra Birgün), Üretim Yönetimi, Nobel Yayınları, 2013. Yrd. Doç. Dr. Aslı Tuncay Çelikel MAN518T Üretim Yönetimi Ders: Talep Tahminleme