TÜRK DİLİ II Okutman Vedat BALKAN Hafta 9. 10.1. MEKTUP Mektup ve Özellikleri: Birbirinden ayrı yerlerde bulunan şahıs veya kurumların haberleşmelerini.

... konulu sunumlar: "TÜRK DİLİ II Okutman Vedat BALKAN Hafta 9. 10.1. MEKTUP Mektup ve Özellikleri: Birbirinden ayrı yerlerde bulunan şahıs veya kurumların haberleşmelerini."— Sunum transkripti:

1 TÜRK DİLİ II Okutman Vedat BALKAN Hafta 9

2 10.1. MEKTUP Mektup ve Özellikleri: Birbirinden ayrı yerlerde bulunan şahıs veya kurumların haberleşmelerini sağlayan yazı türüne mektup denir. Mektup, her alanda kolaylıkla kullanılabilen en eski haberleşme vasıtasıdır. Bugün hemen hemen unutulmuş olan mektuplaşmanın insan ilişkilerinde ve kültürümüzde ayrı bir yeri vardır. Günümüzde yaygın olan elektronik mektup, bu türün çağımızda da önemli olduğunu göstermektedir. 10.1.1.Özel Mektuplar Dostluk, arkadaşlık, akrabalık gibi herhangi bir yakınlığı olan iki kişinin birbirine duygu, düşünce ve yaşantılarını samimi bir üslupla ve yazılı olarak anlattığı mektuplardır. Özel mektupların gizliliği vardır; başkaları tarafından okunamaz. Bu gizlilik kanunla korunmuştur. Konu ve uzunluk sınırı yoktur. Hayatın her anı ve alanı ile ilgili olarak yazılabilir. Mektup yazan kişi ile mektubun yazıldığı kişi arasındaki ilişkinin gücü ve derinliği, mektubun içeriğini ve özelliklerini belirler. Özel mektuplarda içtenlik ve kişisellik esastır. Bu yüzden konuşma üslubunda yazılır. Bazı mektuplar, bir yere davet etme, bir başarıyı ya da özel günü kutlama, başsağlığı, teşekkür veya geçmiş olsun dileği iletmek amacıyla kaleme alınabilir. Bu türden mektuplar, genellikle kısa yazılmakla birlikte, kişiler arasındaki ilişkiye bağlı olarak uzun veya kısa olabilir. YAZIŞMALAR

3 Sanat, siyaset, edebiyat, düşünce adamlarının birbirlerine, ailelerine, sevdiklerine yazdıkları mektuplar, onların yaşamlarına ve dönemlerine ışık tutan birer belge niteliği taşır. Örneğin Van Gogh’un kardeşine yazdığı mektuplar Theo’ya Mektuplar; Kafka’nın sevgilisi Milena’ya yazdıkları, Milena’ya Mektuplar; Cahit Sıtkı Tarancı’nın mektupları Evime ve Nihal’e Mektuplar, Ziya’ya Mektuplar adıyla kitaplaştırılmıştır. Örnek: ASKERİN MEKTUBU Babacığım, Ellerinizi öper hepinize selâm ederim. Size bir şey söyleyeceğim, daha doğrusu dinimizce bir müjde vereceğim. Fakat acımayacaksınız, ağlamayacaksınız… Baba, istersen nineme söyleme… Hani sen: “Bu kadar harp gördüm; fakat bir türlü isteğime erişemedim” demez miydin? İşte tamam. Hasan isteğine erişti; şehit oldu. Üç gün evvelki harpte bir geyik gibi çeviklik, bir arslan gibi yiğitlik gösterdikten sonra şehit oldu. Düşerken yanındaydım, hakkınızı bağışlamanızı yalvardı. Bir kurşunla şakağından, iki kurşunla göğsünden yaralanmış, bir gülle de sağ elini götürmüştü. Kendi elimle gömdüm. Toprağa girerken yüzü gülüyordu. Armağanın olan yatağanı da beraber gömdüm. Kınını da taş yerine baş ucuna diktim.

4 Bilirsin, rahmetli bunca yıldır, geceleri bile yatağına bu bıçakla yatardı. Ah, babacığım, düşmana ne hızla saldırdık, görseydin. Gözümün önüne senin harplerdeki saldırışların geliyordu. Onları bize ne tatlı anlatırdın. Yaralarını ne sevinçle gösterirdin. İnan babacığım, kardeşim senin oğlun olduğunu gösterdi. Düşman ileride kara bulut gibi geliyordu. Biz iki bölüktük. Yıldırım gibi saldırdık. İlk atılışta yüzbaşımızı kaybettik. Çavuşumuz da yaralanınca, kumandayı Hasan aldı. Ah, babacığım, şöyle uzakta durup da Hasan’ın “Ya Allah!” diye bağırdığı vakit ayağımızın altındaki toprakların, başımızın üstündeki ulu ağaçların zangır zangır titrediğini görseydin, şaşardın. Nihayet, düşmanı tepeden püskürttük. Kovalamaya başladık. En önde, göğsü bağrı açık gene Hasan koşuyor, koşuyordu… Kuş gibi, rüzgâr gibi, alev gibi koşuyordu. Bu sırada düşman bir defa daha dönmeyi tecrübe etmez mi? İşte o dakika Hasan’ı yerde gördüm. Hırsından ne yapacağını bilmiyor; alnından dökülen kanlar içinde kıpkırmızı kesilen dişleriyle tetiği çekmeye çalışıyor; tüfeğinin namlusunu ısırıyordu. Gözleri kükremiş arslan gibi dışarı fırlamıştı. Onu çaresiz orada bıraktık. Düşmanı tamamıyla dağıttıktan sonra yanına geldim. Geldiğimi hissedince gözlerini açtı. Bir şeyler söylemek istedi, söyleyemedi. YAZIŞMALAR

5 Sen her zaman demez miydin ki: “Ben şehit oğluyum, şehit babası olacağım…” İşte baba, dileğin kabul olundu. O, muradına, şehitliğine kavuştu. Hem gazi oldu, hem şehit… Senin ve ninemin ellerinden öperim. Beni soranlara selâm… Bu mektubu alayımızın mülâzımına yazdırdım. Kendisi de sizi kutluyor ve ellerinizden öpüyor. Oğlunuz Hüseyin Onbaşı (Ahmet Hikmet Müftüoğlu) 10.1.2.Resmi Mektuplar 10.1.2.1. Dilekçe Dilekçe kişilerle kurum ve kuruluşlar arasındaki diyalogu sağlamak için kullanılan bir türdür. Kişi, bir talebini, şikayetini bildirmek veya herhangi bir konuda bilgi vermek ya da almak için, bir kurum ya da kuruluşa dilekçe ile başvurur. Şikâyet söz konusu olduğunda sorun mutlaka belgelere ve tanıklara dayandırılarak açıklanmalıdır.

6 Dilekçeye, konunun iletileceği kuruluşa hitap edilerek başlanmalıdır. Konu kesin, kısa, açık ve anlaşılır bir ifade ile yazılmalıdır. Gereksiz ayrıntılara, kişiselliğe ve nesnelliğe yer verilmemelidir. Yanlış anlamaya yol açacak ifadelerden kaçınılmalıdır. Doğru, düzgün, özenli, temiz, ciddi, resmi, saygılı bir dil ve üslup kullanılmalı; konunun arzı ile son bulmalıdır. Dalkavukluğa ve yalvarmacılığa asla yer verilmemelidir. Çizgisiz beyaz kâğıt kullanılmalıdır. Kâğıdın arka yüzüne geçilmemeli, çok gerekliyse ikinci kâğıt kullanılmalıdır. Bilgisayarla ya da daktiloyla yazılmalı; el yazısı kullanılması halinde yazının kitap harfleriyle ve okunaklı olmasına özen gösterilmelidir. Bir konuda üst makamın bilgilendirilmesi amaçlanmışsa “... durumu bilgilerinize saygılarımla arz ederim”, üst makamın bir sorunu çözmesi, bir işlemi başlatması isteniyorsa “gereğini saygılarımla arz ederim”, yapılacak bir işlem için izin isteniyorsa “izninizi saygılarımla arz ederim” gibi ifadeler kullanılmalıdır. Dilekçe metninin birkaç satır altında, sağda ad ve soyad yazılıp imzalanmalıdır. İmzanın biraz alt hizasında, sol köşede dilekçe sahibinin açık adresi yazılmalıdır. Dilekçeye eklenecek belgeler, adresin altında Ek 1, 2... diye maddeler halinde alt alta sıralanmalıdı r.

7 AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN - EDEBİYAT FAKÜLTESİ Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığına, AFYONKARAHİSAR Bölümünüzün 990108072 numaralı öğrencisiyim. 2002-2003 ders yılında, sağlık sorunlarımdan dolayı derslere devam edemeyeceğim. Kaydımın dondurulmasını istiyorum. Hastanede tedavi görmem ve sonrasında dinlenmem gerektiğini gösteren heyet raporu ekte sunulmuştur. Gereğini arz ederim. 24.09.2002 (İmza) Ercan KARA Adres: Cumhuriyet Mahallesi. İnönü Cad. No:42 AFYONKARAHİSAR Ek 1. Sağlık raporu Örnek

8 10.1.2.2 Resmi Yazılar Resmi kurum ve kuruluşların birbirlerine yazdıkları ya da kişilere yazdıkları yazılardır. Ciddi bir üslupla yazılır. Gereksiz ayrıntılara girilmez. Üst makam alt makama “ rica ederim”, alt makam üst makama “arz ederim ifadesini kullanır. 10.3. Edebi Mektuplar Herhangi bir düşüncenin, duyuşun belirli bir kişiye değil, belirli bir okur kitlesine veya bütün insanlara ulaşması için mektup şeklinde kaleme alınmasıdır. Aslında özel mektup olan bu tür mektupların bazıları, gazete veya dergilerde yayımlanmıştır (Nurullah Ataç, Okuruma Mektuplar), bazıları da kitap halinde toplanmıştır (Descartes, Ahlak Üzerine Mektuplar). Mektup türünün kişiselliği, edebî birçok eserin yapısını da etkilemiştir. Türk ve dünya edebiyatında mektuplarla bezenmiş romanların yanı sıra tamamı mektup şeklinde yazılmış romanlara ve hikâyelere rastlanır: Goethe-Genç Werther'in Acıları, Reşat Nuri Güntekin-Bir Kadın Düşmanı, Halide Edip Adıvar-Handan.. YAZIŞMALAR

9 10.4. İş Mektupları Ticaret ve sanayi kuruluşlarının birbirlerine veya kişilere, kişilerin kuruluşlara gönderdiği mektuplardır. Anlatım sade, öz ve kesin olmalıdır. 10.5. Açık Mektuplar Geniş kitleleri ilgilendiren önemli konulara dair görüş ve düşüncelerin savunulması ve halka duyurulması amacıyla kaleme alınıp, gazete veya dergide yayımlanan mektuptur. Mektup ve Özellikleri: Birbirinden ayrı yerlerde bulunan şahıs veya kurumların haberleşmelerini sağlayan yazı türüne mektup denir. Mektup, her alanda kolaylıkla kullanılabilen en eski haberleşme vasıtasıdır. Bugün hemen hemen unutulmuş olan mektuplaşmanın insan ilişkilerinde ve kültürümüzde ayrı bir yeri vardır. Günümüzde yaygın olan elektronik mektup, bu türün çağımızda da önemli olduğunu göstermektedir. Mektuplar beşe ayrılır :

10 1. Özel Mektuplar Dostluk, arkadaşlık, akrabalık gibi herhangi bir yakınlığı olan iki kişinin birbirine duygu, düşünce ve yaşantılarını samimi bir üslupla ve yazılı olarak anlattığı mektuplardır. 2. Resmi Mektuplar a) Dilekçe Dilekçe kişilerle kurum ve kuruluşlar arasındaki diyalogu sağlamak için kullanılan bir türdür. Kişi, bir talebini, şikayetini bildirmek veya herhangi bir konuda bilgi vermek ya da almak için, bir kurum ya da kuruluşa dilekçe ile başvurur. Şikâyet söz konusu olduğunda sorun mutlaka belgelere ve tanıklara dayandırılarak açıklanmalıdır. b)Resmi Yazılar Resmi kurum ve kuruluşların birbirlerine yazdıkları ya da kişilere yazdıkları yazılardır. Ciddi bir üslupla yazılır. Gereksiz ayrıntılara girilmez. Üst makam alt makama “ rica ederim”, alt makam üst makama “arz ederim ifadesini kullanır. Bölüm (Hafta) Özeti-1

11 3. Edebi Mektuplar Herhangi bir düşüncenin, duyuşun belirli bir kişiye değil, belirli bir okur kitlesine veya bütün insanlara ulaşması için mektup şeklinde kaleme alınmasıdır. Aslında özel mektup olan bu tür mektupların bazıları, gazete veya dergilerde yayımlanmıştır (Nurullah Ataç, Okuruma Mektuplar), bazıları da kitap halinde toplanmıştır (Descartes, Ahlak Üzerine Mektuplar). Mektup türünün kişiselliği, edebî birçok eserin yapısını da etkilemiştir. Türk ve dünya edebiyatında mektuplarla bezenmiş romanların yanı sıra tamamı mektup şeklinde yazılmış romanlara ve hikâyelere rastlanır: Goethe-Genç Werther'in Acıları, Reşat Nuri Güntekin-Bir Kadın Düşmanı, Halide Edip Adıvar-Handan. 4. İş Mektupları Ticaret ve sanayi kuruluşlarının birbirlerine veya kişilere, kişilerin kuruluşlara gönderdiği mektuplardır. Anlatım sade, öz ve kesin olmalıdır. 5. Açık Mektuplar Geniş kitleleri ilgilendiren önemli konulara dair görüş ve düşüncelerin savunulması ve halka duyurulması amacıyla kaleme alınıp, gazete veya dergide yayımlanan mektuptur. Bölüm (Hafta) Özeti-1

12 1. SARI, Mehmet, Türk Dili I-II, Okutman Yayıncılık, Ankara 2011. 2. GÜLSEVİN, Gürer vd., Türk Dili I-II, Afyon Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı Yayını, Afyonkarahisar, 2008. 3. Türk Dil Kurumu, Yazım Kılavuzu, Ankara,2009. 4. Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara, 2011 5. Türk Dil Kurumu, Yabancı Kelimelere Karşılıklar, Ankara, 1998. Kaynaklar